Kabinet geeft
Rijksmuseum
100 miljoen
Nederlandse Elisabeth een monumentaal spektakel
Excentrieke homoseksueel
uitgegroeid tot cultfiguur
Sappige soap-operette in Stadsgehoorzaal
Cecile van der Bent
wint Rijnlands
Muziek Concours
Cultuur Kunst
Vlammend afscheid van
eids Vocaal Ensemble
Mannenballet
Quentin Crisp 1908-1999
Crescendo speelt 'De klokken van Corneville'
SABINE VAN DEN BERG
«retelling- 'De klokken van Corneville' van Robert
mquette door Leids operettegezelschap Crescendo,
'gent: Rutger van Leyden. Regie: Lida Spaans. Ver
eng'Joop Fransen. Gezien: 20/11, Stadsgehoorzaal,
Leiden.
'tuurlijk krijgen ze elkaar uiteindelijk.
stoere kapitein van Corneville trouwt
jn charmante gravin Germaine. Maar
voordat wij getuide zijn van allerlei
>ige verwikkelingen waaraan de ge-
liddelde soapopera een punt kan zui-
T- Nee, geen sneeuwwitte bruidsjurk
>r Marjolaine die zo graag een kroon
'haar kruin zou dragen. Zij blijkt maar
vondeling gelegd in een kruidentuin,
"or een dubbeltje geboren, nooit zal ze
to kwartje worden.
tóds Operettegezelschap Crescendo
H afgelopen weekeinde zijn jaarlijkse
'voering. In twee voorstellingen laten
to waar je een jaar naar toe hebt ge-
e(h. Trek je mooiste kostuum aan en
"tf poeder op je wangen. Dit mag niet
Aders heten dan een fuifje op de bühne.
Grote dragers van 'De klokken van
orneville' zijn dirigent Rutger van Ley-
to en Lida Spaans, die tekent voor de
^e. Beiden professioneel, thuis in het
repertoire, helpen zij de amateurs door
de avond heen. Van Leyden houdt zijn
orkest alert. Zijn expressiviteit en charis
ma maken de musici enthousiast. Ze
spelen puntig. Laten de klokken uit de
compositie luiden. En als je het geluk
hebt vooraan te zitten, kun je in de or
kestbak meegenieten van een oudere
violist, met witte baard, die lyrisch speelt.
Zich als een oude zigeuner met ziel en
zaligheid in de muziek stort. Prachtig om
naar te kijken.
Helaas zijn de teksten achterin de zaal
slecht verstaanbaar. Maar vooraan is al
les goed te volgen. We gaan naar het
Normandië van twee eeuwen terug. Naar
de jaarmarkt van Corneville, waar knech
ten en diensters zichzelf verhuren. In
fleurige schorten zingen de dorpsvrou
wen, ware roddeltantes, over leannette
en Suzanne die vrijden in het korenveld
en stoeiden in het hooi. Maar deze akte
wordt nog pikanter als de kapitein het
plein betreedt. Hij, man van de wereld,
met in elke stad een schat, wordt over
tuigend gezongen door Marco van de
Klundert. Alleen Gaspard, de pachter die
zich eigenaar noemt van het slot van de
kapitein, is niet zo blij met deze nieuw
komer. En wanneer de klokken luiden,
als teken dat de echte kasteelheer is gear
riveerd, krijgt Gaspard het flink be
nauwd. Het uitmuntende spel van deze
slechterik komt van Jan Tielrooy. Met
een vlassige pruik en slepend been geeft
hij de rol een eigen karakter mee.
Ook Grenicheux, de visser die graag
een beschuitje zou eten met Germaine,
maar het nimmer redt tot aan haar bed,
laat staan tot aan het ontbijt, wordt heel
natuurlijk vertolkt door Wim Grens. Dic
ky Oskam zingt de rol van Marjolaine,
vooral in de eerste akte niet altijd even
zuiver maar zij weet zich door haar durf
goed te herstellen.
Wie is toch die hartendief Germaine?
Bianca van Ooyen speelt haar met de al
lure van een operettedier. Met van die
licht-hysterische trekjes die je nodig
hebt om de operette pittig te houden.
Sierlijk en charmant. Als haar soepele
stem de hoogte in gaat, trekt ze haar
geëpileerde wenkbrauwen nog een centi
meter op. Eigenlijk is zij de allerbeste van
het stel. Zo'n ster heb je nodig. Al heeft
het koor ook redelijk wat te doen. Ze lo
pen rond met lantaarns in het duistere
kasteel, ze dansen en delen appels uit tij
dens het ciderlied. Voldoende leven in
die brouwerij. Vooral omdat de regie
hieraan alle aandacht heeft besteed. Het
koor hangt er niet suf bij, maar speelt
een volwaardige rol in deze zwierige ope
rette.
