'Rol van regisseur is mij op het lijf geschreven'
Inspirerende ontmoeting
tussen pop en klassiek
Gein Duimpje van Het Filiaal is echt zielig
Leiden Regio
)ag van de
unstuitleen
in Leiden
eurstellend
A wegman, 071-5356414, plv.-chef annet van aarsen, 071-5356436
Psychiater Michiel Noordzij wil mensen de weg wijzen
Pet n'
liel Noordzij praat graag in metaforen.
als psychiater de regisseur, de spin in
1 Veb, van de behandeling. En hij biedt
len een waaier van diensten aan. In
lej verkkamer van Instituut Katalyse aan
na ieuwstraat in Leiden, waarvan hij me-
p irecteur is, geeft hij uitleg. Frisdrank en
rkt jes begeleiden het gesprek.
>gs rdzij (46 jaar) begint met te stellen dat
er* iet blij is met de huidige berichtgeving
an ADHD-kinderen. Alsof het enkel 'ze-
ïet peesjes' zijn die door het middel ritalin
tfr een agressieve leeuw een tamme aap
us len. Eenzijdig, kortzichtig en vaak van
Az ïoog Oprah-gehalte noemt hij die ge-
Bc( in.Je kan blijkbaar lekker scoren met
:rd tem over druktemakertjes. Leuk zo'n
do lal over crimineeltjes-in-de-dop!"
go D staat voor Attention Deficit Hyper-
erl ity Disorder. Kinderen die lijden aan
ziekte hebben een neurologische af-
ng waarvoor vandaag de dag een goe-
i erapie voorhanden is. Ondermeer met
mstreden geneesmiddel ritalin. Wil de
ndeling echter succesvol verlopen dan
er ook een therapie plaats hebben. En
therapie dienen niet alleen ouders,
ook leerkrachten en sportleiders wor-
jetrokken.
dzij spreekt in dit kader van de olie-
tietjesinethode. Hulp bieden waar het
7 is, zodat het genezingsproces op alle
en aan de gang blijft. „De therapie is
leid op zowel medische, psychologi-
als opvoedkundige aspecten. Het gaat
het ware om al deze zaken met elkaar
hinden, je moet dus een procesmatig
dvoeren."
I ens Noordzij komen ADHD-kinderen
e milieus voor.Als je een beetje aan-
Vebt en je groeit op in de Kinkerbuurt,
ïeb je meer kans dat de hersenfunctie
nis zich openbaart dan wanneer je
ieit op paleis Soestdijk. Maar bij veel
'tl ;g krijg je het ook op paleis Soestdijk."
;he indere woorden de omgevingsfacto-
loe pelen een grote rol, maai' ook de gene-
d e component is volgens de psychiater
boi ;root belang. „Ouders voelen zich vaak
echt schuldig, terwijl ze een ander
uit hun gezin - zonder ADHD - wel
opvoeden."
op z'n veertigste begreep Noordzij
3 et leven echt in elkaar steekt. Op het
voi ent dat hij de regie van zijn eigen le-
olledig in handen had genomen. Toen
ïfinitief had afgerekend met de 'mijn-
die bij tijd en wijle daarvoor zijn le-
usl irobeerden te regelen. „Natuurlijk was
ivoor die tijd ook bewust van m'n ta-
di n, maar het leek er af en toe op alsof
eer! llemaal losse onderdelen waren, stuk-
itchwork die nog tot een deken aan-
ezet moesten worden. Als de binnen-
Id verlost is van onzekerheid, valt de
de buitenwereld weg. Je bent
liet meer kwetsbaar."
J dzij kan zich het moment dat hij be-
medicijnen te gaan studeren precies
v (meren. Hij was zeventien jaar en
tte in de gang van het ziekenhuis. In
ekenhuiskamer lag zijn moeder die
kei ig ziek was. Terwijl hij daar zat, kwam
d( groepje artsen en verpleegsters
Zij gingen rond het bed van een
H.M. Noordzij is
kinderpsychiater en in deze
regio een autoriteit op het
gebied van ADHD-kinderen. Hij
vindt de huidige publiciteit rond
deze 'zenuwpeesjes', waarvan er
in Nederland zo'n 36.000
rondlopen, weinig verheffend.
Noordzij is mede-directeur van
Instituut Katalyse, een Leidse
groep van twaalf
psychotherapeuten. Wilde
voordat hij psychiater werd,
eerst het 'echte' doktersvak in
de vingers krijgen en ging
daarvoor drie jaar naar
Tanzania. Als protestant voelde
hij zich tussen de Ierse nonnen
('dijken van wijven met harten
van goud') zeer thuis. „Vanaf
die periode weet ik hoe ik met
m'n omgeving wil omgaan. Ik
kan, als het leven even tegenzit,
zo terug in de Afrika-stand, een
beetje door de knieën dus."
