Het Nederlands is sterk
genoeg om 'gastvrij' te zijn
TV
WEER
Gaswinning Waddenzee
Foto van de Eeuw
54
MAANDAG 8 NOVEMBER 1999
C 0
E N T A A R
Opnieuw heeft Paars niet durven kiezen. Daar waar de belangen
van milieu en economie botsen, komen Kok en de zijnen liever
met een halfbakken compromis uit de bus dan met een principiële
keuze. Met het besluit om op beperkte schaal de winning van gas
onder de Waddenzee toe te staan, is niemand echt blij. De milieu
activisten vrezen voor de teloorgang van het unieke karakter van
het Wad. De NAM is boos omdat zij geen nieuwe proefboringen
mag uitvoeren. Schadeclaims en gerechtelijke stappen dreigen.
Het gas mag gewonnen worden mits vaststaat dat er geen onher
stelbare schade aan de natuur wordt toegebracht, zo benadrukt
Kok. Net als bij andere grote milieukwesties in Nederland neigt het
kabinet ertoe de kool en de geit zoveel mogelijk te sparen. Zo ziet
milieuminister Jan Pronk het kabinetsbesluit als 'een stap op weg
in een politiek proces'. Een proces dat zijns inziens uiteindelijk zal
leiden totJa, tot wat? Een tienjarig moratorium op gaswinning?
Een brede maatschappelijke discussie? Nieuwe onderzoeken naar
de effecten van de gaswinning op de bodemdaling gepaard gaande
met oeverloze bespiegelingen over het begrip 'onherstelbare scha
de'?
Op Pronk en op de PvdA had de milieubeweging zijn hoop min of
meer gevestigd. In het verkiezingsprogramma van de sociaal-de
mocraten staat onomwonden dat de partij tegen de winning van
aardgas en aardolie is onder het Waddengebied. Bovendien zijn de
handen van de PvdA-bewindslieden niet gebonden aan afspraken
met de coalitiepartners, omdat er domweg in het regeerakkoord
met geen letter wordt gerept over gaswinning onder de Wadden
zee. Het rommelt nu binnen de PvdA, maai' waarschijnlijk niet
hard genoeg.
De coalitie had met een keuze tegen de gaswinning eindelijk wat
kunnen doen aan het gebrekkige elan van Paars 2. Bij de discussies
rond de HSL, de Betuwelijn en Schiphol draaide het om meer dan
geld alleen. Bij deze kwesties ging het om de toekomst van de Ne
derlandse economie. Om de werkgelegenheid van vele tienduizen
den mensen op en rond de economische aanjagers Schiphol en de
Rotterdamse haven. Daar kun je van mening over verschillen.
Inzake de toekomst van de Waddenzee gaat het wel puur om geld.
Niemand in Nederland zit te wachten op het Waddengas. En de
paar miljard gulden die de gaswinning de Nederlandse staat ople
vert, hebben we met z'n allen niet echt nodig. Het Wad zelf is aan
zienlijk meer waard. Daarvoor moeten we de schadeclaims van de
NAM maar op de koop toenemen.
Een beklemmende uitslover
Waarschijnlijk kunnen alleen Britten zoiets maken: een tv-serie
rond wielklemmen.
Althans, een serie waar je ook met enig met plezier naar kijkt.
The Clampers heet deze reeks. Al eerder op de BBC te zien en nu
door de KRO naar Nederland gehaald - en uitgezonden onder de
helaas wat suffige naam 'de wielklembrigade'.
Hoewel het een aardige serie is, is er heel veel ook niét leuk aan The
Clampers. Onze wielklemhelden doen hun werk in de ietivat troos
teloze Londense deelgemeente Southwark. En, zoals te verwachten
valt, scheppen ze met hun activiteiten weinig vreugde. Een lawine
aan verwensingen komt hun tegemoet, telkens als ze een klemgezet
te automobilist tegen het lijf lopen. Waarbij de slachtoffers zich wei
nig subtiel uiten, zo valt tenminste op te maken uit de talloze cen-
suurpiepjes die de BBC er doorheen heeft gegooid.
