Van Dale met 9000 nieuwe woorden
'Ik creëer een eigen hemelde
Rembrandts Schatkamer voor publiek geopend
Cultuur Kunst
K*
Adriaanse vertrekt bij
Toneelgroep De Appel
Hongaars
orkest weer
weg uit
Nederland
Plastic handtekening op Van Goghs
'Bois de Boulogne' van zes miljoen
NSDAG 28 SEPTEMBER 1999
lalph Prins in Voorschoten
oorschoten Kunstenaar Ralph Prins exposeert met tekenin-
:n en affiches - portretten - in de Dorpskerk in Voorschoten,
zijn werk staan mensen en gezichten centraal. De affiches
dissidenten maakte hij onder andere in opdracht van Am-
esty International. Een aantal daarvan is belaoond. Prins werd
lekend als maker van het nationaal monument kamp Wester-
lork: de spoorlijn die eindigt met omhoog kronkelende rails. De
t vi xpositie wordt vrijdag 1 oktober om 20.15 uur geopend en is
ot 23 november elke vrijdag tussen 10.00 en 14.00 uur te be-
:i; ichtigen en zondag na de kerkdienst. Dorpskerk, Kerkplein 2,
'oorschoten.
ibbelaar in bestuur Nationale Ballet
ers msterdam Ex-danser Han Ebbelaar treedt toe tot het bestuur
u an Het Nationale Ballet. Door zijn benoeming wordt hij auto-
latisch ook bestuurslid van Het Muziektheater. Ebbelaar volgt
rs 21. Stenvers op. Het Nationale Ballet laat weten zeer verheugd te
,lij) ijn met de komst van Ebbelaar, vanwege zijn internationale er-
aring, contacten en vakkennis op dansgebied. Ebbelaar vorm-
e jarenlang een veelgeprezen danspaar met Alexandra Radius.
'irst lady: omstreden schilderij mag
i Jew york» First Lady Hillary Clinton heeft zich gemengd in de
ïzie tussen de New Yorkse burgemeester Rudolph Giuliani en
et gemeentelijke Brooklyn Museum, waar een tentoonstelling
omt die door de katholieke kerk en Giuliani godslasterlijk
fordt genoemd. Hillary Clinton, die het in de senaatsverkiezing
an 2000 waarschijnlijk tegen de Republikein Giuliani zal opne-
ien, zei het persoonlijk niet eens te zijn met de tentoonstelling,
laar het te ver vinden gaan om het museum de subsidie te ont-
ouden, zoals de burgervader heeft gedreigd. Tijdens een
ireekbuurt in het stadsdeel Harlem, zei Hillary Clinton dat zij
iets moet hebben van het portret van de kunstenaar Chris Ofi-
die een zwarte maagd maria schiep, opgesierd met olifanten-
aep en omringd door pornoplaatjes. Zij verdedigde echter het
cht van het museum om een dergelijk werk te tonen. Giuliani
eeft gedreigd de subsidie van 7 miljoen dollar in te zullen trek
en als het museum de tentoonstelling 'Sensation: Young Bri-
dqsh Artists From the Saatchi Collection' zaterdag toch opent.
,L c
sw [eist herdenkt Marsman
;t
h üLï De gemeente Zeist herdenkt binnenkort dat Hendrik
[arsman daar donderdag precies honderd jaar geleden werd
ei iboren. Marsman (1899-1940) werd onsterfelijk met zijn ge-
rro cht Denkend aan Holland. Marsman-verzamelaar Bierens o
iniseert in de bibliotheek een tentoonstelling, die op 4 novem-
l(er wordt geopend. Marsman-biograaf Jaap Goedegebuure
oudt op 28 oktober een lezing. De gemeentearchivaris maakt
ok :n boekje aan de hand waarvan Marsman in zijn voetstappen
)or Zeist kan worden gevolgd en Marokkaanse Zeistenaren va
rren al vertellend op 'Denkend aan Holland'. Er waren al een
arsmanstraat en een gedenksteen voor de dichter in Zeist,
oewel de stad dus gek is op Marsman, was de poëet het niet
et de stad. Toen hij in 1921 in Leiden studeerde schreef hij:
t k houd niet van Leiden... maar mijn God,"alles is beter dan
i, :ist."
