Freddy Heineken
als een onbeschofte,
seksistische schurk
Het grote pretpark dat Engeland heé
Boeken
Geef ik met
Jezus een feessie.
'Alle mensen! Hij staat in brand!'
Een Antilliaanse Madame Bovary
144
Heineken-biografe wijdt thriller aan bierbrouwer
Net als Freddy Heineken is Teddy Heffner grootaandeel
houder en oud-topman van een Nederlandse bierbrou
werij, heeft ook een uitgebreide kunstcollectie en min
stens één minnares. Daar houdt de gelijkenis niet op: de
twee miljardairs zijn allebei ooit ontvoerd en zowel Ted
dy als Freddy maakt graag seksistische grappen. Teddy
Heffner staat, kortom, model voor Freddy Heineken in
het thrillerdebuut van Barbara Smit.
THRILLER RECENSIE
FRANK HENORICKX
De Overdracht. Barbara Smit. uitgeverij
Sun. f 34.50
Journaliste Barbara Smit
schreef in 1996 een 'bedrijfsbio-
grafie' over Heineken: Een leven
in de brouwerij. Met 60.000 ver
kochte exemplaren was het een
bestseller in het nog vrijwel
braakliggend genre van de Ne
derlandse corporate biografie'.
Ruim drie jaar later komt de
journaliste nu met een thriller,
die zijn wortels sterk in het eer
ste werk heeft.
Ook hier is er de alcoholi
sche. depressieve vader van
Teddy/Freddy die de zeggen
schap van de familie over de
brouwer verspeelt. En ook hier
stelt de zoon orde op zaken om
vervolgens van het Amsterdam
se bier een wereldmerk te ma
ken. waarover hij ook na zijn
pensioen met een minderheid
van de aandelen de zeggen
schap blijft houden. Ook Teddy
heeft, net als de echte Freddy,
geen opvolger in de familie.
Zijn enige dochter wil niet, de
kleinzoon is nog te jong. In
haar thriller fantaseert Smit
over die problemen tegen de
achtergrond van een overna
megevecht rond de brouwerij,
waarbij Heffner/Heineken niet
terugschrikt voor koersorkes-
tratie, leugens en bedrog.
Teddy Heffner is een echte
schurk, wat wellicht te maken
heeft met Smits aanvaringen
met de echte Freddy. Heineken
weigerde zijn medewerking aan
Smit, verbood iedereen in zijn
omgeving aan het boek mee te
werken en probeerde zelfs haar
uitgeverij op te kopen om de
uitgave tegen te houden. In
haar korte ontmoetingen met
Freddy behandelde hij haar uit
de hoogte, grof en seksistisch.
Vandaar waarschijnlijk dat Ted
dy 'een seksistische lui' en 'ab
ject figuur' wordt genoemd en
de achternaam heeft gekregen
van de oprichter van Playboy,
Hugh Heffner.
Maar Smit durft in haar boek
de afrekening met Heineken,
die ze in haar biografie afschil
derde als een briljante, maar
onbeschofte ondernemer, niet
aan. Ze is zelfs zo voorzichtig
om Heffners opvolger, Karsten
Leeuwen (lees: Karei Vuursteen,
de huidige topman), te sparen.
Leeuwen heeft een beeldscho
ne en aanhankelijke secretares
se. Als Smit haar opvoert,
schrijft ze onmiddellijk dat er
alleen 'vriendschap' in het spel
is, blijkbaar om de echte Vuur
steen niet in verlegenheid te
brengen. Het verhaal heeft va
ker te lijden onder die terug
houdendheid. Het lijkt chique,
maar wie niet durft, moet geen
sleutelroman schrijven.
Smit warmt in De Opvolging
feiten uit haar eerste boek nog
eens op, voegt er wat fictieve
personages en een plot aan toe
en het resultaat moet een thril
ler heten. Helemaal geslaagd is
het niet. Voor de liefhebbers
van het genre zijn er spannen
der boeken voorhanden. Dege
nen die iets over Freddy Heine
ken willen weten, kunnen beter
Smits eerste boek lezen.