IRENE NIEUWENHUIJSE
FOTO TACO VAN DER EB
doodziek kind staan en zij praatten 'ge
woon' met elkaar. „Ik besefte toen dat je op
een heel professionele manier met zieken
kunt omgaan. Dat je op een integere ma
nier mensen kunt begeleiden zonder daar
zelf emotioneel onder te lijden. Dat is wat
ik wil, wist ik toen.
Zijn moeder overleed na een ziekbed van
twee jaar. Hij was toen achttien jaar. „Maar
het heeft nog zeker tot m'n dertigste ge
duurd voordat ik het verlies had verwerkt.
Het was ook zo'n leuk mens, dat net zo ge
makkelijk haute couture hoeden maakte als
haar werk als secretaresse van het LAK-the-
ater deed."
Hoewel het misschien voor de hand lag dat
hij bij zijn vader zou gaan wonen - zijn va
der en moeder waren sinds zijn vijfde jaar
gescheiden -verbleef hij sinds de ziekte
zich bij zijn moeder openbaarde in een
pleeggezin.
„Bij m'n vader kwam ik meer op visite.
Daar legde ik m'n benen niet op tafel."
Het kan natuurlijk niet toevallig zijn dat
ook zijn vader een psychiatriepraktijk had.
Nog steeds is het contact met hem inspire
rend. „Ik denk dat ik de psychiatrie heb ge
kozen vanuit een intense belangstelling
voor hoe mensen doen, hoe ze met zichzelf
omgaan, hoe gebeurtenissen van buiten en
van binnen tot grote verstoringen kunnen
leiden en hoe ze daar weer mee omgaan. Ik
heb die interesse natuurlijk met de paple
pel ingekregen. Terwijl de psychiatrie mij
weer heeft geholpen om uiteindelijk dat ei
gen plaatsje, zeg maar mijn eigen identiteit,
te vinden."
Als kind was hij vooral sensitief, weet hij.
Een getalenteerd, ietwat verlegen jochie dat
eerst op oudere leeftijd 'in zijn vel' zou
groeien. „Ik was een bijzonder jongetje."
Zijn studie medicijnen deed hij in Leiden.
Als Minervaan ontdekte hij weer andere
kwaliteiten in zichzelf. Vooral toen hij als
nar in een toneelstuk had opgetreden. Hij
loopt naar de kast in zijn werkkamer om dit
aspect te illustreren. Hij krimpt wat ineen
en legt een gespreide hand op de kast.
„Ik hoef niet te zeggen dat ik verdrietig ben.
U ziet het. Het gaat dus niet altijd om de in
houd van de boodschap, maar veelal om de
manier waarop je aan je gevoel gestalte
geeft." Hij is, vertelt hij, daarom een be
wonderaar van mimespelers als Marcel
Marceau en Rob van Reijn. De theatervorm
waar het gaat om de manier waarop.
De rol van regisseur, zegt hij, is hem op het
lijf geschreven. Tot die ontdekking kwam
hij voor het eerst toen hij tijdens zijn stu
dententijd een toneelstuk regisseerde. „Als
regisseur geef je je spelers de ruimte en de
kans om iets nieuws neer te zetten. Als psy
chiater zorg je er ook voor dat mensen hun
eigen dingen doen."
Noordzij heeft in deze streek een voortrek
kersrol. In de Leidse regio bezoekt hij regel
matig scholen die voor een aantal uren een
abonnement bij Katalyse, het instituut
waarvan Noordzij één van de directeuren
is, nemen. Hij biedt een waaier van dien
sten aan. Van workshops over het onder
werp via intensieve therapie van het kind
tot individuele counseling van leerkrachten
die de druk van de 'druktemakertjes' even
niet meer aankunnen. Voorkomen is altijd
beter dan genezen. Hij probeert leerkrach
ten en ouders te doen inzien hoe en waar
het mis kan gaan.
Een van de stellingen van Noordzij is dat
ieder kind zijn eigen ADHD heeft, maar ook
dat geen ADHD-kind alleen leeft. Licht de
eerste stelling als volgt toe: „Er zijn er die
hyperactief zijn, er zijn er ook die hyperver-
tragend gedrag tentoonspreiden. Deze
groep houdt zich als het ware schuil in een
hoekje. Noordzij is er daarom geen voor
stander van dat een huisarts, zonder de
diagnose van de psychiater, ritalin voor
schrijft. Kennis van de materie en een goe
de behandeling zijn namelijk noodzake
lijk." Over zijn tweede idee: „Ouders en
leerkrachten lijden soms net zo hard als het
kind. Als het met het kind beter gaat, zie je
vaak dat de ouders enorm opknappen."
