artijgenoot Bill Bradley
it Al Gore op de hielen
Oostenrijk lijkt in de ban van 'fascistoïde anti-Europeaan' Haider te raken
Buitenland
Mars voor een halve eeuw revolutie
Doorgangsroute brengt
Palestij nen tot elkaar
Veel asielzoekers willen
graag uit België weg
*DAG 2 OKTOBER 1999
itgangspositie voor de presidentsverkiezingen van
ber volgend jaar is nog altijd beter dan die van
k in de Democratische partij. Toch lijkt vice-presi-
Gore minder zeker van zijn zaak. In betrekkelijke
aagt zijn stoïcijnse partijgenoot en opponent Bill
y aan zijn zelfvertrouwen. En elke Amerikaan weet
lfvertrouwen onontbeerlijk is voor een succesvolle
zingscampagne.
dley, in zijn jonge jaren
sketballer bij de New
icks, staat deze week op
lag van het weekblad Ti-
der de kop 'De man die
verslaan' kijkt de oud
van New Jersey vanuit
sk in de VS zijn landge-
imlachend tegemoet,
t voortreffelijk met
's campagne. Hij rukt
peilingen. Hij krijgt
sitieve aandacht van de
aanse media. Zijn ver-
skas is met 39 miljoen
gulden goed gevuld. Bill Brad
ley houdt de race nog wel een
tijdje vol.
Vorige week schaarde zijn ouwe
makker Patrick Moynihan, de
bejaarde senator uit New York,
zich onder het oog van de tele
visiecamera's pontificaal achter
zijn campagne. De impliciete
boodschap van Moynihan: Al
Gore heeft het niet. Andere
kopstukken in de Democrati
sche partij, die zich eerder dit
jaar uitspraken voor de kandi
datuur van Gore, maakten de
afgelopen week openlijk ken
baar dat ze voor het moment
een 'neutrale houding' aanne
men. Dit zijn de bekende
'windvanen', die met hun ver
andering van opstelling bewij
zen dat de wind in het Demo
cratische kamp geleidelijk van
richting verandert.
Is het toeval dat Gore juist deze
week een grootscheepse reor
ganisatie van zijn campagne
aankondigde? De vice-presi
dent heeft besloten om het
hoofdkantoor van zijn campag
ne te verhuizen van Washing
ton naar Nashville, het hart van
de country music, in zijn ge-
boortestaat Tennessee. Weg
van de partijtijgers en de bu
reaucraten in de echoput die de
federale hoofdstad van Amerika
is.
Weg van zijn baas Bill Clinton.
Terug naar de basis. Terug naar
het gewone volk, samen met
zijn vrouw Tipper en een klei
nere groep medewerkers. Plus
een nieuwe boodschap, die van
de underdog. „Ik ga campagne
voeren als de onderliggende
partij. Volgens mij is dat de ma
nier om te worden gekozen",
zei hij deze week in de talkshow
van CNN-presentator Larry
King.
Al Gore is op zoek naar de juiste
toon, naar het geschikte imago.
En die zoektocht oogt steeds
wanhopiger. De verkiezingen
zijn nog ver weg, maar toch
dringt de tijd. De peilingen ge
ven onverminderd aan dat hij
een stevige achterstand heeft
weg te werken op de voor
naamste Republikeinse kandi
daat voor het presidentschap,
de Texaanse gouverneur Geor
ge Bush jr.
Het gapende gat tussen Bush
en Gore komt het imago van de
vice-president niet ten goede.
Daarbij komt dan nog de bijna
geruisloze opmars van Bradley.
In de staat New Hampshire -
waar de voorverkiezingen al
over vier maanden plaatsvin
den - heeft Bradley op papier
voor het eerst een grotere aan
hang dan Gore.
