Van der Ploeg trekt 3-procentsnorm in
Koningin van de fado
Enorme gebouwen en daarin de mens als een nietig stipje
Weinig comedians op Night of Comedy cd Paul McCartney
Cultuur Kunst
The King's Singers
ehoeven geen krans
froodkunst faalt,
mailart straalt
llDERDAG 7 OKTOBER 1999
chef jan rijsdam, 071-5356444, plv. chef caroline van overbeeke 071-5356440
pbby voor Nobelprijs Saramago
Portugal heeft een jaar lang in Zweden een inten-
e publiciteitscampagne voor de schrijver José Saramago ge-
jrd. Saramago kreeg in 1998 de Nobelprijs voor literatuur, de
fcte Portugees die deze eer te beurt viel. Volgens de Deense
lit Dagens Nyheter kreeg een Zweeds pr-bureau in 1997 op-
fcht van de Portugese kamer van koophandel en het toeris-
bureau ICEP om Saramago in Zweden zo bekend mogelijk te
ten. Sture Allen, de in juni afgetreden secretaris van de Ko-
Tdijke Academie in Stockholm die de prijs toekent, noemt
[absurd om te geloven dat de lobbyisten invloed hebben ge-
„Wij lezen boeken, alleen dat telt."
[terair tijdschrift Maatstaf verdwijnt
:dam Literair tijdschrift Maatstaf haalt de eeuwwisseling
ETn december verschijnt het laatste nummer, aldus direc-
t Ronald Dietz van uitgeverij de Arbeiderspers. Eerder dit
I besloot het Nederlands Literair Produktie- en Vertalingen-
Ijs het in 1952 door uitgever Bert Bakker zelf opgerichte blad
2 meer te geven. Het fonds vond de kwaliteit van
Jblad onvoldoende en had daar vorig jaar al voor gewaar-
Juwd, aldus Dietz. Maatstaf, dat een oplage heeft van zo'n
exemplaren, kwam tot stand met bijdragen van de uitgever,
Isidies en vrijwilligerswerk van de redactieleden.
unstenaars ontwerpen pizzavulling
warden Onder het motto 'kunst voor de smalle beurs maar
Jr een breed bord' zijn in Leeuwarden eind deze maand piz-
I te koop waarvan de vulling is ontworpen door een kunste-
lr. Het idee is afkomstig van een werkgroep van 'Keunstwurk'
[een plaatselijke pizzeria in de Friese hoofdstad wist te inte-
jeren. De drie artiesten, Antonia Talamini, Gerlof Hamersma
nne Feddema ontwierpen respectievelijk de pizza Fellini
•olore Extravaganza, Talamini en Capello. „Ze hebben in-
Jliënten gebruikt in de kleuren van hun ontwerp", legt een
fcrdvoerster van het project uit. De artistieke pizza's zijn van
lot en met 30 oktober verkrijgbaar.
[nderopera in Oegstgeest
Kinderen vanaf 7 jaar kunnen vrijdagavond de kin-
jpera 'Kreng' met mooie kostuums en spannende decors in
Rijnlands Lyceum (Apollolaan 1) in Oegstgeest gaan zien.
ng is een bewerking van het bekende toneelstuk 'De getem-
eeks' van William Shakespeare. De opera door gezelschap
Lx verhaalt van Katherina die door iedereen een kreng wordt
onden, maar edelman Petrucchio wil desondanks met haar
ïvven. De kinderopera is een initiatief van K&O in Oegstgeest
dit jaar 25 jaar bestaat. De kinderopera begint om 19.00 uur
luurt een uur.
muziek recensie
susanne lammers
t The King's Singers Gehoord:
/10, Stadsgehoorzaal, Leiden.
|denkt dat de Renaissance-
5 een alleskunnende, ver-
e en hoogbesnaarde dui-
poot was, politiek correct
Jnilieubewust bovendien,
door de King's Singers
s uit de droom geholpen,
jen, gokken, vechten en
ivenjagen behoorden toen
jtot de dagelijkse bezighe-
en de King's Singers zin-
|"jf liederen die daarover
ervan is een polyfoon
[standje van Orlando di
waar je ademloos naar
^rt. Een ander is het beel-
e 'La guerre' van Janne-
een veldslag waarin de
»en de Duitsers in de pan
[en, met gonzende bogen,
ttormende paarden, vuren-
pnonnen en een verslagen
>er die uiteindelijk klagend
jt est verloren' roept, terwijl
rransen hun overwinning
in.
