Wagenaar geeft eerste aanzet voor Friese theoloj
'Ik denk: mensen die licht doorlaten zijn heilig'
Geloof Samenleving
fa
VRIJDAG 19 NOVEMBER 1999
VANDAAG
q Elisabeth van Thüringen leefde slechts 24 jaar,
I y van 1207 tot 1231, maar ging na haar dood door
N0V het leven als heilige patrones van alle armen,
zieken, behoeftigen, handwerksters en vele
naar haar vernoemde ziekenhuizen en andere charitatieve
instellingen. De reden van deze uitverkiezing ligt voor de
hand: de als Hongaarse prinses geboren Elisabeth trok zich
het lot aan van alle minderbedeelden. Ze werd al zeer jong
uitgehuwelijkt aan Lodewijk van Thüringen. Die steunde
haar fascinatie voor het armoede-ideaal van Fransiscus
van Assisi, ondanks de tegenstand die zij ondervond aan
het luxe hof. In 1227 stierf Lodewijk. Elisabeth bleef met
drie kinderen achter en werd prompt van al haar bezittin
gen beroofd. Er was druk van hooggeplaatste vrienden voor
nodig om haar te rehabiliteren. Daarop trok Elisabeth zich
terug en leefde de laatste jaren in alle eenvoud. Ze liet nog
wel een hospitaal bouwen, waar ze zelf meehielp met de
verzorging van de arme zieken. Na haar dood liet de heilig
verklaring slechts vier jaar op zich wachten. Elk jaar op 19
november wordt Elisabeth van Thüringen herdacht.
Paus wil helderheid over abortus
Vaticaanstad Paus Johannes Paulus II eist van de Duitse bis
schoppen dat ze helder en met één stem van het 'evangelie van
het leven' getuigen. De paus sprak gisteren een aantal Duitse
bisschoppen toe bij hun vijfjaarlijkse bezoek aan het Vaticaan.
De kerkleider had hen in september al opgedragen geen verkla
ringen meer uit te geven die abortus mogelijk maken. Dat bete
kent dat zij moeten breken met het overheidssysteem van ad-
Gesbureaus. Dertien bisschoppen willen daar niet aan. Maar de
paus eist eenstemmigheid. „De Voorzienigheid heeft mij wel
licht de zetel van Petrus toevertrouwd om op de drempel van
het derde millennium een hartstochtelijk pleitbezorger van het
leven te zijn", aldus de paus.
Managers in de leer bij benedictijnen
londen Britse managers kunnen in de leer bij de benedictij
nen. Leden van deze oudste kloosterorde van de westerse kerk
geven volgende week een (uitverkochte) cursus over 'modern
management en het kloosterleven'. Tien bestuurders van grote
Britse concerns hebben zich ingeschreven voor de driedaagse
workshop in het klooster in Ampleforth (Yorkshire). „Een van
de doelstellingen van de cursus is te kijken naar een eventuele
overeenkomst tussen het leiden van een bedrijf en het leiden
van een klooster", aldus een woordvoerder van de orde. Vol
gens het Britse dagblad The Guardian betalen de managers 280
gulden per persoon voor deelname aan de bijeenkomst.
Israel stelt Jezus' doopplaats open
Jeruzalem In de aanloop naar het millenniumjaar heeft Israel
de plaats waar Jezus in de Jordaan zou zijn gedoopt openge
steld voor toeristen. Qasir el-Yahud, aan de westelijke oever van
de rivier in Judea-woestijn, bevindt zich in militair gebied en
wordt alleen bij speciale gelegenheden opengesteld voor bezoe
kers. De weg naar het water voert langs prikkeldraad en borden
die waarschuwen voor mijnen. Aan de oostelijke oever is Jorda
nië bezig een andere mogelijke doopplaats op te graven. Vol
gens Lerner is dat onzin. „De Jordaanse plek is geen concurren
tie. omdat wij de echte plek hebben." Lemer zei dat er plannen
zijn om de treden die naar het water leiden te verbreden en een
kleine kapel die de plaats van de doping markeert, te renoveren.