Evenals als de campagnema
chine van Bradley kan ook die
van Gore tegen een stootje. Go-
Gedoodverfd winnaar Al Gore (links) en zijn gevaarlijke concurrent Bill
Bradley. foto-s reuters
re's verkiezingskas is gevuld
met 50 miljoen gulden. Het
slechte financiële nieuws voor
de vice-president is evenwel dat
hij in de maanden juli, augus
tus en september bijna even
veel geld uitgaf als er aan dona
ties binnenstroomde. En dat is
dertien maanden voor de ver
kiezingen niet de bedoeling. Dit
is de tijd van het grote oppot
ten. De reserves dienen nu op
gebouwd voor de veldslagen
die volgend jaar geleverd moe
ten worden.
Naarmate Bradley verder op
rukt in de peilingen, zal Gore
meer geld opzij moeten leggen
voor zijn campagne om de De
mocratische nominatie. Het
geld dat Gore uitgeeft aan deze
interne strijd kan hij uiteraard
niet nog eens besteden aan de
kostbare finale, die gespeeld zal
moeten worden tegen de uit
eindelijke winnaar van de Re
publikeinse nominatie.
Nog altijd lijkt een eindstrijd
tussen Bush en Gore het meest
waarschijnlijke scenario. Maar
als Gore's stroef lopende cam
pagne rond kerstmis geen glans
heeft gekregen, dan zou Brad
ley in 2000 wel eens voor een
van de grootste politieke verras
singen van het jaar kunnen zor
gen. Veel Republikeinen zijn
banger voor hem dan voor Al
Gore.
Strak in het gelid mar-
vrouwelijke Chinese mi-
"isteren over het Plein van
else Vrede in Peking. Daar
et vijftig kanonschoten
t ter gelegenheid van de
verjaardag van de Volks-
k China. Gisteren een
uw geleden grepen de
isten onder leiding van
ong de macht in Peking,
t Jiang Zemin, feestelijk
ijzig Mao-pak gestoken,
het plein gisteren ook
gigantische militaire pa-
110.000 soldaten, vier-
militaire voertuigen en
honderd vliegtuigen,
daaropvolgende feestpa-
en 140.000 mensen
Peking wemelt het dezer
an de speciale genodig-
- het grote feest van com-
in China. Zeker een half
prominenten uit alle de
bet land zijn in centraal
erzameld. In de aanloop
feestelijkheden heeft het
eder oppositioneel geluid
m gesmoord. Dissidenten
epakt of tijdelijk de stad
urd. Daarnaast zijn dui-
-riminelen en daklozen de
n tijd van de straat ge-
m Peking zo een 'schoon'
te geven. De meeste in-
an de stad zijn deze
j, zodat ze volop aan de
kheden kunnen deelne-
Chinese revolutie van
'kte een einde aan een
:dperk van strijd en
vernames, dat volgde op
storting van de keizerlijke
i foto reuters bobby yip
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Wat de Palestijnen al zes jaar
geleden in de Oslo-akkoorden
is beloofd, wordt begin volgen
de week eindelijk werkelijkheid.
Bewoners van de Westelijke
Jordaanoever en de Gazastrook
kunnen dan via een 'veilige
doorgangsroute' tussen hun ge
bieden heen en weer reizen.
Het gevoel van isolatie waaron
der vooral de Gaza-inwoners
lijden, zal iets minder worden.
Maar voorlopig zal er in de
praktijk nog niet zo gek veel
veranderen. Zoals bijna alle on
derdelen van de Oslo-akkoor
den zal namelijk ook de veilige
doorgangsroute in fasen wor
den gerealiseerd. Israël vindt
dat het opnieuw iets van zijn
veiligheid inlevert en het wil de
kat uit de boom kunnen'kijken.
Er is trouwens nog altijd geen
volledige instemming over de
details van de regeling. Het Pa
lestijnse bestuur heeft zelfs ge
dreigd de route niet in gebruik
te zullen nemen, als Israël zich
het recht voorbehoudt verdach
te Palestijnen op hun doorreis
te arresteren. Dat zou de voor
morgen geplande onderteke
ningsplechtigheid nog in gevaar
kunnen brengen.
