h
Onmisbaar, maar het blijft behelpen
O
t&
Belgische problemen als
sappige, literaire soap
Boeken
Brieven van een
herrieschopper Emily baande de weg voor Maxima
Eten en kwartetten met schrijvers
DONDERDAG 28 OKTOBER 1999
Historica onderzoekt omgang pers met vriendinnen kroonprins
isseling recensie de artistieke voorhoede door
briefwisseling recensie
nop maas
'Geest, koolzuur en zijk Briefwisseling van
Erich Wichman' Verzameld en toegelicht
door f.j Haffmans Uitgevenj van Gruting
59,90.
De Nederlandse cultuurge
schiedenis is misschien niet
minder rijk aan excentriekelin
gen dan die van bijvoorbeeld
Engeland. Maar het verschil is
dat wij hen niet koesteren en ze
eenvoudig niet kennen. Ook als
van tijd tot tijd aandacht aan ze
wordt geschonken - wat met
Erich Wichman (1890-1929) is
gebeurd - verzinken ze snel
weer in vergetelheid.
Een nieuwe en ongetwijfeld
ook weer voorbijgaande impuls
voor de bekendheid van Wich
man is de onlangs verschenen
uitgave van de brieven van, aan
en over deze curieuze figuur.
De titel van het boek is ont
leend aan een brief die Wich
man in februari 1926 vanuit Pa
rijs schreef aan de filmer Joris
Ivens: 'Alzoo, Broeder in Alco-
holo, ik hoorde niets van je, en
zou graag wat van je hooren.
Want de schilderijen, die ik je
vroeg te willen photografeeren,
moeten naar den Haag, om al
daar tot Hollandsche guldens te
worden omgezet, die wederom
in Fransche franken moeten
worden omgezet, teneinde wijn
te worden, die in de organische
functies van ondergeteekende
wederom zal worden omgezet
in geest, koolzuur en zijk.'
Dit brieffragment is represen
tatief voor de stijl en de inhoud
van Wichmans corresponden
tie. Hij schrijft levendig en
neemt nooit een blad voor de
mond, zoals hij dat ook niet
deed in de - eigenlijk altijd po
lemische - geschriften die hij in
tijdschriften en brochures pu
bliceerde.
Wichman heeft zijn tijd on
miskenbaar verlevendigd. Op
zeer jeugdige leeftijd epateerde
hij zijn omgeving al door lera
ren in het gelaat te boeren en
met een revolver op school te
verschijnen. Na mislukte stu
dies in scheikunde en kunstge
schiedenis vestigde hij zich als
kunstenaar. Hij bevond zich in
de artistieke voorhoede door
abstract werk te maken en door
snel aan te haken bij nieuwe
stromingen als het expressio
nisme en het futurisme. Wich
man had helemaal niets op met
de gezapige burgerlijkheid van
Nederland.
Wie zwaaiend met een knup
pel door de wereld trekt, oogst
maar weinig sympathie. Wich
man zat altijd op zwart zaad en
moest keer op keer een beroep
doen op zijn vrienden om hem
financieel te ondersteunen.
Maar concessies deed hij niet.
Soms schreef hij onder pseudo
niem wel eens corresponden
ties ('zwijnerij') voor 'een zeer
groot en een zeer smerig volks
dagblad', maar daar lag dan
ook de grens. Iedere actie van
Wichman was een provocatie.
Zoals veel andere intellectue
len tussen de twee wereldoorlo
gen was Wichman anti-demo
craat. Het failliet van de demo
cratie probeerde hij onder an
dere aan te tonen door bij de
Amsterdamse gemeenteraads
verkiezingen van 1921 de
Rapaille-Partij op te richten die
de drinkebroer en straatfiguur
Had-je-me-maar in de raad
bracht. Hij ontwierp wilde
plannen, zoals het bespuiten
met vlooien van een socialisti
sche 1 mei-optocht. Wichman
bewonderde het Italiaanse fas
cisme van Mussolini (niet Hit-
Ier) en associeerde zich met
rechts-radicale personen en
blaadjes, die niet zelden van ka
tholieken huize waren.
De NSB heeft later gepro
beerd Wichman postuum als
voorloper binnen te halen,
maar tekenend is dat een on
verdacht persoon als Lehning
het steeds voor Wichman heeft
opgenomen. Het lijkt inderdaad
heel wel mogelijk, dat Wich-
mann zich in de jaren dertig
nog tot een anti-fascist had
kunnen ontwikkelen.
Wichmans ideeën zijn in veel
opzichten afkeurenswaardig,
maar dat neemt niet weg dat dit
brievenboek een interessante
figuur laat zien die de moed
had om tegen de stroom in te
roeien en die daar uitbundig
kabaal bij maakte.