de
luis voor de Amateurkunst
recht De gemeente Utrecht wil in het nieuwe stadsdeel
ïidsche Rijn een Huis voor de Amateurkunst bouwen. Het
loet een voor Nederland uniek zalencomplex worden, dat
aats biedt aan grote en kleine voorstellingen en les- en repeti-
bruimten. Gebruikers krijgen er technische, artistieke en zake-
jke ondersteuning. Het idee voor het ongeveer 8 miljoen gul-
pn kostende amateurkunstencentrum komt van een aantal
>mensen van culturele instellingen in Utrecht. Ze vinden dat
Fidsche Rijn geen eigen schouwburg, muziekcentrum of mu-
um nodig heeft omdat die instellingen op korte afstand in
recht te vinden zijn. De wijk en de bestaande stad zouden
jeer hebben aan iets nieuws, dat een aanvulling vormt op het
>e%taande culturele menu van Utrecht.
De dertiende editie van het
Groot woordenboek der
Nederlandse taal oogt chi
quer dan de vorige uit
1992. De drie delen zitten
in een donkerbruine cas
sette, waarvoor de uitgever
de exclusieve kleurstof uit
Umbrië (Italië) liet komen.
«amsterdam anp
Volgens uitgever B. Walthoorn
is de nieuwe Van Dale niet al
leen fraaier dan de vorige lever
kleurige uitgave, maar ook
praktischer. De delen laten zich
gemakkelijk uit de cassette ha
len, omdat de doos aan de bo
venkant is opengelaten. Wie de
Van Dale op zijn bureau zet,
moet zijn boeken dus wel regel
matig afstoffen. Maar de mees
te gebruikers zetten hun Van
Dale toch in de boekenkast,
weet Walthoorn.
De nieuwe editie telt boven
dien 400 pagina's meer. Dat
komt vooral door de komst van
8778 nieuwe trefwoorden en de
ruimte die nodig was om meer
dan 28.000 woorden te voorzien
van een datering en uitspraak
informatie, een andere nieu
wigheid.
Redacteur A. den Boon wees
bij de presentatie in de Amster
damse Beurs van Berlage op de
nieuwe woorden die iets zeggen
over het huidige tijdsgewricht.
Zo wijzen clickfonds, daghan-
del, dealing room en bookbuil-
ding op de inburgering van
aandelenbezit, en staan klap-
stoeleconomie, deeltijdontslag
en jobhopper voor de 'flexibili
sering van arbeid en sociale ze
kerheid'. Ciabatta, guacamole
en tandoori duiden er op dat de
Nederlander zijn culinaire
grenzen aan het verleggen is.
De redactie wil de 'actuele
taalwerkelijkheid' getrouw be
schrijven, maar probeert een
dagsvliegen of modieuze be
grippen te mijden. Om in het
Groot Woordenboek te belan
den moet een woord ongeveer
drie jaar regelmatig in de media
zijn aangetroffen. Chatbox, hy
pertekst, inbelpunt, gebruikers
interface, aanloggen en zoek
machine zijn een paar van de
vele internet- en moderne com
municatie-begrippen die aan
dit criterium voldoen.
Met de opkomst van het En
gels valt het volgens Den Boon
erg mee. Zo'n 800 van de meer
dan 8000 nieuwe woorden zijn
van Angelsaksische oorsprong.
Den Boon: „De meeste Engelse
woorden behoren bovendien
eerder tot het vakjargon dan tot
de algemene woordenschat."
En opvallend veel Engels legt
het af tegen een Nederlands al
ternatief. Zo haalde het woord
'taskbar' het niet, omdat het
werd ingehaald door de Neder
landse variant taakbalk.