Israël maakt zich vooral zorgen
over zijn veiligheid en soeverei
niteit. Afgelopen voorjaar haal
de premier Barak een oud idee
uit de kast: een weg op palen
tussen de Gazastrook en de
Westelijke Jordaanoever. Maar
zolang die er niet is, zullen de
Palestijnen het moeten doen
met het bestaande Israëlische
wegenstelsel. Dat wil zeggen
dat inwoners van de Gaza
strook in het noorden hun ge
bied verlaten, en na een rit van
ongeveer vijftig kilometer via
een vaste route door Israël ten
westen van Hebron de Westelij
ke Jordaanoever bereiken.
In eerste instantie zullen alleen
Palestijnen die al een pas voor
Israël hebben van de door
gangsweg gebruik mogen ma
ken. En dan nog is het geen si
necure. Ze moeten een nieuwe
magnetische kaart kopen, voor
zien van hun foto, waarmee ze
automatisch worden doorgela
ten bij controleposten langs de
weg. Aan de grens met Israël
worden hun auto's iedere keer
grondig geïnspecteerd en voor
zien van een elektronische stic
ker. Die wordt pas verwijderd
als ze naar het andere Palestijn
se gebiedsdeel zijn gereden.
Zijn ze daar na anderhalf uur
nog niet aangekomen, dan alar
meert de sticker de politie.
De onderhandelingen over de
doorgangsroutes - voor de toe
komst is een tweede voorzien -
zijn uiterst moeizaam verlopen.
De Palestijnen eisten aanvanke
lijk een vorm van onschend
baarheid op Israëlisch grondge
bied. Ze wilden bijvoorbeeld
dat Israël zich niet zou inlaten
met Palestijnse automobilisten
die op de doorgangsroute bij
ongevallen betrokken raken of
verkeersovertredingen begaan.
Premier Barak daarentegen
maakte deze week nog eens
duidelijk dat Israël staat op vol
ledige soevereiniteit op zijn ei
gen grondgebied, en zich dus
ook het recht voorbehoud daar
arrestaties te verrichten. Het
bracht de Palestijnse onderhan
delaars op hun achterste be
nen. „Deze route gaat niet open
als ze in plaats van een veilige
doortocht te garanderen een
valstrik wordt", zei president
Arafats adviseur Jamil Tarifi, die
morgen zijn handtekening
moet zetten. De Israëlische op
positie, onder leiding van Li
kud, heeft Barak gewaarschuwd
dat de doorgangsweg veiliger is
voor Palestijnen dan voor Israë
liërs. Terroristen uit de nu goed
afgesloten Gazastrook zouden
gemakkelijk naar de Westoever
kunnen, vanwaar ze vrij reizen
hebben naar Israël. Baraks vei
ligheidsdeskundigen antwoor
den daarop dat Palestijnen die
per se terreurdaden willen uit
voeren daar de doorgangsroute
niet voor nodig hebben.
kussen op haar gezicht gedrukt,
waardoor ze stikte.
Inmiddels is de stroom vluchte
lingen zó groot geworden dat
de gedwongen uitzettingen
weer hervat moeten worden,
vindt de regering-Verhofstadt.
Het aantal asielaanvragen is dit
jaar sterk gestegen, waardoor
een grote achterstand is ont
staan bij het behandelen van de
dossiers. Asielzoekers die geen
recht meer hebben op verblijf
kregen de afgelopen dagen de
oproep zich vrijwillig te mel
den. Anders zouden zij worden
gearresteerd.
In Gent hadden zich gisteren al
51 Slowaakse zigeuners aange
meld, terwijl er maar plaats was
voor twintig. De Slowaken kwa
men vrijwillig omdat zij dan
tenminste begeleiding krijgen
bij hun terugkeer.