Methodist uit ambt na homohuwelijk
grand island De Verenigde Methodistenkerk in de Verenigde
Staten heeft een predikant uit Nebraska uit het ambt gezet om
dat hij homohuwelijken heeft ingezegend. Een kerkelijke recht
bank, met een jury van dertien predikanten, oordeelde dat Jim
my Creech het verbod op de kerkelijke inzegening van homsek-
suele relaties had overtreden. Creech is een van de eerste predi
kanten in de Methodistenkerk, met tien miljoen leder» de op
een na grootste protestantse gezindte in de VS, die de kerkelijke
regels openlijk trotseert. Vorig jaar ontsnapte hij ternauwer
nood aan een veroordeling na het inzegenen van een lesbische
relatie. Hij onthulde dat hij in de afgelopen jaren aan minstens
dertien 'homohuwelijken' zijn zegen heeft gegeven.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE
KERK
Beroepen: te Den Haag, als pre
dikant voor bijzondere werkzaam
heden in verpleeghuis Mariahoe-
ve. mw. L.A. van Leeuwen te Uit
hoorn.
Beroepen: te Dokkum, D.G.
Wiersma te Oenkerk, die dit be
roep heeft aangenomen
GEREFORMEERDE KERKEN
(VRIJGEMAAKT)
Beroepen: te Enumatil, J. Jan
sen, predikant voor missionaire
dienst van Assen-Zuid.
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Beroepen: te Emmeloord, J.J. Ta-
nis te Middelburg-Centrum; te
Lelystad. G.J. van Aalst te Rid
derkerk.
Bedankt: voor Zwolle, C.A. van
Dieren te Stolwijk; voor Ooster-
land. W.J Kareis te Hardmxveld-
Gtessendam.
leeuwarden anp
Is het mogelijk naar Afrikaans voor
beeld een eigen Friese theologie te
ontwerpen? Die vraag stelt de her
vormde theoloog Hinne Wagenaar in
de bundel 'In eigen teology?' (Een ei
gen theologie?), die op de jaarvergade
ring van het Kristlik Frysk Selslap in
Leeuwarden werd aangeboden.
Bij alle verschillen tussen het rijke
Friesland en het arme Kameroen, waar
Wagenaar sinds vorig jaar theologisch
docent is, is er toch een overeenkomst:
antropologische armoede. Daarvan is
volgens de theoloog Engelbert Mveng
uit Kameroen sprake als mensen wor
den bestolen van hun identiteit, waar
digheid, vrijheid, denken, geschiede
nis, taal en geloof.
Bij hun zoektocht naar een eigen
identiteit begonnen Afrikaanse theolo
gen in te zien, dat bekering tot het
christendom moet worden gekoppeld
aan culturele continuïteit. De vraag
naar de relatie tussen het nieuwe
christendom en de oude Afrikaanse
tradiües vormt een van de wortels van
de Afrikaanse theologie. In navolging
daarvan stelt Wagenaar vragen als: Op
welke wijze is Friesland christelijk ge
worden? Hoe verliep de integratie in
een vreemde cultuur? Wat zou er zijn
gebeurd als Willibrord Fries had ge
sproken?
Sinds het christendom 1200 jaar ge
leden in Friesland kwam, hebben de
Friezen langzamerhand hun eigen ge
loof, cultuur en taal verloren. „Hoewel
er thuis Fries wordt gesproken, luiste
ren we in de kerk naar preken in het
Nederlands en wordt de bijbel in het
Nederlands gelezen", schrijft de uit
Zuidwest-Friesland afkomstige Wage
naar. Nog steeds speelt het Fries een
ondergeschikte rol in de kerken, on
danks een gunstige wending in de af
gelopen twintig jaar.
Friese diensten zijn volgens Wage
naar vaak een alibi. Als hij voor een
kerkdienst in Friesland werd gevraagd,
zei hij dit alleen in het Fries te willen
doen. Vaak kreeg hij dan te horen: 'Wij
hebben dit jaar al een Friese dienst ge
had'. Naar Afrikaans voorbeeld pleit
hij ervoor dat er in de kerkdiensten
meer dan één taal wordt ge 18
een Nederlandstalige dienst m
en omgekeerd. Ook het ge
Duits in vakantietijd lijkt
overwegen waard.
Het boek In eigen teolq
verder bijdragen van doiti
Schaaf, die voor de bijbelgeiu
pen in Kameroen heeft ge
van Anne van der Meiden
Nieuwe Testament in het
heeft vertaald. Volgens Scha |SV
tot dusver nog nooit een tl
werk in het Fries verschenen
1 Het woord yoga betekent letterlijk
verbinding. Het is verwant aan het
Nederlandse woord 'juk'. Ik vertelde
dat een keer aan mijn moeder en die
trok gelijk een vies gezicht. Onder
een juk ga je immers gebukt. Maar als je nu twin
tig liter water mee moet nemen, is het wel prettig
als je die in twee emmers kunt verdelen en met
behulp van een juk goed kan laten dragen. Het is
dus niet zozeer dat juk waar je onder gebukt gaat,
alswel de last.
