Turks Fruit, film van de eeuw
Pas op, straks krijg je die verf aan je broek'
'Een eenvoudig iemand' die veel kunstenaars inspireerde
Theo Maassen het
wachten waard
Cultuur Kunst
Exploitatie
Hermitage in
Amsterdam
levensvatbaar
Pieter Tiddens heeft
helemaal niets te melden
MAI
NDAG 27 SEPTEMBER 1999
chef jan rijsdam, 071-5356444. plv chef caroline van overbeeke 071-5356440
Van den Ende gaat samenwerken
Amsterdam Joop van den Ende Theaterproducties gaat samen
werken met Pola Jones Limited, die in Londen musicals als
West Side Story, Showboat, Chicago en Tommy produceerde.
Directeur E. van Lambaart geeft aan dat Van den Ende wil
e groeien en daarbij nadrukkelijk over de landsgrenzen kijkt,
n Door de samenwerking wordt het bedrijf producent van de
West-Endmusical 'Fosse' die 1 februari 2000 in première gaat.
'Fosse' is gebaseerd op de choreografie van Bob Fosse. Hij won
Tony Awards voor onder andere Sweet Charity en Chicago. De
productie 'Fosse' won drie Tony Awards: beste nieuwe musical,
beste lichtontwerp en beste muziekarrangementen.
Haks richt Groninger museum weer in
t Groningen Oud-directeur Frans Haks krijgt de mogelijkheid
het gehele Groninger Museum opnieuw in te richten. Daarmee
mag hij zijn opvattingen over het museum en de overwegingen
voor zijn aankopen verduidelijken. Het Groninger Museum
viert op deze manier het eerste lustrum van zijn onderkomen in
het Verbindingskanaal. De tentoonstelling 'Haks was here' geeft
een overzicht van Haks' handelen in de periode 1978-1995. Hij
e koos vooral kunst waarvan toen niet duidelijk was of het wel
kunst was. Dit vooruitstrevende beleid leidde tot commotie bin-
nen en buiten de Groningse museummuren en het vertrek van
een aantal conservatoren.
NPS-documentaire wint Italiaanse prijs
Hilversum De NPS-documentaire The Hunt heeft in de catego
rie culturele documentaires de Prix Italia gewonnen. Regisseur
Niek Koppen en producent Kees Ryninks namen de onder
scheiding zaterdag in Florence in ontvangst. Het was de 51ste
keer dat het radio- en televisiefestival werd gehouden. The Hunt
gaat over de wereld van de Britse vossenjacht. Koppen volgde
een heel seizoen van de Ludlow Hunt in Midden-Engeland. Sin-
lt j fonia, een abstracte visuele compositie van de NPS, is in New
ejj York in de categorie Perfoming Arts doorgedrongen tot de finale
de Emmy Awards. Jaap Drupsteen zette in Sinfonia het ge-
lijknamige muziekstuk van Luciano Berio om in televisiebeel-
idlen-
;ph' Stripkado in Leidse Stripwinkels
leiden Wie in de week van 2 tot en met 9 oktober bij Dumpie
aan de Nieuwe Rijn en de Leidse Stripshop aan de Aalmarkt een
b stripalbum ter waarde van 25 gulden aanschaft krijgt het Strip-
1 kado 99 cadeau. Het album is geproduceerd door de Leidse
güiStripshop en draagt de titel 'Afgekeurd'. Het gaat om werk van
onder meer Robert van der Kroft, Hanco Kolk Peter de Wit en
Gerard Leever dat nooit eerder in albumvorm is gepubliceerd.
Stripkado 1999 is een productie van de Branche Vereniging
ne >tripspeciaalzaken.
