en aanraken
i nieuwe Zintuigentuin
'En nu... revue!': lollig maar geen dijenkletser
Cultuur Kunst
Maker ondergeschikt aan het
Victor Löw subliem
in The Zoo Story
VRIJDAG 8 OKTOBER 1999
f. chef caroline v
Twee concerten van Belcanto
warschoten De Voorschotense Operettevereniging Belcanto
geeft op zaterdagavond en zondagmiddag concerten die gewijd
zijn aan Johann Strauss jr. Medewerking wordt onder meer ver
leend door Harmonie Voorschoten en een Haagse balletstudio.
Regisseur is Jack van Dam. Het concert is in het Cultureel Cen
trum aan de Prinses Marijkelaan 4 en begint op zaterdagavond
om 20.15 uur en op zondagmiddag om 14.15 uur.
Open atelier-weekeinde in Bollenstreek
am i fnstreek Kunstkring '88 Duin- en Bollenstreek en de Ver
eniging Wassenaarse Beeldende Kunstenaars houden morgen
en overmorgen voor de zevende keer 'Open Ateliers'. Aan deze
manifestatie nemen zo'n dertig beeldende kunstenaars deel. Op
achtien locaties in de Duin- en Bollenstreek zijn de werken te
zien. Hier is een grote verscheidenheid aan beeldende kunst te
zien. Kunstenaars vertellen over hun werk en geven demonstra
ties. De ateliers die meedoen hebben een gele wimpel aan de
Leids kunstenaarsduo Onno S. en Allart L. exposeert drieluiken in Mechelen
Aankoopfonds Mondriaan Stichting
Amsterdam De Mondriaan Stichting heeft van het ministerie
van onderwijs, cultuur en wetenschap goedkeuring gekregen
om te beginnen met het Aankoopfonds Collectie Nederland. Uit
dit fonds is jaarlijks 3 miljoen gulden beschikbaar. Dit bedrag
wordt vanaf 2002 verhoogd tot 11 miljoen gulden. Het nieuwe
Aankoopfonds Collectie Nederland is bestemd voor alle musea
en kon worden gevormd nadat het kabinet eind vorig jaar be
sloot hiervoor eenmalig 100 miljoen gulden uit te trekken. De
Mondriaan Stichting hoopt hiermee een bijdrage te kunnen le
veren aan grote en unieke aankopen. Het fonds is bedoeld voor
zeer bijzondere aankopen van minimaal 100.000 gulden. De
Mondriaan Stichting betaalt niet meer dan 40 procent van het
aankoopbedrag.
Partituur van Beethoven duikt op
onpenIn Groot-Brittannië is een onbekende partituur van
Beethoven gevonden. Het betreft een muziekstuk voor een
strijkkwartet dat donderdag voor het eerst in Londen wordt uit
gevoerd. De partituur, die bij een particulier in het zuidwesten
van Engeland lag, wordt in december geveild. De waarde wordt
at op zeker een half miljoen gulden.
Koplands dichtbundels gebundeld
isterdam Dichter Rutger Kopland is donderdagavond verrast
et een bundeling van zijn elf dichtbundels. Ter ere van zijn
ste verjaardag is 'Gedichten 1966-1999' in het diepste geheim
t stand gekomen. Kopland kreeg het eerste exemplaar over
handigd tijdens het programma 'De wereld van Rutger Kop
land', in het Amsterdamse theater De Balie. Rutger Kopland is
het pseudoniem van R.H. van den Hoofdakker.
nienke ledegang
Drieluiken. Daarover gaat 'Das
Triptychon', de tentoonstelling
van het Leidse kunstenaarsduo
Onno S. en Allart L. die zater
dag in Mechelen wordt ge
opend door Jetteke Bolten, di
recteur van De Lakenhal. Onno
S. en Allart L. zijn niet onbe
kend in Leiden. In de jaren
1993 en 1997 vormden zij sa
men 'de Fundatie'. In dat sa
menwerkingsverband verzorg
den zij een aantal 'operaties',
waarin beelden werden 'be
schermd, geopenbaard en her
overd'. De Fundatie is in inmid
dels niet meer, maar Onno
Schilstra en Allart Lakke zijn
nog steeds actief. In hun ogen
is Das Triptychon een vervolg
op, of zelfs de kern van de ope
raties van twee jaar terug. Rijst
de vraag: Waarom drieluiken?