Het Rijnlands Muziek
Concours voor de jeugd,
dat in het afgelopen
weekend werd gehou
den, was een doorslaand
succes. In een goed ge
vulde Waag won gister
avond harpiste Cecile
van der Bent de VSB-bo-
kaal. Zij werd door de
jury gekozen als het
meest volgroeide jonge
talent van het concours.
Cecile van der Bent
moest de strijd aanbin
den met de winnaars uit
de afzonderlijke catego
rieën, te weten: Niek
Schouten (hobo), Femke
Knight (piano), Christine
Kogel (viool) en de blok-
fluitgroep 'En bloc'. De
voorronden werd op vrij
dag en zaterdag gehou
den in sociëteit De
Burcht.
De competitie verliep
in een ontspannen sfeer,
al hadden sommige jeug
dige deelnemertjes wel
wat zenuwen en plukten
ze af en toe een verkeerd
snaartje of zaten ze er
een toetsje naast. Maar
over het algemeen was
het niveau vrij hoog. On
der grote belangstelling
van ouders en geïnteres
seerden speelden de
deelnemers als volleerde
muzikanten. De organi
satie heeft als uitgangs
punt het koesteren van
jong talent en beschouwt
het winnen van dit con
cours als een opstap naar
de grotere podia. Maar
ook hier geldt: velen voe
len zich geroepen, weini
gen zijn uitverkoren. Het
is een lange weg naar de
echte concertzaal.
De excentrieke Britse schrijver, artiest
en verteller Quentin Crisp, die vooral
bekendheid genoot door zijn autobio
grafie, 'The naked civil servant', is gis
teren op 90-jari-
ge leeftijd over
leden.
Crisp woonde
sinds jaren het
grootste deel
van de tijd in
New York, maar
hij overleed in
zijn vaderland,
waar hij vanaf
vandaag zou
gaan touren met
een one-
manshow. Za
terdag ver
scheen in The
Times nog een
interview met
Crisp, waarin hij
vertelt hoe zijn
begrafenis eruit
moet zien:
„Geen bloemen. Geen kaarsen. Geen
lange gezichten die in de regen in een
gat in de grond staren, terwijl iemand
vertelt hoe geweldig ik was. Gooi mij
maar in zo'n zwarte plastic zak en zet
me bij het vuilnis."
Crisp, die in 1908 in Sutton werd ge
boren als Denis Pratt, kwam toen hij
ergens in de 20 was openlijk uit voor
zijn homoseksualiteit. Door zijn uitge
sproken fatterige voorkomen werd hij
veelvuldig geschopt, bespuugd en in
elkaar geslagen. In zijn eigen woorden
was hij „een vreselijk opgemaakt fi
guur dat liep te paraderen op straat.
De haat, de angst en de moeilijkheden
die ik opriep zijn met geen pen te be
schrijven", zei hij eens.
'The naked civil servant' verscheen
in 1968. Het boek werd goed ontvan
gen en verkocht, maar vormde voor
velen ook aanlei
ding Crisp telefo
nisch te bedrei
gen. Dit werd
nog erger nadat
'The naked civil
servant' in 1975
was verfilmd
voor televisie,
met John Hurt in
de rol van Crisp.
Crisp was in
middels uitge
groeid tot een
cultfiguur, of in
zijn eigen woor
den tot de „moe
der overste van
de homoseksua
liteit." In januari
1978 kwam hij
met zijn eerste
one-manshow,
waarmee hij veel succes had. Drie jaar
later verhuisde hij naar New York. In
de VS schreef hij de boeken 'How to
become a virgin' en de bestseller 'New
York Diaries'.
Crisp was een eigenzinnig man, niet
alleen door zijn verschijning, maar
ook door de standpunten die hij in
nam. Volgens hemzelf had hij het
voorgoed verbruid bij de homoseksu
ele gemeenschap nadat hij had gezegd
dat prinses Diana uitschot was en dat
ze had gekregen wat ze verdiende.
„Voor ze prinses Diana was was ze la
dy Diana, dus ze wist dat koninklijke
huwelijken niets met liefde te maken
hebben", zei hij.
lieuwe James Bond kassucces in VS
■igs angeles Pierce Brosnan, beter bekend als James Bond, heeft
concurrenten opnieuw verslagen. De vrijdag uitgebrachte
film van agent 007, 'The world is not enough', is met-
Been de grootste kaskraker van de Verenigde Staten geworden. In
B[iet eerste weekeinde heeft de film al 37 miljoen dollar aan re-
opgebracht. Dat is meer dan welke eerdere Bondfilm ook.