Zo, Turks Fruit' mag nu
naar het Filmmuseum in
Amsterdam. Zo'n beetje ie
dere Nederlander boven
de vijftien heeft de Film
van de Eeuw gezien. Er
kon geen Nederlands Film
Festival voorbijgaan zon
der 'Turks Fruit' in de pro
grammering. Twee jaar ge
leden vierden ze op het
festival nog het zilveren ju
bileum en afgelopen week
end was er een gala rond
de toekenning van speciale
Gouden Kalveren aan het
duo Houwer-Verhoeven.
utrecht robin bruinsma
Wat verklaart het succes van
'Turks Fruit'? „Een bundeling
van talent," denkt hoofdrol
speelster Monique van de Ven,
tijdens de festiviteiten in de
Utrechtse Stadsschouwburg
natuurlijk op de voorste rij, sa
men met cameraman Jan de
Bont en producent Rob Hou
wer. Rutger Hauer was in geen
velden of wegen te bekennen,
regisseur Paul Verhoeven, in de
VS druk bezig met zijn nieuwste
film 'The Hollowman', liet zich
vertegenwoordigen door echt
genote Maitine. Ergens in de
zaal zat scenarioschrijver Ge
rard Soeteman, die evenals Jan
Bosdriesz, verantwoordelijk
voor de montage, van afstand
in de hulde werd betrokken.
Was Martine Verhoeven van
uit Los Angeles overgevlogen,
Jan Wolkers, de grijze eminen
tie, schrijver van de gelijknami
ge roman waarop de film is ge
baseerd, had de boot van Texel
naar het vasteland genomen
om een onnavolgbaar betoog af
te steken. Een prachtige sfeerte
kening van de jaren zestig ('de
geur van vrijheid hing al in de
lucht') als aanloop naar de ont
moeting van al dat talent, in
1973, culminerend in 'een won
derschone film'.
Jan Wolkers noemde ze alle
maal, Rutger 'Floris' Hauer,
Paul Verhoeven, producent
Houwer ('er was een kapitein
nodig, kapitein Rob'). „En
toen," sprak Wolkers, „ontbrak
er nog maar één personage en
dat mocht kapitein Rob een rib
uit zijn lijf kosten. Dat was een
Eva, onze Monique. En de ca
mera smolt van verliefdheid,
nog nooit had een camera het
zo bont gemaakt." (voor wie
het nog niet wist: Monique en
cameraman De Bont zouden
later trouwen).
Voor Monique van de Ven
was 'Turks Fruit' het debuut en
het begin van een carrière, die
haar tot de diva van de Neder
landse film zou maken, een
ster, maar gelukkig zonder de
haast onvermijdelijk lijkende
allures. Ze zat op de Toneel
school in Maastricht en had de
roman 'Turks Fruit' in één
adem uitgelezen. „Ik heb cas
ting director Hans Kemna, die
in die tijd ook nog toneelspeel
de, in zijn kleedkamer opge
zocht en mij voorgesteld. 'Hoi,
ik ben Monique. Ik hoor dat jul
lie 'Turks Fruit' aan het casten
zijn en...' Nou, daarna ging het
snel. Ik kreeg een contract van
Rob Houwer en daarin stond
dat ik 6000 gulden zou krijgen,
dat ik voor een scène mijn
hoofd kaal zou moeten sche
ren, dat ik niet zwanger mocht
raken en dat ik injecties moest
toestaan om mooi lelijk dood te
gaan."
Hoe Monique zich als Olga in
die sterfscène verweert, hoe ze
haar mond volpropt met turks
fruit, konden de galagangers
l nog één keertje zien.
amsterdam gpd
De exploitatie van een depen
dance van het Hermitage-mu
seum uit Sint-Petersburg in het
eeuwenoude 'Amstelhof in
Amsterdam is financieel levens
vatbaar. Dat blijkt uit een haal
baarheidsonderzoek dat het af
gelopen jaar is verricht door ir.
H.G. Verploegh van het ac
countantskantoor KPMG.
De nabij het Muziektheater
gelegen 'AmstelhoF is sinds
1683 eigendom van de Diaco
nie der Hervormde Gemeente.
De diaconie verhuurt het com
plex van 25.000 m2 aan de
Stichting Amstelhof, die er een
bejaarden- en verpleeghuis ex
ploiteert. Omdat het complex al
lang niet meer aan de moderne
kwaliteitseisen voldoet, verhui
zen de bewoners over een aan
tal jaren naar nieuwbouw in
Diemen.
Nieuwe Kerk-directeur Ernst
Veen stelde vorig jaar de IJprijs
van 25.000 gulden ter beschik
king voor het houden van het
haalbaarheidsonderzoek naar
de Hermitage-dependance. Hij
kreeg deze prijs voor zijn ver
diensten voor de hoofdstad. Bij
de organisatie van tentoonstel
lingen werkt de Nieuwe Kerk al
vele jaren nauw samen met
Hermitage-directeur Piotrovski.