Schilstra: „Van een drieluik,
zoals we dat uit de Middeleeu
wen kennen, gaat een aantal
bijzondere werkingen uit. Het is
bijvoorbeeld uniek dat het drie
luik een beeld is dat in zichzelf
de mogelijkheid heeft aan het
zicht onttrokken te worden. Die
werking proberen we met een
aantal hedendaagse drieluiken
opnieuw te creëren."
„Het is dus niet zo dat we een
imitatie van het Middeleeuwse
drieluik nastreven", zegt Lakke.
„Dat zou behoorlijk hoogmoe
dig zijn. Nee, het gaat ons puur
om de werking die er vanuit
gaat. Kunst moet raken en op
het moment dat dat gebeurt,
hetzij op een positieve, hetzij
op een negatieve manier, is er
geen publiek meer, maar zijn er
getuigen. Dat uitgangspunt
speelt een cruciale rol in ons
werk."
Drieluiken van Onno S. en Allart L.
„Er zit een bepaalde opeen
volging in wat wij doen, maar
het is belangrijk je te realiseren
dat het nooit hetzelfde is", vult
Schilstra aan. „Kijk, als kunste
naar heb je twee opties. Je kan
je leven lang hetzelfde kunstje
vertonen en daar rijk mee wor
den: dan heet je bijvoorbeeld
Andy Warhol of Mondriaan. En
je kunt jezelf en je stijl continu
wijzigen en daarmee onder wa
ter blijven. Wij hebben voor dat
laatste gekozen."
Lakke kijkt uit het raam en
wijst naar de Hooglandse Kerk.
„Vergelijk het met de bouw van
een kathedraal. Je ziet dat het
een product van jaren is. Ver
schillende stenen, verschillende
stijlen, waarschijnlijk verschil
lende bouwers. Zo moet het
ook zijn met ons werk. Het
moet goed doordacht en zorg
vuldig opgebouwd zijn. De ma
ker is ondergeschikt gemaakt
aan het werk. Tja, dat betekent
dat het de ene keer kan werken
en een andere keer niet. Dat is
het spannende."
Schilstra over hoe het duo in
Mechelen is terechtgekomen:
„De banden met België zijn al
tijd goed geweest. Dat komt on
der meer doordat Allart in
Brussel studeerde en woonde.
De contacten met galerie Tran
sit, waar de tentoonstelling is te
zien, dateren van een jaar of
tien terug. Toen was Transit
overigens nog in Leuven geves
tigd. Transit voert een beleid,
waarin niet alleen plaats is voor
gevestigde kunstenaars, al die
Warhols en Mondriaans waar
wij ons zo tegen verzetten,
maar ook voor de minder ge
vestigde."
Lakke: „Weet je, sommige
mensen vinden dat wij teveel
shockeren. Ze willen niets met
ons werk te maken hebben; ze
zijn geschokt, geraakt. Maar dat
is nou juist de bedoeling. De
drieluiken die te zien zijn, moe
ten de kijkers een pak slaag ge
ven. Déér worden ze deelnemer
van. En dan zijn wij in onze op
zet geslaagd!"
Das Triptychon, Onno S. en
Allart L. Van 10 oktober tot 12
december te zien in galerie
Transit, Zandpoortvest 10,
2800 Mechelen. Openingstij
den: vrijdag, zaterdag en zon
dag van 14.00 tot 18.00 uur en
op afspraak.
asttafels, geitenplanetarium en Japanse klankentuin bij Nieuw Buitenzorg
leestal krijg je van de
ïppoost in het museum
>n flinke uitbrander als je
iet je tengels aan de
unstwerken zit. Maar in
e 'Zintuigentuin' van
■ieuw Buitenzorg in Lei-
■erdorp, een zorginstelling
laar 42 mensen met een
leervoudige complexe
- andicap leven, hoef je
aarvoor niet bang te zijn.