Naslagwerk laat twintigste eeuw herbeleven
NON-FICTIE RECENSIE
TRUDY VAN DER WEES
Wc onderbreken deze uitzending. Joe Gamer, Bruna, 168
e audio-cd's, f 87,95.
pagina's, met twee ai
Veel mensen weten zich haarfijn te herinne
ren waar ze zich bevonden en wat ze deden
toen het nieuws bekend werd dat president
John F. Kennedy was neergeschoten in Dal
las. Datzelfde geldt voor meer belangwek
kende nieuwsfeiten: de dood van John
Lcnnon, Marilyn Monroe, de ontplof
fing van de Challenger, de landing
op de maan, de val van de Muur.
Regelmatig zijn er gebeurtenis
sen die het publiek de adem
doen inhouden en die
voor altijd in het geheu
gen blijven gegrift.
Joe Garner besloot de
ze momenten te bunde
len in een fraai uitgevoerd,
rijk geïllustreerd ooek, dat
wordt geleverd met twee cd's
waarop de historische opnamen
staan.
Joe Garner is van kindsbeen af gek
van radio. Hij schreef en produceerde
veel audioboeken en bekleedt sinds elf jaar
een directiefunctie bij Wetwood One. eige
naar van onder meer NBC Radio Networks. In
We onderbreken deze uitzending brengt hij 38
momenten in de binnen- en buitenlandse ge
schiedenis in de herinnering. Helder en be
knopt beschrijft hij de achtergrond en de om
standigheden waarin de gebeurtenis moet
worden gezien. Of het nu gaat om de Molukse
gijzelingen bij Wijster en De Punt. de waters
nood ramp van '53 of het begin van Operatie
Desert Storm, telkens weer wordt in twee. drie
bladzijden uit de doeken gedaan wat er pre
cies aan de hand was.
Op die manier is het boek veel meer dan
een reeks momentopnamen en een verzame
ling geluidsfragmenten. Het is een historisch
document met grote emotionele waarde.
Door de geluidsfragmenten en soms live ver
slagen van rampzalige gebeurtenissen zoals
de explosie van De Hindenburg in 1937 en de
moord op Robert Kennedy in 1968, bezorgen
ze je jaren na dato nog steeds kippenvel.
Voor een deel heen dat te maken met het
medium. Wie de geluiden, de toespraken
en verslaggeving terughoort, is weer even
terug in de tijd. Wie de wanhopige
hulp-oproepen, gedaan door radio
amateurs tijdens de watersnood
ramp in Zeeland, nu weer be
luistert, wordt het koud om
het hart.
De geluidsfragmenten
maken nog iets anders
duidelijk. Het lijkt wel
alsof de radio- en televisie-
verslaggeving in de loop van
deze eeuw heeft ingeboet aan
menselijke emotie. Tegenwoordig
hoor je haast nooit meer een aan
grijpend ooggetuigeverslag zoals dat
van verslaggever Herb Morrison, die de
Hindenburg voor zijn ogen zag ontploffen
en neerstorten. Diep geschokt en vol ongeloof
begon Morrison het onbeschrijfelijke te be
schrijven: 'Hij staat in brand, vliegt in brand
en valt op de ankermast en alle mensen, we...
dit is een van de ergste rampen ter wereld.
Het is een afschuwelijk gezicht. O, de mensen
en alle passagiers!' Daarna breekt zijn stem.
Een heel verschil met de betrekkelijk nuch
tere toon die wordt aangeslagen bij de ramp
die zich voltrok bii de lancering van de Chal
lenger in 1986. Ook de dood van prinses
Diana (1997) wordt op een volstrekt andere
manier gebracht en verslagen dan bijvoor
beeld de dood van Marilyn Monroe of Elvis
Presley. Emotie heeft plaatsgemaakt voor za
kelijkheid en soms vals sentiment.
