Spijkerboer vertaalt de zwanenzang van Karl Barth|
Het tragische pausschap van hervormer Adriaan
Afscheid dekenaten
Leiden en Bollenstreek
Geloof Samenleving
DONDERDAG 7 OKTOBER 1999
DERI
VANDAAG
"7 Op deze door de VN uitgeroepen 'internationale
okt van k0t ^n<^' eert de katholieke kerk het 12-
jarige heilige meisje Fides. Ze leefde in Frankrijk
(Agen) tijdens de regeerperiode van keizer
Maximianus (286-310). Eén van diens opperrechters, Da-
tianus, kreeg de opdracht heel Agen en omgeving te zuive
ren van het opbloeiende christendom. Aanvankelijk voltrok
zich dat nog op sympathieke wijze: door een beloning te
geven aan iedereen die zich weer tot de Romeinse gods
dienst bekeerde. Dat had weinig resultaat, en dus nam Da-
tianus zijn toevlucht tot een meer beproefde methode:
marteling en moord. Van Fides wordt verteld dat ze zich
vrijwillig bij Datianus meldde, met de mededeling dat ze
christen was en bleef. De opperrechter probeerde eerst nog
het kind met overreding op andere gedachten te brengen.
Maar toen dat niet lukte liet hij haar op een metalen pijn
bank vastketenen. Een menigte mensen schijnt te hebben
gezien hoe zij bij haar geloof bleef, terwijl al haar gewrich
ten uit elkaar werden getrokken. Zelfs toen de ijzeren pijn
bank gloeiend heet werd gestookt gaf ze niet toe. De toe
schouwers waren zo onder de indruk van deze liefde voor
het christelijk geloof, dat ze zich massaal bekeerden. Datia
nus liet daarop iedereen oppakken en onthoofden.
Pausreis naar Irak op losse schroeven
Vaticaanstad De reis van paus Johannes Paulus II naar Irak in
december gaat wellicht niet door. Het Vaticaan is bang dat pre
sident Saddam Hussein het bezoek voor propagandadoeleinden
zal gebruiken. Het team dat pausreizen altijd maanden vante-
voren ter plaatse voorbereidt, is nog steeds niet vertrokken. Als
gevolg daarvan is er ook nog steeds geen programma opgsteld
voor het bezoek, dat het Vaticaan overigens nog niet officieel
heeft aangekondigd. De paus wil in Irak de bijbelse stad Ur be
zoeken, waar aartsvader Abraham is geboren. Het Vaticaan is
vooral geïrriteerd door een open brief van Iraakse moslimintel
lectuelen. Daarin wordt onder meer de vraag gesteld of de paus
zich wel bewust is van de gevolgen van het economisch embar
go dat na de Golfoorlog tegen Irak is ingesteld. Die opmerking
heeft in het Vaticaan kwaad bloed gezet, omdat de paus als
geen andere wereldleider zich tegen het embargo heeft verzet.
BEROEPINGSWERK
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Barneveld (beiden
parttime), mw. G.C. de Vries te
Giessen-Rijswijk (parttime) en
E.W J. van Leersum te Gorm-
chem (parttime), die beiden dit
beroep hebben aangenomen.
GEREFORMEERDE KERKEN
(VRIJGEMAAKT)
Beroepen: te Duiven-Velp, J. Ha-
veman, kandidaat uit IJsselmui-
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Beroepen: te Brakel, W.J. Kareis
te Hardinxveld-Giessendam.
leiden/bollenstreek
monique witteman
De dekenaten Leiden en Bol
lenstreek houden op te bestaan.
Vanavond nemen bestuursle
den, medewerkers, leden van
werkgroepen, pastores en de
kens die uit bij dekenaat Leiden
waren betrokken afscheid van
elkaar, na een gebedsdienst in
gebouw De Menswording in
Leiderdorp. Maandag 25 okto
ber komt het dekenaar Bollen
streek voor de laatste keer bij
een. Daarna fuseren de twee tot
dekenaat Leiduinen, dat 31 pa
rochies gaat begeleiden.
Voor Marina Maas van het
dekenaat Leiden is vanavond
behalve een einde ook een
nieuw begin. Bisschop Van
Luyn van Rotterdam komt het
nieuwe dekenaat Leiduinen op
10 november officieel installe
ren.
Maas voerde 25 jaar de admi
nistratie in een dekenaat waar
voor het bisdom Rotterdam
unieke dingen gebeurden. „Het
dekenaat Leiden heeft bijvoor
beeld vijf jaar lang gefunctio
neerd zonder deken. Addy
Schugard was van 1992 tot 1997
coördinator. Dat was een com
pleet nieuwe functie, die het
bisdom niet kende. Schugard
werd samen met deken Piet van
't Walderveen geïnstalleerd, op
basfis van gelijkwaardigheid.