Ie bewoners, die vaak niet
unnen praten, mogen de
oeien en het geitenplane-
1 irium van Mitsy Groenen-
ijk en de Japanse klan-
entuin van Martin Rie-
eek bekijken, beluisteren
a aanraken.
iderdorp cees van hoore
ankzij de inspanningen van
de Gruiter van Stelling
'ojecten en projecüeidster Pe-
a Beek kon deze Zintuigentuin
waarvoor een fikse subsidie
het VSB Fonds en de M.A-
C. Gravin van Bylandtstich-
is ontvangen - worden ge-
aïiseerd. In de zomer van het
ar 2000 zal nog een aantal ob-
cten in de tuinvijver worden
iplaatst. De kunstwerken van
[itsy Groenendijk en Martin
iebeek zijn vanmiddag ten
gehouden door burge-
leester M. Zonnevylle.
'Tasttafels' zo noemt kunste-
ares Mitsy Groenendijk de
vee paar vrolijk beschilderde
ilveren die een werkblad met
voerputje schragen. „Ik heb
•zocht naar een beeld dat
leteen aanspreekt", zegt ze.
-n dat waren dus deze kalve-
n. De bewoners hier, die bijna
lemaal in rolstoelen zitten,
Jtnnen het werkblad over zich
ïen trekken en dan naar har-
u fust kneden, kleien of gewoon
wat spetteren met water.'
Even voorbij de kalveren, in
het weitje voor de geiten, is
Groenendijks 'Geitenplanetari
um' te zien. Het kunstwerk
heeft iets weg van een lege
hooischelf. Op de vier hoeken
prijken windwijzers. Op elke
windwijzer troont een kleurig
beschilderde poedel, een steeds
terugkomend motief in het
werk van Groenendijk. „Poe
dels zijn toch een beetje ver
menselijkte dieren. In de zeven
tiende eeuw wordt al geschre
ven dat ze heel intelligent zijn.
Maar wij hebben aan ze lopen
tutten en daarom zien ze er
vaak zo koddig uit. Ik vond het
leuk om nu eens niet de nor
male windvaantjes of engeltjes
te gebruiken, maar zoiets aards
als de poedel. De geiten kun
nen onder dit kleine heelal
schuilen. En de bewoners na
tuurlijk ook. Ze kunnen naar de
gouden planeten en sterren kij
ken, ook overdag, als het re
gent. De hemel is de hele dag
beschikbaar."
Vanuit de Japanse klanken
tuin klinken bloep-geluiden.
Alsof een vis even boven water
komt om lucht te happen en
dan weer naar de diepte ver
dwijnt. Aan weerszijden van
een tegelpad, dat voert naar een
Japans paviljoentje, liggen witte
rotsen waaruit dromerige mu
ziek komt. In de muur van het
paviljoentje zie je de gaatjes van
grote luidspreker. Als je het
Gehandicapten kunnen de Japanse klankentuin van Martin Riebeek be
kijken, beluisteren en aanraken. foto taco van der eb
gaatjespatroon wat intenser
kijkt, is het net alsof de boel
gaat wervelen, zoals dat ook bij
sommige pop-artkunst het ge
val is. Die ervaring versterkt het
Aaibare geiten in Mitsy Groenendijks 'geitenplanetarium' in Nieuw Buitenzorg.
foto taco van der eb
surrealistische karakter var
bouwwerk. Het gaat je
beetje duizelen, je bent
in de sfeer.
Een deur aan de zijkant van
het paviljoen geeft toegang tot
een klein hokje met talloze ge
kleurde raampjes. In een van de
hoeken staat een microfoon.
Martin Riebeek: „Ik vond het
vroeger erg leuk om door ge
kleurde snoeppapiertjes naar
de wereld te kijken. Die wereld
kreeg dan ineens iets geheims.
Het leek me leuk om dat eens te
gebruiken in dit kunstwerk. De
luidspreker in het paviljoen
geeft alles terug wat er door de
patiënten wordt gezegd, 'n
Woord, maar ook een hele zin.
Daarmee is het een soort echo
put geworden. Ik werd daar als
kind in hoge mate door ge
boeid."