In zijn eigen praktijk, heeft hij ontdekt,
heeft een kwart van de ouders zelf ook ooit
ADHD gehad en lijdt soms nog steeds aan
de gevolgen daarvan. Maar omdat deze
neurologische stoornis nog maar vijf jaar
zo wordt benoemd - daarvoor werd meest
al gesproken over Minimal Brain Damage -
wordt die link met het eigen functioneren
niet altijd gelegd.
De buitenwacht heeft het niet zo op de hy-
peractieven. „Voor een mongooltje wordt
de loper uitgelegd, zo'n kind is meestal
welkom. Maar iemand die geconfronteerd
wordt met een ADHD-kind dat de dure
vaas omgooit, kijkt niet verlangend uit naar
een tweede bezoekje van dat kind."
Noordzij filosofeert wat over de positie van
de psychiater in de volgende eeuw. Er is
hem een belangrijke rol toebedacht, weet
hij zeker. Immers het staat nu al vast dat
depressie in de 21ste eeuw volksziekte
nummer één gaat worden. Hij verstrekt
niet alleen pillen en probeert het gedrag te
beïnvloeden, hij is meer de regisseur (al
weer!) die de patiënt de weg wijst tussen de
biologische, psychologische en sociale hin
dernissen van het leven.
Zijn bewondering voor Picasso uit zich
door een aantal foto's achter z'n werktafel.
„Het is natuurlijk fascinerend om te zien
dat een zo groot kunstenaar als mens zo
ongemakkelijk was. Ik wil vooral weten hoe
hij op zijn manier vorm heeft gegeven aan
z'n leven." Zijn muzikale voorkeur gaat uit
naar de betere pop. Sting en de oude Cuba
nen hebben zijn aandacht. „Ik moet voelen
dat het echt is, dat de muziek uit het hart
komt. Voor klassieke muziek ben ik meestal
te ongeduldig."
Zijn periode in Tanzania is bijzonder leer
zaam geweest. Temidden van Ierse nonnen
voelde hij zich als protestant zeer thuis. De
geboorte van zijn eerste zoon heeft hij daar
zelf gedaan. „Een van de mooiste momen
ten uit m'n leven. Ik wist nog niet of het
een jongen of een meisje was, maar kon al
wel zien dat het op m'n schoonmoeder
leek", is geen scherts maar een nuchtere
constatering.
„Je mocht niet officieel steriliseren, maar
de nonnen hadden een subtiele manier ge
vonden om je duidelijk te maken dat het af
binden van de eileiders, na het twaalde
kind, een logisch onderdeel van de zoveel
ste keizersnee was", is een ervaringsfeit dat
hem niet onopgemerkt is gebleven.
„Mijn vrouw en ik waren nog maar een
paar maanden getrouwd toen we naar Afri
ka gingen. Maar na zo'n periode weet je
voorgoed hoe je met elkaar om wilt gaan.
Als het nu een beetje mis dreigt te gaan,
kan ik zo weer terug in de Afrika-stand. Ik
bedoel daarmee dat ik dan een beetje door
de knieën zak en niet zeur. In de tropen
leer je ook van de niet logische kant van het
leven. Dat patiënten, vlak na een ernstige
darmoperatie, hun bed uitstappen en hout
gaan sprokkelen..."
bi]
c was uitermate stil afgelo-
zaterdag in het Centrum
Beeldende Kunst (CBK)
de Hooglandse Kerkgracht
liden. Volgens Connie van
directeur van het CBK,
iet slechte weer er de voor-
ïste oorzaak van dat men
de landelijke Dag van de
tuitleen aan zich voorbij
gaan. De opkomst was te-
tellend.
n verdwaalde bezoeker
1 binnen wat na te druppe-
an de regen. „Ik was eigen-
net mijn kinderen op weg
de bibliotheek en ben ge-
even naar binnen gelo
om rond te kijken. Zelf
ITIE! Ier ik ook. Ik zou geen re-
•o1 [kunnen bedenken waarom
zou worden van de kunst-
in. Ik bezoek de Federatie
tuitleen op internet. Dan
k meer keus."