Het treurigst zijn nog wel de lotgevallen van de wiêlklemmende
deurwaarder Keith. De man - letterlijk en figuurlijk een beul van
een kerel - legt beslag op de wagens van mensen die blijven weige
ren een verkeersboete te betalen. Zo raakt een werkloze zijn Ford. Es
cort kwijt omdat zijn boete van 20 pond door alle aanmaningen is
opgelopen tot 241 pond. Keitli laat de wagen onverbiddellijk weg
slepen als de man niet met het geld over de brug komt. Uiteindelijk
levert de auto op een veiling 260 pond op. Waardoor de werkloze
alsnog moet bijbetalen, want door het slepen en de veiling is zijn
boete verder opgelopen tot 400 pond.
Dat het toch een leuk programma is vooral te danken aan Ray,
hoofd van de - om met de KRO te spreken - wielklembrigade. Ray
heeft wel wat weg van een op school gepest sukkeltje dat zich in zijti
clampers-uniform oppermachtig voelt. En dat zich nu voor de ca
mera nog eens extra uitslooft.
Hij reageert met cynisme op alle scheldpartijen - 'die gele lijn, waar
u niet mag parkeren, ligt er al heel lang, hoor'. Een woedend slacht
offer zwaait hij vrolijk uit. 'Alweer een tevreden klant. En hij wrijft
zich vergenoegd in de handen als hij weet dat hij met zijn wielklem
een hoop ellende aanricht. 'Ah, een marktkoopman die 15 minuten
te lang op een losplaats staat. Die zal straks flink pissig zijn.'Wat
trouwens een prachtige scène oplevert, als de camera de markt
koopman volgt terwijl hij bij zijn collega's om een creditcard bedelt
- de enige manier waarop hij meteen van de wielklem verlost kan
worden.
Na al dat cynisme is zijn optreden aan het einde van het program
ma des te verrassender. Bijna onherkenbaar, in zijn t-shirt en spij
kerbroek, maakt hij zich gereed voor een bezoek aan de disco. 'Hier
leef ik eigenlijk voor!' roept hij.
En is hij opeens een breekbaar, enigszins tragisch mannetje.
Mooie televisie dus.
Toenemend winderig
Prijs voor Kees van Kooten op congres van Genootschap Onze Taal
Wees niet bang dat het Nederlands teloor gaat. Onze taal is sterk genoeg om de invloed van vreemde
woorden te kunnen overleven. Die boodschap kregen de deelnemers aan het congres van het Ge
nootschap Onze Taal zaterdag mee. Maar de - overwegend oudere - aanwezigen lieten zich moeilijk
overtuigen. „Doordat het Nederlands te gastvrij is voor andere talen, verliest het zijn eigen karakter."
„Wij hebben geen taaltrots",
roept een oudere heer in de hal
van de Doelen. „Ik ben niet te
gen vreemde woorden op zich,
maar tegen onnodige vreemde
woorden. Waarom moet de uit
verkoop tegenwoordig 'sale' he
ten?" Zijn jeugdige opponent in
het 'zeepkistdebat' vindt dat
maar onzin. „Het karakter van
het Nederlands gaat niet verlo
ren. We hebben nu eenmaal
een dynamische taal."
Het tweejaarlijkse congres van
het Genootschap Onze Taal in
een notendop. De puristen te
gen de verander aars. Verliest
onze taal door het steeds meer
gebruiken van vreemde woor
den aan karakter, of zijn die
vreemde invloeden juist een
verrijking? Krijgen wij behalve
een multiculturele samenleving
ook een multiculturele Neder
landse taal?
'Gastvrij Nederlands?' heette
het congres en hét vraagteken
geeft al aan dat dit geen uitge
maakte zaak is. Bij de ingang
van de Doelen deelden leden
van de Stichting Natuurlijk Ne
derlands folders uit waarin zij
ten strijde trekken tegen het ge
bruik van het Engels in het on
derwijs, de media en de recla
me.
Maar vanaf het podium waar
schuwde taalkundige dr. Joop
van der Horst juist tegen 'taaf-
nationalisme', tegen het „van
vreemde smetten vrij." Een ne
gentiende-eeuws idee, noemde
Kees van Kooten: 'woordkrols'. foto gpd rob keeris
hij dat. Natuurlijk hebben
vreemde talen invloed op het
Nederlands. Zo is dat door de
eeuwen heen altijd geweest.
