ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Een feest der herkenning
Het merk van
de eeuw
:h Dagblad
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1999
en
Uniek boek over de Nederlandse merken van de eeuw
Kent u ze nog? PietPelle metz'n Gazelle en
Japie van King Corn? En zouden er mensen zijn
die nog nooit hebben gezongen: 'Koning, Keizer,
Admiraal, Popla kennen ze allemaal'? Merken
zijn de afgelopen eeuw een grote rol gaan spelen
in ons dagelijks leven. Onze taal en cultuur zijn
er van doordrenkt. De Nederlandse merken
waarmee hele generaties zijn opgegroeid zijn nu
vastgelegd in een uniek lees- kijk- en
naslagwerk, samengesteld door de Enschedese
reclameman Bert de Haan en diens collega
i Michiel van der Ent. De titel van het boek geeft
precies aan waar het om gaat: 'Feest der
herkenning'.
oldj
Merken zijn de hele dag alom
aanwezig in ons leven, of we
ons ervan bewust zijn of
niet. Als je opstaat kom je ze al tegen in de
badkamer en je ziet ze bij het ontbijt en op
weg naar je werk. „Alles roept wel een asso
ciatie met merken op. Als ik aan een station
denk, denk ik aan die RVS-reclame met de
paraplu en aan lekker lui liggen lezen met
een Zwarte Beertje", zegt Bert de Haan.
De Twentse reclameman heeft het afgelo
pen half jaar duizenden van die merknamen
en beelden aan zijn oog voorbij zien trekken
ten behoeve van het boek Feest der Herken
ning, dat een eeuw merken bestrijkt. Hij zag
vergeelde affiches, advertenties die heel diep
in zijn geheugen waren weggestopt, verpak
kingen die uit zijn jeugd stammen en namen
die vergeten herinneringen opriepen. „Dat is
het mooie van merken. Er zit een hele bele
vingswereld achter. Een flesje Joy bijvoor
beeld was zo'n veertig jaar geleden niet zo
maar een frisdranknaam, het was het hoog
tepunt van een dagje-uit. Maar er zit ook een
maatschappelijke dimensie in, want de we
reldgeschiedenis weerspiegelt zich in het
merkbeeld. De wereldoorlogen, de emanci
patie, de Hollandse zuinigheid, de wederop
bouw, in de merkbeelden kom je de comple
te geschiedenis van de twintigste eeuw te
gen."
Merken manifesteren zich natuurlijk voor
al in reclame-uitingen, zoals advertenties en
rtv-spots, maar ook in verpakkingen, logo's,
sleutelhangers, deuntjes en stripfiguren.
De Haan heeft een bonte mengeling van
al die verschillende uitingen verzameld
in het boek, dat hij als directeur van een
Enschedees reclamebureau schreef op
1 verzoek van het merkenbureau Mark-
1graaf uit Amsterdam. Het is een uniek
Ttijdsdocument geworden waarin je
fcheerlijk kunt wegdromen, met tal van
Reclameman Bert de Haan en vormgever Henk Bökkerink bekijken de drukproeven van 'Feest
der herkenning'. foto gpd carlo ter ellen
se antiquariaat Kruimeltje op z'n kop. „Nee,
geen archieven van bedrijven", lacht de au
teur. „Want dan kom je in de mallemolen
van hun bureaucratie terecht. Dan willen ze
inzage in de tekst en ze kiezen uit wat hen
het beste uitkomt, terwijl jij zelf een heel an
dere selectie zou willen maken."
De Haan heeft zijn keuzes gebaseerd op
zijn eigen belevingswereld. „Ik heb gelet op
de associatie die een product of reclame bij
je oproept. Natuurlijk laat ik alle decennia
De auteur heeft 'zeker 99,5 procent' van het
opgegraven materiaal niet kunnen gebrui
ken. „Ik heb soms met pijn in het hart gese
lecteerd en ik sta daarom al te popelen om
het volgende boek te maken."
