HAVANA:
Toerisme
ERGERNISSEN
>1
REDACTIE. ROB VAN DEN DOi;
KEI3BE^ICH T
Hoed i
r'i
Van 5 november tot en met 6 januari volgend jaar wordtP
Nederlands Textielmuseum aan de Goirkestraat 96 in Tin
een expositie gehouden, die de hoed tot onderwerp heefz
zijn modellen te zien van bekende ontwerpers als Bart Kt
ter, Irene Bussemakeren Marianne Jongkind. Maarookl
Eva Mols op gezette tijden zien hoe je hoeden van vilt mj.
maken.
Informatie: telefoon (013).536.74.75. 5Ü
FEITEN
CIJFERS
Op de .Malécon, de brede boulevard van Havana, waant een alleen wandelende man zich in een oerwoud. foto"S capital photos ruud taal
Wiener Szene
Zojuist verscheen het Wiener Szene-Journal voor de wirï
1999/2000. In 32 pagina's wordt informatie verstrekt
kleine greep - zowel Schönbrunn als de op stapel staand0
gatentoonstellingen over Cézanne en Freud. Ook de nieif
musical 'Mozart!' komt uitgebreid aan bod en uiteraard i>,
veel nieuws over Weense lifestyle—hits, cafés, wijnlokalej
rondritten en shopping-mogelijkheden. Het blad is verkf,
baar bij het Oostenrijks Toeristenburo, Postbus 94285, f
GG Amsterdam, telefoon (020).468.47.93. c
Fietskaart s
r
In totaal 14 regionale cultuurhistorische fietsrondritten ij-
provincie Utrecht staan (met extra informatie over bijvooi
beeld horecagelegenheden) opgetekend in een kaart diet
4,95 gulden kan worden gekocht bij alle VW-kantoren il
betreffende regio. Topper in het aanbod is het 280 kilom
lange 'Rondje Utrecht', dat grotendeels gebruik maakt v£
andere trajecten die trouwens ook weer kunnen worden cj
deeld in ritjes van nog geen 20 kilometer.
Bierroutes
Dat het er nooit eerder van kwam, is nogal verbazingwekl'
maar nu ligt hij klaar bij het Belgisch Verkeersbureau voq
Ardennen en Brussel aan het Kennemerplein 3 in Haarlej(
een brochure met bierroutes. Het boekje geeft informatie^
trajecten langs niet alleen brouwerijen, maar ook langs p'rt
ken waar allerlei bijzondere biertjes worden geschonken ir
Binchoise, Double Enghien, Mac Chouffe en La Caracole^
folder bevat tevens overnachtingsdressen alsmede inform^
over bezienswaardigheden en evenementen in het meest;
velachtige gedeelte van België.
Informatie: (0900). 202.01.07 (1 gulden per minuut). c
Vrijetijdskaarten
Bij de ANWB is zojuist een nieuwe serie 'Kaarten voor Vad
tie en Vrije Tijd' uitgekomen. Het gaat onder meer om deiJ
tels 'Kop van Holland', 'Zeeland Midden' en 'Zuid Limbui
De bijzonder heldere plattegronden (schaal 1 50.000) i
voorzien van een flink informatief gedeelte. Daarin wordeje
onder meer inlichtingen gegeven over toeristische bezienir
waardigheden en uitgezette fietstrajecten. De kaarten (w;
van er in totaal 42 zullen verschijnen) kosten 8,95 guldecl
zijn verkrijgbaar bij alle ANWB-vestigingen.
Freud t
B]
'Sigmund Freud: Beziehungzum UnbewuBten Psychoaig
se in Bewegung'. Zo luidt de naam van de tentoonstelling,
van 21 oktober 1999 tot 6 februari 2000 in Wenen is tei.
in zowel de voormalige woning van Freud als de ÖsterreicK
sche Nationalbibliothek. De tentoonstelling documenteer
motivatie en verspreiding van de psychoanalyse en geeft•-
als dat wordt genoemd - 'inzicht in de wetenschap van de
ziel'. Getoond worden onder meer manuscripten alsmede'!
soonlijke voorwerpen van Freud.
Freud-tentoonstelling: Freud-Museum, Berggasse 19 en Nationalbib
hek, Aurum, Josefs-platz 1dagelijks 9 tot 17 uur.
