De groeiende schare fans van Potter
Boeken
Carry Slee leest
als een trein
'Waarom mag een jeugdboek niet spannend of leuk zijn?'
DONDERDAG 7 OKTOBER 1999
Kinderboekenweekgeschenk
Engelse schrijfster creëert nieuwe kinderboekenheld
ent
§D£_Ï l
In Engeland lag de nieuwste Harry Potter pas na school
tijd in de winkel, zodat kinderen niet zouden spijbelen
om een exemplaar te pakken te krijgen. Toen het derde
deel een maand geleden in Amerika verscheen, gingen
de boekhandels om 12 uur 's nachts al open en stonden
er lange rijen wachtenden voor de deur, terwijl de eerste
druk toch uit 900.000 exemplaren bestond. De schrijf
ster van de Harry Potter-boeken, J.K.Rowling, verdrong
uiteindelijk John Grisham van de top van de bestseller
lijsten in Amerika en Engeland.
jeugdliteratuur recensie
francoise ledeboer/gpd
'Bikkels' door Carry Slee met tekeningen
van Roelof van der Schans is een uitgave
van de Stichting Collectieve Propaganda
van het Nederlandse Boek ter gelegen
heid van de 45ste Kinderboekenweek, le
dereen die tijdens de Kinderboekenweek
voor tenminste f 19,50 aan boeken be
steedt, ontvangt 'Bikkels' gratis.
Carry Slee stopte tien jaar gele
den met haar werk als drama
docent aan middelbare scholen
en schreef sindsdien vijfentwin
tig boeken voor alle leeftijdsca
tegorieën. Ze put haar onder
werpen uit wat jongeren op
school en thuis meemaken en
durft ook zware kost als schei
dingen, ruzies, homoseksuali
teit, discriminatie, drugsgebruik
en zinloos geweld aan. Dat doet
ze vanuit de overtuiging dat
jongeren veel eerder dan vroe
ger met de harde werkelijkheid
worden geconfronteerd en dat
ook kinderboeken daar niet
omheen moeten draaien. Ze
werd met die 'herkenbare' aan
pak zo immens populair dat er
inmiddels in totaal meer dan
een miljoen exemplaren van
haar boeken zijn verkocht.
Recensenten van 'echte' kin
derliteratuur vinden dat Slee te
veel details opdist zodat de fan
tasie van haar jonge lezers te
wéinig wordt geprikkeld. Slee
zelf erkent volmondig dat haar
realistische boeken geen 'echte'
literatuur zijn, maar voegt er
ook altijd aan toe dat ze dat
nooit heeft gepretendeerd. Ze
wil in de eerste plaats het lezen
bevorderen en vindt het onbe
grijpelijk dat dit noodzakelijke
segment van haar vak door re
censenten stelselmatig over het
hoofd wordt gezien. Want wat
is er mooier dat kinderen van
de televisiegeneratie door haar
boeken weer gaan lezen of aan
het lezen blijven? En wie weet
door haar boeken ook eens iets
moeilijkers proberen?
Wie de leesbevorderende
kwaliteiten van Bikkels verge
lijkt met die van Mijn avontu
ren door V. Swchwrm van Toon
Tellegen, kan er niet omheen
dat Slee in elk geval een veel
spannender en makkelijker toe
gankelijk verhaal heeft geschre
ven dan de auteur van het ge
schenk van vorig jaar. Tellegens
avonturen over het jongetje dat
schrijver wil worden was vooral
geschikt voor fantasierijke kin
deren die er niet van opkeken
dat alle mensen hun naam ver
geten of dat alles ineens een
blauwe kleur krijgt.
Met Bikkels leverde Slee haar
zoveelste boek af waarin ze met
een vaardige mix van ingredi
ënten uit het dagelijks leven de
aandacht tot de laatste pagina
gevangen houdt. Rode draad is
hoe de Turkse jongen Murat
zelf een oplossing vindt voor de
discriminatie waarmee hij te
maken krijgt. De plot dient ge
heim te blijven, maar het slot is
zo ontroerend dat veel van haar
jonge lezers ongetwijfeld de
ogen niet droog zullen houden.