■^De opbrengst van 'The world is not enough' overtreft ook die
[van andere films die tegelijkertijd in de VS werden uitgebracht,
I [zoals 'Sleepy Hollow1. Deze film met acteur Johnny Depp lever-
IJdehet afgelopen weekeinde 30,5 miljoen dollar op.
J Huisfilosoof adviseert museum
jy[iiTRECHTHet Centraal Museum in Utrecht laat zich voortaan
f adviseren door een part-time huisfilosoof. Ieder jaar wordt een
publicist, een kunstenaar of een wetenschapper uitgenodigd
om gedurende negen maanden voor een dag per week die roi
h, op zich te nemen. Van de huisfilosoof wordt verwacht dat hij of
V1 zij het museumbeleid mede vorm en inhoud geeft. De Utrecht-
'J se dichter Ingmar Heytze is de eerste die de nieuwe functie be-
;V kleedt. Heytze zal voor het eerst van zich doen spreken tijdens
e de officiële heropening van het museum op 27 november.
Ploef krijgt publieksprijs
g iadenDe Leidse theatergroep Ploef heeft gisteravond de pu
blieksprijs gewonnen op het zesde eenakterfestival van het Cen-
trum voor Amateurtheater Rijn- en Veenstreek. De groep kreeg
ir de prijs, een symbolische kroon, uit handen van cultuurwet-
1 houder A. Pechtold in Theater Imperium. Ploef had de meeste
stemmen gekregen (28) van de publieksjury die was samenge
steld uit leden van de acht deelnemende verenigingen. Ploef
speelde het stuk 'Een wonderbaarlijke nacht' van S. Mrozek, ge-
egisseerd door Agaath Bokma. De publieksprijs voor de beste
btografie ging naar Paul Hin en Ralph Hermanns voor hun fo-
(o's van theatergroep TIG. De vakjury bespreekt zijn rapport
over de eenakters op 13 december met de deelnemende toneel-
verenigingen.
Leidse collecties uit Japan in Hortus
ien In samenwerking met museum Naturalis en het Zuid-
lollands Bureau voor Toerisme presenteert de Hortus Botani-
in Leiden komende zondagmiddag 'Leidse Collecties uit Ja-
Te zien zijn bijzondere voorwerpen uit Japan, die door
[ederlanders op de bekende handelspost Dejima werden ver-
ameld. Het programma begint om 14.00 uur en eindigt om
".00 uur.
LI DY VAN DER SPEK
icert. Leids Vocaal Ensemble o.l.v
o Goedhart, m.m.v. Renate Arends,
lan, Renate Germer, sopraan, Joris
tan1, tenor, instrumentale begeleiding
leden van het Leids Barok Ensemble,
igevuld met blazers, een violonist, een
aniste. Gehoord 20/11Marekerk, Lei-
ït kan een zwanenzang roe-
ïd zijn! Het laatste optreden
een nog springlevend Leids
aal Ensemble, dat per 1 ja-
ari 2000 ophoudt te bestaan,
vijst dat maar weer eens.
n or de pauze zingt het ensem-
hoofdzakelijk a cappella;
leren van Schein
1630), Vaughan Williams
172-1958) en Martin
190-1974). Opvallend mooi
mogeen is de klanksamen-
lling van de diverse stem-
:n. De dynamische effecten
weloverwogen, matig gedo-
:rd. Klagen en wenen, drijven
dromen, ontwaken en sla-
n, alles krijgt zijn bijna té af
wogen portie. Fijnzinnig, be-
ïaafd zingt De Cantecleer in
Songs of Ariel van Frank
rtin: Cock-a-diddle-dow,
mtig gearticuleerd. Die arti-
latie parelt ook in de tweede
;ne waar de dode vader in de
ite der zee wordt bezongen,
waternimfen de klokken
ivocatief overspoelt het koor
een aanzwellend 'Remem-
de sopraan Renate Germer
de wandaden van de 'three
en of sin' aan de kaak stelt,
ak de uitvoering van Bachs
ntate 'Jesu meine Freude' ge
il voor koor, begeleid door
Ho, kistorgel en violone, ge-
igt van gedegen studie. Het
tor zingt ook hier weer homo
en, fraseert opvallend mooi
het derde deel 'Lasz den
iind erbitten', haalt uit als het
gaat over de razende oude
slang: het woord 'Trotz' ketst
uit alle kelen. De celliste speelt
hier bijzonder alert en functio
neel, met een doordringende
volle toon.