Ieen kleine opera maken ze
Alessandro Striggio's '11
3 di Primiera', dat een stel-
kaartspelers laat zien. Ze
pn vals, maar zingen beeld-
jon. En dat houden ze de
[avond vol. De King's Sin-
technische perfectie en
lelse samenzang, hun
bkvolle repertoire-keus en
Nieuwe film van Karim Traïdia deels opgenomen in Leiden
cees van hoore
Regisseur Karim Traïdia is 'ma-
lade comme un chien'. Een
acute aanval van angina. Met
veel aspirines en antibiotica en
gesterkt door het motto: 'alles
voor de glorie', houdt hij zich
zelf op de been tijdens de acht
ste draaidag van 'Les diseurs de
vérité', een film die gedeeltelijk
wordt opgenomen in het oude
museum voor Natuurlijke His
torie aan de Leidse Raamsteeg.
In deze nieuwe Franstalige
rolprent, die in première gaat
op het Internationaal Filmfesti
val 2000 in Rotterdam, staat de
journalist Sahafi, gespeeld door
de Algerijnse acteur Sid Ahmed
Agoumi, centraal. In zijn land,
waar een niet-democratisch re
gime aan de macht is, heeft hij
meerdere aanslagen overleefd.
Als hij in Nederland komt, raadt
een vriend hem aan politiek
asiel aan te vragen. Terwijl hij
dat naderhand in Algerije over
weegt, wordt hij alsnog ver
moord.
Op dat moment zet Karim
Traïdia, die ook het scenario
voor de film heeft geschreven,
de tijd stil. Hij belicht de twee
werelden waarin Sahafi moge
lijk geleefd zou kunnen hebben.
De wereld in Algerije, waar elk
kritisch woord hem de das om
kan doen maar waar hij wel zijn
zelfrespect behoudt: of een be
staan in Nederland, waar hij in
een opvangcentrum gelaten
moet afwachten of zijn asiel
aanvraag door de pennenlik
kers en potloodkluivers van on
ze democratie wordt geaccep
teerd.
„Het is blijven of weggaan",
zegt producent Frans van Ge-
De journalist Sahafi, uiterst rechts, tijdens zijn asielaanvraag in het oude Leidse Natuurhistorisch museum. Van li
dia, Spijkers en Agoumi.
stel. „Kiezen uit twee mogelijk
heden die allebei even slecht en
fataal zijn." Door de hoge ra
men van het oude museum valt
een stoffig licht over de lange
eettafel, waaraan straks de ac
teurs en de filmploeg de lunch
zullen gebruiken. „Maar deze
journalist is niet een asielzoeker
in de traditionele zin van het
woord", zegt Van Gestel. „Hij
beschouwt zijn journalistieke
arbeid als een vorm van waar
heid-zeggen. Door naar Neder
land te vluchten zou hij zichzelf
monddood maken. Maar ja,
wat is het alternatief? Het alter
natief is Algerije en daarmee de
dood."
„We hebben gekozen voor dit
gebouw om een zekere harmo
nie met de gebouwen in Alge
rije te krijgen. Zaken vloeien in
elkaar over, het zijn niet echt
twee werelden apart. In dit ge
bouw waren de kamers nogal
hoog. Het effect daarvan is dat
de mensen in zo'n ruimte klein
worden. Je ziet dat bij totalitaire
regimes wel meer. Enorme ge
bouwen en daarin de mens als
een nietig stipje. Zoiets werkt."