Bikkels is gratis voor wie tijdens
de Kinderboekenweek voor ten
minste 19,50 gulden aan boe
ken koopt, daarna kost het een
tientje.
jeugdliteratuur interview
anka van voorthuusen
'Harry Potter en de Steen der Wijzen', uit
geven) De Harmonie Prijs fl. 29,90 Har
ry Potter en de geheime kamer', fl 29,90.
Voorjaar 2000 verschijnt. Harry Potter en
de Gevangene van Azkaban
De gekte rond Harry Potter is in
Nederland nog niet zo groot als
in Amerika of Engeland. Maar
de kinderboekhandels hebben
wel al bestellijsten liggen voor
deel drie, dat in het voorjaar
van 2000 verschijnt en Harry
Potter en de gevangene van Az-
bakan zal heten. Er is inmiddels
een Harry Potter fanclub en bi
bliotheken hebben een wacht
lijst ingesteld voor het lenen
van deel 1 en 2, De Steen der
Wijzen en De Geheime Kamer.
Dat laatste boek is in vier
maanden tijd al toe aan z'n
vierde druk in Nederland.
De Engelse schrijfster
J.K.Rowling heeft met Harry
Potter een nieuwe, maar nu al
klassieke, held op de boeken
plank gezet. Harry is een jon
gen met tovenaarsbloed, maar
dat ontdekt hij pas vlak voor
zijn elfde verjaardag. Tot die
tijd woont hij in de bezemkast
bij zijn oom en tante en neef
Dirk, die hem alledrie haten en
als voetveeg en pispaal gebrui
ken. Op zijn elfde wordt hij
naar de tovenaarswereld ge
haald door Hagrid, de terrein
knecht op het tovercollege
Zweinstein. En daar blijkt dat
Harry's ouders niet bij een au
to-ongeluk zijn omgekomen,
zoals hem altijd is verteld, maar
zijn vermoord door de zwarte
magie van slechterik Volde-
mort. Harry blijkt het kind van
beroemde tovenaars. Hij is zelf
ook een held, omdat hij blijk
baar in staat is geweest de vloek
van Voldemort te overleven.
J.K.Rowling wordt in Engelse
kranten zonder gêne vergeleken
met meesterschrijvers als Roald
Dahl en J.R.Tolkien en haar
boeken worden door jongens,
meisjes, tieners en volwassenen
gelezen. In Engeland is zelfs
een speciale Liitgave met een
serieuzere kaft, voor volwasse
nen die niet met een kinder
boek 'betrapt' willen worden.
De vergelijkingen met Dahl
en Tolkien liggen voor de hand:
de immense populariteit, het
brede lezerspubliek dat Row
ling trekt, en het scheppen van
een absurde wereld die toch zo
ontzettend veel op de onze lijkt.
Ook het feit dat Rowling finan
cieel kan rondkomen van het
schrijven van kinderboeken,
maakt haar een waardig op
volgster van Roald Dahl. Ooit
vertelde Rowling in een inter
view dat ze De Steen der Wijzen
in een café schreef met een sla
pende dochter Jessica in de
buggy naast haar, omdat ze
haar eigen huis vanwege de kou
was ontvlucht. „Nu kan Row
ling thuis de hoogste kwaliteit
centrale verwarming aan laten
leggen," constateert een recen
sent van The Independent wat
zurig in een commentaartje
over de Harry Potter-hype.
Anders dan Dahl en Tolkien
schrijft Rowling geen literatuur:
daarvoor zijn de karakters te
plat en karikaturaal en haar ver
halen zijn weliswaar geweldig
spannend, grappig en griezelig,
maar niet meer dan dat. Hoe
wel, verslavend zijn ze ook.