Harry Mulisch neemt het eerste exemplaar van de dikke Van Dale in
ontvangst uit handen van hoofdredacteur Ton den Boon.
foto gpd/rob keeris
amsterdam gpd
De enorme verzameling exoti
sche voorwerpen die Rem
brandt bijeenbracht, zag er niet
anders uit dan de collecties van
zijn tijdgenoten. Maar volgens
de befaamde Amerikaanse
hoogleraar en Gouden Eeuw
kenner Simon Schama was
Rembrandt onder de zeventien-
de-eeuwers wel uitzonderlijk in
zijn onblusbare nieuwsgierig
heid naar de culturen van
vreemde volkeren. In aanwezig
heid van de Amerikaanse am
bassadeur Cynthia Schneider
verrichtte Schama in de Mozes
en Aaronkerk in Amsterdam de
heropening van het gereno
veerde woonhuis van Rem
brandt.
De historicus Schama schreef
een aantal jaren geleden een in
ternationale bestseller over de
Nederlandse Gouden Eeuw on
der de titel 'Overvloed en onbe
hagen'. Half oktober verschijnt
zijn nieuwe boek 'De ogen van
Rembrandt'. In deze biografie
stelt hij onder meer dat Rem
brandt een obsessieve drang
had om zijn legendarische
Zuid-Nederlandse collega Ru
bens voorbij te streven. Ook
gaat hij uitvoerig in op Rem
brandts bankroet in 1656, die
ook de verkoop van zijn met
grote hartstocht opgebouwde
verzameling tot gevolg had.
Met de heropening van het
huis aan de Jodenbreestraat
eindigt voor Museum Het Rem-
brandthuis een hectische perio
de die jarenlang duurde. Op de
plek van het voormalige Saskia-
huis, het huurpand, verrees
eerst de nieuwe vleugel voor
tentoonstellingen en kantoren.
Het plan om Rembrandtshuis
in 17de-eeuwse stijl terug te
brengen, dreigde daarna te
stranden op bezwaren van het
Cuypers Genootschap tegen
ontmanteling van het interieur
van architect De Bazel uit begin
deze eeuw. Na de gewonnen ju
ridische procedure zijn de
waardevolle onderdelen van De
Bazels inrichting onderge
bracht in onder meer het muse
um in Assen.
In het gerenoveerde huis is
alleen de volgepakte 'kunstka
mer' met exotische mineralen,
schelpen, wapens, opgezette
dieren, porselein en gipsen
Piet Wolvers opent galerie 'het Atelier' in Zoeterwoude
doin je hobby je werk maken.
:chts weinigen durven die
ip te zetten. De Zoeterwoud-
kunstschilder Piet Wolvers is
n van hen. In plaats van
ïateur mag hij zichzelf vanaf
oktober professioneel schil-
noemen. Op die dag ope-
n Wolvers en zijn vrouw Ria
jlerie 'het Atelier' aan de
J( henkeiweg. De naam zegt
tat t al: een combinatie van een
jlerie en een atelier.
,Een droom die uitkomt",
Wolvers, „Maar ook een
t jetje uit nood geboren. Mijn
v0 :lier thuis werd toch wel erg
ïp. Ik ben soms met drie din-
n tegelijk bezig en dan is
imte een noodzaak. Boven
in wil ik cursussen gaan ge-
Si. Dat doe je niet in de
onkamer."