„In de scène die hier wordt
opgenomen, zit Sahafi samen
met zijn tolk, die wordt ge
speeld door Monic Hendrickx,
tegenover de ambtenaar die
zijn asielaanvraag moet bekij
ken, een rol van Jaap Spijkers.
Ogenblikkelijk wordt duidelijk
dat we te maken hebben met
een gedreven man. Niet met ie
mand die deemoedig om gena
debrood vraagt. Je ziet in de
ogen van de ambtenaar, die het
eigenlijk allemaal erg lastig
vindt, een soort ontroering, een
soort sympathie opflitsen. De
film gaat eigenlijk over iemand
die de wil om zijn identiteit te
behouden moet bekopen met
de dood. Maar het wordt luch
tig, eenvoudig gebracht. Met
humor ook. In die zin is de film
niet sec een intellectuele film."
De scène speelt zich af in een
van de kamers op de eerste ver
dieping van het voormalige
museum. Een hoge kamer, met
donkere boekenkasten waarin
de ordners van Vrouwe Justitia
hun arme, smalle ruggetjes
naar de acteurs toekeren. Ma-
rasquinkleurige luxaflex voor de
ramen, een grijs, formica-bu
reau. En om die tafel de journa
list, de ambtenaar en de vrou
welijke tolk. In het felle licht te
kent zich een laagje zweet af op
het voorhoofd van de onberis
pelijk in het grijs geklede amb
tenaar.
„Traïdia is een meester in het
registreren van kleine, mense
lijke emoties", zegt Frans van
Gestel. „Hij is niet het soort re
gisseur dat twintig auto's laat
ontploffen."
Onder druk van Tweede Kamer
onderhoudende voordracht
roemen, is volstrekt overbodig.
In hun geval liegen de persbe
richten niet - het is allemaal te
mooi om waar te zijn. De abso
lute wereldtop op a-capella- ge
bied.
Counters David Hurley en
Nigel Short, tenor Robert Chil-
cott, baritons Philip Lawson en
Gabriel Crouch en bas Stephen
Conolly vormen een fenomena
le combinatie, die hooguit door
hun glanzende perfectie soms
neigt naar het steriele. Dat ge
vaar dreigt vooral bij de pop
liedjes, zoals de Beatles- en U2-
arrangementen, die wel erg
gladgestreken en lievig klinken,
en bij de Ierse volksliedjes waar
ze de avond mee openen.
Gelukkig is er ook 'Nonsense'
van Goffredo Petrassi. In deze
vijf limericks op teksten van de
Engelse nonsens-dichter Ed
ward Lear leven de zangers zich
volledig uit, terwijl ze voorbeel
dig blijven zingen. Gekke, ex
pressieve muziek op idiote tek
sten over geschifte onderwer
pen, over een dame bijvoor
beeld met een zo spitse kin, dat
ze er harp mee speelt, of over
een oud chagrijnig mannetje
dat nooit geboren had willen
worden en dus zielsgelukkig
doodgaat. Dat vooral is een
schitterstukje voor Chilcott, die
beverig met zijn stem kraakt, in
zijn oren peutert en met een
klap op zijn lessenaar de geest
geeft.
De maatregel die culturele instellingen verplicht drie
procent van hun budget te gebruiken om nieuw publiek
te werven, is van de baan. Onder druk van WD, CDA en
D66 trok staatssecretaris R. van der Ploeg (Cultuur) de
zogenaamde drie-procentsnorm gisteren tijdens een de
bat in de Tweede Kamer in.
den haag anpbij organisaties hun subsidie
met twee procent kunnen op-
Wel komt er een regeling waar- krikken mits zij activiteiten ont
plooien om nieuw publiek bin
nen te krijgen. Dit is geheel vrij
willig, er wordt niets ingehou
den als zij er geen moeite voor
doen, benadrukte Van der
Ploeg. Hij kwam begin dit jaar
met het plan culturele organi
saties te verplichten minstens
drie procent van hun budget
aan te wenden voor het werven
van nieuw publiek Zo niet, dan
zou er een korting volgen van
drie procent.
