Rituelen en schoonheid uit het oosten
'Even in een wereld waar de pijn wordt vergeten'
Cultuur Kunst
Mannen op de maan'
grote klasse
leater 'met hoog zeurgehalte'
Lrtiest van de eeuw'
lil weer het theater in
De subtiele kunst van het beledigen
JDERDAG 18 NOVEMBER 1999
THEATER RECENSIE
RUUD BUURMAN
itdling: Mannen op de maan Ge-
j door Erik van Muiswinkel en Die
van Vleuten. Gezien: gisteravond
première), Leidse Schouwburg.
trekt zijn handen van de
eld af. Als we het allemaal
kunnen en net doen of Hij
liet meer is, nou dan rége-
vve het ook maar allemaal
verder. Een tijdje geleden
irde Hij nog zijn zoon naar
eden om poolshoogte te
jen, maar die is na een
jaren volkomen over-
ir en in de kreukels terug-
jmen en durft al jaren niet
ir alleen de straat op.
m het slot van 'Mannen
de maan' zet Erik van
winkel God neer als een
ïstreerd en defaitistisch
tje. De grote roerganger,
d wel gecharmeerd van
eigen willetje van de
is, vindt het nu welletjes
Hem geen rol meer wordt
ledeeld. Zelfs bij het op
en de grote levensvra-
is hij niet meer van be-
en een rol in een toneel-
over het ontstaan van het
en de aarde (34 bedrij-
zonder pauze), geprodu-
;d door Joop, is Hem ook
gegund. Hij houdt er dus
op.
ji Muiswinkel en Diederik
Vleuten trekken in hun
:amma 'Mannen op de
t' opnieuw tegen elkaar
trijde over de grote le
svragen. Alleen is de blik
lit vervolgverhaal op hun
teling ('Mannen van de
C1I dd') nu naar het hogere
cht, want de wereld was
eft ir deze twee theatermakers
ein geworden,
et weerzien met de cyni-
en botte realist Van
swinkel en de romanti
sche Van Vleuten die achter
alles een diepere betekenis wil
zien, levert weer een bonte
stoet ijzersterke persiflages en
typetjes op. Rode draad is het
ontstaan van de wereld, het
ontsporen ervan en de drang
van de mens de blik te verrui
men tot in het heelal. 'Man
nen op de Maan' is anderhalf
uur grote klasse, waarin de
slappe lach mag, maar waarin
ook zoveel geprikt wordt dat
het even lekker pijn doet.
Haarscherp wordt een aan
tal trends van het moderne le
ven opgeblazen. Paranormale
beurzen waar mensen met
bomen praten en waar Grego
riaanse hiphop-cd's te koop
zijn, buitenaardse verschijnin
gen, graancirkels, ontvoerin
gen door marsmannetjes en
de miskende broer van Chriet
Titulaer. Een hoogtepunt tus
sen zoveel fraais is een sketch
en een keelklanken-lied over
Tibet dat zich knuffelland van
de internationale jetset mag
noemen. Daar staat in elk
klooster op de muur: 'Richard
Gere was here'.
Erik van Muiswinkel en Die
derik van Vleuten prijzen zich
zelf in de uitnodiging voor de
première aan als vertegen
woordigers van het oude am
bacht van de cabaretier, die
eenzame schopper tegen alles
wat op de grond ligt en zich
niet meer kan verdedigen, die
feilloze vólger van alle misse
trends, die weergaloze wind
vaan in de bries der publieke
opinie. Het is mooie zelfspot
die dicht bij 'de waarheid
komt. 'Mannen op de maan'
een voorstelling die nergens
verveelt en rustig nog een half
uur door mag gaan. Van Muis
winkel en Van Vleuten zijn de
meesters van de satire, maar
ook meesters in het maken
.van te korte voorstellingen.