M
'Geen betere gasten dan Japanners', las ik laatst in een d&i
hotelketen uitgegeven magazine. Ze laten hun kamers f
zoals ze hem vonden. Onberispelijk en vaak zelfs nog m
Tsjoh. a
r
En wie zijn dan de slechtste? Italianen. Ze maken van hie
mer, net als de Zuid-Amerikanen, een ongelooflijke beuk
ze jatten nog van alles mee ook. Top-vijf diefstal: r
1 Handdoek met logo
2 De lederen infomap
3 De badjas c
4 Klerenhangers f'
5 De batterijen uit de afstandbediening
e
Daar kijk ik van op. Net als van het lijstje met top-ergerf%
Dat gasten klagen over een vieze badkamer, kan ik me heiit
voorstellen. Maar wat ik in de opsomming mis is die onl1
pelij/ce wekkerradio zonder handleiding, die - althans ör/f!
altijd om vier uur 's ochtends begint te loeien. En tien mi'h
later weer. En tien minuten daarna ook. i
il
Mijn klachten top-vijf: 'r
1 Verwarming die ik niet kan afzetten i
2 Onbegrijpelijke wekkerradio I
3 Douche en badkuip ineen 'i
4 Toiletpot naast de douche (gatverdarrie) r
5 WC-bril die naar beneden klapt^
sta te plassen J<
il
En wat moet - zesde plaats - dat sti1
bidet in m'n kamer? Lekker om je^
nagels in te knippen. Maar dat zae
wel weer één van de 'top-ergene.
van de hoteliers zijn.
Plaats: Havana
Inwoners: 2,5 miljoen; Cuba heeft in totaal elf miljoen in
woners.
Vliegreis: Martinair vliegt als enige Nederlandse maat
schappij vanaf 1 november elke maandag rechtstreeks
naar Havana.
Prijs: De reis maakt onderdeel uit van een aantal arrange
menten die vanaf 1.500 gulden in de Nederlandse reisbu-
reau's kunnen worden geboekt.
Tijdsverschil: Op Cuba is het zes uur vroeger dan in Ne
derland.
Valuta: De officiële munteenheid is de Cubaanse peso.
Daarmee kan worden betaald op groenten- en fruitmark
ten. Verder hebben toeristen er niets aan; ze zijn aange
wezen op Amerikaanse dollars.
Temperatuur: Gemiddeld is het op Cuba 25 graden. Cuba
heeft een subtropisch klimaat. Van mei tot oktober is het
over het algemeen droog en warm en van november tot
april wat kouder en nat. De warmste maand is juli (30 gra
den), de koudste januari (21 graden).
Taal: Spaans. In hotels wordt Engels gesproken en soms
Duits en Frans
Hotels: Van één tot vijf sterren. Vanaf vier sterren zijn de
hotels goed.
Restaurants: Toeristen kunnen het best eten in hotels.
Paspoort/visum: Nederlanders hebben een paspoort no
dig dat ten minste nog drie maanden geldig is en een vi-
Vervoer: Openbaar vervoer is goedkoop, maar massaal.
Vertrek- en aankomsttijden van bussen zijn onduidelijk.
Daarom wordt aangeraden auto's, motoren of fietsen hu
ren of gebruik te maken van taxi's. Voor toeristen zijn er
speciale taxi's waarin kan worden betaald met dollars.
Vaccinaties: Niet verplicht. Middelen tegen diarree wor
den aangeraden.
Aantal toeristen: Toerisme is de belangrijkste bron van
inkomsten voor Cuba. Het aantal toeristen stijgt snel. Dit
jaar komen er al anderhalf miljoen naar Cuba, van wie ve
len kiezen voor enkele dagen Havana en enkele dagen
strandvakantie, bijvoorbeeld in Varadero.
Prijzen: Maaltijden in restaurants gemiddeld ongeveer 35
gulden.
Tips: Leg geld en cheques in een hotel altijd in een kluis.
Drinken van leidingwater wordt afgeraden. Aangeraden
wordt een adaptor mee te nemen voor apparatuur op 220
Volt; Op Cuba is de netspanning 110 Volt. Zwart geld wis
selen is strafbaar; pesos zijn voor een toerist ook bijna
niets waard.