Slot Marinus van der Lubbe-jaar in Lakenhal
theater recensie
wunand zeilstra
orstelling: 'Mijn leven als boom' door
ter Tiddens. Gezien 25/9, Kapelzaal,
een staat avond aan avond
or een stampvolle zaal, de
lder haalt op een avond nog
jet eens het aantal van vijfen-
'ntig toeschouwers. Dat lot
s nieuwkomer Pieter Tid-
ins afgelopen zaterdagavond
Jschoren. En het valt in hem
I prijzen dat hij zich met veel
Jergie inzette, alsof ook hij op
|e toeschouwers mocht reke-
n. Bovendien is er nog een
lost. Het kan in het cabaret
lel gaan, in korte tijd stromen
]el wat jonge cabaretiers door
het kleine naar het middel
ste zalencircuit.
)aar moet Tiddens echter
g nog maar niet op re
ien. Natuurlijk is een zaaltje
?c':t een handjevol bezoekers
r definitie niet gezellig. Maar
k een volle zaal had niet kun-
n verbloemen dat zijn pro-
imma bitter slecht is. Over
ed nagedacht, maar Pieter Ti-
ens heeft helaas niets, hele-
lal niets te melden.
'Mijn leven- als boom' be
schrijft de lotgevallen van Willy
Boom van geboorte tot volwas
senheid. Zijn jeugdjaren spelen
zich af in de jaren zestig en ze
ventig. Dus schetst hij af en toe
- vooral in de simpele arrange
menten van de muzieknum
mers - een beeld van die tijd.
Terugblik op een jeugd - ook in
het cabaret is dat al heel vaak
vertoond. Maar dan wel heel
wat geestiger of ontroerender.
Vooral als het om de ontdek
kingen op seksueel gebied gaat,
wijdt Pieter Tiddens ellenlang
uit. Hij amuseert niet, hij shoc
keert niet, hij verveelt alleen
maar. Na alle affaires met Dien,
Plien, Hotpants en Gwendolien
op school en in de Sociale Aca
demie belandt Willy Boom uit
eindelijk in de goot. En waarom
die daarin terechtkomt, laat het
verhaal in het midden.
Tiddens speelt het verhaal op
semi-toneelmatige manier. Hij
hoeft het dus gelukkig niet van
de publieksreacties te hebben.
Het blijft meestentijds akelig stil
in de zaal. Als het programma
na vijf kwartier is afgelopen,
volgt een minimaal applausje.
Tiddens laat zich echter niet uit
veld slaan en trakteert ons zelfs
nog op een toegift. Is dat nou
moed of overmoed?
leiden sabine van den berg
'Plaats en datum der geboorte:
Leiden, 13-1-1909. Gelaats-
vorm: ovaal. Kleur der oogen:
blauwgrijs. Kleur der haren:
blond.' Bij de ingang van de La
kenhal, in een vitrinekast een
replica van het paspoort van
Marinus van der Lubbe; de
man die een plaats in de ge
schiedenisboeken veroverde
omdat hij in 1933 de Rijksdag
liet branden. De man die het af
gelopen jaar uitbundig is ge-
eerd door kunstenaars en be
langstellenden in Leiden, zijn
geboortestad. Zo werd onder
meer zijn dicht 'O, Arbeid' op
een muur geschilderd, en kreeg
hij alvast twee van de drie ge
denkstenen ontworpen door
het kunstenaarsduo Ron Sluik
en Reinier Kurpershoek. Eentje
bij zijn graf in Leipzig, een hier
in Leiden. Maar om het 'drie
luik' te voltooien moest men
nog eenmaal met de pet rond.
Daarom stond.de slotmanifes
tatie 'Schoonheid, Schoonheid,
wat ooit was' van het Marinus
van der Lubbe-jaar gistermid
dag in de Leidse Lakenhal in
het teken van de derde gedenk
steen.