„Het idee is ontstaan tijdens
een verblijf in Tokio, waar ik
moest werken. Elke dag kwam
ik in dat drukke Tokio langs een
gebouw dat vlakbij een stop
licht lag. Je zag aan de buiten
kant niets. Een Japanse zei me
eens: 'Achter die muur zitten
geesteszieken.' Het verkeerd
raasde maar voort. Alleen wan
neer het stoplicht op rood
sprong, was er even wat stilte.
Maar dan klonk er ineens zo'n
heel vreemd klingeltje in het
stoplichtmechnisme. Absurd.
Welke wereld was nu vreemder,
de wereld achter de muur of de
wereld van het stoplicht? Twee
werelden. Dat bracht me op het
idee van dit echopaviljoen. Ik
heb er een wat plechtig geheel
van gemaakt. Elke gehandicap
te moet dit terrein als de Sjah
van Perzië kunnen betreden."
Tina Turner krijgt
d" prijs voor carrière
widen
Jjdens liet gala van de Britse
lack Music Awards heeft de
Dierikaanse superster Tina
een onderscheiding
Kregen voor haar imposante
luziekcarrière. In een reactie
de 60-jarige zangeres dat
vafte muziek 'eindelijk
°rdt erkend'. Turner, die al
:ertig jaar optreedt, bedankte
aar juichende fans in de
ïndense Royal Albert Hall.
un steun maakte haar corne
al in de jaren tachtig moge-
ik. zei ze.
theater recensie
dick van teylingen
'En nu revue!' door 'Niet uit het raam'. Genio de
Groot. Han Römer en Titus Tiel Groenestege. Gezien
„Goeiemorgen lief gezinnetje, het wordt
een mooie dag", is de driedubbeloverge-
haald blije opening van wat een mieter
se theateravond van jewelste belooft te
worden. Als iedereen aan tafel is, wordt
eerst de Heer dank gezegd in een gebed
vol waardering en respect voor de me
demens. „Welaan", zegt vader Pap tegen
zijn vrouw, „Nou en of, Map! We heb
ben immers een fijn stel verdraaide
knullen!" De zon schijnt en de vakantie
staat voor de deur, maar de hunebedden
zijn vol, dus heeft Map tickets naar Be-
nidorm geregeld.
Ondanks de padvinderachtige jaren-
vijftig-opening leeft het gezin Van der
Ploeg wel degelijk een paar decennia la
ter, want Pap werkt in het magazijn van
Blokker met een Arabische collega, die
hij willekeurig Hassan, Achmed, Mo
hammed, Abdoella enzovoort noemt.
Pap deugt natuurlijk niet. Tot overmaat
van ramp brengen de tickets het
schoongeschrobde gezinnetje niet naar
Benidorm, maar naar de woestijn van
Arabië; dat wordt duidelijk wanneer het
nogal ver lopen blijkt naar de zee.
Zo ontrolt de cabareteske klucht zich
verder. Moeder twijfelt sterk („If Pap co-
mes behind it, dan zwaais der wat"),
maar valt toch voor haar Arabian lover,
wordt verkocht voor drie Mercedessen
en ontmoet haar zoons weer in een ha
rem. Vader en zoons zuchten even in de
gevangenis - waarom is onduidelijk -
maar komen veilig thuis waar ze moeder
toch wel missen. Eind goed al goed.
'Niet uit het raam' is inmiddels ruim
voorzien van fans. Titus Tiel Groeneste
ge en Han Römer hebben hun sporen
verdiend met opleiden, regisseren en
spelen in voorstellingen waarin humor
en filosofie samengaan. Ervaring genoeg
op het podium, maar met 'En nu... re-
Verzamelen is ook een kunst
Het Stedelijk Museum De La
kenhal heeft weer toekomst. Een
compliment voor het gemeente
bestuur. Het zogeheten Schelte-
macomplex mag dan niet de
meest ideale uitbreiding zijn
voor het museum, maar als se
cond best biedt het tal van mo
gelijkheden en uitdagingen. On
getwijfeld heeft het nog heel wat
voeten in de
aarde voor de
uitbreiding
daadwerkelijk
wordt gereali
seerd. Want het
gaat straks niet
alleen om de
vergroting van
het gebouw,
maar ook om
ruimte om de
collectie te ver
sterken, een
aansprekend
tentoonstel-
lingsbeleid te
geld om de staf
van het muse
um te laten
groeien.