JAN PREENEN
De bus van Havana naar Sant
poort heeft vertraging, maar
niemand maakt zich daar druk
om. Cuba loopt zo"n veertig
jaar achter, dus maakt een
kwartiertje niet uit. De vraag is
trouvvens bij wie je aan de bel
zou moeten trekken. De NZH
bestaat alleen nog in naam en
dan nog uitsluitend op dit ei
land waarnaar deze gele vehi
kels enkele jaren geleden com
pleet met plaatsnamen en op
schriften (zoals 06-9292 OV
Reisinformatie) zijn getranspor
teerd.
Het lijkt symbolisch voor de si
tuatie waarin Cuba verkeert.
Het openbaar vervoer mag geen
naam hebben en waar de reis
met bestemming Santpoort
naartoe leidt, is voor een bui
tenstaander volstrekt onbe
kend. Zoals het ook niet duide
lijk is of het eiland terugdrijft
naar de Verenigde Staten, of
een kleine zelfstandige blijft.
De bussen passen overigens
niet helemaal in het tijds- en
straatbeeld. Ze zijn nog te mo
dem, braken niet zoveel vervui
ling uit en hebben geen "air
conditioning" die je bijvoor
beeld in de zogeheten kamelen-
bussen volop aantreft. Dat zijn
massavervoerders bestaande
uit een vrachtwagencabine, een
hoog voorstuk, een laag mid
dengedeelte en een hoog ach
terstuk. Het geheel biedt plaats
aan driehonderd mensen die
zich naar binnenpersen en/of
naar binnen gedrukt worden, in
de deuropening blijven bunge
len en uit ramen hangen die
hier wèl open kunnen. Cuba
nen noemen ze Saturday Night
Feverbussen vanwege seks, ge
weld en criminaliteit (zakken
rollerij) die bij de prijs zijn in
begrepen. Sardientjes hebben
in een blik meer ruimte dan
mensen die in dit transport
middel innig met elkaar zijn
verbonden.
Vooroorlogs
Om meerdere redenen kun je je
westerse bril, die in het gedrang
alleen maar van je hoofd wordt
geslagen, beter thuis laten en
vervangen door speciale len
zen, die niet als vergrootglazen
werken van de armoede en de
verpaupering op Cuba en in
Havana in het bijzonder. Het
centrum van de stad verandert
dan in e'e'n groot openlucht
museum met vooroorlogse trei
nen, tal van beelden en histori
sche gebouwen. In veel geval
len gaat het daarbij om eeu-
Op Cuba wordt de lach nog steeds niet geboycot.
De markt van Havana, en feest in geuren en kleuren.
lietta-sigaar in de mond in de
deuropening van haar huis fo
tograferen voor e'e'n dollar en
maken mannen en vrouwen in
een sigarenfabriek bezoekers
erop attent dat zij niet alleen
voor zichzelf werken. Dat ge
beurt zonder woorden. Een
knikje naar de foto van een kind
en een subtiele verwijzing naar
een munt voor zich zijn vol
doende.
Daarmee voldoen ze aan de re
gels. Castro gaat ervanuit dat
alle elf miljoen Cubanen vol
doende verdienen en met gratis
onderwijs en gezondheidszorg
en bonnenboekjes voor de eer
ste levensbehoeften geen toe
risten hoeven lastig te vallen.
Daarom mogen buitenlanders
sinds begin dit jaar ook niet
meer worden aangesproken.
Prostituees, die zich in het ver
leden als slangen om vreemde
lingen heen kronkelden, ouwe
hoeren dan ook niet meer maar
sissen. Wie als man alleen uit
een van de sjieke hotels stapt of
over de brede boulevard Ma
le'con wandelt, waant zich in
een oerwoud en verlangt na en
kele dagen Havana naar een
toeristenparadijs als Varadero
zonder dergelijke reptielen.
Zonder al die agenten in hun
hokjes op bijna alle kruispun
ten. Zonder militairen die wel
iswaar voor veiligheid zorgen,
maar ook voor overdreven
waakzaamheid.
Een gevarieerde vakantie met
historie en strand is ook het
beste in dit land waar het be
grip oldtimer met leiders, au
to'^, fietsen en gebouwen op
leeftijd zoveel betekenissen
heeft. Waar je de snelweg als
automobilist moet delen met
paarden, riksja"s, fietsers, wan
delaars, lifters, kippen en ande
re ongemotoriseerden. Maar
waar de lach ondanks alle Ame
rikaanse inspanningen nog niet
wordt geboycot en hand in
hand gaat met cuba fibre, mu
ziek en dans, die overigens in
Havana hier en daar wat afwij
kingen vertoont. Cha, csja, tsja.