[wyoi
irkva
nMo
erdg:
veili
liristii
ewYt
Sslaga
Jen.
Jbe
Emily hoorde volgens historica Irene Diependaal gewoon bij de studentenperiode van de kroonprins
FOTO GPD EDWIN SMULDERS
den haag berrit de lange
De historica Irene Diependaal,
schrijfster van 'Emily! De ko
ninklijke verloving die nier
doorging, heeft zelf nooit in
een verloving geloofd, maar in
de zomer van 1998 ging ook zij
als gevolg van de wilde specula
ties twijfelen. Diependaal las al
le publicaties over de verkering
die zij kon achterhalen, van de
primeur van het roddelblad
Weekend in 1995 tot Het is uit!,
zoals de kop in de Telegraaf in
september 1998 luidde. Zij
schetst vaak pijnlijk hoe de seri
euze media de gezellige bladen
vrijuit citeerden en opvoerden
als bron, vaak zonder de feiten
te checken. Er ontstond volgens
de schrijfster een oncontroleer
bare geruchtenstroom en in de
haast om vooral mee te doen
was er geen tijd meer was voor
reflectie. 'Aangezien er tegelij
kertijd weinig harde feiten voor
handen waren, visten alle me
dia uit de kleine vijver van ge
ruchten en kleine aanwijzin
gen'. De media gingen zich
voorbereiden op een verloving,
zonder zich af te vragen of die
er wel zou komen.
Diependaal concludeert dat
er nooit sprake is geweest van
Emily als toekomstige koningin.
Zij heeft te weinig charisma,
stamt uit een omstreden familie
met een 'foute vader', is katho
liek én Nederlandse, wat een
doorlopend gevaar voor roddels
zou hebben ingehouden.
Jammer is dat het ook Die
pendaal niet gelukt de valstrik
van roddel en achterklap geheel
te omzeilen. Zij betoogt dat
vooral de roddelbladen steeds
te maken hebben gehad met
lekken. Zo voert zij meerdere
malen Hummie van der Tonne-
fller a
inkwc
>den.
Ruim een jaar na de breuk tussen Emily Bremers en W n
lem-Alexander is er een kritisch boek verschenen n injur!
een reconstructie van de vele onzinverhalen die de ro
delpers en de serieuze media over de verkering pub herp(
ceerden. Alle media stonden in het najaar van 1998 kis ;id dc
om de verloving groots te begeleiden met publicati ?vvYc
toen in september bekend werd dat het uit was.
kreek, oud-hoofredactrice
Weekend, op om aanneni
maken dat de familie Brei
zelf het meeste belang had
een verloving en dat de gi
vens steeds kwamen uit de i
ingelichte kleine kring roru
de gedoodverfde bruid. De
blicaties over misstappen i
de Nijmeegse familie zijn
tendeels waar, concludeert
pendaal op grond van wai
door de jaren heen hoorde
mensen die het hadden kum
weten.
Emily hoorde volgens
schrijfster gewoon bij de
dentenperiode van de kro
prins, een tijd van lang leve
lol met een pilsje in de hand
betwijfel ten zeerste of Emily 'eraal
'grote liefde' van Willed he
Alexander is geweest. Al is
alleen maar omdat de kroji n°g
prins er sinds de breuk
uitziet dan ooit,' aldus een
^voor
utelling
ido Kaï
haar wel erg dunne redent rstdli
gen. ?P di<
'Het boek is bedoeld tefP v0(
ring en vermaak', aldus
pendaal. Ter lering geeft ziji ineen
dat de aanstaande bruid vaten: a
kroonprins het beste in hetl 20
tenland gezocht kan won
Niet alleen omdat dat bijdi I
aan het charisma en de e rzilni
sche uitstraling van de bie V0(
maar ook omdat er dan de i
ste kans bestaat op het op d'
ken van pijnlijke informatie
Inmiddels is er inderdaad e
nieuwe geliefde opgedoken hiden
de zijde van Willem-Alexaier bo
de Argentijnse Maxima Ztn- Of
guieta. Volgens Diependae eer
haar boek hiermee alles bt 'de d
ve achterhaald: 'Emily! bat
de weg voor Maxima!
Twaalfde editie OOR's Popencyclopedie
Ilse Delange, nu ook erkend via een vermelding in de pop-encyclopedie
naslagwerk recensie
richard stekelenburg
OOR's Eerste Nederlandse Popencyclopedie, 12e editie Uitgeverij
BZZTöh, 49,95
Nog geen vijf maanden geleden verscheen OOR's In
teractieve Popencyclopedie op cd-rom, een kleinood
waar menig popliefhebber lang op had zitten wach
ten. Het schijfje biedt immers een overzicht van de
eerste elf edities van'het enige Nederlandse popna
slagwerk, waarvan deel 1 in 1978 verscheen en de
meeste edities niet meer verkrijgbaar zijn. De eerste
interactieve encyclopedie van OOR stelde deson
danks overigens behoorlijk teleur, omdat ze (behalve
de geinige videobeelden en geluidsfragmenten) niet
véél meer bleek te zijn dan een optelsom der delen.