Leuk zijn vooral de anekdotes rond mer
ken. Zo vertelt De Haan over de Amsterdam
se cafébaas Reynders, die in de jaren vijftig
naar Enschede was afgereisd omdat hij Grol-
sch wilde gaan tappen. Op het fabriekster-
vroeg hij een man die vaten
lossen
man wees hem de weg en kreeg als dank een
sigaar. Eenmaal bij het kantoor beland merk
te Reynders dat Grolsch-directeur De Groen
niet aanwezig was. Pas enkele minuten later
kwam deze het kantoor binnen, tevreden
lurkend aan de sigaar die hij zojuist van
Reynders had gekregen.
De Haan koos samen met co-auteur Mi
chiel van der Ent en vormgever Henk Bökke-
ring voor een themagewijze aanpak. De zui
nigheid van de oorlogsjaren kreeg een eigen
hoofdstuk (Puntenvrij ondergoed? Ja, als U
den weg weet!) en zo ook de Hollandse pro
perheid (Vim reinigt zacht - krast nooit), de
mascottes (Piet Pelle op zijn Gazelle), kleding
(Liever naakt dan namaak), bier (Amstel
Bier, Gebotteld Plezier!) en de autoriteiten
(Pleegzuster Bloedwijn, Hendrik Jan de tuin
man en Dr.Van Hamel-Roos van King-pe-
permunt).
De Haan kan weemoedig worden over de
talrijke mooie merken en reclames die in
middels zijn verdwenen. „Merken hebben
een steeds vluchtiger bestaan. Er komen er
steeds meer die snel verdwijnen en nieuwe
merknamen verzinnen wordt dan ook steeds
lastiger. Wist je trouwens dat King Corn nog
altijd een spontane bekendheid van tachtig
procent heeft, terwijl het al jaren uit de
markt is? Soms beseft men niet hoe belang
rijk een merknaam is. Daar moet je heel zui
nig mee omgaan. De directeur van Mars
heeft ooit gezegd dat hij liever al zijn fabrie
ken ziet afbranden dan dat hij de merknaam
kwijtraakt."
Wat vindt De Haan zelf eigenlijk het mooi
ste merk? Hij weet het antwoord direct, hoe
wel het daarbij niet echt om een 'merk' gaat,
maar om de naam van een oude, gerespec
teerde dienstverlenende maatschappij, die
vaak schitterend op affiches en in adverten
ties is weergegeven. „De Holland Amerika
Lijn. Maar dat komt ook doordat ik gefasci
neerd ben door scheepvaart. De naam HAL
roept bij mij associaties op van nieuwe we
relden, een nieuwe toekomst."
JAN RU-
ESINK
Het boek
'Feest der
herken
ning' telt
160 pagi
na's en is
rijk geïllus
treerd. Het
is voor
75,00 te be
stellen bij bu
reau Mark
graaf in Am
sterdam, tele
foon 020 - 564
1335. Het boek
heeft een be
perkte oplage en
is niet in de win
kel verkrijgbaar;.
Wat wordt het merk van de
eeuw? Op vrijdag 12 november
wordt bekend gemaakt welk
Nederlands merk de meeste in
druk op ons allen heeft achter
gelaten. Een jury heeft daartoe
uit een groslijst van 150 namen
een lijstje van 15 genomineerde
merken samengesteld. De
20.000 relaties van het Amster
damse merkenbureau Mark
graaf kozen daaruit het merk
van de eeuw. Het ging daarbij
niet om de mooiste naam of re
clame, maar om de totale uit
straling, de historie, de bekend
heid en de toekomstmogelijk
heden. Bij de vijftien kansheb
bers zitten twee biermerken,
Grolsch en Heineken, maar ook
onze 'nationale trots', de KLM.
Ze gaan de strijd aan met ABN
Amro, Albert Heijn, Blue Band,
Calvé, Douwe Egberts, Hema,
Iglo, King, Libelle, Philips, Unox
en Verkade.