Na kritiek van CDA, WD en
D66 paste Van der Ploeg de re
geling aan. De partijen zijn wel
voor een regeling om een bre
der publiek te werven, maar
willen daar geen grens of sanc
tie aan verbinden. De 'strafkor
ting' werd ingetrokken, maar de
plicht bleef minstens drie pro
cent van het budget te gebui-
ken om nieuw publiek te wer
ven. Als beloning zouden de in
stellingen twee procent meer
aan overheidsbijdragen kunnen
krijgen. Van der Ploeg veran
derde de regeling gisteren in
een geheel vrijwillige mogelijk
heid voor de organisaties om
hun subsidie te vergroten. Dat
gebeurde even nadat D66, WD
en CDA een motie hadden in
gediend waarin zij hem vroegen
zijn plannen in te trekken. De
partijen trokken hun motie na
de toezegging van Van der
Ploeg in. De instellingen blijven
verplicht in hun beleidsplan
nen aan te geven hoe zij nieuwe
gezichten in hun publiek den
ken te krijgen. De Raad voor de
Cultuur beoordeelt de plannen
theater recensie
wunand zeilstra
Night of Comedy, optredens van diverse
binnen- en buitenlandse stand-up come
dians. Presentatie: Sjaak Bral. Gezien:
6/10, De Burcht, Leiden. Nog te zien: t/m
17 november.
Vaak wordt stand-up comedy
geroemd om de snelheid van de
optredens van de comedians
die in flitsend tempo de con
frontatie met het publiek zou
den aangaan. Tijdens de 'Night
of Comedy' viel dat een beetje
tegen, althans bij de Neder
landse deelnemers. Bert Koster
bijvoorbeeld is liever lui dan
moe en daar koketteert hij
voortdurend mee. Zijn spreek
tempo ligt laag en de grappen
naar aanleiding van zijn ver
plichte bezoek aan het arbeids
bureau zijn oud. Hij vertelde
vrijwel hetzelfde verhaal een
paar jaar geleden als deelnemer
aan het Leids cabaretfestival.
Evenmin voldeed het optre
den van de Nederlands spre
kende Javier aan de veelgehoor
de stand-up kwalificaties als
'hard', 'snel' en hilarisch'. Hij
laat veel pauzes vallen, krijgt
het publiek niet of nauwelijks
mee en beperkt zich te veel tot
een paar losse opmerkingen.
Van presentator Sjaak Bral kan
hij leren hoe je toeschouwers
bij je verhaal kunt betrekken.
Niettemin is het voor een ar
tiest pijnlijk, wanneer de pre
sentator eigenlijk leuker is.
Het betere werk moest toch
komen van de Engelstalige gas
ten. Daar in het Angelsaksisch
taalgebied ligt nu eenmaal de
bakermat voor stand-up come
dy, de subcategorie van ons
toch al brede begrip 'cabaret'.
De Amerikaan is wel wat flauw
met zijn uitweidingen over de
rauwe g-klanken in het Neder
lands, maar hij kweekt wel een
ontspannen sfeertje dat bij de
café-ambiance van dit genre
hoort.
Engelsman Marcus laat echt
zien wat de goedmoedige vari
ant van stand-up comedy is.
Geen harde uithalen naar pu
bliek, maar snelle beschouwin
gen over televisiehelden als Op
rah Winfrey en Jerry Springer
en over de tekstinhoud van fa
meuze discohits van 'I will sur
vive' van Gloria Gaynor tot 'We
are family' van Sister Sledge.
Dankzij zijn bijdrage is het
toch een beetje een echte night
of comedy geworden, die overi
gens ook de komende weken
nog op de woensdagavond met
diverse andere, binnen- en bui
tenlandse comedians in De
Burcht valt te beleven.