I Informatie over uit nieuwere edities verdwenen ar-
tiesten is er niet in bijgewerkt. Bovendien: zat de
I twaalfde editie van de Popencyclopedie er niet heel
binnenkort aan te komen? Waarom die dan niet al
vast verwerkt?
Die twaalfde editie ligt inmiddels in de vertrouwde
vorm in de boekwinkels en is inderdaad nu al een
onmisbare aanvulling op eerder genoemde cd-rom.
Zoals elke nieuwe editie dat altijd al was. Al blijft het
ook nu weer behelpen.
De opzet van de Popencyclopedie bepaalt dat bij
elke nieuwe uitgave oudjes verdwijnen om* plaats te
maken voor nieuwkomers. Zo kon het boekwerk al
21 jaar vrijwel even dik blijven en is het, door de ver
schijning om de twee jaar, een van de actueelste
popencyclopedieën van de wereld.
Voor die insteek valt dus veel te zeggen, al grijp je
daardoor wel vaak mis. En doen sommige keuzes je
stevig achter je oor krabben. Zo verdwenen ditmaal -
na een aanwezigheid van elf edities - de aparte
hoofdstukjes van: Janis Joplin, Grateful Dead, ZZTop
en Cliff Richard, terwijl Steve Winwood (laatste, ble
ke, wapenfeit in '97) en Rod Stewart nog wel een ei
gen entry hebben. Zo moest ook Kate Bush een pas
op de plaats maken, terwijl zij toch meer geldt als
toonzetter dan de nog wel apart vermelde Ierse
groep Clannad (waarvan 't laatste interessante gege
ven stamt uit '93).
Maar goed, d'r komt een hoop nieuws voor terug,
nieuws dat in de elfde editie inmiddels node werd
gemist. Nieuwe hoofdstukjes zijn er voor Elliott
Smith, Eminem, Calexico en Britney Spears, terwijl
de Nederlandse acts als Daryll Ann, Caesar, Ilse De-
Lange, Roméo, E-Life en Dyzack oud-nederpopge-
dienden als The Scene en Tröckener Kecks verdre
ven. Heropgevoerd naar aanleiding van recent hit
succes werd zangeres Cher, terwijl ook Joe Jackson
na een kortstondige afwezigheid terugkeerde in de
kolommen (te danken aan het feit hij zich na z'n
klassieke trip weer live heeft laten zien als popmuzi
kant).
Aardig maar irrelevant is de nieuwe rubriek 'Hitpa
radepop'. een overzicht van alles wat heel populair,
maar niet echt het beschrijven waard is. Met daarin
opgenomen (en dus terug van weggeweest): alle win
naars van het Eurosongfestival!.
irs er
bont
berei
[in de
even
lelig
idas,
delft aly knol/gpd
Maarten 't Hart kreeg als dessert mascarpone
met lange vingers. Gerrit Komrij werd als
hoofdgerecht gevulde kiprollade voorgescho
teld. Koos van Zomeren at als bijgerecht veld
sla met bosuitjes en Jean Pierre Rawie haricots
verts met pesto.
Ze zaten allemaal een keer aan aan de keu
kentafel van Trude Gerritsma, de eigenaresse
van boekhandel De Omslag in Delft. En zij niet
alleen. Ook onder vele anderen Harry Mulisch
(mosterdsoep), Rehate Dorrestein (sushi),
Frans Poind (kipballetje met sesamzaad), Con
nie Palmen (courgettesoep), Youp van 't Hek
(groente uit de wok), Hugo Claus (carpaccio)
en J. Bemlef (salade van artisjokkenbodems en
beenham).
Ze kwamen naar Delft om hun boeken te
signeren of tijdens een Literaire Salon op te
treden. Ze bleven allemaal om bij De Omslag
te eten. En nu zijn ze vereeuwigd in het eerste
Nederlandse 'culiteraire kwartet', een kwartet
spel van schrijvers en recepten, met een bijl
horend kookboekje. Het begon allemaal 11
wijlen Nico Scheepmaker. Hij zou komei
neren en stelde Trude voor om vooraf si
iets te gaan eten. Toen enige tijd later Wim
Bie voor een signeersessie arriveerde, kwan
er afhaal-pizza's op tafel en werd de belt'
gedaan van een echte maaltijd op een h
tijdstip. En zo werd een traditie geboren.