Nieuwe historische roman van Pim Wiersinga
ROMAN RECENSIE
WIM VOGEL
Tfopenzomer. Pim Wiersinga Roman
Uitgeverij Meulenhoff, 255 bh., f 36,90
Waarom Pim Wiersinga (1954)
ook van zijn derde roman een
historische heeft gemaakt, is
mij niet duidelijk. In zijn de
buut Honingvogels (1992) is de
duistere geschiedenis van een
aanbeden tante rond deeeuw-
wisseling belangrijk, terwijl zijn
tweede roman Gracchanten
(1995) je meeneemt naar de
klassieke tijd. Zonder die speci
fieke verledens zouden de ro
mans nooit zijn geschreven.
Maar Tropenzorner Natuur
lijk. Wiersinga bezocht, begin
jaren zestig, de lagere school
op Curacao maar zelfs dat is
een mager argument
Tropenzonier speelt zich in
diezelfde tijd af. belangrijk is
dat gegeven nauwelijks. De tijd
is vaag. zijn personages zijn
vrijwel uitsluitend op drift ge
raakte. ongrijpbare mensen
met wie je je voor de duur van
het boek bezighoudt. Zelfs de
postkoloniale sfeer en de racia
le verhoudingen worden ter
loops aangeduid en lijken nau
welijks invloed te hebben op de
slordige levens van de romanfi
guren. Het historische kader
van de jaren zestig krijgt kleur
noch inhoud, wat jammer is
omdat daar veel meer mee te
doen zou zijn geweest dan de
commentaarloze spiegeling die
Wiersinga ervan geeft.
De thematiek van de roman
is veelbelovend. De negentien
jarige Arubaanse Myra de Mi
randa ervaart hoe moeilijk het
is de borstweringen tussen de
diverse bevolkingsgroepen op
de Antillen te slechten. Feitelijk
lukt dat haar alleen met haar
prachtige lijf waar ze dan ook
ruimschoots van profiteert.
Maar als haar erotische fanta
sieën zijn geconsumeerd, blijkt
dat geen van de handelende
personen van zijn eigen, klei
neeilandje durft af te komen.
Dan blijken de scheidslijnen
tussen de blanken en de ver
schillende Antilliaanse groepen
onaantastbaar.
Net als Emma Bovary heeft
ook Myra een 'gevoelig en
lichtgeraakt hart' en ook bij
haar voorvoel je dat het met
haar krolse karakter mis moet
gaan Alleen, bij Myra komen
die eigenschappen voor mij
volstrekt uitde lucht vallen.
Leden van de Guard in Westminster Palace, Londen, vlak voor de opening van het nieuwe parlementaire jaar.
Sterke nieuwe roman van Julian Barnes
ROMAN RECENSIE
JACOB MOERAAAN
Engeland. Engeland. Julian Barnes, uitge-
venj Atlas, f 49.90.
Het lijkt zo mooi: je koopt een
eiland, plaatst daar de replica's
van de belangrijkste Engelse
gebouwen, laat acteurs histori
sche Engelse gebeurtenissen
naspelen en zet zelfs leden van
het Britse koningshuis in.
Drommen toeristen komen kij
ken en zijn bereid de hoogste
prijzen te betalen om geduren
de een paar dagen te kunnen
genieten van 'Good old Eng
land'. Maar wat moet je vervol
gens als projectmanager wan
neer de smokkelaars ook in het
echt gaan smokkelen? En wat
doe je als de acteurs van Robin
Hood 'en zijn vrolijke vrien
den' plotseling de geest krijgen
en ook op willen komen voor
de minder bedeelden in het
pretpark? Met Engeland, Enge
land heeft Julian Barnes een
schitterende roman geschre
ven, die te lezen is als een per
siflage op de Engelse mentali
teit en het westerse denken
over de werkelijkheid.