Die pregnante klank is bedui
dend minder geslaagd in deel 9
'Gute Nacht, o Wesen'. Hoe
mooi het Leids Vocaal Ensem
ble ook zingt, spontane expres
siviteit is ver te zoeken. Maar
gelukkig is na de pauze alle re
serve afgelegd in Mozarts 'Davi-
de penitente'. Beeldend en vol
uit zingt het ensemble, begeleid
door een uitstekend ad-hoc or
kest bestaande uit leden van
het Leids Barok Ensemble en
studenten van het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag.
Blazers en strijkers ontmoeten
elkaar in een mooie balans van
kleur en klank.
Hoewel dit werk één grote
bede is om vijanden te ver
strooien, angsten weg te ne
men, om stormen in Davids ziel
te kalmeren, komt hier Mozarts
passie voor de opera al behoor
lijk door de bocht. De expressi
viteit, het verkwikkende tempo,
de stevige heldere fortissimi
zijn toonaangevend in 'Canti-
am, cantiamo'. Het laatste fuga-
tisch koor 'Chi in Dio sol spera'
wordt spannend en transparant
opgebouwd. Alle stemmen zijn
haarscherp te volgen. Van de
solisten springt Renate Arends
boven alles uit. Haar stem is in
alle registers glashelder en vol
kracht. Hoe groot de intervallen
ook zijn die ze moet nemen,
omhoog, omlaag, nergens
wordt de klank geweld aange
daan, hij glanst naar alle hoe
ken van de kerk.
Het Leids Vocaal Ensemble
o.l.v. Theo Goedhart heeft voor
een vlammend afscheid ge
zorgd. Voor koorminnend Lei
den een trieste aangelegenheid.
Stanley Burleson reikt met zijn rol naar hoogste plaatsen in de musical-eredevisie
THEATER RECENSIE
FRANS HAPPEL
Voorstelling: 'Elisabeth' van Michael Kun-
ze (script en liedteksten) en Sylvester Le-
vay (muziek) in een Nederlandse bewer
king van Seth Gaaikema Productie: Joop
van den Ende. Muzikale supervisie: Mau
rice Luttikhuis Decors. Paul Gallis. Kos
tuums: Yan Tax Choreografie: Toer van
Schayk. Regie: Eddy Habbema. Met: o.a
Pia Douwes, Stanley Burleson, Wim van
den Driessche, Jeroen Phaff, Doris Baaten
en Addo Kruizinga. Gezien: gisteren, Cir
custheater, Scheveningen.
Musicals worden normaliter ge
kenmerkt door een flinterdun
verhaaltje. Mocht dat een regel
zijn, dan is 'Elisabeth' in elk ge
val een uitzondering. Want het
tragische leven van de Oosten
rijkse keizerin Elisabeth (Sissi
voor de romantici) staat cen
traal en of die vertelling al niet
complex genoeg is, heeft de
Oostenrijkse musical-auteur
Michael Kunze de feitelijk be
langrijkste hoofdrol toebedeeld
aan de Dood. Niet alleen als
verpersoonlijking van het on
ontkoombare, maar ook als een
soort vriend, als een minnaar
vooral.
Waar de oer-opvoering van
'Elisabeth' in Wenen veel gro
teske pathetiek bevatte, laat nu
de door Joop van den Ende ge
produceerde Nederlandse ver
sie zich ondergaan als een mo
numentaal spektakel. Met als
belangrijkste verrassing dat het
niet titelrolspeelster Pia Dou
wes is die de meeste indruk
maakt. Stanley Burleson, die
eerder al in Van den Ende-pro-
ducties als 'Joe' en 'Miss Saig
on' naam maakte, reikt met zijn
rol als de Dood naar een van de
hoogste plaatsen in de eredivi
sie van het Nederlandse musi
calwezen. Het premièrepubliek
bij dit soort voorstellingen rea
geert al snel uitzinnig, de tus
Pia Douwes, die de rol vertolkt van Sisi, en Jeroen Phaff in de rol van keizer Franz Joseph in de kroningsscène
rije).
sentijdse ovaties voor Burleson
waren echter terecht.