De voormalige Beatleszanger
Paul McCartney heeft voor
het eerst sinds de dood van
zijn vrouw een cd uitge
bracht. Linda McCartney
overleed vorig jaar na een
lange strijd tegen borstkan
ker. McCartney's nieuwe cd
Run Devil Run' is naar zijn
eigen zeggen een ouderwets
rock-'n-rollalbum. McCart
ney heeft zelf drie nummers
geschreven, de overige twaalf
zijn covers van rockklassie-
kers, waaronder liedjes van
Chuck Berry en Elvis Presley.
Ook gitarist David Gilmour
van de bekende band Pink
Floyd speelt op de cd mee.
Het laatste album van de
zanger, 'Flaming Pie', was
een internationaal succes.
Ook de Beatlesplaten blijven
onverminderd populair.
beeldende kunst recensie
manon wicny
ities: 'Het wonder van tarwe', t/m 31 oktober, turnzaal CBK,
landse Kerkgracht 19/21, wo t/m za 12-17 uur, do 19-21 uur
rt project 'Bread at Dinner', Sidac Studio, Hogewoerd 77, vr en za
13-17 uur
unstenaars werden door het Centrum voor Beel-
fcie Kunst Leiden (CBK) uitgenodigd om een werk te
[en met als onderwerp 'brood'. Je denkt aan tafe-
jle mensen, aan een zaterdagochtendontbijt met
broodjes,aan de bijbelse betekenis van brood,
■eerlijk delen en hard werken. Brood, daar zit toch
J de tuinzaal van het CBK zijn de resultaten te be-
■tigen. Resi van der Ploeg maakte een 'schaduwka
nt'; een kastje vol laden. In elk laatje ligt een zwart-
foto van een bakker in een witsatijnen passe-par-
Deze nachtwerkers missen de schaduw van de
I en daarom borduurde Van der Ploeg op elke foto
1 blauwe schaduw. Het is een integer eerbetoon.
I Franzen zag in het thema de ongelijke verdeling
1 brood en rechten. 'Geef ons heden dagelijks
'd' staat onder zijn grootste werk. Het tweede 'ons'
fcreekt, .want de vanzelfsprekendheid van dagelijks
d is ver te zoeken in de wereld.
Jen wand vol panelen, waarop in broodsneevorm
■tester buiken zichtbaar zijn. De panelen worden
lekt door teksten: de universele rechten van de
i. Franzen maakte van brood een genadeloze on-
Itmeter. De rest van de tentoonstelling stemt niet
r zo tot nadenken. Het boekje met persoonlijke
[nneringen aan brood ('Geen honger naar brood,
V naar woorden', voor 25 verkrijgbaar) van Belin-
rak is aardig, maar het is geen beeldend kunstwerk,
let van Leeuwen fotografeerde stokbroden tussen
Jeke graanpotten. Levenloze en 'platte' foto's zijn
I Ze vertellen niet meer dan: 'dit zijn stokbroden en
kapotte potten'. En Krikor Momdjian, die had nog wat
werk staan thuis en dacht: 'dit past best bij het thema'.
Voeg er een tafel aan toe met symbolische voorwerpen
als een kandelaar 500), een rol perkament 3750)
en wat borden 1500 per twee) en aan de opdracht is
voldaan. Zijn werk is an sich prachtig, maar wat is het
gênant om te zien, dat hij er zich zo gemakkelijk vanaf
heeft gemaakt.
Dit had een mooie tentoonstelling kunnen zijn en
dat is het niet. De mix van kunstenaars lijkt verkeerd.
Actie ontbreekt. In de Tuinzaal heerst een afstandelij
ke, sombere stilte, schijnbaar veroorzaakt door een
lamme of lakse arm van de organisatie. Jammer, voor
kunstenaars als Van der Ploeg en Franzen, die wel had
den kunnen stralen. Gauw naar Sidac Studio aan de
Hoogewoerd. Daar heeft Piet Franzen in zijn galerie
het resultaat tentoongesteld van het mailart project
'Bread at dinner'. Sfeervol gedekte tafels vol kunstwer
ken; de muren behangen met bordjes en enveloppen.
Meer dan 200 kunstenaars uit de hele wereld rea
geerden op de uitnodiging om het bijgeleverde papie
ren bordje toepasselijk te bewerken en terug te sturen.