t werven van veel nieuwe
voor de Kunstuitleen zat
niet in op deze dag. „Vo
lar was het door het mooie
veel drukker", vertelt Van
lgens schilder Gijs Donker
muziek
Weinig bezoekers voor de Dag van de Kunstuitleen.
ligt het gewoon aan de Leide-
naars. „Ze zijn hier in Leiden
gewoon niet zo bezig met
kunst." het zo rustig is, maai- in princi-
Donker schilderde 'live' in pe maakt het mij niets uit waar
het CBK. „Het is jammer dat ik sta te werken. Bovendien heb
FOTO TACO VAN DER EB
ik nu dankzij het CBK een 'echt'
model. Normaal kan ik me dat
niet veroorloven."
s -censie paulien koopmans
lelling 'De kleinste thuis', door Het
gebaseerd op 'Klein Duimpje'
Hofman. Gezien: gis'
LAKtheater, Leiden.
jeugdtheater
je echt zielig.'De kleinste thuis'
van Het Filiaal is gebaseerd op
'Klein Duimpje' van kinderboe
kenschrijver Wim Hofman, die
een variatie maakte op het oor
spronkelijke sprookje. Hofman
voegde nieuwe gebeurtenissen
toé en liet andere dingen weg,
zoals het strooien van kiezel
steentjes en broodkruimels. Het
verhaal is door zijn ingrepen
zieliger en griezeliger gewor
den, maar de basis is gelijk:
Klein Duimpje woont met zijn
broertjes en zusje aan de rand
van het bos. Daar leven ze in
bittere armoede. Hun vader is
houthakker en laat de kinderen
op een dag achter in het bos.
De kinderen vallen bijna flauw
van de honger, totdat ze bij het
huis van een reus komen. Van
de reuzin krijgen ze te eten. Na
een kort verblijf in het reuzen
huis vluchten ze uiteindelijk
weg in zevenmijlslaarsen.
Het Filiaal raakt met 'De
kleinste thuis' de juiste snaar.
De tekst van Hofman wordt
nauw gevolgd, begeleid door vi
ool (Rudolf Nottrot). Het stuk
gaat over hoe afhankelijk kinde
ren van hun ouders zijn, uitge
werkt in een geheimzinnige
voorstelling. Het verhaal speelt
zich in het donker af, tegen de
bomen van het duistere woud.
Daarbij is het speltempo snel,
zodat de spanning geen mo
ment afneemt.
'De kleinste thuis' heeft veel
tastbare momenten die meestal
droevig en soms grappig zijn.
De voorstelling bereikt bijvoor
beeld een dramatisch hoogte
punt wanneer de kinderen niets
eetbaars in het bos vinden en
zich gaan afvragen of je vlinders
kunt eten, mos of schors.Ook
het ruimtelijk perspectief is
goed in beeld gebracht. Het de
cor suggereert een kronkelig
pad dat oneindig lang is. Als
toeschouwer ga je met de kin
deren (Cees Vossen, Arjan
Schoolderman en Salome' No
bel) mee door het woud. De
stappen in zevenmijlslaarsen,
aan het slot van de voorstelling,
maken je gewoon jaloers. Dat
moet een lekker gevoel zijn om
zo boven het landschap uit te
steken.'De kleinste thuis' is een
zielig stuk, met veel leuke de
tails. Iedereen heeft het verhaal
van Klein Duimpje al vaker ge
hoord, maar deze variant is
misschien wel de mooiste.
recensie sabine van den berg
Concert: 'Pop meets Classic' door Jeugd-
symfonieorkest voor de Bloembollen
streek. Dirigent: Erik Waerts. Met. Meer
Niet, Miss Fortune, en Sugar Fix. Ge
hoord: 5/11, Het Kruispunt, Noordwijk.
Als je vooraf de programmering
in handen krijgt, bekruipt je het
nare gevoel dat dit vast weer
zo'n ellenlang concert wordt
waarbij de amateurs niet van
het podium zijn af te slaan.
Zo'n uitvoering waarbij je tot
middernacht lijdzaam moet on
dergaan wat de muzikanten in
maanden aan voorbereiding ui
tentreuren hebben gerepeteerd.
En waarbij zij, wanneer de kans
zich eindelijk voordoet dat ze
het aan het publiek mogen la
ten horen, zich in enthousias
me verliezen en vergeten dat
meer dan drie uur musiceren te
veel van het goede is. Voor on
geoefende luisteraars omdat zij
zich niet zo lang kunnen con
centreren. Voor geoefende toe
hoorders omdat zij wel wat
meer gewend zijn dan een vi
oolspelend buurmeisje.