Dat was al uniek. Een vrouw,
een leek, als coördinator."
„Van 't Walderveen werd al
heel snel ziek en overleed na
een half jaar. Er moesten dus
nieuwe afspraken met het bis
dom worden gemaakt over het
verder functioneren van het de
kenaat. Uiteindelijk heeft Schu
gard alle taken - behalve de
priesterlijke - overgenomen van
de deken. Zij bezocht zelfs de
dekenale vergaderingen."
Het dekenaat Leiden is de
laatste tientallen jaren behoor
lijk uitgebreid. Er kwam een
jongerenpastor bij, een volwas
senencatecheet en een mede
werker die zich bezighield met
het thema 'vrouw en geloof.
Het afscheid van het deke
naat Bollenstreek wordt op 25
oktober gevierd in de St. Victor -
kerk in Noordwijkerhout. Vanaf
19.00 uur wordt daar de ge
bedsdienst gehouden met me
dewerking van het kinderkoor
van de Matthiasparochie uit
Warmond en het Mannakoor
uit Noordwijkerhout.
redactie aad rietveld
Laatst waren op een lezingen
dag in Leiden een kleine vijf
honderd theologen bij elkaar.
Het is dan opvallend hoe vaak
de naam 'Barth' valt, terwijl die
niet direct het onderwerp was.
Zowel mensen als begrippen
worden 'Barthiaans' genoemd.
De vraag dringt zich op; wie of
wat is die Barth? Welnu dr. AA.
Spijkerboer heeft een hand
zaam boek (116 pagina's) van
de protestantse Zwitserse theo
loog, Karl Barth (1886-1968),
vertaald.
De titel luidt: 'Wat is evangeli
sche theologie?', en de onderti
tel verduidelijkt: 'De zwanen
zang van Karl Barth'. Een zwa
nenzang, omdat de teksten af
komstig zijn van Barths laatste
reeks colleges, waarin hij zijn
finale theologische visie ont
vouwd. Het is de vrucht van vijf
jaar studie, twaalf jaar predi
kantschap en veertig jaar werk
als hoogleraar. Spijkerboer ver
werkt veel citaten van Barth uit
de colleges (in 1962 gepubli
ceerd onder de titel 'Ein-
führung in die evangelische
Theologié) en verduidelijkt de
materie telkens zelf in samen
vattingen.
Dat Karl Barth zo'n aanzien ge
niet onder theologen heeft veel
te maken met zijn positie tij
dens de Tweede Wereldoorlog.
Hoewel Zwitserland neutraal
heette, verzette Barth zich radi
caal tegen het nationaal-socia-
lisme en maakte hij zich sterk
voor hulp aan vervolgde joden.
Publicaties van zijn hand wer
den soms verboden en zijn
brieven waren onderhevig aan
censuur. De nazi's, vond hij,
corrumpeerden het christelijk
geloof van
binnenuit.
Anders dan
de commu
nisten, die
met hun
openlijke
atheïsme
minder een
bedreiging
vormden
voor evan
gelisch in
houdelijke
zaken.
Tot teleur
stelling van
communis
tenhaters
pleitte Barth
na de oorlog
voor het op
bouwen van de sociaal-demo
cratie als tegenwicht voor het
wat m
evangelische
theologie?
De zwanenzang
van Karl Barth
communisme,
en niet voor
het actief be
strijden van
communisten.
Achteraf be
zien is te ver
dedigen dat
Barth een
vooruitziende
visie had. Ze
ker is dat hij
zich sterk
maakte voor
een geënga
geerde verbin
ding tussen ge
loof en samen
leving. Daarin
zit ook een be
langrijk deel
van zijn ver
dienste voor de theologie. Niet
de menselijke ervaring (bevin
delijkheid) vormt zijn uitgangs
punt, maar het spreken en wer
ken van God in deze wereld.
Theologie plaatst hij daarmee
midden in het werkelijke leven.