Alle schrijvers reageerden enthousiast op
idee om met hun foto - aan de Omslagtafel
nomen - nu in een kwartet te verschijnen,
tijd een jongensdroom geweest om deel ui
maken van een kwartet", reageerde Mi
Dekkers (gestoomde peulen, broccoli en w (7 ïl
telkrieltjes). En F. Springer (drie soorten '"ia
met pernodsaus) verklaarde: „Als mijn
maar niet de eetlust van de kwartetspelers
derft."
Het Culiterair Kwartet is samen met het
nuboek te verkrijgen bij Boekhandel De
slag, Wijnhaven 16, 2611 CR Delft, tel.
212.15.10. Prijs f. 34,50.
p'-
Nieuwe roman Tom Lanoye
roman recensie
hans warren
'Zwarte tranen' door Tom Lanoye, uitge
verij Prometheus, 39,90.
Het overkomt iedereen die over
de Waalse en Vlaamse wegen
rijdt. De kaart geeft onmisken
baar aan dat je naar links moet,
maar een bord wijst hardnek
kig naar rechts. Je kunt ze als
een symbool zien: die richting
borden die de verkeerde kant
op wijzen. Een symbool voor
een verdwaalde, verwarde en
verdeelde natie. Voor een
schrijver als Tom Lanoye lijkt
het echter een zegen dat zijn
land er zo aan toe is. Moeite
loos komt hij aan de onderwer
pen voor zijn romans: de Belgi
sche werkelijkheid is steevast
gekker dan het meest drasti
sche verzinsel.
De lezer van het pas versche
nen Zwarte tranen zal veel her
kennen. De Gille uit het carna
valsstadje Binche, de ietwat
lachwekkende ontsnapping
van een beruchte misdadiger,
de kindermoorden waarachter
geen toeval maar een systeem
wordt vermoed, de eindeloze
theorieën over complotten, de
bende van Nijvel, de Witte
Mars die voor nationale loute
ring moest zorgen, het spa-
ghetti-arrest: de auteur heeft
het allemaal dankbaar ver
werkt.
Om het boek te kunnen vol
gen, is kennis van Belgische
aangelegenheden een vereiste.
Je moet ook Lanoyes Het god
delijke monster gelezen heb
ben, het eerste deel van de cy
clus rond Katrien Deschryver
en haar machtige, maar in op
spraak geraakte familie. Ka-
trien, die zich moeiteloos aan
past aan de wensen van haar
omgeving, heeft haar man Dirk
gedood. Ze zag hem aan voor
een wild zwijn en haalde de
trekker over. De gewetensvolle
onderzoeksrechter De Decker
ziet in plaats van een dom on
geluk een samenzwering. Al
haar verwanten,dreigen in de
val van Katrien te worden mee
gesleept. De Belgen volgen het
nieuws allemaal ademloos.
In Zwarte tranen zorgt Ka
trien opnieuw voor sensatie. Ze
weet op onthutsend eenvoudi
ge wijze te ontsnappen. Daar
bij heeft ze hulp gekregen van
een verdwaasde fan van haar,
de zeer radicale feministe en
lesbienne Hannah. Het pro
bleem van België heeft een
naam, verkondigt zij: „En die
naam is: man!" Zij vereert Ka
trien omdat die haar echtge
noot heeft vermoord en in haar
visie zo de grote strijd is begon
nen. Ook al wordt zij door
Hannah verwend, al te veel
wint ze niet met haar vrijheid.
Ze keert uiteindelijk terug naar
de gevangenis. Met niet al te
ongunstige vooruitzichten ove
rigens. Hannah heeft weten te
bereiken dat het proces gef
nuikt zal worden. De fanatieke
De Decker wil zelfs eerherstel
voor Katrien: „Hij kon niet lan
ger de gedachte verdragen dat
zij haar hele leven zou moeten
slijten achter de tralies, door
zijn schuld."
keert
lotligl
Twel
De i
de
Er gebeurt genoeg in dnan
man. Desondanks krijg j0m h
indruk dat het verhaal vai ..Me;
trien en de haren nauw hoeve
opschiet. Een ontknis
wordt eindeloos uitgeste! 'et hc
zijn nogal wat herhalingen en
uitweidingen. Het is of
Lanoye heel zuinig aar.
doen met zijn stof, om no|
afleveringen te kunnen
Het zijn allemaal kenmf
die onmiskenbaar bij een
serie horen.
In deze roman vermeng eiden
teratuur en soap zich ooi"-
andere redenen. Een uitdi'haar,
That,
trou
keer
resu
en
aan
toch
denk
id als
zijr
numr
Ik b
dezell
Doo
IryL
het r
,Op c
gesc
iste kt
van
Roa<
Ik