De basiscol
lectie oude
kunst is van
hoge kwaliteit.
Uitbreiding van
die collectie met
een verzameling werk van he
dendaagse gerenommeerde
kunstenaars is ook van essenti
eel belang voor een dynamisch
museum dat in staat moet zijn
straks het bezoekersaantal te la
ten groeien en daarmee een deel
van de exploitatie terug te ver
dienen. Verzamelen is ook een
kunst, en daarom iets
de politiek zich niet
nauwelijks in het stedelijk mu
seum terug te vinden, ondanks
de aanwezigheid van talloze
toonaangevende kunstenaars in
stad en regio.
Het museum bezat wel een
aantal belangrijke werken uit
die tijd, maar ze waren niet te
zien. En veel essentiële zaken
ontbraken in de collectie. Het is
Jetteke
De wethouder van cultuur,
Pechtold, heeft gedicteerd dat
het verzamelbeleid van Stedelijk
Museum uitsluitend gericht
moet zijn op Leidse en land
schapskunst. Naast het feit dat
de wethouder zijn rol als subsi
diegever misbruikt, maakt hij
daarmee ook inbreuk op de be-
oordelings- en kwaliteitscriteria
en dus op de artistieke vrijheid
van museumdirecteur Jetteke
Bolten.
De wethouder wekt met zijn
beleid de suggestie dat Bolten in
het wilde weg kunst zou aanko
pen. Dat is niet het geval. Inte
gendeel. De museumdirecteur
heeft een helder collectieplan
waarin Leidse en landschaps
kunst al een prominente rol spe
len. De beperkingen die de wet
houder haar oplegt zijn daarom
overbodig en zelfs schadelijk
voor de toekomstige exploitatie
van het museum.
De collectievorming onder de
huidige directeur heeft zich, be
halve op het verwerven van he
dendaagse kunst, vooral toege
spitst op de periode 1890-1940.
En niet ten onrechte. Want, stelt
u zich eens voor: als iemand uit
het eind van de vorige eeuw vijf
tig jaar later De Lakenhal weer
had bezocht, dan zou deze per
soon niet in de gaten hebben ge
had in een andere eeuw te zijn
beland. De avant garde uit de
eerste decennia van deze eeuw
was, tot voor enkele jaren terug,
derne kunst' en de publicatie die
daaraan gewijd was, waren in
zekere zin een bekroning op het
verwervingsbeleid van de afge
lopen jaren. Er is daarmee een
belangrijk stuk culturele en so
ciale geschiedenis van deze stad
in kaart gebracht. Centraal in
het beleid van de museumdirec
teur staat dat die lijn wordt
doorgetrokken naar onze tijd.
Het gevaar is niet denkbeeldig
dat wederom een hiaat ontstaat
in de collectie van het stedelijk
museum. Dat gebeurt als de
wethouder erbij blijft om kunst
die niet Leids en geen landschap
voorstelt, maar in de ogen van
de museumdirecteur wel rele
vant is voor de samenhang in de
collectie, uit te sluiten.
Het is een grove miskenning
van het beleid en de ambitie van
de huidige museumdirecteur
om een belangrijke collectie
twintigste-eeuwse kunst te ver
zamelen en daarmee een sa
menhang aan te brengen in de
presentatie van de cultuur en
sociaal-economische geschiede
nis van de gemeente Leiden,
vanaf de 16de eeuw tot heden.
De wethouder beperkt daar
mee de mogelijkheid de komen
de vijftig jaar verrassende, nieu
we tendensen en initiatieven in
het werk van hedendaagse
(Leidse) kunstenaars te presen
teren in samenhang met dat
roemrijke verleden. Pechtolds
inhoudelijke koers is dan ook
geen opmaat voor een verzamel
beleid dat zich kenmerkt door
verheffing, maar door vervlak
king. De wethouder moet naast
de uitbreiding van het gebouw
ook de museumdirecteur de
ruimte geven een verzamelbe
leid te voeren dat grensover
schrijdend, maar tegelijkertijd
onlosmakelijk verbonden is met
de historische ontwikkeling van
de stad.
vue!' wil het maar niet lukken. De voor
stelling wordt geen dijenkletser en geen
wrange ontmaskering, en mist een ster
ke pointe. De liedjes zijn slapper dan je
van 'Niet uit het raam' mag verwachten,
de grappen zijn soms best leuk, maar
daar heb je het wel mee gezegd. Als ac
teur komt sjeik Genio de Groot het beste
uit de verf, de rest blijft onder de maat.