Rowling toont zich een kei in De Harry Potter-reeks zal in far of J.K.Rowling" blijkt dat dit
cliffhangers: want na het lezen totaal uit 7 delen bestaan, ver- schrijversschap er eigenlijk al-
van deel 1 wil je wel weten wat telt Rowling op de Harry Potter- tijd al in heeft gezeten. Ze ver-
er ooit mis is gegaan in het le- website. Onder het hoofdstuk zon als kleuter al verhaaltjes
ven van Hagrid. „the not so fascinating life so voor haar jongere zusje, al
blonken die niet uit dot j
sie. Het konijn heette|K*t
Konijn en diens zoHESTER
vriendin 'mevrouw Bij_ejse
middelbare school wa^n aa
Rowling zo zegt zij zelf jct|e
diebol met een brilletj^ miici
de pauzes verhalen veiie pn
andere saaie studiene^^
haar klas. Rowling st^dwc
Frans, mislukte als sect!
omdat ze verha
bedenken was ii
vergadering te notul^w
droomde haar hele lej^vc
een carrière als schrijfstyej te
Ze ging uiteindelijk
tugal, trouwde daar, vv£iub!
docente Engels en kr^de:
dochter. Omdat er 's o^jet
geen lessen waren, beg^|Keri
schrijven. Toen het
spaak liep, vertrok ze i^e\z[
koffer vol aantekening!
het Schotse Edinbur
schreef daar, volgens dpSSl
ver als een moderne A^ ^a
ter aan De steen der terL
rest is een sprookje: elvjs q
een Engelse en vervolg» woe
Amerikaanse uitgever, q
ste voorzag haar van ^:n \.c
gantisch voorschot daCjjgt
rustig aan de volgendeopg
len Harry Potter kan we|asm
ben fulltime schrijfster
was mijn grootste an
constateerde ze deze zp
een interview gelukzalig
ner Bros. heeft de fili%iab,
inmiddels gekocht, voojgm,
dan een miljoen pon(£nter
haar Nederlandse uitge\^ver^
De grootste literair^-atei
handel op Internet, AjdeK
.com. heeft inmiddels
view-site over Harry Pc,[est
daar duiken elke dag tiLe
nieuwe lezersrecensies jjder
ben 15 jaar en werd b^j-yi
chagrijnig toen ik een jen a
boek kreeg", schrijft een
kaanse tiener. En te-
„maar het was echt gef-
En een 39-jarige man uiiM.
meldt: „Ik heb een afkjenz
hypes en dingen die if200
doet, dus dit boek ston(gStUL
voorhand al tegen. Maal^^Qj.
het gelezen en ik ga iLzj
Schotland. Kijken of JL H
ling met me wil trouwen
Al snel nadat Alaart bij Mirte in de klas komt, wordt
hij de spil van haar vriendengroepje. Zijn ietwat af
wijkende gedrag beïnvloedt hen allemaal. Alaart
neemt de mensen namelijk zoals ze zijn, zonder
vooroordelen. Hij leert Mirte dat ook te doen en van
haar verstandelijk gehandicapte broer te houden. Op
een dag krijgt Alaart een fataal verkeersongeval, en
dan pas blijkt dat niemand hem echt kende. Was hij
een gewone jongen, of een soort Messias die zijn me
descholieren dwong over hemzelf en elkaar na te
denken? Mirte en haar vrienden blijven met veel vra
gen zitten. En ook als lezer laat Het teken je bepaald
niet onberoerd. Kolet Janssen heeft met dit boek op
nieuw een intrigerende roman afgeleverd voor de ou
dere jeugd.
'Het teken', Kolet Janssen, Davidsfonds, fl 28,50,
vanaf 14 jaar.
