Leidens Ontzet
'Volgend jaar zetten ze ons in Den Haag'
siGijyöM
sum
Een schoon feest is een hoop werk
MÊÊmÊM
Brugman
De feestvierder
Gemeente Leiden gefeliciteerd!
Malle noodguldens in een bezette stad
wa;
okjeft!
f en
pret
de
10 ui
okt
uit k
De een staat vroeg op voor de Reveille, de ander gaat pas 's
middags de stad in voor de optocht. Hoe brengt de doorsnee
Leidenaar het Leidse feest der feesten door? Vandaag een
bekende feestvierder/ Klaas Bosman uit Wijk bij Duurstede.
Deze oud-Leidenaar neemt elk jaar zijn kinderen mee naar
de 3 okotoberfeesten. Ook al krijgen ze geen vrij van school.
,Wat ik ga doen? Niks! Nee, dat is niet waar, ik ga wél wat doen
iet 3 oktober. Punt is alleen dat ik er niet al te veel
ichtbaarheid aan wil geven. Mijn oudste dochter zit nu op de
niddelbare school. Formeel krijgt zij geen toestemming voor
een vrije dag, maar men knijpt daar een oogje toe. 'We wensen
ullie een plezierige dag', zeiden ze. Met mijn jongste dochter,
lie nog op de lagere school zit, is 't hetzelfde gesodemieter als
vroeger. Zij krijgt geen vrij, geen
mitengewoon verlof."
„Maakt niet uit, ik kom maandag
(gewoon feestvieren. Dat levert me
Oekt waarschijnlijk een proces-verbaal op.
Dat moet dan maar. Ik wil de zaak best
Hie wel eens voor de rechter brengen, een
uitspraak uitlokken."
„Dus ik ben er maandag gewoon
weer. Ik begin al 's ochtends vroeg met
de Reveille, dan ben ik weer van de
Dartij. Daarna loop ik ook van alles af.
ai _jet worcit in elk geval gezellig. Mijn
ïeef is over uit Amerika. En mijn vader
;aat me leren haringen schoon te
laken."
Kennisexploitanten boos over huisvesting
|M|||| Stadsbank Leiden
""Uil len passent krediet Hoor leitreen
MXMMMEEM
'Waardeloos' en 'levensge
vaarlijk'. Zo noemen de ex
ploitanten van attracties
op de 3 oktober-kermis
hun nieuwe huisvesting op
recreatiegebied Vlietland
in Leidschendam. De on
dernemers stonden tot vo
rig jaar op het parkeerter
rein van de Groenoordhal-
len. Zij vinden de nieuwe
plek niet alleen onecono
misch, zij zijn ook bang
voor de veiligheid van hun
partners en kinderen.
„Volgend jaar zetten ze ons ze
ker in Den Haag? Man, ik voel
me net een zwerver. Als 't zo
doorgaat hoef ik niet meer in
Leiden te staan." De exploitant
van een kinderattractie, die zijn
naam liever niet in de krant
ziet, is woest. „Het is zo ver weg
yan het kermisterrein, dat wil je
niet weten. Als maandag ieder
een met z'n auto de kermis op
moet, ga je wat meemaken."
De man is niet de enige ex
ploitant die niet blij is met de
huisvesting op recreatiegebied
Vlietland. Dirk-Jan van Zetten,
eigenaar van 'Jackpot', is vooral
bezorgd om zijn kinderen.
„Mijn vrouw moet ook van alles
doen. Dan moet ze de kinderen
soms even achterlaten. Bij de
Groenoordhallen kon dat wel,
maar dit terrein is heel gevaar
lijk. Het is nu al een modder
poel, en er schijnt nog meer re
gen aan te komen." Van Zetten
baalt van de situatie. „3 Okto
ber is voor ons ook de mooiste
dag van het jaar. Dat wordt de
ze keer wel een beetje verpest."
Piet Janvier, uitbater van de
oliebollenkraam en het lijntrek-
spel, is eveneens ongerust over
Kermiswagens op Vlietland. Niet de meest geschikte locatie, zeggen de exploitanten.
de veiligheid. „Vrouwen en kin
deren zitten daar alleen. Als er
wat gebeurt, bijvoorbeeld een
inbraak, zitten wij erg ver weg.
Ik vind dat geen goede situa
tie." Volgens Janvier kan het
echter altijd erger. „Tijdens de
kermis in Delft moesten de ex
ploitanten op het Malieveld in
Den Haag logeren. Dan valt dit
nog mee."