'En nu... revue!' gaat het ene oor in en
het andere uit. We willen best geloven
dat het lekker dollen was bij het maken
van de voorstelling - ook op het podium
maken de mannen elkaar graag aan het
lachen - maar dit gezelschap had min
der snel tevreden kunnen zijn. Hoewel...
de fans lachen toch wel.
toneel recensie
max smith
'The Zoo Story' van Edward Albee en
'Old Friends' van Earl Douglas Mitchell.
Regie: Edward Albee. Vertolkers: Victor
Low en Leslie de Gruyter. Première
Nieuwe De la Mar Theater Amsterdam,
6 okt. Ook op reis: o.m. Stadsschouw
burg Utrecht (16/10); De Kom Nieuwe-
gein (27/10) en De Flint Amersfoort
(29/10).
„Een toneelstuk vraagt van
het publiek bepaalde scholing,
enige intelligentie en Üe be
reidheid om er dieper op in te
gaan. Toneel trekt nooit veel
mensen. Het betekent name
lijk dat je moet 'werken' en de
meeste mensen houden daar
niet van", zei de Amerikaanse
schrijver Edward Albee in een
interview. Toch zijn er drie
hoofdredenen waardoor deze
vorm van 'werken' ruim
schoots wordt beloond bij het
zien van de voorstelling 'The
Zoo Story'. De door hem ge
schreven eenakter heeft hij
zelf geregisseerd. Albee regis
seert wel vaker zijn eigen stuk
ken, maar zelden in Neder
land. Dit is dus op zichzelf al
bijzonder.
'The Zoo Story' was in 1959
zijn debuut als toneelschrij
ver. Met dit stuk, net als later
met onder meer 'Who's afraid
of Virginia WoolF verwierf hij
wereldfaam. In zijn beknopt
heid is 'The Zoo Story' als een
vlijmscherp ontleedmesje
waarmee de menselijke een
zaamheid pijnlijk wordt bloot
gelegd. Net zoals dieren in een
dierentuin gevangenen zijn,
wordt de mens door het leven
gekooid. Het stuk is van een
dergelijk niveau dat dit een
tweede aansporing is om de
voorstelling te gaan zien.
Een derde, en niet de min
ste reden die deze vrije pro
ductie zo uitzonderlijk maakt,
is het spel van Victor Löw. Je
voelt je bij zijn vertolking van
de jonge verschoppeling Jerry
als een kind dat zich geheel
laat meeslepen door een ras
verteller. Het is formidabel zo
als hij zich met zijn levensver
halen opdringt aan een oude
re brave burgerman, die ge
woon is op een bankje in een
park bij de dierentuin een
boek te lezen.
Lesley de Gruyter is een
aansprekend en aandoenlijk
voorbeeld van een goedmoe
dige op rust gestelde man, die
tevreden is met zijn baan, zijn
vrouw, twee dochters en twee
parkietjes. Tot hij deze Jerry
ontmoet. Niet meer dan twee
bankjes zijn nodig om hun
confrontatie met vergaande
gevolgen in het park te illu
streren.
Aan 'The Zoo Story' gaat
een andere eenakter, 'Old
Friends' vooraf. Hierin wordt
er meesterlijk gegoocheld met
de taal, waardoor een alle
daagse conversatie tussen
twee voormalige, maar ook in
maatschappelijk opzicht to
taal uit elkaar gegroeide vrien
den opeens vol psychologi
sche dubbele bodems zit.
Edward Albee kan tevreden
zijn over de door hem geregis
seerde vertolking. Het publiek
was het op de première on
miskenbaar, gemeten naar het
uitbundige slot-applaus dat
ook Albee op het toneel met
een gelukzalige glimlach in
dank afnam.