Schrijfster Thea Dubelaar verblijft enkele maanden
per jaar op het Caraïbische eiland Guadeloupe. Daar
speelt zich het zonnige en vrolijke Nanseli, waar ren
je heen? zich af. Nanseli rent het hele boek door van
school naar huis. Onderweg wordt ze verbaasd nage
staard door oom Jonas en de mevrouw van de winkel,
waar ze normaliter een praatje mee maakt. Die vra
gen zich af wat er toch aan de hand is met het ren
nende meisje. Pas aan het einde van het boek komt
de ontknoping. Illustratrice Gitte Spee heeft Nanseli
karakteristiek neergezet in zwart krijt, met slechts een
steunkleur rood.
'Nanseli, waar ren je heen?', Thea Dubelaar, Ploegs-
ma, fl 25,00, vanaf 5 jaar.
Het verhaal van de gelaarsde kat zal menigeen be
kend zijn. De drie zoons van de molenaar erven res
pectievelijk de molen, de ezel en de kat. De jongste
zoon die er met de kat het slechts lijkt af te komen,
wordt echter dankzij het dier een rijk man. Opvallend
aan dit boek is, dat het vooral de voorlijk stralende
ogen van de kat zijn die de aandacht van de lezer/kij-
ker trekken.
'De gelaarsde kat', Giuliano Lunelli en Charles Per-
rault, De Vier Windstreken, fl 24,90, vanaf 8 jaar.
Sófie verkleedt zich op zolder als bruid. Helaas wil
niemand met haar trouwen, behalve oma. Het ver
haal is een beetje mager, maar de warme illustraties
van Harmen van Straaten maken veel goed.
'Wil je met me trouwen?', Bette Westera en Harmen
van Straaten, Gottmer, fl 24,90, vanaf 6 jaar.
Het tegenovergestelde is dit boek. De tekeningen zijn
een beetje 'plat', maar het leuke verhaal compenseert
dat ruimschoots. Tinus woont met tien tantes in een
pand, en dat vindt de Kinderbescherming niet goed.
Er moet minstens één man in huis zijn. Tijdens een
circusvoorstelling regelt Tinus in een klap tien ooms.
'Tinus heeft tien tantes', Jos van Hest en Natalie
Kuypers, Gottmer, fl 24,90, vanaf 6 jaar.
Gouden Griffel-winnares Annie Makkink draagt voor uit haar bekroonde boek 'Helden op sokken'.
FOTO CPD TOMA TUDOR
Doodzenuwachtig was hij,'
het ging goed. In Den Hai
geboortestad, las Kees var
ten kinderen voor uit zijn el
onlangs verschenen kinde|a(j v
'Het schaampaard'.
FOTO OPD fil
Hoogleraar jeugdliteratuur Helma van Lierop:
leiden martin hermens/gpd
In Nederland maken de uitgevers van
kinder- en jeugdboeken gouden tijden
door. Het aanbod van deze literatuur
is groot en gevarieerd. Maar aan seri
euze aandacht voor het kinderboek
ontbreekt het nog al eens. Ook bij de
wetenschappelijke instituten in ons
land, zo benadrukt Helma van Lierop,
hoogleraar jeugdliteratuur aan de uni
versiteit van Leiden. „Op universitei
ten zijn voor alle vormen van litera
tuur fulltime leerstoelen. Voor de
jeugdliteratuur is er maar eentje en
dan nog voor slechts een dag in de
week. Dat vind ik een scheve verhou-
ding."
Juli vorig jaar trad ze aan in haar
functie. „Het begin van erkenning",
aldus Van Lierop. Ze is de tweede
hoogleraar op dat gebied: in de jaren
tachtig ging iemand haar voor. In
principe is de speciale leerstoel, ver
noemd naar Annie M.G. Schmidt,
voor vijf jaar ingesteld. Een verlenging
met nog eens vijf jaar is mogelijk. Pas
daarna wordt bekeken of er een per
manente leerstoel van te maken is.