Zonnebloem-musical voor langdurig zieken in Rijnlands Lyceum
LEIDEN CEES VAN HOORE
Ziek en muziek, het scheelt maar twee
letters. Maar dat wil niet zeggen dat
muziek ongezond zou zijn voor lijf en
leden. Integendeel. Een lekker moppie
op de accordeon maakt ons vrolijk,
een fuga van Bach kan ons tot over
peinzing stemmen. Kortom: muziek
doet je wat. Ook als je ziek bent. Dat
hebben ze bij de Nationale Vereniging
De Zonnebloem, al sinds jaar en dag
de steun en toeverlaat van langdurig
zieken, goed begrepen. Ter gelegen
heid van het 50-jarig jubileum van De
Zonnebloem is er een Zonnebloem
Theater Tournee in het leven geroe
pen. Op 20 november doet deze kara
vaan het Rijnlands Lyceum in Oegst-
geest aan en zullen Berdien Stenberg,
Frits Lambrechts, Joke de Kruijf en Ro
bert Paul met de musical 'Een zonne
bloem van goud' de langdurig zieken
vermaken. Wil Crommentuijn uit Lei
derdorp is bestuurslid van de regio
Bollenstreek. Hij zorgt er onder meer
voor dat de stoelen gesmeerd richting
muziek rollen.
Crommentuijn, oud-marineman, is
al zo'n jaar of tien actief voor De Zon
nebloem. ,,Ik werd gepensioneerd bij
de marine en ben hier door een vriend
en collega bij betrokken geraakt", zegt
hij. „De omgang met langdurig zieken
vind ik totaal niet deprimerend, zeker
niet. Als je mensen die aan huis of bed
gekluisterd zijn eens een keer wat ple
zier kan bieden, geeft je dat een grote
voldoening. De mensen vergeten even
hun pillen en poeders bij zo'n concert.
Maar ook als ze op vakantie zijn. Dan
zijn ze even in een andere wereld, een
wereld waar de pijn wordt vergeten. Ik
ga binnenkort weer als begeleider mee
op zo'n vakantie."
„Het is belangrijk dat ook mannen
dit werk doen. Het wordt nu hoofdza
kelijk gedaan door dames. Ik weet niet
precies waaraan dat ligt. Ze werken
misschien meer part-time en mis
schien is het wel zo dat het sociaal ge
voel bij vrouwen over het algemeen
wat meer is ontwikkeld. Maar we heb
ben echt ook mannen nodig. Wat fy
sieke kracht kunnen we goed gebrui
ken."
„Als ik na zo'n weekje vakantie met
langdurig zieken weer thuiskom,
schuif ik de narigheid die ik heb gezien
wel van me af. Dat moet wel, anders ga
je eraan onderdoor. Een arts kan ook
niet alles wat hij meemaakt met zich
mee blijven dragen."
„De musical die de mensen te zien
krijgen aanstaande zaterdag is een
aaneenschakeling van zang en dans.
Het programma is speciaal voor de
zieken gemaakt. Het is ongelooflijk
hoe die mensen van zo'n musical ge
nieten. Er zijn op zaterdag wel zo'n
vierhonderd mensen aanwezig in de
aula van het Rijnlands Lyceum. En ie
dereen heeft een goede plaats. Er zijn
extra verhogingen aan de zijkant aan
gebracht, zodat mensen die niet hele
maal rechtop kunnen zitten, zijwaarts
kunnen kijken en zo precies kunnen
volgen wat er op het podium gebeurt.
Dat zijn allemaal van die kleine dingen
waarmee je rekening moet houden. Er
moet natuurlijk ook veel licht en
stroom komen. We hebben al een ex-
al heel lang betrokken bij dit soort
concerten van de Zonnebloem. Ik heb
de indruk dat hij het heerlijk vindt om
voor deze mensen op te treden. Net als
de andere artiesten trouwens. Het en
thousiasme straalt er gewoon vanaf. Je
moet niet vergeten dat zo'n uitje voor
deze mensen, die toch beperkt zijn in
hun bewegingsvrijheid, heel wat meer
betekent dan voor ons, gezonde men
sen. Het is wel zo dat er in het contract
van de artiesten een bepaling is opge
nomen waarin is vastgelegd dat ze
kunnen afzeggen wanneer ze andere
verplichtingen hebben, bijvoorbeeld
voor een televisie-opname. Er moet
voor hen ook geld in het laatje komen.