Je hebt in de yogawereld veel van die zweverige
types die alleen maar praten over hun 'gevoel'. Ik
vind dat het verstand er ook bij hoort. En bij
voorbeeld netjes met je medemensen omgaan.
Wat dat betreft ben ik een praktische Rotterdam
mer. Ik kom uit een buitenkerkelijk gezin, maar
was wel erg geïnteresseerd in godsdienst. Mijn
vader was leraar geschiedenis. Moeder heeft ook
in het onderwijs gewerkt.
Godsdienst was niet zo'n onderwerp van gesprek
bij ons thuis. Voor ons was het meer een kwestie
van: er is iets met die godsdienst, maar 'wat' dat
snappen we niet. Ik heb willen uitzoeken wat dat
'wat' dan was. Eerst heb ik nog een blauwe
maandag geschiedenis gestudeerd, in de voet
sporen tredend van mijn vader. Een hele interes
sante studie, maar mij trok vooral de wijze waar
op samenleving, kerk en religie met elkaar ver
bonden zijn in de geschiedenis. En na een tijdje
dacht ik: zie je wel, ik moet gewoon theologie
gaan studeren. Dan word ik maar leraar gods
dienst in plaats van geschiedenis. Vandaar dat ik
in 1981 naar Leiden ben gegaan. Ik ben echter
vrij snel naar Amsterdam overgestapt en later bij
rabbijn Aschkenasy gaan studeren.
Behalve intellectuele interesse in godsdienst, was
er ook het christendom en jodendom dat eventu
eel voor mijzelfvan belang kon zijn. Zoiets zocht
ik, maar ik wist niet of dat de geëigende vorm van
spiritualiteit voor mij was. Ik miste 'iets' in al
mijn studies. Het waren intellectuele spelletjes
voor mij. Die kon ik wel meespelen, maar dat
wilde ik niet. Na de theologie opleiding heb ik
een professionele raja yoga-studie gevolgd. Ik
herinner mij een reeks colleges over Indiase
godsdiensten in het eerste Leidse jaar theologie.
Daar was ook één les bij over yoga. De docent
deed daarin de fameuze uitspraak: 'als je nu zo'n
blaadje krijgt van een buurtcentrum en er wordt
een cursus yoga gehouden, dan is dat niet meer
dan ontspanningsgymnastiek voor huisvrouwen.
Als theoloog weet u echter dat er veel meer ach
ter zit.'
De raja yoga-school in het buurthuis, waar ik al
jarenlang aan verbonden ben treedt naar buiten
met dat 'meer' via grote advertenties. Het betreft
de acht stappen van Patanjali (een wijze Indiase
yogi die duizenden jaren geleden geleefd zou
hebben, en de raja yoga-filosofie systematiseer
de). De eerste twee stappen gaan over de ethiek:
wat aanbevolen is en afgeraden. De derde stap
bestaat uit die beroemde malle yogahoudingen.
Stap vier gaat over energie. Vijf en zes hebben
van doen met de geestelijke voorbereiding op
meditatie. Je afsluiten van de buitenwereld en je
kunnen concentreren op één ding. In stap zeven
maak je jezelf echt leeg en richt je je op het mid
delpunt in je hoofd.
Het is de bedoeling dat het kippenhok van je ge
dachten echt stil wordt. Normaal duurt het jaren
voordat je zover bent om dat 'zitten op een kus
sentje' meditatie te mogen noemen. Bij stap acht
tenslotte maak je het sprongetje van mediteren
met je verstand naar je intuïtie. Anders gezegd de
plaats waar je intelligentie huist, en gevoel van
gezelligheid en je geheugen. Het heeft iets te ma
ken met wat ik als paardenliefhebber maar
noem: 'het aan de teugel rijden
neiging bestaat termen te gebruiken al
'beheersen' en 'controleren'.
Het is net als bij paardrijden: je kunt eèt.
willen beheersen of drillen. Door een i tic
links te geven, vertel je dat het paard d ;te
moet. Maar je kunt het ook zo doen da
gels losjes in de hand hebt, terwijl heti
tig op het bit knabbelt. Met subtiele bellei
leid je het paard rond. Bij militaire roti LS)
als beheersen, ga je uit van het ene
re onder controle heeft. Er is sprake va n c
scheiden zijn. En zoals gezegd houdt y
juist 'verbinding' in.