„Wij moeten onbekommerd
plukken van de rijkdommen
van de wereld", zei Van der
Horst, ook als het om taal gaat.
Volgens taalkundige Liesbeth
Koenen komt de afkeer van het
oprukkende Engels vooral uit
een weerzin tegen de mcdonal-
disering van onze samenleving.
„Geef niet altijd de taal de
schuld. Die kan het ook niet
helpen."
Diverse sprekers vonden het
juist positief dat het Nederlands
die Engelse woorden niet zo
maar overneemt, maar verne
derlandst. „We zeggen mana
gen, gesaved en new-ageach-
tig", aldus Koenen. „En we
houden bij het gebruik van die
vreemde woorden toch ook ge
woon de Nederlandse woord
en zinsvolgorde aan."
Er is bovendien niets nieuws
onder de zon. Talloze (veelal
Duitse en Franse) 'leenwoor
den' in het Nederlands stam
men uit de vorige eeuw en zijn
gewoon in onze taal ingebur
gerd. „We merken het niet eens
meer". Van de 50.000 tot
100.000 woorden die de woor
denschat van een gemiddelde
Nederlander vormen, zijn
hooguit vijfduizend Engelse
leenwoorden.
Publicist Jan Kuitenbrouwer
(uitvinder van het begrip 'tur
botaal'), voorspelde dat het al-
lemaal nog verder zal gaan.
Computertaal doet nu al zijn
intrede in het dagelijkse leven,
maar ook dat is niet nieuw.
'Technotaal' heeft altijd een be
langrijke rol gespeeld. „We zeg
gen toch ook: ik sloeg op tilt, of
het groene licht geven, of iets
kortsluiten."
Volgens Kuitenbrouwer gebeurt
hetzelfde met de inburgering
van de buitenlandse woorden.
Te krampachtig vasthouden
aan het 'oude' Nederlands heeft
geen zin. „Mensen zullen juist
beter opletten als er minder re
gels er zijn. Dat is zo in het ver
keer, en ook in de taal." Het
Groot Dictee der Nederlandse
Taal vindt Kuitenbrouwer dan
ook maar niks. „Dat heeft meer
het imago van het requiem van
de taal."
Dialectoloog Jan Stroop vertel
de dat het Nederlands steeds
platter wordt uitgesproken. Het
'poldernederlands' rukt op,
vooral bij vrouwen. De ij wordt
steeds meer als ai uitgesproken.
„Aigenlijk gaat het Nederlands
naai' de bliksem", aldus Stroop.
Het onderwijs besteedt volgens
Stroop nauwelijks aandacht
aan uitspraak. „Maar we geven
wel miljoenen uit aan een nieu
we spelling. Nederland let op
uw ij!"
Kees van Kooten kreeg op het
congres de Groenman Taalprijs
uitgereikt. Volgens jurylid prof.
Beheyt heeft Van Kooten de
Nederlandse taal verrijkt.
Woorden als 'positivo', 'regel
neef en 'oudere jongere' zijn
ingeburgerde vondsten van
hem. Beheyt noemde Van Koo
ten 'woordkrols'.
hans de bruijn
Amsterdamse
prostituees in
videoclip van
George Michael
In de nieuwe videoclip
van de Britse zanger Ge
orge Michael zullen Am
sterdamse prostituees de
hoofdrol spelen: De clip
wordt op dit moment op
genomen op de Wallen.
Het gaat om de videoclip
van Michaels nieuwe sin
gle Roxanne, een cover
van het succesnummer
van The Police over een
hoer.
De clip wordt gezien als
de eerste die geheel op
werkelijkheid berust. Ge
orge Michael wil de beel
den zo realistisch moge
lijk maken en heeft daar
om de non-conformisti
sche documentairemaak
ster Joanne Bailey voor de
opnames met de prostitu
ees op de Wallen inge
huurd.
„George wil de clip zo
waarheidsgetrouw moge
lijk hebben met verwaar
loosde hoeren in plaats
van een gelikte choreo
grafie", zei een betrokke
ne bij de videoclip tegen
het Britse showbizzpers-
bureau WENN.