Maar ik heb het nog nooit meege
maakt dat iemand niet kwam opda
gen. Dat zegt toch wel wat over het en
thousiasme."
Rijksmuseum van Oudheden toont Japanse collectie van hoge kwaliteit
THEATER RECENSIE
DICK VAN TEYLINGEN
Jfelling Onbewaakte overgang,
•{aria Mulder en Maureen Teeuwen.
gisteravond, LAKtheater, Leiden,
og te zien aldaar: vanavond.
kunst voor allochtonen en
ren, roept Rick van der
1|Hij vergeet steeds één
roep: de vrouw in de over-
Gelukkig is die misser nii
Deetje goedgemaakt. Carla
er en Maureen Teeuwen
n zich in dit gat in de
markt, ook al heeft dat
hoog zeurgehalte'. Dat
|n weten ze trouwens
:eloos te vermijden, door
Ihumor, de originele ma-
'aarop ze het onderwerp
instebuiten keren en door
lierwekker om de twee mi-
te laten aflopen: dan
le scène afgelopen zijn
nt er weer iets nieuws,
soort theater dat Mulder
euwen (vroeger samen bij
met de gouden tand)
n doet niet zijn best om
ubliek te laten geloven in
llusie. Ze zijn zichzelf, en
gen hun onderwerp aan
ze een lezing geven. Als ze
ap het podium verkleden,
t ze even hun moeders,
weer zelf interviewen. Zo
komen we veel te weten over de
verstoorde hormoonbalans en
de ontregelde hersenthermo-
staat. De overgang is als het
eten van een stapel pannekoe
ken met een dikke laag pinda
kaas: je krijgt er allerlei verkle-
vingen van die je het beste
kwijtraakt door uit het raam te
gaan hangen. In overgangswij-
ken hangen de gevels dan ook
vol middelbare vrouwen.
Behalve opvliegers, uitzak
kers, hoofdpijn en een droge
mond kun je ook etalagebenen
krijgen. Wat aanleiding is tot
een potje opscheppen over de
benen van hun moeders die af
gezet moesten worden.
Tussen het dollen over al dat
ongemak door zingen Teeuwen
en Mulder liedjes en spelen ze
tedere scènes over vrouwen
vriendschap en melancholieke
afscheidsscènes in varianten:
de jeugd, hét lege-nestsyn-
droom en - komisch weer - het
ritueel van de laatste eisprong.
Onbewaakte overgang is een
geestige en goed gecomponeer
de show van twee sterke actri
ces, die in een druk LAKtheater
vaak de lach van de herkenning
kregen. Ze hebben hun verge
ten doelgroep bereikt.
Van der Ploeg, kom op met je
subsidie.
In het Rijksmuseum van Oudhe
den in Leiden is vandaag de ten
toonstelling 'Rituelen en schoon
heid' geopend. De expositie om
vat een deel van de collectie van
het Miho Museum in Japan. Het
gaat om kunstvoorwerpen van
een zeldzaam hoge kwaliteit uit
het oude Nabije Oosten, Egypte,
Griekenland en Italië.
MAARTEN BAANDERS
De collectie van het Miho Museum
heeft een ongewone ontstaansgeschie
denis. Gewoonlijk verzamelen oud
heidkundige musea voorwerpen om
dat ze een historische waarde hebben,
omdat ze iets laten zien van hoe de
mens vroeger leefde. Maar voor het
Miho Museum staat schoonheid voor
op. Het museum is opgezet door de
Shumei Familie, officieel Shinji Shum-
eikai geheten.
De Shumei Familie is een spirituele
beweging met een wereldbeschouwing
waarin het begrip schoonheid centraal
staat. Zij beschouwt mooie kunst als
een middel om de mens een dieper
besef te geven van de waarde van de
schepping. Daarom biedt het Miho
Museum alleen plaats aan de vol
maaktste kunst die oude beschavingen
hebben voortgebracht - het historisch
belang weegt minder zwaar. Daarnaast
is het van belang dat alle tentoonge
stelde voorwerpen een godsdienstige
functie en dus een spirituele lading
hadden. Schoonheid en spirituele
kracht vallen samen.