Het geniale en humoristi
sche gaan bij Barnes hand in
hand - een combinatie waar ei
genlijk alleen Engelse schrij
vers patent op lijken te heb
ben. Die humor en het spel
met werkelijkheid en fantasie
speelt ook een grote rol in En
geland, Engeland. Aan het be
gin van de roman koopt Sir
Jack Pitman het eiland Wight
op om daar zijn grootste
droom te verwezenlijken: lei
ding geven over een groots the
mapark waarin Engeland in
beknopte vorm te beleven valt.
Het succes is bij voorbaat al
verzekerd: 'Het staat wel vast -
en het is zelfs onomstotelijk
bewezen door velen van hen
die ik eerder heb geciteerd -
dat wij tegenwoordig de voor
keur geven aan de replica bo
ven het origineel', aldus de op
merking van 'de knapste voor
de belasting aftrekbare kop
pen' die de coördinatiecom
missie van het Project toe
spreekt.
En dus worden vooraf on
derzoeken gedaan onder de
Engelse bevolking wat de ge
middelde hedendaagse burgers
nu precies willen weten over
het eigen land en de nationale
geschiedenis. Uit het rapport
blijkt dat de meeste onder
vraagden nauwelijks benul
hebben van de geschiedenis
van hun land. 'De meeste
mensen herinnerden zich de
geschiedenis op dezelfde
waanwijze maar toch vluchtige
manier als ze zich hun eigen
jeugd herinnerden.'
Het resultaat staat vermeld
in deze roman; op de eerste
plaats prijkt natuurlijk de ko
ninklijke familie, maar wat
moeten de projectontwikke
laars nu met 'een roodborstje
in de sneeuw" dat de zesde
plaats bezet? Later blijkt dat er
inderdaad honderden rood
borstjes rondfladderen op
Wight, maar voor de rest ne
men de bedenkers van het plan
de onderzoeksresultaten niet
zo nauw. De woorden van de
concept-ontwikkelaar spreken
in ieder geval boekdelen: 'We
leveren wat ze al weten. Mis
schien voegen we er een klei
nigheidje aan toe.'
En dus wordt op Wight bin
nen de kortste keren 'Devon
shire cream tea' geserveerd in
diverse 'cottages', doen cric
ketspelers hun best, is het graf
van prinses Di te bezichtigen,
wordt Alice in Wonderland na
gespeeld, is The Times overal
te koop en lopen er honderd-
en-een dalmatiërs rond.
Is Engeland, Engeland nu al
leen maar een roman gewor
den om lekker over de schou
der van de schrijver mee te
kunnen lachen over di(
Engelsen? Nee, want teg
tijd heeft Barnes de helt
ge westerse beschavii
spiegel voorgehouden t
treft de vervaging van;
lijkheid versus fictie, wi
versus leugen. Directri<J
tha Cochrane, die haar
ver Sir Jack Pitman bin
kortste keren van zijn
heeft gestoten, zegt teg
verslaggeefster over het i
park het volgende: 'Alt
ons bent geweest, hoe(
oude Engeland niet ij
gaan bekijken.' En je ho
volgens niet diep na te i
om de lading van een d
ke opmerking zelf ve|
kunnen invullen.
Met deze prachtige, i
uitermate humoristiscj
man heeft Julian Bamt
een juweeltje aan zijn
zo fraaie oeuvre toegevo
Over haar gymnasiumjaren op
het Curacaose lyceum horen
we alleen dat ze die briljant af
rondde. Van die brille is na
haar eindexamen weinig meer
over: ze kan haar plan niet
trekken en rolt vande ene onin
teressante verhouding in de
andere hangmat. En natuurlijk
wordt zij, net als in een sprook
je, op de laatste bladzijde let
terlijk uit de goot gered door
haar geliefde leraar klassieken.
De momentopname die Wier
singa van zijn heldin en van
haar eiland geeft, is inderdaad
niet meer dan dat. Alsof hij
even zijn verbale licht laat
schijnen op een passante van
wie we vervolgens niets meer
horen ofschoon juist haar le
ven né deze roman mij heel
wat boeiender lijkt.