In deze acht stappen komen alle aspec
het mens-zijn aan de orde. Het doel is
of 'gaaf mens te worden - een heilige,
heilige associëren mensen al snel met
het verdringen van seksualiteit of het n
van rare regels. Heiligheid is iets onwe;
worden, en dat is jammer. Ik denk: me
licht doorlaten zijn heilig. Proberen
een gaaf mens te worden die licht
doorlaat, is moeilijk, maar ook lo
nend. En niet alleen voor jezelf, ook
voor anderen.
WEEROVERZICHT BUITENLAND
m
c
Weersvooruitzicht KNMI
Geldig tot en met zaterdag.
Finland:
Wolkenvelden en af en toe
sneeuw. Maxima tussen -8 en 2
graden.
Noorwegen:
Wolkenvelden en op de meeste
plaatsen droog. Maxima tussen 0
en -5, langs de kust rond +4.
Zweden:
Wolkenvelden en vooral in het
zuiden nog af en toe sneeuw.
Maxima van -8 graden in het
noorden tot rond +2 in het zui
den. Vrijdag in het zuiden een
harde oostenwind.
Denemarken:
Wolkenvelden en af en toe (natte)
sneeuw. Maxima iets boven het
vriespunt. Stevige oostenwind.
Engeland, Schotland, Wales en Ier
land:
Zowel wolkenvelden als zon en
vooral in Engeland winterse bui
en. Maxima van een graad of 5 in
het noorden van Schotland tot 9
graden in Ierland.
België en Luxemburg:
Wolkenvelden en af en toe regen-
of sneeuwbui. Maxima van 2 gra
den in het oosten tot 5 graden
aan de kust.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Afwisselend zon en wolkenvelden
en soms regen. Richting het oos
ten steeds vaker (natte) sneeuw.
Maxima van iets boven het vries
punt in de oostelijke departemen
ten tot 9 graden in het westen
van Bretagne.
Portugal:
Zonnige perioden met in het
noorden een enkele bui. Zaterdag
breiden de buien zich naar het
zuiden uit. Middagtemperatuur
tussen 13 en 17 graden.
Madeira:
Perioden met zon en vooral zater
dag kans op een bui. Zaterdag
iets minder wind. Maxima onge
veer 19 graden.
Spanje:
Perioden met zon met vrijdag in
het noorden en oosten kans op
een bui, vanaf 1000 meter
sneeuw. Zaterdag breiden de bui
en zich naar het zuiden uit. Maxi
ma uiteenlopend van 10 graden
in het noorden tot 18 in het zui
den.
Canarische Eilanden-.
Perioden met zon en zaterdag in
het noorden misschien een bui.
Maxima tussen 20 en 24 graden.
Soms veel wind.
Marokko:
Westkust: perioden met zon en
zaterdag kans op een bui. Maxi
ma ongeveer 18 graden.
Tunesië:
Perioden met zon en ook een en
kele bui. Middagtemperatuur on
geveer 22 graden in het noorden
en 27 in het zuiden.
Zuid-Frankrijk:
Afwisselend zon en wolken en en
kele buien, vooral rond het Cen
traal Massief en andere hoge de
len ook sneeuw. Soms veel wind.
Maxima van 4 graden bij Lyon tot
11 dicht bij de Pyreneeen.
Mallorca en Ibiza:
Wisselend bewolkt en enkele re
gen- of onweersbuien. Maxima
dalend naar 14 graden.
Italië:
Wisselvallig met regen en onweer.
Vooral zaterdag in de nacht en
ochtend plaatselijk mist. Maxima
van 6 graden in het noorden tot
17 in het zuiden.
Corsica en Sardinië:
Wisselvallig met regen en onweer.
Maxima ongeveer 16 graden.
Malta:
Wisselvallig met mogelijk zware
buien. Maxima ongeveer 18 gra
den.
Griekenland en Kreta:
Bewolkt en buien. Maxima 16
graden in het noorden tot 22 in
het zuiden.
Turkije en Cyprus:
Af en toe zon, maar ook stevige
regen- en onweersbuien, vooral
op zaterdag. Middagtemperatuur
van 12 graden in het noorden tot
22 in het zuiden.