In België stuit een poging om
uitgeprocedeerde asielzoekers
vrijwillig te laten terugkeren
naar hun land van herkomst op
problemen. Er melden zich
meer kandidaten dan waarop
was gerekend. Zo heeft de poli
tie van Gent besloten voorlopig
geen Slowaakse vluchtelingen
meer 'uit te nodigen' voor uit
zetting, omdat er niet voldoen
de plaats is in de vertrekcentra.
De Belgische regering nam zich
vorige week voor om illegale
vluchtelingen en uitgeproce
deerde asielzoekers weer per
vliegtuig het land uit te zetten.
Dat is een jaar lang niet meer
gebeurd na de dood van een
Nigeriaanse asielzoekster. Zij
verzette zich tegen uitzetting en
kreeg door rijkswachters een
zijn de verkiezingen in
jk zó spannend ge-
erwiji zijn Franse col-
Pen in de marge van de
politiek rondkrabbelt
Duitse geestverwant
t met bescheiden suc-
p regionaal niveau
en, dreigt Jörg Haider
het politieke bestel in
rijk op te blazen. Zijn
"~n-rechtse FPÖ wordt
i de polls na de sociaal-
ratische SPÖ de tweede
n de Alpenrepubliek,
^enstanders zien twee
wekkende scenario's
I afkomen: kanselier
of een onregeerbare
ek.
bejaarde dames schui-
an mijn tafeltje, en ge-
hun begeleiders koffie
Vruchtenthee te bestel-
8e gejaagd over het ter-
-ibelende serveersters,
es zijn smaakvol ge
it volmaakt gecoiffeerd,
"Tie minzaam begroete
Jen die eveneens in af-
tg van het 'Grote Gebeu-
het terras zijn neerge-
Ze behoren onmisken-
de notabelen van Linz
(ken in plaats van het uit
aanbare klanken be-
dialect, hoog-Duits.
rlauptplatz van Linz
zich de andere, maat:
lijk minder geslaagde
tellenden verzameld,
atting een kleine 1.000
nt mee op de muziek
ustrian Swingband,
chte opkomst op een
waarop de plaatselijke
Linzer LSK mag proberen tegen
Steau Boekarest de tweede ron
de van de UEFA-cup te halen.
Vinden ze 'Hem' goed? Hij is
geweldig, zeggen de dames.
Waarom? Hij is een echte man,
met power, zegt een van de da
mes, met een schuine blik naar
haar man die lusteloos aan een
rode wijn nipt. „Oostenrijk
heeft behoefte aan een frisse
wind en hij is de enige die daar
voor kan zorgen", vult haar
vriendin aan.
Als 'Hij' op het podium springt,
verschijnt op hun gezicht de
uitdrukking die bakvissen voor
de Backstreet Boys reserveren.
En tijdens zijn toespraak veren
de dames geregeld op van hun
stoel, om beschaafd maar luid
hun instemming te betuigen
met de boodschap van de spre
ker. 'Zo is het' en 'gelijk heeft
'ie'. Na afloop kijken ze elkaar
aan en zeggen: „Het wordt tijd
dat hij het voor het zeggen
krijgt".
Hij is Jörg Haider (49), leider
van de rechts-populistische
Vrijheidspartij van Oostenrijk
(FPÖ) en de schrik van het poli
tieke establishment. Ruim der
tien jaar knaagt hij al aan de
koek die de twee gevestigde
partijen, de sociaal-democrati
sche SPÖ en de conservatieve
ÖVP gewend waren te delen, en
dit jaar dreigt hij een reuzenhap
te nemen. De FPÖ, in 1986 nog
een splinterpartij, zal volgens
de polls de ÖVP als tweede par
tij verdringen.
Niemand weet wat dat voor
Oostenrijk betekent. Haider in
de kanselarij op de Weense
Opernplatz? Een 'fascistoïde
anti-Europeaan' bij een Eu
rotop, stralend op de statiefoto
naast de andere regeringslei
ders? De rillingen lopen wel
denkend Oostenrijk over de
rug, maar uitsluiten kan nie
mand het.