iVolvers is een bekend ge-
ht in Zoeterwoude. Meerde-
II malen heeft hij in het dorp
ii werk geëxposeerd. Wolvers
gespecialiseerd in gedetail-
:rde paardencomposities,
fijne werk", zoals hij zelf
iet jt, maar ook zijn spirituele
he eken worden geroemd,
bs ,Als mensen mijn werk zien
snugen ze wel eens: is dat alle-
Ri lal van een en dezelfde schil-
e r? Ik maak heel uiteenlopen-
dingen. Ik krijg vaak op-
ichten van paardeneige-
is <ars die hun dier willen ver-
id ïwigen. Dat zijn realistische
nn soms zelfs neo-realistische
dp rken. Net als de sportlitho's
au ik maak. Zoals laatst, een li-
tnii van Zoeterwouds schaats-
naent Judith Straathof. Verder
ik landschappen en stil-
:th ens. Daarin komen meer
;er soonlijke details terug. En ik
r 11 bezig met een zevendelige
m< rituele serie. Een opdracht
>r mezelf."
domenteel legt Wolvers de
d tste hand aan het pand aan
I Schenkelweg. „Ria en ik zit-
visi er veel. Een ruimte waar
Alichilderd wordt, moet aan
de laaide normen voldoen,
unoral de brandvoorschriften
mi
„Eindelijk meer ruimte". Het huidige atelier van Piet Wolvers is te klein. Samen met zijn vrouw Ria opent hij daarom zijn eigen atelier-galerie
in Zoeterwoude-Dorp. foto taco van der eb
zijn, met het oog op het ge
bruik van olieverf, van belang.
Dat vereist een hoop aanpas
singen. Toch ben ik erg blij met
deze ruimte. Het is een toevals
treffer. Hoe groot is nou de
kans dat je in eigen dorp on
derdak vindt?"
Enthousiast vertelt Wolvers
over de cursussen die hij in
zijn atelier wil gaan geven. „Le
ren schilderen is net als piano
spelen. Je moet eerst de basis
kennen voor je aan het grote
werk begint. Die basis komt in
mijn cursus aan bod. Daarna
kan je dat uitwerken en als
schilder gaan groeien. Omdat
in Zoeterwoude veel creatieve
mensen wonen, wil ik meerde
re cursussen in de week geven.
De eerste geïnteresseerden
hebben zich al gemeld."
Naast het geven van cursus
sen wil Wolvers genoeg tijd
vrijhouden om zelf te schilde
ren. „Het schilderen blijft toch
het belangrijkste. Ik ben nu
met het vierde doek uit de spi
rituele serie bezig. Voor het
schilderen van die reeks ben ik
geïnspireerd door de schrijver
Jozef Rulof. Ik verwerk een spi
ritueel gevoel. Vaststaande ge
loofsvormen spelen daarin
geen rol. Ik creëer een eigen
hemeltje. In de eerste schilde
rijen zijn de kleuren helder en
intens, naarmate ik dichter bij
het zevende werk kom, zal het
steeds lichter worden. In de
doeken verwerk ik aardse din
gen, om te laten zien dat spiri
tualiteit iets heel normaals is."
Wolvers kent in zijn werk een
grote rol toe aan zijn vrouw.
„Zij heeft een grote invloed op
wat en hoe ik schilder. Onbe
wust stuurt zij mij. Door haar
is de stap van hobby naar full
time job ook kleiner geworden.
Doordat zij de galerie en alle
publiciteit voor haar rekening
neemt, neemt ze mij enorm
veel tijdrovend werk uit han
den."
Zaterdag 8 en zondag 9 okto
ber zijn de deuren aan de
Schenkelweg 2A geopend voor
het publiek. Piet en Ria Wol
vers geven dan uitleg over het
atelier, de galerie en de cursus
sen. Na dit open weekend is de
galerie geopend op afspraak.
Wolvers heeft er alle vertrou
wen in. „Schilderen is altijd
mijn lust en mijn leven ge
weest. Titaanwit staat al veertig
jaar lang ieder jaar weer bo
venaan mijn verlanglijstje. De
penseel zal wel nooit gaan ver
velen."
beelden al helemaal klaar. Ter
gelegenheid daarvan is tot en
met 9 januari de tentoonstelling
'Rembrandts schatkamer' te
zien. De overige kamers ogen in
architectonisch opzicht al wel
17de-eeuws dankzij de 'nieuwe'
tegels, schouwen, bedsteden en
de kleuren van wanden en pla
fonds.