„In het gebeuren van het ge
loof gaat het hierom, dat het
woord van God door de levend
makende macht van de heilige
geest in zijn soevereiniteit een
mens onder velen bevrijd. Het
gaat er dus om dat een mens
vrij wordt, er telkens weer als
een bevrijde mag zijn om juist
tot dit woord 'ja te zeggen' als
een woord voor de wereld,
voor de gemeente en tenslotte
voor hemzelf, een woord dat
zonder meer moed geeft en
helpt, maar dat ook verplich
tingen met zich mee brengt en
waarvan de geldigheid niet ter
discussie staat." Met dergèlijke
argumenten bepaalt Barth, en
Spijkerboer als zijn ve
plaats van theologie ii
reld. Hij legt daarbij
op 'Gods verbond met
sen, in Israël gesloten
zus Christus vervuld',
geïnteresseerd is in th
maar Barths werk niet
kunnen de woorden ij
mans vertaling toch v i
klinken. Wellicht is daT
ken aan het feit dat erl
lopen decennia zoveej
anen' onder de pred"
hebben gezeten.
Titel: Wat is evangelii
ologie? De zwanenza^-
Karl Barth. I-
Auteur: AA. Spijkerbed:
Uitgeverij: Kok p
ONNO VAN 'T KLOOSTER
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht KNMI
Geldig tot en met donderdag.
Finland:
Donderdag nog buiig en onstui
mig. Vrijdag opklarend en en een
stuk droger. Maxima tussen 5 en
12 graden, vrijdag in het noorden
ruim onder de 5 graden.
Noorwegen:
Donderdag eerst nog zon, maar
vlak aan zee meer bewolking en
kans op wat regen of een bui.
Vrijdag half tot zwaar bewolkt en
vooral in het zuiden buien. Mid-
dagtemperatuur vrijdag rond het
vriespunt in het noorden en 12
graden in het zuiden.
Zweden:
Wolkenvelden en een enkele
(sneeuw)bui, in het noorden ook
zon. Vrijdag in het zuiden perio
den met regen en veel wind.
Maxima vrijdag van 2 graden in
het noorden tot 12 graden in het
zuiden.
Denemarken:
Donderdag nog wat zon, maar ook
een enkele bui. Vrijdag veel wol
ken, regen en wind. Middagtem-
peratuur ongeveer 13 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ier
land:
Wolkenvelden en van tijd tot tijd
wat regen. In het zuiden ook af en
toe zon. Maxima uiteenlopend
van 11 graden in Schotland tot
18 in de buurt van Londen.
België en Luxemburg:
Perioden met zon, maar vooral
vrijdag ook wolkenvelden en met
name in Belgie mogelijk wat re
gen. Middagtemperatuur oplo
pend naar een graad of 16.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Flinke perioden met zon en vrij
wel overal droog. In de nacht en
ochtend plaatselijk mist. Middag-
temperatuur oplopend paar onge
veer 19 graden.
Portugal:
In het zuiden kans op een regen-
of onweersbui, elders meest
droog en perioden met zon. Mid
dagtemperatuur oplopend naar
ongeveer 26 graden.
Madeira:
Slechts af en toe zon en plaatse
lijk wat regen. Maxima rond 23
graden.
Spanje:
Geregeld zon, in het midden en
zuiden ook kans op een regen- of
onweersbui. Maxima van een
graad of 19 aan de kust in het
noorden tot 28 in het zuiden.
Canarische Eilanden:
Perioden met zon, maar vooral
aan de noordkant van de eilanden
soms ook wolkenvelden. Wel vrij
wel overal droog. Maxima tussen
23 en 28 graden, vrijdag iets la
gere temperaturen.
Marokko:
Westkust: overwegend vrij veel
zon en op de meeste plaatsen
droog. Middagtemperatuur tus
sen 22 en 27 graden, vrijdag iets
koeler.
Tunesië:
Af en toe zon, maar van tijd tot
tijd ook een pittige regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur
aan zee rond 25 graden.
Zuid-Frankrijk:
Flinke perioden met zon en
droog. Maxima oplopend naar 18
tot 24 graden.
Mallorca en Ibiza:
Perioden met zon en waarschijn
lijk overal droog. Maxima rond 25
graden.
Italië:
Droog en vooral in het noorden
veel zon. Maxima rond 21 gra
den.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon en vrijwel over
al droog. Middagtemperatuur
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
bewolkt
onweer
warmtefront
üfl#
regen
sneeuw
y koufront
J».
opklaringen
hagel
lagedruk
e=E
mist
windrichting
hogedruk
zonnig
19
temperatuur
luchtdruk in
1000 hecto pascal
rond 23 graden.
Malta:
Af en toe zon, maar ook kans op
een regen- of onweersbui. Maxi
ma rond 25 graden.
Griekenland en Kreta:
Geregeld zon en waarschijnlijk
overal droog. Middagtemperatuur
dalend naar ongeveer 23 graden.
Turkije en Cyprus:
Overwegend droog en veel zon.
Maxima rond 26 graden, op de
Dardellen dalend naar 20 graden.