Gelukkig was dat vervelende
voorgevoel afgelopen vrijdag
absoluut onterecht. De orkest
leider van 'Pop meets Classic',
Erik Waerts, begrijpt hoe je
amateurmuziek aantrekkelijk
maakt voor de moderne luiste
raar en speler. Aan zo'n heldere
visie ontbreekt het nog te vaak
in het amateurcircuit. Hij diri
geert de tieners van het jeugd-
symfonieorkest op een inspire
rende manier door een uur en
drie kwartier aan muzieknoten
heen. Het concert wisselt klas
sieke muziek en hedendaags
licht genre respectvol af.
Waerts geeft tussen de stuk
ken een korte uitleg over het
volgende fragment. Helaas
dringt die tekst hier en daar niet
tot het publiek door. Maar
daarvoor heeft het orkest zelf
gekozen. De dirigent vertelt bij
aanvang van de voorstelling dat
zij bewust kozen voor een pop
concertachtige benadering van
de avond. Dat betekent dat er
geen pauze is, maar dat je tij
dens de uitvoering iets te drin
ken kunt halen aan de bar, rus
tig een sigaret mag roken en
zelfs een dansje kunt wagen.
Dat laatste gebeurt vanzelf tij
dens de optredens van de
bands die op een zijpodium
zijn uitgenodigd om samen met
het orkest te spelen of apart wat
nummers te vertolken.
De zaal van Het Kruispunt,
gelegen op het terrein van
Zorgcentrum Willem van den
Bergh, zit helemaal vol. En het
is er gezellig: gerinkel van gla
zen en geroezemoes. Maar ook
aandacht voor de piepjonge
musici, beetje zenuwachtig,
want voor sommigen is dit het
eerste concert van hun leven.
Ze brengen 'Pirates' treasure
march' van Cohen. De orkest
leider vertelt dat een mars nor
maal gesproken is geschreven
in majeur, voor een opgewekte
stemming. Maar deze mars
blijkt er één in mineur: „Want
het moet natuurlijk een beetje
eng zijn met al die piraten." Ge
motiveerd gaan zijn pupillen
aan de slag. Fascinerend ge
zicht; zo'n tienermeisje gekleed
in een moderne broek, maar
met wel een doorleefde cello
tussen haar knieën.
Er volgen drie delen uit het
ballet 'De Notenkraker' van
Tsjaikovsky. In het eerste deel
hiervan klinkt het orkest nog
wat onwennig, beetje houterig,
maar de dirigent en de melodie
trekken hen erbij en in het der
de fragment zingen de violen,
klateren de blazers. Daarna
volgt het stuk 'Walking in the
air' waarin de twee trombones
van Rogier en Daniël een
prachtige toon voeren. Deze
soundtrack is afkomstig uit de
tekenfilm 'The Snowman', en
daarom dragen de solisten een
warme ijsmuts.
Rock-'n-roll-band Sugar Fix
gaat 'even terug in de tijd met
een paar gouwe ouwe' songs
voorzien van pelvis en zakkam.
En de Noordwijkse nederpop-
band Meer Niet is vastbesloten
er een feestje van te maken, de
ze formatie zorgt voor vrolijke
up-tempo-nummers, en speelt
ook een tranentrekker die hele
maal past in de eigentijdse
hausse van bedwelmende ne
derpop: „Laat je hart verzinken,
in het hart van mij."
De groep Miss Fortune speelt
eveneens met het orkest want
volgens Waerts laat hun symfo
nische rock zich goed orkestre
ren. En daarom heeft hij hun
muziek mogen aanpassen aan
de avond.'Pop meets Classic' ïs
zo'n concert dat je niet ver
wacht tegen te komen als je er
op een stille vrijdagavond naar
toe rijdt over een verlaten
Zwarteweg. Maar achter de gla
zen schuifdeur van Het Kruis
punt blijkt een krachtig pro
gram te wachten. Vormgegeven
door een gedreven dirigent, en
een groep geconcentreerde
amateurmusici uit zowel de
klassieke als de populaire hoek.
Een uiterst inspirerende ont
moeting.
Muziek en literatuur uit Leiden in één voorstelling
leiden ziek van zeven Leidse componisten die zich heb
ben laten inspireren door het werk van Leidse
schrijvers en dichters. De teksten worden gezon
gen door sopraan Conny de Jongh.
Reserveren kan bij het LAKtheater, tel. 071-
5124890.
Stichting Made in Leiden heeft muziek en litera
tuur uit Leiden samengebracht in één program
ma. Aanstaande zaterdag brengt het Rotterdams
Symfonisch Blaasorkest in het LAKtheater mu-