Het is eigenlijk moeilijk te ver
klaren waarom Haider nu dich
ter bij zijn doel is dan ooit. Het
gaat de Alpenrepubliek voor de
wind. Het werkloosheidscijfer
van een kleine vier procent be
hoort tot de laagste in Europa.
De inflatie (nog geen procent)
idem. De economie groeit dit
jaar minstens twee procent. Het
zijn cijfers waar elke regering
mee voor de dag kan komen,
maar de SPÖ-ÖVP-coalitie van
kanselier Klima (SPÖ) maakt
daarmee bij de bevolking geen
verpletterende indruk.
Voor een verklaring die enigs
zins - en niet meer - hout
snijdt, moeten we het zompige
terrein van de volkspsychologie
betreden. „Er heerst momen
teel in het land een onbestemd
gevoel van onbehagen", zegt
dr. Peter Ulram, politicoloog
aan de Universiteit van Wenen.
'„Na 13 jaar 'grote coalitie'
vindt men het tijd voor veran
dering. Er moet een frisse wind
door het land waaien. De men
sen willen actie. En wat je ook
van Haider zeggen kan, hij is al
tijd goed voor actie."
Bij vorige verkiezingen profi
teerde Haider vooral van de
schandalen waarin de gevestig
de orde grossierde. Oostenrijk
is geen staat, maar een kartel,
waarin SPÖ en ÖVP elkaar de
bal toespelen, en vakbeweging
en werkgevers vaak ondoor
zichtige deals sluiten. Het is een
systeem dat nepotisme en cor
ruptie in de hand werkt. De
'kleine man' heeft het idee dat
de bonzen op zijn kosten vette
salarissen opstrijken, te vroeg
met een te riant pensioen gaan
en de poort hebben opengezet
Voor aanvang van een verkiezingsdebat op de Oostenrijkse televisie lacht kanselier Viktor Klima (links) vro
lijk mee met Jörg Haider. Morgen zou het lachen de socialist wel eens kunnen vergaan, want Haiders ex-
treem-rechtse FPÖ dreigt een grote slag te gaan slaan. foto reuters leonhard föger
voor asielzoekers die hem van
zijn baan (willen) beroven.
Haider is een virtuoos in het
bespelen van deze ressenti
menten. Hij is de generaal van
een groeiend leger proteststem
mers. 'Grote schoonmaak' en
'grote opruiming' zijn de strijd
kreten, waarmee hij het estab
lishment 13 jaar geleden de
oorlog verklaarde, en bij elke
verkiezing een grote overwin
ning kon vieren. Maar veel van
zijn kiezers vonden ook dat hij
geen regeringsverantwoorde
lijkheid moest krijgen. Haider
als waakhond van de 'kleine
man', prima. Maar Haider als
minister of nog erger als kanse
lier, nee dank u.
'Dat is nu veranderd', zegt Ul
ram. 'Steeds meer mensen vin
den dat hij maar eens een kans
moet krijgen. En hij speelt daar
op in. Hij is sinds maart gou
verneur van de deelstaat Karin-
thië en hangt nu de staatsman
uit. Zijn campagne is ook min
der negatief dan vroeger. Hij
speelt ook minder op de man.
Die thema's, corruptie en
vreemdelingenhaat, zijn er nog
steeds, maar hij heeft er andere,
'constructieve' aan toegevoegd.
Experts kunnen zeggen wat ze
willen over zijn plannen voor
kinderbijslag en belastingverla
ging, bijvoorbeeld dat ze onbe
taalbaar zijn, maar de kiezers
vreten het. En niet alleen zijn
traditionele aanhang onder de
arbeiders, gepensioneerden en
de a-politieke jeugd; ook bij de
gegoede middenstand heeft hij
terreinwinst geboekt."