Duitsland:
Perioden met zon, maar in het
noorden meer bewolking en af en
toe wat regen of een bui. Middag
temperatuur rond 15 graden.
Zwitserland:
Geregeld zon en droog bij maxi
ma tussen 16 en 20 graden.
Oostenrijk:
Meer zon en waarschijnlijk overal
droog. Middagtemperatuur rond
16 graden.
Polen:
Wolkenvelden en in het noorden
af en toe wat regen of een bui. In
het zuiden ook perioden met zon.
Maxima rond 14 graden.
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-512
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
W.H
REDACTIE
F. Blok, chef eindredactie algemeen
T Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX
Advertenties: 071- 5323 51
Familieberichten: 023- 531
023- 5320 216
Redactie: 071- 5321 921
Hoofdredactie: 071-5315'
ADVERTENTIE!
Maandag t/m vrijdag
071- 5356 230
RUBRIEKSADVERTI
Maandag t/m vrijdag
071- 5143 545
ABONNEMENTE
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtigiru
O
2\
rksh
at bi
reË
het automatisch afschrijven van I
abonnements- geld. ontvangen
betaling.
VERZENDING PER
Voor abonnementen die per pos!
worden verzonden geldt een toe
aan portokosten per verschijndai ^de
llen
LEIDSCH DAGBLAD OP CAS eun
Voor mensen die moeilijk lezer
hebben of blind zijn (of een ar
leeshandicap hebben), is
van het regionale nieuws
Dagblad op geluidscassette be den
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lect
Tsjechië en Slowakije:
Perioden met zon en alleen don
derdag nog kans op een bui. Mid
dagtemperatuur oplopend naar
16 graden.
Hongarije:
Meer zon en alleen donderdag
nog kleine kans op een bui. Maxi
ma rond 16 graden.
N H U I Z
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezond
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
inde
ar. O
-Tijc
h ïrtel
effe
'IIpapa olandese' moet aan vergetelheid worden ontrukt
Vlakbij het Piazza Navona in Rome wordt morgen en
overmorgen een katholiek feestje gevierd. Het praalgraf
van de Nederlandse paus Adrianus VI is gerestaureerd
en dat wordt luister bijgezet met een symposium en een
concert van het Maastrichtse koor Cappella Sancti Ser-
vatii. Onder de genodigden twee andere Adriaans: kardi
naal Adriaan Simonis en bisschop Adriaan van Luyn uit
Rotterdam. De Nederlandse bisschoppen - in Rome aan
wezig voor de Europese bisschoppenconferentie -
brachten de 70.000 gulden op tafel die de restauratie
kostte.
dell'Anima, de eigenaar van
kerk.
Zijn initatief moet ertoe bij
dragen Adriaan de Zesde aan
de vergetelheid te ontrukken.
„Ook veel Nederlandse katho
lieken kennen deze paus nau
welijks", weet hij. Verwonder
lijk is dat niet. Het is ruim vier
eeuwen geleden en Adriaans
leiderschap van het Roomse rijk
besloeg net dertien maanden.
In die korte periode wist hij
zich zo gehaat te maken bij de
Curie en de Romeinen dat zijn
dood met gejuich werd begroet.
Winubst: .Adriaans lijfarts ging
op de schouders toen hij het
nieuws bekend maakte."
Adriaan werd tot paus geko
zen omdat de Italiaanse en
Franse kardinalen het na de
dood van de decadente paus
Leo X in 1521 niet eens konden
worden over een opvolger uit
eigen gelederen. De kerk ver
keerde in een crisis: de Romein
se Curie leefde er lustig op los,
van het celibaat trok geen kar
dinaal of bisschop zich iets aan,
ze vulden hun zakken met af
laathandel en inkomsten uit
prostitutie. Leo X had de Duitse
monnik Luther al geëxcommu
niceerd vanwege diens ijveren
tegen de corrupte kerkleiding.
Pas na lang aarzelen ging
Adriaan, op dat moment nog
regent van Karei V in Spanje, in
de Romeinse poel van verderf
en politieke intriges. De ontzet
ting bij de pauselijke hofhou
ding was groot. Er kwam, zei
een kardinaal, een paus 'die in
God gelooft', een 'barbaar uit
Vlaanderen'. Adriaan wilde de
Curie hervormen, het kerkbe-
hans geleunse
In de Santa Maria dell'Anima
vertelt een de gids zijn schare
over de 'Habsburgse' paus
Adriaan de Zesde, die in deze
'Deutsche Nationalkirche' be
graven ligt. Adriaan Floriszoon
Boeyens was kind aan huis bij
de Habsburgse keizer Karei de
Vijfde, maar werd in 1459 in
Utrecht geboren. Adriaan was
de eerste en tot nog toe enige
paus die de lage landen ooit
naar de Sint Pieter mochten
sturen.