'Elisabeth' is een voorstelling
waaraan is af te zien hoe het
theaterbedrijf van Joop van den
Ende in de loop der jaren
steeds beter in staat is om een
vorm van perfectie te benade
ren. Per productie wordt het
fundament waar een voorstel
ling op rust steviger, homoge
ner, zelfbewuster ook. Deze
'Elisabeth' mag dan wel een
Nederlandse versie zijn, maar is
nergens een kopie van. Het cre
atieve team heeft een toppres
tatie geleverd. De decors zijn
vaak zo verbazend mooi en de
changementen verlopen zo snel
en feilloos, dat het gaande de
voorstelling bijna niet meer op
valt hoe prachtig het allemaal
is. De wat intiemere momenten
zijn er dan om de toeschouwer
weer helemaal scherp te krij
gen, met dan als hoogtepunt
een 'schilderij' (eminent uitge
licht door Reinier Tweebeeke)
waar Elisabeth als een levend
wezen uitstapt.
in de kathedraal in Buda (Honga-
FOTO ANP/JORIS VAN BENNEKOM
De decors en kostuums heb
ben alle krullen en franje om
het einde van de 19de eeuw te
doen gevoelen en toch wordt
het nimmer een historisch
prentenboek. Dat komt door de
muziek die stevig naar het he
den klinkt, de Dood die als een
tijdloze figuur aanwezig is en
door de verteller (in de persoon
van de Italiaanse anarchist Lui-
gi Lucheni die Elisabeth vet-,
moordde, een rol van Wim van
de Driessche), in wie we cje
eeuwige opstandeling kunnen
zien. En dan hebben we nog de
ensemble-prestaties, die alleen
moderne theatermakers zo
knap kunnen 'monteren'.
Wie duidelijke mankementen
in deze voorstelling wil benoe
men, moet het zoeken in het
script van Michael Kunze en
vervolgens in de regie van Eddy
Habbema. Een beperking van
'Elisabeth' is dat de nadruk, de
karaktertekening zo dwingend
op de personages van Elisa
beth, de Dood en Luigi Lucheni
zijn toegespitst, dat de andere
belangrijke elementen in het
verhaal niet veel meer dan zet
stukken kunnen worden. Geer\
mankement maar een pro
bleem van 'Elisabeth' is dat het
verhaal van de keizerin die ver
twijfeld haar vrijheid en de wa
re liefde zoekt, zo onheilszwan
ger is geworden, dat er nauwër
fijks ruimte bestaat voor even
wat opluchtende ontspanning.
Alhoewel de vreugdevuren
zijn onstoken voor Stanley Bur
leson, mag men niet conclude
ren dat de Elisabeth van Pia
Douwes daardoor verflauwt;-'
Douwes (ze speelde dezelfde
rol al met veel succes in We
nen) is een vakmens, ze heeft
een bijzonder mooie uitstraling
en een stem die iedere musical
speelster zich zou wensen. De
moeilijkheid om haar tragiek,
haar onafwendbare onheil
steeds nauwkeurige dimensie te
geven zat Pia Douwes echter
dwars.
Maar je moet je daarbij wel
afvragen wie anders dit onge
looflijk lastige karwei zou kun
nen klaren.
Rijk betaalt helft van opknapbeurt
Het Rijksmuseum in Amsterdam
krijgt 100 miljoen gulden van het
kabinet voor de omvangrijke ver
bouwing die het heeft gepland.
Naar verwachting gaat de renova
tie rond de 200 miljoen gulden
kosten.
DEN HAAG ANP
Premier Kok maakte de gift vrijdag be
kend na afloop van de ministerraad. Hij
noemde het Rijksmuseum een pronk
stuk van de Nederlandse cultuur. Het
kabinet wilde graag „een zichtbaar en
markant gebaar" naar het museum ma
ken, aldus Kok.
Volgens het plan heeft de renovatie
plaats van 2003 tot 2005. Het museum
zal dan bijna helemaal gesloten zijn.
Een blij verraste woordvoerder van
het museum laat weten dat de financie
ring met het 'millenniumcadeau' nog
niet rond is. „We gaan nog overleggen
met het ministerie van OCW over de
rest van de kosten."
De verbouwing moet niet alleen een
eind maken aan esthetische onvolko
menheden, maar er ook voor zorgen dat
het achterstallig onderhoud wordt inge
lopen. Volgens een interne notitie, die
twee maanden geleden uitlekte, blijkt
het museum niet te voldoen aan de nor
men voor brandveiligheid en werkom
standigheden.
den haag 'Les Ballets Trockadero de Monte Carlo' is een
New Yorks balletgezelschap dat uitsluitend uit mannen be
staat. De groep, die afgelopen weekend in het kader van het
Holland Dance Festival optrad in Den Haag, bestaat al zo'n
vijfentwintig jaar en parodieert serieus klassiek ballet,
waarin de vrouwenrollen dus door de heren der schepping
zijn overgenomen. Na dit weekend zijn de 'Trocks', zoals ze
in de wandeling worden genoemd, nog te zien in Haarlem,
Zoetermeer, Eindhoven, Breda, Den Bosch en Amstelveen.
FOTO FRANK VAN ROSSUM