Prof. dr. Hans Schneider beschouwt
deze tentoonstelling als één van de bij
zonderste activiteiten die het Rijksmu
seum van Oudheden tot nog toe heeft
gerealiseerd: „Ik ben er erg trots op.
Deze collectie is alleen te zien in We
nen en Leiden, verder nergens in Eu
ropa. Het is geen grote tentoonstelling,
zo'n 70 voorwerpen. Maar die zijn dan
ook zo verfijnd dat je er niet snel op
uitgekeken bent. Ook is het interessant
dat hier stukken liggen uit gebieden
waarvan geen enkel Nederlands muse
um iets bezit, Afghanistan bijvoor
beeld."
De expositie bevindt zich in een pas
verbouwd gedeelte van het museum.
voorwerpen geselecteerd die aanslui
ten op de verzameling van het RMO.
Het Miho Museum is gebouwd in
1997. Qua architectuur is het uniek.
Hans Schneider is er geweest: „Het
was een fantastische ervaring. We wil
len hier iets overbrengen van de ge
waarwording die je krijgt als je in het
echte Miho Museum loopt. Bij de en
tree van de expositiezaal hebben we
lampen opgesteld die ook in het Miho
Museum staan." Er zijn foto's en vi
deo-opnames te zien van het gebouw.
„Het is ontworpen door de Chinees/A
merikaanse architect Pei, die ook de
glazen piramide op het plein van het
Louvre op zijn naam heeft. Er werden
hoge eisen gesteld aan het museumge
bouw. Het ligt midden in beschermd
natuurgebied, het Shigaraki gebergte.
Het landschap mocht niet te veel aan
getast worden. Daarom ligt het voor 80
procent verzonken onder de rotsen.
Pei heeft zich laten inspireren door
een Chinees sprookje uit de vierde
eeuw. Dat gaat over een visser die ge
lokt wordt door de geur van perzik
bloesem en zo bij een spelonk terecht
komt, waarin hij een paradijs vol
schoonheid ontdekt. Zo is het ook als
je het Miho Museum ingaat."
'Ritueel en Schoonheid: antieke
meesterwerken uit het Miho Muse
um, Japan'. Rijksmuseum van Oud
heden, Leiden. T/m 19 maart 2000.
Verguld zilveren drinkhoorn uit Centraal Azië, eind 2de eeuw voor Christus, versierd met woestijnlynx en zijn prooi, een haan.
foto pr
In de sober ingerichte zaal valt onmid
dellijk op dat er veel goud en zilver in
de vitrines ligt, vooral uit Iran. Er zijn
zuiver gouden bekers, armbanden en
een groot collier met minuscuul inleg
werk van kleurige stenen. Uit Iran zijn
ook zilveren schalen en vazen te zien,
met vergulde afbeeldingen. Vooral de
in het goud en zilver ingekerfde figu
ren en lijnen laten zien dat de metaal
bewerking in de oudheid hoog ontwik
keld was. Schneider is vooral onder de
indruk van enkele drinkbekers waar
van de voet opkrult en uitloopt in een
dierfiguur: een hert, een sfinx, een
paard of een lynx die een haan gevan
gen heeft. De hier getoonde exempla
ren zijn uitzonderlijk verfijnd bewerkt.
Hajime Inagaki, curator en onder
zoeksleider van het Miho Museum, is
met de collectie mee naar Leiden ge
komen. „Hier staat een beker die het
persoonlijk bezit is geweest van de As-
syrische koning Assurbanipal. In het
bladgoud aan de buitenkant staan 130
figuurtjes van mensen en strijdwagens
die de macht van de Assyrische koning
illustreren. Aan de binnenkant is de
naam van Assurbanipal gegraveerd.
Maar later, toen het Assyrische rijk ten
val was gebracht, kwam de beker in
handen van de koning van een later
rijk. Die koning heeft zijn naam er ook
in gegrift. Het is uniek dat we zoiets
hebben uit de oudheid."