De legende in de Nederland
se katholieke gemeenschap in
Rome wil, dat de ambassadeur
bij de Heilige Stoel Gijs van
Meeteren bij een bezichtiging
van het graf van Adriaan zich zo
op zijn teentjes getrapt voelde
toen hij over een 'Duitse paus'
hoorde spreken, dat hij uitriep:
'daar gaan we wat aan doen'.
Aan zijn inspanningen zou het
te danken zijn dat het marme
ren praalgraf van Adriaan dit
voorjaar door Italiaanse restau-
ratrices van eeuwenoude lagen
stof, olieresten en verf werd
ontdaan.
De in Maastricht wonende
Piet Winubst gniffelt wat om
het verhaal. „Van Meeteren
wekte de indruk dat hij een
overheidspotje met geld had",
zegt hij. „Dat was niet zo. Pas
toen ik brieven heb rondge
stuurd aan de Nederlandse bis
schoppen kwam de 70.000 gul
den los die voor de opknap
beurt nodig was." Winubst zit
in het bestuurscollege van het
Duitse instituut Santa Maria
stuur van corruptie zuiveren,
de kerk weer op de weg van de
votie en gebed brengen.
Hij kreeg er de tijd niet voor.
In september 1523, een jaar na
dat hij op een ezel in Rome was
gearriveerd, overleed hij. Wi
nubst acht het niet uitgesloten
dat Rij is vermoord. „Er waren
in Rome eerder twee aanslagen
op zijn leven gepleegd. Hij had
vele vijanden. Hij had de Curie
ook tegen zich in het harnas ge
jaagd door in een brief aan de
Rijksdag van Neurenberg Lu
ther gelijk te geven in zijn be
schuldigingen tegen corrupte
kerkbestuurders.
Winubst laat zich in zijn en
thousiasme voor deze Neder
landse paus drijven door de
overtuiging dat Adriaan, als zijn
pausschap langer had geduurd,
de crisis in de kerk had kunnen
Het praalgraf
van Adrianus
VI, de enige
Nederlandse
paus, is geres
taureerd. Mor
gen en over
morgen wordt
dat gevierd.
FOTO GPD
bezweren en wellicht de scheu
ring met de Duitse katholieken,
de Reformatie en dus de twee
deling tussen katholicisme en
protestantisme voorkomen.
„Wie weet waren we dan altijd
een eenheid gebleven, net als
de 1500 jaar daarvoor."
Als veronderstelling wordt
dat gedeeltelijk onderschreven
door de Nijmeegse hoogleraar
godgeleerdheid Peter Nissen,
yg«
urg
rit h
hapj
e w
erki
zij:
van wie volgend jaai>p e
verij Bert Bakker eei tan'
over de Nederlandse nd<
schijnt. Op zijn speui estc
materiaal over Adr fuy
Nissen niet eerder gi anti
de pamfletten en op
opgedoken, die bij
ze in Rome werden
„Daaruit blijkt dat A(
zoals vaak geschrev
stond in zijn streven j0n
vormingen in de ke 1(
wel degelijk ook in
stroming die hem ste
Volgens Winubst
aan door kerkhistori
rechte afgeschilderd
reldvreemde asceet e
naïeveling. „Dat hei
maken met de negal
deling van zijn pau
in Rome is gemaal
hij. Maar Nissen
beeld te nuanceren,
geen vaderlandse hi
den, zoals zijn leei*
mus, omdat zijn pai
i.V
iscl
ep£
ond
itjiai
afdt
ster
mislukt werd bescho
Paus Adriaan was5^
zijn voorgangers geei 3ae,
Nissen: „Niet voor n mc
zijn eigen grafschrift
Adrianus de Zes<
grootste ongeluk het
moest regeren'. Iv
schrijft Adriaan als
heimwee verteerde
mergeleerde. „Tekei 1
hem is dat hij een rijf-®-
reaustoel ontwierp r
zenaar waarop acfaj h,
opengeslagen kond an l
Dat meubelstuk ginj
Rome."
Het past wellicht iev<
tragiek van deze sob
paus dat zijn stoffjM. I
schot in 1533 uit de
werd gehaald en ov ids<
naar het marmeren iarc
de Santa Maria dell'A i lf
antwoordelijk daar i
Adriaans boezemvrie n t
van Enckenvoirt, die
tot kardinaal werd
De Brabander Encke
ook begraven in dez
ook een ander
brengen: 'Een glanze
fer voor aangedaan o
)ok