Martin Schouten
presenteert in de Lakenhal het
'Van der Lubbe-kistje'. Om zo
als hij schertsend zegt: „de
boekhouding van de Stichting
'Een graf voor Marinus van der
Lubbe' wat recht te trekken",
zodat het kunstwerk omschre
ven als de 'drie stenen voor een
metselaar', gecompleteerd kan
worden. En omdat een groepje
kunstenaars met als drijvende
kracht Sluik/Kurpershoek een
'collectie van op Van der Lubbe
geïnspireerde kunst' wilde aan
leggen. Titel van het kistje: 'Jon
gen, met je wankel hoofd', naar
de eerste versregel van het ge
dicht dat Willem Elsschot over
hem schreef. Achter het ruitje
een stapel losbladig drukwerk:
met een briefje gericht aan Van
der Lubbe, een plaat van het
olieverfschilderij van Lucebert
getiteld 'Na de brand'. En het
gedicht van Simon Vestdijk dat
zo begint: „Zijn kop was te
Mongoolsch voor deze lage lan
den..."
Sluik overhandigt de eerste
exemplaren aan de zoon van
Marinus' hospes en aan Van
der Lubbes nicht: Elizabeth, die
overigens vertelt dat zij niet van
plan is het lichaam van haar
neef hierheen te halen: „Ik be
dank de kunstenaars omdat zij
niet slechts aandacht besteed
den aan zijn daad en het daar
opvolgende proces, maar ook
oog hadden voor Marinus als
mens." „De familie wil geen
herbegrafenis. Zijn definitieve
rustplaats is Leipzig. Zo zou hij
het zelf gewild hebben."
Voor aanvang van de feeste-
Kunstenaars reiken de Van der Lubbe-gedenkkistjes uit in de Lakenhal.
lijke middag wrijven de kunste
naars de glazen schuifdeksels
van de zwarthouten kistjes op
tot deze glimmen. Ook muse
umdirecteur Jetteke Bolten is
vlijtig met de poetsdoek in de
weer; kenmerkend voor deze
informele middag, waarin het
publiek na de presentatie vrij is
om boven de verhalenmara-
thon te volgen, of beneden naar
de bands te luisteren, of de vi
deobeelden in de filmzaal te
gaan bekijken.
In haar openingsspeech be
nadrukt Bolten de macht van
de artistieke hand door de eeu
wen heen: „Geschiedenis zit in
het hoofd. Je kunt het gebrui
ken en misbruiken en het is aan
FOTO TACO VAN DER EB
de kunstenaars om hieraan ge
stalte te geven." En dat doet een
groep performers dan ook gre
tig in de verhalenmarathon.
Huub van der Lubbe (geen fa
milie, wel zanger van De Dijk)
draagt zelfgeschreven gedich
ten voor: „Rinus, had jij het ge
weten, je had weer zo gedaan,
maar dan nog overtuigder, nog
eens zo fel."
In de voorhal klinkt muziek
van het trio 'Dempsey': Neder
landse levensliederen begeleid
op accordeon, gitaar en afwis
selend bijgestaan door viool of
fluit. Melancholische melodie-
en met een vette knipoog naar
de smartlap. Maar zo echt dat
je stil blijft om te luisteren.
Hierna vier muzikanten uit
Mongolië in traditionele kledij.
En de marathon draaft voort.
Kunsthistoricus en accordeo
nist van 'Dempsey', Michael
van Hoogenhuijze, legt uit hoe
hij bij onderzoek naar de stads-
historie gefascineerd raakte
door alle fragmenten die hij
over de beroemde Leidenaar te
genkwam. Dat het soms lijkt of
de geschiedenis in Leiden al
leen voorbijkomt, terwijl zij wel
degelijk 'op de gevels zit ge
plakt'.
En dat Marinus van der Lub
be een gewoon mens was, een
activist die pardoes in de we
reldgeschiedenis belandde. Iets
wat iedereen had kunnen over
vallen maar juist hem over
kwam: „Een eenvoudig iemand,
maar ook een dichter die on
verwachte observaties had." Ie
mand die veel kunstenaars in
spireerde en die, als Berlijn toe
stemming verleent, volgend
jaar zijn derde steen krijgt, na
bij de Rijksdag. Daar waar het
allemaal begon.