Duitsland:
Wolkenvelden en (natte) sneeuw.
Maxima dicht bij het vriespunt.
Zwitserland:
Wolkenvelden en perioden met
regen of sneeuw (vanaf 300 me
ter). Maxima 2 graden in het
noorden en 7 in het zuiden.
Oostenrijk:
Wolkenvelden en perioden met
regen of sneeuw (vanaf 300 me
ter). Maxima enkele graden boven
nul.
Polen:
Wolkenvelden enaf en toe
sneeuw. Maxima dalend naar -2
graden.
Tsjechië en Slowakije:
Wolkenvelden en perioden met
sneeuw. Maxima dalend tot rond
nul.
Hongarije:
Wisselend bewolkt en veel regen-
of sneeuwbuien. Maxima onge
veer 3 graden.
ZATERDAG 20 NOVEMBER 1999
Zon- en maanstanden
Zon op 08.08 Zon onder 16.42
Maan op 15.48 Maan onder03.45
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 00.46 13.12 00.19 12.45
Laag 09.05 21.05 08.46 20.46
Weerrapporten 19 november 07 u
Amsterdam halt bt
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
ssmgen hall bt
Maastricht
Aberdeen onbewolkt
Athene licht bew.
Barcelona licht bew.
Berlijn sneeuw
Boedapest zwaar bew
Bordeau» onbewolkt
Cyprus half bew.
Dublin onbewolkt
Frankfurt sneeuw
Genève zwaar bew.
Helsinki licht bew
Innsbruck sneeuw
Istanbul licht bew
Klagenfurt sneeuw
Kopenhagen regenbui
Las Palmas
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
Londen
Madrid
half be
am,
bewolkt
onweer
W warmtefront
regen
sneeuw
koufront
Ai*
opklaringen
fllfe hagel
L lagedruk
mist
windrichting
H hogedruk
zonnig
19 temperatuur
luchtdruk in
hecto pascal
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-512
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
A. Maandag, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX I
Advertenties 071-5323»
Familieberichten: 023- 531
023- 5320 216
Redactie 071-5321 921
Hoofdredactie: 071-5315
ADVERTENTIE!
Maandag t/m vrijdi
071-5356 230
RUBRIEKSADVERTEl
Maandag t/m vrijdag v,
071- 5143 545
ABONNEMENTE
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtigir V]
het automatisch afschrijven va
abonnements- geld, ontvangen;
betaling.
VERZENDING PER' ,et)01
Voor abonnementen die per pof &Ppe
worden verzonden geldt er
m portokosten per verschijnt
LEIDSCH DAGBLAD OPCAfC H
eilijk leze
hebben of blind zijn (of
leeshandicap hebben), is een j
i het regionale nieuws uith
Dagblad op geluidscassette be
informatie 0486-486486 oenb
(Centrum voor Gesproken Lect M.W
er.[
Auteursrechten voorbe
Dagbladuitgeverij D
5.0 Warschau
13.0 Wenen
3.0 Zurich
0.2 Buenos Aires zwaar bew.
9.0 Casablanca zwaar bew
7 0 Johannesburg motregen
0 0 Los Angeles onbewolkt
-1 -2 11.0
5 -2 0.0
2 -2 10.0
30 23 0.0
29 20 0.0
18 10 0.0
30 19 0.2
17 12 0.0
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezond C-J<
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178. c
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
Jolande
Pabst (1960)
komt uit
Rotterdam,
maar woont
sinds haar
studie theologie in
Leiden. In de Thor-
beckestraat heeft ze
een deel van de bene
denverdieping van het
statige herenhuis,
waar ze samen met
haar vriend leeft, in
gebruik als raja yoga
centrum. Nadat ze on
langs haar studie na
tuurgeneeskunde af
rondde, houdt ze er
tevens een praktijk op
na. Het
zwaar
tepunt
ligt bij
de yo-
gales-
sen. Jolanda gaat elke
zondag naar de dienst
van de oecumenische
Leidse Studenten Ek-
klesia, en staat in die
zin in de christelijke
traditie. Maar ze zoekt
uiteindelijk een 'ver
binding' tussen Oos
terse spiritualiteit en
Westerse. Voor haar is
yoga meer dan alleen
ontspanningsgymnas
tiek.
ONNO VAN 'T KLOOSTER
Jolanda Pabst: Je hebt in de yogawereld veel van die zweverige types die alleen praten over gevoel. Ik vind dat het verstand er ook
FOTO