Ik had wel wat meer engage
ment willen zien. wat meer
analyse en wat minder die koe
le. objectieve kijk van een ca
meralens. Niet omdat ik niet in
staat zou zijn mijn eigen con
clusies te trekken uit deze kleu
renfoto's van een Caraïbisch
eiland, maar omdat ik vind dat
de auteur er zich nu wat al te
gemakkelijk vanaf maakt.
j
JA. Deelder is onstichtelijk bijbels
POÉZIE RECENSIE
HANS WARREN
Bijbelsch J.A. Deelder, Bezige Bij. 64 pag f.25,-
-Zijn we getuige van een opmerkelijke bekering? De beroe
en beruchte Rotterdamse auteur en performer JA. Deeli
deze week 55 geworden - noemde zijn nieuwe bundel
belsch en blijkt in de gedichten verrassend bijbelvast. Tol
hij beslist geen gelovige geworden, al kan hem religieul
voel niet geheel worden ontzegd. In Goddank schrijft hij
de verheven ogenblikken dat het onverklankbare wordti
klankt: „Op die momenten ben ik bijna een gelukkig I
die God - zo Hij bestond - vanuit de diepste diepten A
ziel voor deze blijk van Eeuwigheid ootmoedig dank
willen zeggen.'
Verwacht lang niet overal zo'n gevoelige toon. Del
neemt de vrijheid de bijbelse verhalen hardhandig te bë
ken. Het is niet de boodschap die hem aanspreekt maal
boek. Hij heeft het over „een heel goed boek Bloed spé
je van elke blad- zij overvloedig tegemoet en moofl
doodslag zijn er aan de orde van de dag.' En hij conclud
dat het Boek der Boeken 'op de bestseller- lijst aller tj
een onbetwiste toppositie inneemt en nog wel even bil
doen zal ook'. Zo is het precies. Het christendom mag
langzame dood aan het sterven zijn, de belangstelling voC
bijbel neemt niet af. Dat is ook te merken aan de Nederlal
literatuur: Deelder is niet de eerste dichter die zich dool
belplaatsen laat inspireren en zal ook niet de laatste zijn. i
Veel van de gedichten bestaan uit één zin die zich ovel
kele bladzijden uitstrekt. Het lijkt daardoor of je eerder!
een conference dan met poëzie te maken hebt. Die ini
wordt nog versterkt doordat de schrijver veel aandacht I
voor het lach-effect. Hij weet de lezer te prikkelen door dl
de verhalen een nieuwe draai te geven. Zo wordt aan Sart
een 'John de Wolf-coiffure' toegeschreven, terwijl Job
zijn mestvaalt per telefoon contact zoekt met God. De 1
derbare spijziging wordt getransformeerd tot de wonde^
catering: „Geef ik met Jezus een feessie komen er veel I
mensen dan waarop we hebben gerekend.'
De dichter neemt ons mee naar de Hof van Eden. We I
over 'die poel des verderfs die Sodom heette'. Deelder vé
een heel ander scenario voor het verhaal van de ver
zoon en beziet de gelijkenis over de barmhartige Samar
uit een ander perspectief. In zijn 'Hardnekkige Samari
slaat het slachtoffer de aangeboden hulp bruut af en mo
in onvervalst Rotterdams: „Wat mij laats gebeur... Legg
ges langs de weg erges me roes uit te slape worrik wa
gemaak door 'n halleve zool op een paard die vraag ov
koud hep?'
De bijbel wordt in deze gedichten eens met heel ar
ogen bekeken. Met de welbekende uitdagende en oneert
ge blik van Deelder namelijk. Het resultaat is een verma
ke, maar hoogst onstichtelijke bundel. Er is in Bijbelsch
dat herinnert aan preekstoel, zondagsschool of bekering.