Van Japan tot Brazilië, van Slowakije tot Canada; overal
wordt op de een of andere manier brood gegeten en
dat is hier prachtig in beeld gebracht. De
gratis-en-voor-niets vervaardigde kunstwerken buite
len van sympathiek amateurisme naar bevlogen intelli
gentie. 'Vandaag geen trek' bijvoorbeeld, van de Ne
derlander Ever Arts, maakt meteen indruk. Op het een
voudige, papieren bordje zijn vaag drie vogels te on
derscheiden. En dan zijn er natuurlijk inzendingen, die
bestaan uit beschimmelde broodresten. Het is een
feest om hier rond te lopen. Gelukkig blijkt er wél wat
in brood te zitten.
Amalia Rodrigues (1920-1999)
Als geen ander heeft de woensdag overleden
Amalia Rodrigues vormgegeven aan de vertol
king van fado's, de Portugese variant van de fla
menco of de blues. Haar stem had een kracht
die wel wordt vergeleken met die van Edith Piaf
en Billie Holiday, maar hij was ook warm en
helder - en vooral dat laatste typeerde haar.
Amalia Ro
drigues werd
in 1920 in de
arbeiderswijk
Alcantara in
Lissabon ge
boren. Ze was
van eenvou
dige komaf.
Een school
heeft ze nooit
afgemaakt.
Op haar tien
de werkte zij
in de haven
van Lissabon
als fruitver-
koopster en
toen al vielen
haar zang
kwaliteiten
op. Op feesten in de volkswijken van Lissabon
vertolkte ze tango's van de Argentijn Carlos
Gardel. In 1940 had ze haar eerste contract bin
nen en het jaar daarop maakte ze furore in café
de Luso, een van de beroemdste fadoclubs in
Lissabon.
Over de herkomst van fado's is niet zoveel be
kend. Het zijn melancholieke Portugese sololie
deren met eenvoudige begeleiding. Ze zijn
sinds het begin van deze eeuw vooral in de ar
mere wijken van Lissabon geliefd. Over de
treurnis in fado's zei Rodrigues ooit: „Er zit zo
veel verdriet in me, ik ben een pessimist, een
nihilist. Alles wat de fado van een zanger eist zit
in mij. In de meeste Portugese poëzie zit droef
heid. Hoe triester het lied, hoe meer de Portu
gezen er van houden."
Amalia Rodrigues was de grootste onder de
'fadista's' en zonder haar zou de fadomuziek
internationaal nooit zo bekend zijn geworden.
Bijna een halve eeuw heeft ze op de planken ge
staan, tot in Brazilië, de Sovjetunie en Japan
toe. Ze was altijd in het zwart gekleed en haar
bewonderaars noemden haar eenvoudig Ama
lia. Ze bleef zin
gen tot ze ver in
de zeventig was
en bleef tot op
het laatst volle
zalen trekken.
Tot haar be
kendste num
mers behoren
Tudo isto Fado
(Dit alles is fado),
Una casa portu-
guesa (Een Por
tugees huis),
Coimbra en Bar-
co Negro (Zwarte
boot). Haar laat
ste plaat met ou
dere maar nog
niet eerder uitge
brachte num
mers kwam twee jaar geleden uit. Rodrigues
speelde ook in films. De bekendste daarvan is
Les amants du Tage van Henri Verneuil uit
1955.
De gezondheid van Amalia ging de laatste tijd
achteruit. Dinsdag zou ze ten noorden van de
Portugese hoofdstad een stierengevecht bijwo
nen, ten bate van Oost-Timor, maar zij zegde
af. Woensdag werd ze dood in haar bed gevon-
den. De voormalige Portugese president Soares
noemde haar een nationale heldin en een van
de populairste mensen van het land. Premier I
Guterres noemde Amalia 'het geluid van Portu- I
gal' en heeft drie dagen van nationale rouw af-
gekondigd.
tekst anp/rtr/afp/efe