Het bewijs voor Ulrams stelling
kunnen we op het terras in Linz
vinden. De beide bejaarde da
mes hadden vijfjaar geleden
nooit kunnen bevroeden dat ze
dit jaar hun stem op de FPÖ
zouden uitbrengen. Haider was
te vulgair, zijn dynamiek te pro
leterig, zijn altijd gebronsde
verschijning te duidelijk het re
sultaat van de zonnebank. Toen
zouden zich voor hun voorkeur
gegeneerd en dus gezwegen
hebben. Nu is een stem op Hai
der niet langer iets onbetame
lijks, niet iets dat je na het ver
laten van het stemlokaal ont
kent.
Haider dankt deze winst ook
aan een zet waarmee hij zijn te
genstanders voor de zoveelste
keer op het verkeerde been
heeft gezet. Niet hij zeifis lijst
trekker van de FPÖ, maar de
papierfabrikant Thomas Prinz-
horn. Waar diens verdienste
precies uit bestaat weet nie
mand. Hij is vooral een man
met een flamboyante levens
wandel, die vrouwen verzamelt
zoals een ander postzegels. Vijf
huwelijken en zeven kinderen
staan vast. Ontelbare relaties
met schoonheden in alle soor
ten en maten worden hem toe
geschreven. Toen iemand hem
in een debat hier op aanviel, gaf
hij grijnzend lik op stuk: 'Be
speur ik hier enige afgunst'?
Omdat Prinzhorn ondernemer
is, staat hij in de FPÖ voor 'eco
nomische competentie', hoe
wel hij door de door de hem
vermaledijde staat van het fail
lissement moest worden gered.
Prinzhorn heeft ook een andere
functie van Haider overgeno
men: die van provocateur.
„Buitenlanders", zei de lijst
trekker, „krijgen van de sociale
dienst geld voor hormoonbe
handelingen zodat ze nog
vruchtbaarder worden."
Haider heeft dit jaar in tegen
stelling tot voorgaande cam
pagnes nog geen opvallende
uitglijders op zijn conto staan.
Geen lovende woorden voor
het arbeidsmarktbeleid van de
nazi's, geen optredens op reü
nies van SS-ers en geen onge
fundeerde uithalen naar 'bui
tenlandse kinderverkrachters'.
Oostenrijk voor de Oostenrij
kers, dat wel natuurlijk, maar
hij weet ook dat veel van zijn
aanhangers niet naar goed Oos
tenrijkse namen als Schicklgru-
ber en Eichmann luisteren,
maar Oost-Europese namen
hebben die op -ic eindigen. Als
enige faux pas geldt een affiche
tegen 'Überfremdung' (te veel
buitenlanders), een begrip dat
uit de nazi-tijd zou stammen.
De opkomst van een fenomeen
als Haider is vrijwel altijd te wij
ten aan het falen van de geves
tigde politici. Ze hebben vaak
het contact met de 'basis' verlo
ren, en reageren niet of nauwe
lijks op de soms ongelooflijk
grove verdraaiingen die een po
pulist als 'de waarheid' ver
koopt. Haider waarschuwt al ja
ren voor een 'vloedgolf van
asielzoekers'. In werkelijkheid is
het asielbeleid al jaren zeer
stringent. De 'vloedgolf is een
sijpelend straaltje: hooguit
7.000 man per jaar voor gezins
hereniging. Die feiten spelen in
de campagne geen rol.
En dan heeft Haider een over
dosis aan wat zijn opponenten
ten enen male missen: charis
ma. Zijn pr-adviseurs hebben
geprobeerd kanselier Klima te
verkopen als een 'Macher', een
Oostenrijkse Tony Blair, maar
hij ontpopt zich vooral een ta
melijk futloze functionaris. En
ÖVP-leider Schüssel? Terwijl
Haider een agressieve Ameri
kaanse campagne voert, publi
ceerde Schüssel een bloemle
zing met Oostenrijkse volkslied
jes. Daar moeten ook de beide
bejaarde dames uit Linz, tot
vier jaar geleden ÖVP-stem-
mers, hard om lachen.