Wie zijn westerse bril thuislaat, zal zien hoe het oude cen
trum van Havana verandert in een openluchtmuseum.
Martinair opende een rechtstreekse lijn naar Havana en
Ciego de Avila. Op dit moment vliegt de
chartermaatschappij alleen nog naar de Cubaanse
steden Varadero en Holquin. Een impressie van een
Latijns-Amerikaanse hoofdstad die door steeds meer
toeristen wordt ontdekt.
wenoude grootmeesterwerken,
die zich niet verbergen achter
allesverhullende verflagen,
maar als niet opgemaakte oude
sterren hun ware gezicht dur
ven te tonen. Zij hebben geen
culturele revolutie of een or
kaan nodig om de geest te ge
ven, maar bepalen zelf wel
wanneer zij het voor gezien
houden.
Het zijn de ontelbare souvenirs
uit een rijk verleden, waarin
dictators, grootgrondbezitters
en de mafia alleen het verdeel-
en heerssysteem kenden en van
het verdelen van eigendommen
nooit hadden gehoord. Welis
waar is nu vooral sprake van
het verdelen van armoede,
maar alles is in principe voor
iedereen toegankelijk. Dat geldt
ook voor de gebouwen en plei
nen waarvoor wèl make-up is
gebruikt, zoals het Museo de la
Revolucio'n met daarvoor het
Memorial Granma. In een gla
zen paviljoen staat de boot
waarmee Fidel Castro, Che
Guevara en 79 andere revolu
tionairen in 1956 naar Cuba
voeren. Niet langer in de stei
gers, maar in de verf staan ook
de Universidad de la Habana,
Hotel Nacional de Cuba, dat
van de mafia is geweest, het
Museo de la Ciudad, het Pala-
cio de Los Capitanes Generales
uit 1791, het Plaza de la Revolu
cio'n waar alle grote parades
worden gehouden en het Capi-
tolio Nacional, het toppunt van
decadentie uit de tijd van dicta
tor Machado (1929). Tevens is
dat pronkstuk het symbool van
de Amerikaanse invloed in die
tijd op Cuba.
Dat het Huis van Afgevaardig
den en de Senaat intact zijn ge
bleven en alleen een andere be
stemming hebben gekregen
(Academie van wetenschappen
en Museo Nacional de Historia
Natural) is opvallend, omdat
Castro sinds het conflict in de
Varkensbaai in 1962 de pest
heeft aan Amerikanen. En an
dersom.
Een van de weinige Amerika
nen, die wèl populair is op het
•eiland is een dode: Ernest He
mingway. De schrijver woonde
van 1939 tot 1960 op Cuba,
waaraan hij tal van toeristische
attracties heeft nagelaten: zijn
favoriete cafe's El Floridita en
La Bodeguita del Medio waar
hij zijn daiquiri's en mojitos
dronk, het in een museum ver
anderde landhuis Finca Vigi'a
(vanwaaruit hij uitkeek over de
stad) en het net buiten Havana
gelegen vissersplaatsje Coji'mar
waar hij de inspiratie opsnoof
voor het boek "De oude man
en de zee".
Dollars
De bejaarde die model heeft ge
staan, leeft nog, zij het niet
meer overtuigend. Net als bij
veel gebouwen zou het op
schrift "niet aanraken" geen
overbodige luxe zijn. Gregorio
Fuentes is 102 en kan op be
paalde uren worden gefoto-
graafd. Dat wordt geregeld door
zijn kleinzoon die de onderhan
delingen voert. Hij zorgt bij wij
ze van spreken voor nieuwe
batterijen en zet zijn opa voor
vijftig dollar weer in elkaar en
rechtop. "Spaar en verspil
niets", zoals een van de vele re
volutionaire leuzen op de mu
ren luidt, wordt op vele manie
ren in praktijk gebracht nu Cu
banen niet alleen met pesos,
maar ook met dollars mogen
betalen en dollarwinkels voor
toeristen niet langer verboden
gebied voor hen zijn.
Om aan die felbegeerde valuta
te komen, laat een oude vrouw
zich met een dikke Romeo y Ju-