De collectie is opgebouwd door de
leidster van de Shumei Familie, Mi-
hoko Koyama. Zij begon 40 jaar gele
den met verzamelen. Aanvankelijk be
perkte zij zich tot Japanse voorwerpen,
van de prehistorie tot nu. Later breid
de zij het bereik van de collectie uit
over China, Korea, India, West-Azië,
Egypte, Griekenland en Rome. Voor de
tentoonstelling die nu te zien is, zijn
Een dririkhoom (zilver met bladgoud)
uit Iran. foto»pr
m Hermans reikt Edison uit
THEATER RECENSIE
mooiste SieMatic keukenideeën-
ooit gemaakt. Met informatieve
'en, praktische tips en ideeën.
al 144 pagina's. Haal het in onze
lroom. Gratis.
't Liefst een'SieMatic
OEDHART
""BOUWHUIS
fratsen uit te halen'. Niet in ko
lossale theaters als Carré maar
in intiemere zalen als het Nieu
we de la Mar Theater in Am
sterdam. Zijn gezondheid laat
het toe en elke ochtend tegen
zessen is hij al aan het schrij
ven.
Toon Hermans, de nu bijna
81-jarige uitvinder van de one
man-show, onthulde zijn voor
nemen gistermiddag in het
Theater Instituut Nederland in
Amsterdam, waar hem als 'ar
tiest van de eeuw' de eer te
beurt viel de 'Edison voor een
Eeuw Kleinkunst' uit de reiken
aan de samenstellers van de 21-
delige cd-box 'Ik zou je het lief
ste in een doosje willen doen'.
De prijswinnaars, Jacques
Klöters en Kick van der Veer,
gaven het (ooit door Pieter
d'Hont ontworpen) bronzen
beeldje meteen door aan pla
tenproducent Otto Vriezenberg,
zonder wie het project nooit
van de grond zou zijn gekomen.
Klöters: „Eerst was het bedoe
ling om van enkele hoogtepun
ten uit het cabaret een dubbel-
cd uit te brengen. Dat vond Ot
to goed. Toen vroegen we of
een driedubbel-cd mogelijk
was. Nou jongens, als jullie dat
nodig vinden, doe maar. Later
vroegen we of het er mischien
zes mochten worden... Enfin,
het zijn er 21 geworden."
'In ruil' voor de speciale Edi
son - 'de laatste van de eeuw' -
kregen Klöters en Van der Veer
voor 'het doosje' ieder een gou
den plaat, omdat er inmiddels
15.000 exemplaren van zijn ver
kocht. Een gigantisch succes,
want gelet op het aantal koop
krachtige cabaretliefhebbers in
Nederland hadden zij aanvan
kelijk op 1000 gerekend.
Toon Hermans, die samen
met pianist Bert van den Brink
werkt aan een liedjes-cd, kreeg
van hen het eerste exemplaar
van de 3 cd-box 'Andermans
veren' met in de gelijknamige
radio- en televisieprogramma's
besproken hoogtepunten uit
het Nederlandse cabaret. Dit
cadeautje accepteerde Her
mans met merkbaar meer in
stemming dan het predikaat
'artiest van de eeuw'.
„Artiest van de eeuw? Ik weet
niet of ik dat ben", relativeerde
hij. „Maar ja, zo gaat dat in de
showbusiness. Het wordt me
nu een beetje in de schoenen
geschoven. Een artiest pur sang
heb ik me nooit gevoeld. Dat
donderjagen voor de mensen
was meer een liefhebberij." En
wijzend op cabaret-chroni
queur Wim lbo zei hij: „Jij hebt
me eens een echte volksartiest
genoemd. Dat was ik. En dat wil
blijven zo lang ik leef."
PABLO CABENDA
Night of Comedy met Drew Franklin, On-
no Innemee, Tom Sligting en MC Sjaak
Bral. Gezien: 17/11, De Burcht, Leiden.
„Wie kijkt er naar Big Brother."
Er steekt niet één vinger in de
lucht. „Het is o.k., je mag er te
genwoordig voor uitkomen,
hoor." Het publiek kijkt wel uit.