Volgens Max Worms, als be
stuurslid van de 3 October-Ver-
eeniging verantwoordelijk voor
de huisvesting van de kermis
ondernemers, was Vlietland de
beste optie. „Ik heb begrip voor
de kritiek van de kermisexploi
tanten. Maar het kon niet an
ders. Door de verkoop van de
Groenoordhallen door de ge
meente was het parkeerterrein
aldaar niet meer beschikbaar.
Wij hebben keihard ons best
gedaan om een terrein in Lei
den te vinden, maar dat is niet
gelukt."
Duidelijkheid over de huis
vesting rond de kermis van vol
gend jaar is er niet. „We weten
alleen zeker dat het niet weer
Vlietland wordt: de gemeente
foto henk bouwman
Leidschendam heeft slechts
eenmalig toestemming gege
ven. Meteen na de 3 oktober
viering gaan we zoeken naar
een oplossing voor volgend
jaar."
peter croenenduk
(advertentie)
luurlijk, tuurlijk, de 3 October-
Jereeniging organiseert elk jaar
feer de ene fraaie activiteit na
e ander. Dat is echter niet mo-
felijk zonder de hulp van de ge-
lieente, in het bijzonder van de
■delingen wegbebakening en
lilieu en beheer. Om u een
lee te geven van al dat werk,
Ier een beknopt overzicht:
- In week 35, half september,
H§ laatst de gemeente aankondi-
|p| ngsborden voor de 3 oktober-
esten langs de invalswegen
an de stad.
In week 36 plaatst de ge-
ieente parkeerverboden voor
de dagen rond 3 oktober. Op de
Garenmarkt bijvoorbeeld, de
Kaasmarkt, het parkeerterrein
bij Molen De Valk en de rest
van het kermisgebied. Het gaat
hier om ongeveer 120 borden,
goed voor enkele duizenden
parkeerplaatsen. Tegelijkertijd
werken de dames en heren ook
de verkeersborden bovenop
een groot aantal zogenoemde
'flespalen' weg. Die palen krij
gen netjes een zak over hun
kop getrokken. En op andere
plekken halen ze zelfs die fles
palen weg.
- Op een groot aantal plekken
in de stad haalt de gemeente
VAN 11.00 TOT17.00UUR
KEUKENS i BADKAMERS
Zoeterwoude, Hoge Rijndijk 195
-w
ook de vandalismegevoelige
bushokjes weg. En reclamebor
den. Datzelfde geldt ook voor
de zonnewijzer bij Molen De
Valk. Op die plek komt namelijk
een poffertjeskraam te staan.
- Verschillende fietsblokken
en -rekken worden wegge
sleept, net zoals de zogenoem
de middengeleiders (die gele
blokken) op de Stationsweg en
voor McDonald's op de Bees
tenmarkt.
- Door de hele stad heen
plaatst men tussen de 1100 en
1200 dranghekken. Plus 50 zo
geheten mattenhekken, L-vor-
mige hekken om het publiek
extra goed in bedwang te kun
nen houden. Die hekken wor
den bij De Harmonie en De
Kruik neergezet, plekken waar
het volgens de gemeente nog
wel eens uit de hand loopt.
Voor de taptoe en de optocht
planten ze die hekken bij het
Noordeinde.
- De gemeente plaatst 45 tot
50 vlaggenmasten. Zodat het
dundoek, of dat nu Leids of Ne
derlands is, kan worden gehe
sen ter verhoging van de feest
vreugde.
- Voordat de exploitanten
hun spulletjes neerzetten, ont
doet een schoonmaakteam het
kermisterrein nog een keer van
het ergste vuil en onkruid. Ook
de historische haven (Galgewa
ter) wordt voor de feestdagen
schoongemaakt, net als de
Kaasmarkt waar de deelnemers
Een flink karwei. foto archief
aan de taptoe zich verzamelen,
het Jan van Houtmonument en
het Van der Werfpark.
We zeiden het al, dit is nog
niet eens de complete lijst van
werkzaamheden. Maar het mo
ge u duidelijk zijn dat het flink
aanpoten is voor en tijdens de
feestdagen.
Na het feest natuurlijk ook.