De nieuwbouw en renovatie
Het interieur
van het ver
nieuwde Rem-
brandthuis in
Amsterdam.
foto gpd/cees
zorn
hebben in totaal elf miljoen
gulden gekost. De financiering
is nog niet rond, maar be
stuursvoorzitter Lout Bieren
broodspot deelde mee goede
hoop te hebben dat de gemeen
te Amsterdam binnenkort de
aanvraag voor twee en een half
miljoen gulden extra subsidie
honoreert.
Regisseur Aram Adriaanse heeft
zich onverwacht teruggetrok
ken als artistiek leider bij To
neelgroep De Appel, waar hij
sinds september 1997 werk
zaam was. „Om puur persoon
lijke redenen", zegt het gezel
schap bij monde van zakelijk
leider Gerrit Dijkstra met na
druk. Adriaanse zelf is niet voor
commentaar bereikbaar.
„Bij mij is het ook als een
bom ingeslagen", stelt Aus
Greidanus voor hij aan de repe
tities van Goldoni's 'De knecht
van twee meesters' begint. Hij
was het die Adriaanse vanuit
Utrecht, waar hij onder meer
bij De Paardenkathedraal regis
seerde, naar Den Haag haalde
na de pensionering van Erik
Vos. Aram Adriaanse zou dit
seizoen twee stukken regisseren
bij De Appel. De regie van het
eerste, Harold Pinters 'Old ti
mes', wordt overgenomen door
Edwin de Vries. Voor het twee
de stuk, Oscar Wilde's 'Salome',
is nog geen vervanger gevon
den. De Raad voor Cultuur
bracht destijds een negatief ad
vies uit over de benoeming van
Adriaanse en Greidanus, maar
de toenmalige staatssecretaris
(A. Nuis) en de Tweede Kamer
negeerden dat. Zakelijk leider
Gerrit Dijkstra ontkent dat er
moeilijkheden waren: „Ieder
een weet dat Aram hier in '97
wat moeilijk begonnen is, maar
dat was al lang overwonnen. De
samenwerking met Aus Greida
nus liep juist fantastisch." Het
gezelschap is dolblij in acteur
regisseur en schrijver Edwin de
Vries een vervanger voor Adri
aanse gevonden te hebben. De
première van Pinters 'Old ti
mes' is op 14 oktober.
den haag» gpd
Het orkest uit Hongarije was al
in Amsterdam, maar moest on
verrichter zake terugkeren. De
diverse Nederlandse solisten
hadden hun aria's voor niets
ingestudeerd. Het koor uit Am
sterdam kwam eveneens van
een koude kermis thuis. Maar
het beroerdst was F. Attila Sza-
bo er aan toe. Hij moest vorige
week alle musici meedelen, dat
de door hem georganiseerde
Nederlandse tournee, ook de
optredens in de Leidse Stadsge
hoorzaal, wegens gebrek aan
belangstelling niet kon door
gaan.
Eigenlijk ging het om twee
tournees met voor een deel ver
schillende solisten. Want Szabo
had er één met Weense melo
dieën georganiseerd, zoals hij al
vele jaren doet. En een tweede,
gewijd aan de Italiaanse opera.
Dat laatste had hij nooit eerder
gedaan. 'Dat was mijn droom,
al jarenlang', zegt de hevig te
leurgestelde impresario.
Szabo moest vaststellen, dat
er op voorhand te weinig kaar
ten waren verkocht. Hij vreesde
een catastrofe. Dan maar een
streep er door. Gisteravond
stond zijn 'Italiaanse operagala'
op de agenda van de Phiïips-
zaal. Hans van den Hombergh
zou het Amsterdams Opera
Koor en een orkest uit het Hon
gaarse Szeged hebben gediri
geerd. Maar geen operafrag
menten, geen Napolitaanse lie
deren. De voorverkoop beperk
te zich tot enkele tientallen
kaarten. En in Leiden, Apel
doorn, Rotterdam, Amsterdam
en Utrecht was het niet veel be
ter.