Het aloude adagium indachtig,
'wie zeurt krijgt een beurt', pro
beert niemand aan het begin
van de Night of Comedy teveel
op te vallen. Want presentator
Sjaak Bral verstaat de subtiele
kunst van het grof beledigen.
En daar is vaak de argeloze toe
schouwer de dupe van. Net zo
als de jongen met de iets te gro
te mond die presentator Bral
iets te vaak interrumpeert. Bral
later op de avond: „Ik weet niet
wat erger is. Praten met een
volle mond of met een leeg
hoofd. K.O." En het blijkt eens
te meer: stand-up comedy is
topsport. Binnen korte tijd een
grote prestatie leveren. Een ge
vecht aangaan waarbij de te
genstander, het publiek, over
wonnen moet worden.
In drie maanden tijd heeft
een vijftiental stand-up come
dians op het podium van socië
teit De Burcht opgetreden. Tien
van de twaalf avonden waren
uitverkocht. En zelfs op die
twee overgebleven 'nights of
comedy' liet nog zo'n twee der
de van de zaal zich verbaal kie
telen of knock-out slaan door
de vogelvrijen van het voetlicht.
Gisteren heeft het Leidse pu
bliek zich voor het laatst laten
verleiden door de grossiers in
gekkigheid. Topsport inder
daad. Maar voor sommigen is
het spelen van een uitwedstrijd
een duidelijk nadeel.
De Texaan Drew Franklin
doet het met quasi-geestighe-
den die op een gemiddeld Ne
derlandse kantoor dezelfde
houdbaarheid hebben als de
ochtendkoffie. Wie zijn biertje
een 'Spa geel' noemt, krijgt al
lang de handen niet meer op el
kaar. Dan maar wanhopig op
zoek naar de herkenbaarheid.
Houden jullie van Willem
Alexander? Houden jullie van
rodeo? Houden jullie van dit en
houden jullie van dat? En het
publiek is ontmoedigend in zijn
eensgezindheid. Lauw, lauw,
lauw. Franklin krijgt maar geen
vaste grond onder zijn voeten
en blijft watertrappelen in een
moeras van ongemak en onze
kerheid.
De Leidse cabaretier Onno
Innemee pakt het helemaal an
ders aan. Superschlemiel eerste
klas neemt vooral ziclizelf, met
succes, op de hak. „Wie mas
turbeert er hier niet", vraagt hij
het publiek. Wederom geen
vinger in de lucht. Innemee
vertelt met verve het hilarische
verhaal van de eenzame mas-
turbantenclub waarvan de le
den elkaar met de blote lullen
wave begroeten. Hij verzamelt
eindzinnen van relaties en heeft
de variant 'Ik heb nooit van je
gehouden' zelfs dubbel. En als
de kale Innemee een vrouwon-
vriendlijke grap vertelt (In bier
zitten vrouwelijke hormonen.
Je wordt er dik en emotioneel
van en het beïnvloedt je rijvaar
digheid), buigt hij dat quasi po
litiek correct om met een mop
waarin de dokter nadrukkelijk
een vrouw is.
De Amsterdamse Tom Slig
ting blaast zijn anekdotes tot
wat minder bizarre proporties
op. Kleine ergernissen worden
grote drama's die toch altijd
herkenbaar blijven. Een wereld
waarin hij zich ergert aan het
ongebreidelde gebruik van de
GSM, Anita's die denken dat
'Baumwolle' een kledingmerk is
en Sjonnies die hun gele Opel
Manta's dubbel parkeren op
een invalideplek. De grappen
zijn niet altijd even sterk. Kwa
lijker is, is dat een groot deel
van Sligtings materiaal bijna
anderhalf jaar oud is. Hopelijk
komt de Amsterdammer vol
gend jaar met iets nieuws op de
proppen. Want dat de Nights of
Comedy terugkomen in Leiden
is zeker.
HYPOTHEKEN
Bel Paul Planjer 071 516 24 62
'Artiest van de eeuw' Toon Hermans in gesprek met Youp van 't Hek tijdens de uitreiking van de 'Edison
voor een Eeuw Kleinkunst'. foto