Dan moeten de dames en he
ren alles weer terugtoveren in
de oorspronkelijke staat. En de
rotzooi opruimen. Op 4 okto
ber, om twaalf uur 's nachts, als
het feest dus nog in volle gang
is, gaat de eerste schoonmaak
ploeg al op pad: zes man, ver
deeld over drie Wagens, om de
potentiële brandhaarden, ber
gen brandbaar vuil, te verwijde
ren. Om drie uur 's nachts trekt
de zogenoemde kolkenwagen-
ploeg erop uit, met sproeiwa
gen en veegmachine. Die be
gint met het schoonmaken van
het stationsgebied, zodat de
eerste bussen gemakkelijk kun
nen rijden. Een uurtje later
komt de grote ploeg dan in ac
tie, veertig mannen en vrou
wen, nog aangevuld met talloze
vrijwilligers.
Al met al duurt de hele actie
een dag of wat. Ook het aller
kleinste vuil, dat in struiken en
onder auto's is gewaaid, moet
immers nog weggeveegd wor
den. Eerst op 6 oktober is alles
weer schoon.
Dan hebben de tientallen da
mes en heren schoonmakers,
verkeersbordenweghalers en
dranghekkenplaatsers wel een
applausje verdiend. Maar u
mag natuurlijk ook eerder klap
pen als u ze tegen komt. Of uw
duim opsteken.
herman joustra
Project De NobeUScheltema-complex
Wij feliciteren de gemeen
te Leiden van harte met
de aankoop van het De
Nobel/Scheltema-complex
in het hartje van de stad.
De directie van JOBO de
Bouwers is verheugd dat
zij heeft kunnen meewer
ken aan de indrukwek
kende plannen die het
gemeentebestuur met deze
locatie heeft.
t Bouwm AJ. nu Dijk. ft nu Dijk.
JOBO de Bouwers is een bloeiende
regionale bouwonderneming met vele
disciplines, waaronder een eigen
afdeling projectontwikkeling. Deze
afdeling bundelt tientallen jaren
ervaring op het gebied van kleinschali
ge invulling van witte vlekken in
(binnen)steden tot en met de ontwikke
ling van prominente industrieterreinen
en woningbouw.
Admiraalsweg 4
071-5227225
Voor menig Leidenaar zijn de 3 oktoberfeesten iets vanzelfsprekends. Elk jaar weer hoort er feest gevierd te worden. Punt uit.
Omdat dat traditie is en omdat Leidens ontzet van de Spanjaarden in 1574 herdacht wordt. Die geschiedenis krijgt elke Leidenaar
met de paplepel ingegoten. Maar ook nadien is er liet nodige gebeurd rond 3 oktober, of liever gezegd rond de 3 oktoberfeesten.
Een behoorlijk deel van die gebeurtenissen is niet bekend en op zijn zachtst gezegd geheimzinnig. Deze week belichtte de krant
een paar van die 'mysteries'. Vandaag het laatste verhaal, van de noodmunten tijdens net Beleg van Leiden
Ze vormen slechts een miniscuul onder
deel van de tentoonstelling 'Het is ge
beurd met de gulden', die momenteel in
het Koninklijk Penningkabinet is te zien:
de papieren noodguldens, die het stads
bestuur ten tijde van de Spaanse belege
ring liet drukken. „Het zijn echt de leuk
ste guldens uit onze expositie", zegt con
servator Hans jacobi. „Ze zijn behoorlijk
mal."
In tal van Nederlandse steden werden ten
tijde van de belegeringen in de jaren ze
ventig van de zestiende eeuw noodmun
ten geslagen. Plaatsen als Haarlem, Mid
delburg, Alkmaar, Oudewater, Schoonho
ven, Woerden en Zierikzee bedienden
zich allemaal op een gegeven moment
van - zoals jacobi het noemt - fïduciair
geld. Munten die, als je kijkt naar het ma
teriaal waarvan ze zijn gemaakt, geen
waarde hebben. „Zo van 'als jij zegt dat
een munt zo veel waarde vertegenwoor
digt en ik zeg het', dan moeten we daar
maar fiducie, vertrouwen in hebben", al
dus jacobi. „Het noodgeld zien we dus op
veel plekken. Maar overal, behalve in Lei
den, werden de munten geslagen van on
edele metalen, van koper en tin. Leiden
koos voor papier. Waarom, dat weten we
nog steeds niet. Je zou denken dat er ook
in Leiden voldoende onedele metalen
voor handen waren. Desnoods hadden ze
dakgoten kunnen gebruiken."