De stichting Inter-Culturele
Manifestaties, oftewel Szabo, zit
nu in de problemen. De diverse
zalen, waaronder het Amster
damse Concertgebouw en de
Rotterdamse Doelen, zullen
schadeloos moeten worden ge
steld. En de solisten, onder wie
de tenor Marten Smeding en de
sopranen Iris de Koomen en
Janny Zomer nemen waar
schijnlijk evenmin genoegen
met een vriendelijk briefje.
„Ach, ach, twaalf jaar had ik
volle zalen", zegt de Hongaarse,
in Amsterdam gevestigde im
presario. „Iedereen wilde die
Weense programma's horen,
met Marco Bakker en andere
sterren. Nu plotseling is er geen
belangstelling. Niet voor het
Weense en niet voor het Itali
aanse programma. De mensen
blijven thuis. Zou dat nu de
trend zijn?"
Op de dertiende kunst- en an
tiekbeurs PAN Amsterdam
trekt kunsthandelaar Noort-
man in zijn stand vlakbij de in
gang meteen de aandacht. Hij
presenteert voor zes miljoen
gulden Van Goghs 'Bois de
Boulogne', een schilderij uit
1886 dat de afgelopen twintig
jaar in een Japanse privé-ver-
zameling zat. Maar Noortman
oordeelde het nodig het effect
van zijn topstuk te ontsieren
door boven het verstilde werk
je een plastic plaatje met
handtekening van Vincent te
monteren.
De PAN Amsterdam is de
belangrijkste kunst- en antiek
beurs van de Lage Landen en
telt dit jaar honderd Neder
landse en tien Vlaamse deel
nemers. De antiquairs, kunst
handelaren en galeriehouders
doen natuurlijk primair mee in
de hoop op mooie verkoopcij
fers, waarbij ze dit keer extra
optimistisch zijn gestemd om
dat het goed gaat met de eco
nomie. Maar ze streven deze
eerbare commerciële doelstel
ling tot nu toe altijd na in pre
sentaties van een hoge musea
le kwaliteit. Noortmans plastic
aanprijzing van zijn Van Gogh
blijkt op deze PAN een uitzon
dering die geen navolging
heeft gevonden.
Dat betekent overigens niet
dat de bezoekers nergens re
clame tegenkomen. Zonder
sponsoring is tegenwoordig
geen enkel groot cultureel eve
nement levensvatbaar en dat
geldt ook voor de PAN. De di
rectie heeft voor de sponsors
echter een apart paviljoen ge
reserveerd dat bezoekers ook
kunnen overslaan. Wie is geïn
teresseerd in de 'kunstzinnige'
Swatch-horloges uit de privé-
collectie van Swatch-directeur
N. Hayek treft in dit paviljoen
op een kleine expositie onder
meer een door Keith Haring
ontworpen horloge uit 1986
aan.
Wie van plan is kunst te
gaan verzamelen, zal aarzelen
bij de Sam Francis die Nico
Delaive aanbiedt voor 1,5 mil
joen gulden, of de Karei Appel
van 350.000 gulden bij +Galle-
ries. Voor de beginner die een
steuntje in de rug zoekt, houdt
de PAN zaterdag vanaif 12.00
uur echter opnieuw een 'Col
lectors Day', met een voorlich
tingsprogramma dat nadruk
kelijk ook is afgestemd op be
zoekers die niet meteen vele
tonnen willen of kunnen be
steden. De PAN Amsterdam
(RAI Parkhal, Amsterdam)
duurt tot en met 3 oktober. De
openingstijden zijn op werk
dagen van 11.00 tot 20.00 uur
en op zaterdag en zondag van
11.00 tot 18.00 uur.