Voorzichtigheid alom in de universi
taire wereld. Voor een deel heeft dat
natuurlijk te maken met de beschik
baarheid van geld. „Je moet de
leerstoel zien als een beginpunt. Als er
niets is, kun je geen kant uit", stelt
Helma van Lierop. De instelling van
de leerstoel maakt het mogelijk om bij
de NOW, een organisatie voor weten
schappelijk onderzoek, geld los te krij
gen voor onderzoek naar de jeugdlite
ratuur in Nederland. „De beschik
baarheid van dergelijke externe mid
delen geven de leerstoel een zekere
status. Er is sprake van wetenschap
pelijke prestige."
Zes uur per week is kort, erkent ze.
„Toch heb ik het gevoel dat ik in het
eerste jaar al veel gedaan heb. Resul
taten zijn nog niet te geven. Het is veel
vergaderen, contacten leggen, artike
len schrijven en lezingen houden. De
leerstoel in Leiden maakt het mogelijk
dat ook aan die universiteit studenten
afstuderen op jeugdliteratuur. Dat ge
beurde vroeger nauwelijks."
Wetenschappelijke aandacht voor
het jeugdboek vindt Helma van Lierop
geen overbodige luxe. „We moeten
een halt toeroepen aan de afkalving
van de leescultuur. Uit veel onderzoe
ken blijkt dat kinderen steeds minder
lezen. Leerprogramma's en prijzen,
zoals die bijvoorbeeld ook in de kin
derboekenweek worden uitgedeeld,
zijn nodig om die interesse bij de
jeugd weer te vergroten
Onderzoeken naar het leesgedrag
van kinderen zijn volgens Van Lierop
van groot belang. Met een klein on
derzoek onder ongeveer 120 kinderen
toonde ze aan dat er grote verschillen
bestaan in de voorkeuren van jonge
lezers. „Dat onderzoek benadrukte de
lees-frequentie, lees-motivatie en
lees-voorkeuren van kinderen. Die
120 kinderen gaven 96 titels van lieve
lingsboeken. Dat geeft aan hoe ver
schillend kinderen lezen. De conclu
sie uit dat onderzoek is dat je moet
zorgen voor een gevarieerd aanbod
van jeugdliteratuur. Daardoor kunnen
kinderen hun eigen lees-smaak ont
wikkelen."
Verder onderzoek is volgens haar
onder meer nodig naar de grenzen
tussen jeugd- en volwassenliteratuur.
„Waarom worden sommige boeken
als jeugdroman uitgegeven en andere
als een boek voor volwassenen? Is dat
puur een uitgeverskwestie of is er wel
degelijk sprake van verschillen in taal
gebruik? Er zou onderzoek moeten
komen naar hoe zinnig of hoe onzin
nig een dergelijk onderscheid is."
„Het aanbod van jeugdliteratuur in
Nederland is op dit moment behoor
lijk rooskleurig. Dat aanbod is gevari
eerd en de verkoop neemt elk jaar toe.
De vraag is echter: worden al die ver
kochte boeken ook daadwerkelijk ge
in kc
lezen? En zo ja: door wie? Die |aa(j
mende verkoop van kinder Ston
lijkt haaks te staan op de or g hi
onder kinderen. De tendens t vai
steeds meer volwassenen jeu >t n(
ken lezen en dat ook steeds het
scholen aandacht bestedeifeerst(
jeugdliteratuur. Daarnaast lle vi
ook de activiteiten van de Sid te
voor de leesbevordering een »rde<
effect op de verkoop van jeuftbee
ken." igen
Het werk van kinderboeken de B
ster Carry Slee vliegt de wink vvas
Toch ligt ze steevast onder vuu Vai
critici. „Die kijken naar het 1 Ie br
gehalte van een boek. Dan sco< linb,
niet hoog omdat ze schrijft 1 sns
een voorspelbaar stramien. I ran
iets voor te zeggen. Maar je ktftwee
vanuit een ander perspectie tege
haar boeken kijken. Waarom z jn
jeugdboek niet gewoon spannen d<
leuk mogen zijn?" jadig