Een foto van televisie kijkende kinderen is uitgeroepen tot de Fo
to van de Eeuw. Er werden ruim 70.000 foto's ingestuurd, na een
oproep in de dagbladen van PCM Uitgevers. De foto's komen uit
familiealbums en geven een indruk van het dagelijks leven van de
Nederlander in de afgelopen eeuw. De winnaar, R. Platvoet uit
Het is zoals verwacht een guur weekeinde geworden. In IJmuiden
kwam het zatermorgen tot windstoten tussen 90 en 100.km per uur.
Ook de neerslaghoeveelheden mochten er zijn. Weerwaarnemer Hans
Deerenberg uit Nieuw-Vennep meldde 24.2 Iiter/m2 neerslag tussen
zaterdag en zondag, zeg maar zo'n twee en een halve emmer water.
Vanmorgen was het grijs en nevelig met af en toe lichte regen of mot
regen. Daardoor was het redelijk zacht met in Valkenburg vanmorgen
een minimum van 7.7 graden.
Het weer staat momenteel onder 'ongunstige' invloed van een hoog
ten zuidwesten van Ierland, waarvan het zwaartepunt de volgende j
24 uur richting Schotland trekt. Langs de noord-oostelijke flank ff
ervan beweegt vochtige zeelucht over Nederland in een toenemen-
de noordelijke stroming. Een zwakke storing waarachter even
wat drogere lucht zit, verlaat morgenvroeg de regio en dit laat
enkele perioden met zon toe.
Vannacht blijft het meestal zwaar bewolkt en naar het bin
nenland toe ook nevelig weer. Er is nog kans op een bui,
maar grote hoeveelheden neerslag worden niet verwacht.
Waar het toch even opklaart, is er kans op vorming van
mistbanken. De wind ruimt stilaan overal naar het noor
dén en blijft zwak in het binnenland, aan zee matig. Koud
wordt het niet met minima rond 9 of 10 graden.
Morgen is het wellicht eerst nog zwaar bewolkt, maar van
het noorden uit komen soms brede opklaringen binnendrij
ven, die dan haasje-over spelen met enkele wolkenvelden. Er
is nog steeds kans op een buitje, maar het blijft overwegend
droog. De wind neemt langzaam verder in kracht toe en wordt
matig in het binnenland en matig of vrij krachtig aan zee.
Voor de kust komt een Noord 5, laat op de dag zelfs 5 tot 6
Beaufort te staan. De maxima liggen met waarden rond 11 of
12 graden iets boven de normale waarden.
De volgende dagen staat een overgang naar droger, stilaan
ook zonniger maar kouder weer in het vooruitzicht. De wind
zet zich dan vast in de NO-hoek.
johan jaques, meteoservices
Polisonderhoud voor gevorderden
Als het echt niet anders kan, krijgen we wel eens een
verzekeringsagent over de vloer. Voor polisonder
houd. De auto krijgt elk jaar een beurt, het schilder
werk aan ons huis wordt periodiek van een nieuwe
verflaagje voorzien en de planten blieven elke week
een scheutje water. Dus zullen onze polissen ook wel
geregeld aan onderhoud toe zijn. Dat we het toch zo
veel mogelijk proberen te voorkomen dat daar ie
mand voor langskomt, is omdat we na elke polison
derhoudsbeurt weereen polis rijker zijn.
Aan die wonderbaarlijke polisvermenigvuldiging
komt nu een eind. Zodra die functionaris met
zijn van het bestuderen van kleine lettertjes
grau wgrijze gelaat zich met zijn aktetas aan
mijn voordeur meldt, wordt hij sneller afge
poeierd dan een wederverkoper van de Dak
lozenkrant in de lobby van hetAmstel Ho
tel. Ik ben reeds verzekerd voor mijn ziek
tekosten, rechtsbijstand, mijn oude dag,
wettelijke aansprakelijkheid, het complete
wagenpark, al het glaswerk, mijn opstallen,
de inboedel en vervangend vervoer indien de
auto en de caravan het op vakantie gelijktij
dig mochten begeven. Knappe jongen die
daar nog wat bij krijgt.