Anders dan de munten uit ander steden,
zijn de Leidse noodguldens bijzonder
fraai. „Het stempel dat is gebruikt, is heel
mooi. Als wapen zien we precies dezelfde
leeuw die op het poortje bij de Burcht is
te zien", zegt Jacobi. „Hier is beslist geen
klungel van een stempelsnijder bezig ge
weest. Het was een valkman."
Als materiaal werden op elkaar geplakte
bladzijden uit boeken gebruikt. Daar
werden perfecte rondjes uit gestanst. Bij
sommige exemplaren, die het Penningka
binet bezit, heeft de lijm losgelaten. Bin
nenin de munten zijn fragmenten van La
tijnse teksten te lezen.
ming van de afwij
kingen: „ende in
den eersten sullen
onderscheidt be
vinden, dat die
Papieren noodmunt van een kwart gulden. Op de voorzijde (links) de Uen eerf/e!\sl!
Hollandse Leeuw met in de rechterklauw een lans met hoed en in de onderscheidt be
linkerklauw een zwaard. Het opschrift Pugno Pro Patria wil zo veel vinden, dat die
zeggen als 'Ik vecht voor het vaderland'. Op de keerzijde (rechts) is de valsche met het
Latijnse naam voor Leiden vermeld: Lugdunum Batavorum. mej» z'Jn gerond
foto Pr/koninklijk penningkabine t ende cleyne can
jacobi pakt de documentatie er bij: „Het
beleg van Leiden begon op 21 augustus
1573 en in december kwam het stadsbe
stuur in de problemen. Op 10 december
werd besloten om noodmunten te ma
ken. Op 19 december werden de guldens
vanaf de trappen van het stadhuis 'afgele
zen', aangekondigd, op 24 december de
kwart guldens. In 1574 kwamen ze in ge
bruik: 8000 papieren guldens en 28.000
kwart guldens, bij elkaar voor 15.000 gul
den aan papieren munten. In maart 1574
hebben de Spanjaarden zich een paar
maanden teruggetrokken. In die periode
is er nog een kleine hoeveelheid zilveren
noodmunten geslagen. Daar hadden ze
wat vaatwerk voor omgesmolten waar
ook wat goud op zat. Zo konden ze 1 gou
den munt slaan, 137 zilveren guldens en
398 zilveren kwart guldens."
De introductie van de papieren guldens
verliep moeizaam. „In tijden van grote
onzekerheid houden de mensen nu een
maal vast aan hun kleine zekerheden",
zegt Jacobi. „Ze wilden dat papieren geld
niet graag. Het stadsbestuur beloofde
weliswaar dat de munten later weer in te
leveren waren voor 'echt' geld, maar stel
latavorum. mes zlJn gerondt
inkujk penningkabinet ende cleyiie cailt-
gens hebben, daer
die oprechte ge
heel ront ende zonder enige canten zijn,
ende dat die letteren aan wederzijde on
gelijk dicker van fatsoen zijn dan die op
rechte, dat mede in de valsche de leeuw
je voor dat de stad wel was gevallen en er gheene rechter afterclaeuw heeft enden
een Spaans stadsbestuur was gekomen.
Dan was de papieren munt waardeloos
geworden." Maar wie de noodguldens
niet als betaalmiddel accepteerde, kon
rekenen op een forse boete: tien gulden.
Er kwamen al snel vervalsingen in om
loop. Op 16 januari 1574 liet het stadsbe
stuur al een waarschuwing uitgaan. Het
'afleesinghbouck' meldt „dat cenige
quaade ende valsche geesten, achterrug-
ge zettende het het gemeene welvaren
ende heure eigene zalicheit, gepoocht
dat die leeuw op geen berg en staet ge-
lijck die oprechte doet."
Terwijl het de noodgulden tijdens het Be
leg van Leiden aan populariteit ontbrak,
werden de papieren muntjes later een ge
liefd verzamelobject. Waarschijnlijk een
eeuw later, in 1674, zijn ze nog nage
maakt als herinneringsniunt. Ook tegen
woordig staat de I.eidse noodgulden nog
hoog op de verlanglijst van verzamelaars.
Ze worden nog wel eens op beurzen te
koop aangeboden. Maar wie er een wil
hebben te contrefaiten een gulden van de aanschaffen, moet oppassen dat hij niet
nieuwe munte van papier geslagen, ende een vervalsing uit 1574 of van latere da-
oversulckxs deselve munte te vervalschen turn koopt.
ende den onnozelen, op het onder
schei! van dien niet lettende, te bedrie
gen." De aflezing besluit met een opsom- annet van aarsen
2 OKTOBER 1999