De verzekeringsagent die na lang aandringen
om elf uur met mij heeft afgesproken, is niet cle
man die ons in 1983 heeft voorzien van een polis
die bij blijvende invaliditeit een bedrag uit
keert dat toen een klein fortuin leek, maar
DICK VAN DER PLAS
inmiddels niet eens meer toereikend is voorde aan
schaf van een paar krukken en een stripje pijnstil
lers. Zijn opvolger komt uit de Antillen, is meer dan
twee meter lang, honderdtien kilo zwaar, draagt een
kanariegeel overhemd en als hij lacht rammelen het
melk- en suikerkannetje op tafel nog tien minuten
na. Hij lacht vijf keer in de tien minuten. Zijn vrouw
komt uit Griekenland en elk jaar maken ze met de
hele familie een rondje Egei'sche Zee om de banden
weer eens aan te halen. Mooie, met witte wijn be
sprenkelde weken zijn dat. Vier kinderen hebben ze,
waarvan de laatste-een nakomertje - niet gepland
was. Hij had het al een tijdje zien aankomen hoor,
omdat zijn vrouw een sterke nestdrang ontivikkelde.
Drie weken later kwam ze met de bekentenis: er
komt weer een kleine bij.
Maar daar is binnenkort geen kans meer op, want
hij wordt gesteriliseerd. Schrijf maar op: komende
donderdagmiddag om tien overéén is het zover. Of
ik voor hem wil duimen. Het voorgesprek en het
vooronderzoek zijn al achter de rug. Nu alleen het
mes er nog in. Hij ziet er behoorlijk tegenop, dat mag
ik best weten. Als hij bij zijn zwager op visite komt,
rammelt die om te pesten meteen bak ijsklontjes.
Een collega van die zwager liep nadat hij geholpen
was drie weken met die klontjes op zijn scrotum.
Vandaar.
Een mooi vak, verzekeringsagent. Je komt nog eens
ergens. Hij heeft een klant, een bloemenboer, die
voor zijn zoon een hypotheek van acht ton afsloot.
En voor zijn andere zoon, ook in de bloemen, een
spaarregeling. Honderd, tweehonderd gulden in de
maand?, wilde mijn verzekeringsagent weten. Nee,
tweeduizend. En dat allemaal binnen een halfuur.
Nou ja, dat soort klanten heeft hij maar één keer in
het jaar.
Die bloemenboer bakt altijd zelfgemaakte kroketten
of braadt gehaktballen, als hij op bezoek komt. Maar
onze speculaasbrokken en stroopkoeken mogen er
ook zijn. Hoeveel ik weeg? Zesennegentig kilo. Keurig
hoor, dat is zijn streefgewicht. En goed gezond ook,
zo te zien, luidt hij een openhartige vragenreeks in.
Of ik wel eens in liet ziekenhuis heb gelegen, of ik
medicijnen slik, of ik last heb van mijn hart- en
bloedvaten, of er diabetes in mijn familie voorkomt,
of ik sigaretten, meer dan tivee glazen drank per dag
of drugs gebruik, en of ik ooit last heb gehad van een
seksueel overdraagbare ziekte? Niet dat ik weet, ant
woord ik voor het overgrote deel van die drank is
niet helemaal waar) naar eer en geweten.
Iedereen bij ons aan de eettafel is blij. Wil ik dan nog
maar eens inschenken?
Dat leek helemaal niet op een verzekeringsagent, zeg
ik opgelucht tegen mijn echtgenote, als onze gast als
een verloren gewaande maar weer heivonden vriend
afscheid heeft genomen.
Toch wel, vindt zij. Hij heeft je net een overlijdensri-
sicoverzekering van een ton in de maag gesplitst.
MILLENN]
nog
dagen
jele
Nog 54 dagen en hep'Jf
we millennium bree
Reden voor deze kr;j
in een dagelijkse sei ^jj
rug te kijken op bel;
gebeurtenissen die|
grepen op correspo:m J
rende data in de afg ver
1000 jaar. Deze weeanr
nov 1895: Röntgen
'zijn' stralen; 9 nov
einde Ataturk nadei
nov 1871: Stanley oi loo
Livingstone ('I presi
11 nov 1918: Wapen
standsdag; 12 nov 1! "J
Troelstra predikt de
lutie; 13 nov 1914: b
patenteerd in VS.
ind
nk
Kr
8 NOVEMBER 1895
In Apeldoorn hebben
borstbeeldje aan hem ofcen
houden, maar het had i en
gescheeld of Wilhelm C Ier
Röntgen had een heus f van
museum in Nederland) wei
gen. Zover is het niet ge wei
zegt directeur Hans de I ivoc
het Historisch Museum
Apeldoorn. Eerlijk gezej Ie v\
lukkig maar. Röntgen hi
ge jeugdjaren in Apeldo
doorgebracht, maar ik h
niet zo op zulke persooi hl;
heerlijking. Bovendien:
tenschappelijke vondst|arli
Röntgen zijn al te zien
um Boerhaave in Leidei|e p
een kleine herinnering
z'n voormalige woonhule S
de Duitse wetenschapp 150
als driejarige naar Nede nell
komt en via de Universi iver
Utrecht als getrouwd m ir 2£
(1872, Apeldoorn) het k gez
weer verlaat. Op de avoi aelt
de 8ste november 1895
Röntgen, dan hooglera;
in Würzberg, de ontdek
hem in 1901 de eerste M/ege
prijs voor natuurkunde
vert. Hij ziet tijdens een
ment met kathodestralf
buis toevalligerwijs een
glas met barium-platina roo
opgloeien, ook als hij tu iet
buis en glas een stuk kaï
plaatstreplace de Röntgi
len zijn geboren. Ook in
doorn weten ze dan: Vo ove
eerst is het mogelijk zon roo
operatieve ingreep in ht In t
selijk lichaam te kijken.
henk ruul*
ill
MENSELIJ mi
in
Purmerend, krijgt een reis aangeboden. Een jury, die bestond uit
mensen van 9 tot en met 97 jaar oud, koos in 41 categorieën tien
foto's uit. Al deze foto's zijn in een boek opgenomen en worden
van 9 november tot en met 13 maart 2000 geëxposeerd in het
Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn. foto anp
PAUL MCCARTNEY heef "lot
noopt door een snel op gi n.
komen geruchtenstroom,
ren officieel ontkend dat n
romance zou hebben me:
valide ex-model HEATHEkMC
MILLS. In een verklaring :mi
ex-Beatle weten dat hij daica
rige Mills slechts bijstaat lica
campagne ten behoeve vürfe!
lide oorlogsslachtoffers.! Jov
vroeger een gevierd mode cul
gespecialiseerd was in be roe
verloor zes jaar geleden e e E'
derbeen bij een verkeerse
De 57-jarige McCartneyi j#l*
april vorig jaar weduwnae
McCartney, met wie hij bboo
jaar getrouwd was, overle id d
aan borstkanker. plai
seki
Enkele tientallen support .pa
CAMBUUR hebben giste
geprobeerd het Big Brothtnit
in Almere te bestormen.4r0
nielden hekken rond hetjyan
probeerden vervolgens ovg do
prikkeldraadversperringtLel
men. Uiteindelijk werdenf
wijderd door personeel v
beveiligingsbedrijf. Heti:
tweede keer dat buitenst;
proberen de Veronica-ves^
binnen te dringen. Begin rnc
maand liet programmam; »wo
WILLIBRORD FREQUIN uitg
met een parachute boven 3nci
Brother-huis droppen. Hij evc
buiten de locatie terecht, djd
z'n cameraman maakte®
ding binnen de omheininL
Ruim 3,2 miljoen Nederl
televisiekijkers hebben a'
pen weekeinde gezien ho
Zuidlaren een nieuw doi
reldrecord werd gevestigc
Duitsland, waar het progi
rechtstreeks was te zien,
DOMINO DAY'99 12 mil]
kers.'In de Prins Bernhartj
vielen vrijdag in totaal
2.472.480 steentjes om]
hoogtepunt van de avond]
meer dan 2,6 miljoen mi
naar de uitzending van
Niet eerder in zijn jonge
behaalde deze commercii
der zo'n hoge kijkdichthe]
geveer 630.000 mensenl
zaterdag naar de samenva
van Domino Day op SBS6|
cordpoging duurde onge\
minuten. Het oude recorc
1.605.757 omgevallen
tjes, dateerde van vorig j<
'ar
,rr
g< -