Belangstelling voor open ateliers op Kunstroute '99 in Leiden
'en silvan schoonhoven
en der slagregens en opklarin-
ta< i konden belangstellenden
elopen weekeinde voor de
de keer de Leidse Kunstrou-
volgen. Bezoekers konden
alleen een kijkje nemen in
erieën door de hele stad,
ar ook bij de kunstenaars
lis of in hun atelierruimte,
ze manifestatie, een initiatief
het Centrum Beeldende
e nst, vormde de opening van
Leidse kunstseizoen,
zoekers van de Kunstroute
l,a* jonnen in het zenuwcen-
m van de manifestatie, de
1 ag aan de Aalmarkt. Hier
ac's een voorproefje te zien van
51 werk van de deelnemende
;eI ïstenaars. Op basis van dit
'rzicht kon men een selectie
ken uit het grote aanbod van
eries en ateliers. Veel men-
waren dan ook druk bezig
het aankruisen op lijsten
het uitstippelen van routes
de plattegrond om vervol-
is over de binnenstad uit te
aieren.
fie in de Waag de vreemde
stbruine koraalriffen van Pa-
ia Fijneman gezien had, kon
oorbeeld koers zetten naar
ateliercomplex aan de
igweg. Daar hingen Fijne-
Ü^ns scharen en spijkers, ge-
Jschap dat eruit zag of het
j- zend jaar in de klamme bo-
'n had liggen roesten en nu
het grondwater was gered,
organische werktuigen zijn
j ekt met een dikke roestkorst
at ze voorgoed onbruikbaar
en alleen nog maar als
ia-abstracties aan een gale
Kunstenares Simone de Jong beschildert Katja met een kanten jurkje van henna in Kunstcentrum Haagweg tijdens de Kunstroute '99.
riemuur kunnen hangen in je die verf aan je broek," waar
plaats van in een werkhok. schuwt een vrouw haar man
Voorzichtig schuifelen de be- terwijl ze zelf een veilige af-
zoekers de ateliers aan de stand houdt van de centimeters
Haagweg binnen, waar de verf dikke olieverfkorst op de werk-
manshoog tegen de muren is tafel en de dichtgeslibde verf-
opgespat. „Pas op, straks krijg bussen op de vloer. Er hangt
een geur van olieverf. „Willen
ze bij jou een beetje bijten?,"
polsen de kunstenaars eikaars
verkoopsucces. „Zag je welke
prijzen ze beneden hanteren?!
Vijfduizend vind ik belachelijk!"
Naast het verkopen van kunst
FOTO TACO VAN DER EB
blijkt de Kunstroute voor een
aantal schilders een prima gele
genheid om hun creatieve va
kanties in Zuidfranse boerderij
tjes te slijten.
Een andere trekpleister op de
route was Ars Aemula Naturae
aan de Pieterskerkgracht. Hier
was onder andere werk te zien
van Adriaan Bos, Eva de Visser
en van de Georgiër Raphael
Mnatsakanov. Laatstgenoemde
gebruikt kleuren die anderen
liever van het palet weren. Zijn
vogels, opgebouwd uit stroken
van metaalornamenten, krijgen
een onechte ijzerglans. Zijn
groen uitgeslagen papegaaien
üjken uit blik gestanst of uit vals
edelmetaal. Van Jaqueline
Leeferink hangen er twee doe
ken. Hagelwitte roeiboten drij
ven in scherp zonlicht in het
water van de Middellandse Zee.
•Het geheel ademt een warme
steriliteit.
In de tuinzaal van het CBK
was een tentoonstelling geheel
gewijd aan grafische kunst. Te
zien was hoe het gezicht van de
grafiek de afgelopen jaren
enorm veranderd is door de op
komst van de electronische
beeldmanipulatie. De enorme
mogelijkheden van de compu
ter hebben een nieuwe beeld
taal die gebruikt maakt van lo
go's, symbolen, typografie en
elementen uit de zap-cultuur.
Traditionele litho's hingen dan
ook naast trendy vormgegeven
flyers uit de Roxy. Op een
i-Mac konden bezoekers een
interactieve rondleiding door
Leidén maken. Dit programma,
Vandestraat, is het resultaat van
een project van Harold Schou
ten. Hij combineerde schetsen
van stadsuitzichten met audio-
en videomateriaal. Wie achter
de computer plaatsneemt kan
zo rondwandelen door de stad
maar ook zelf tekeningen of
commentaar toevoegen.
theater recensie
wunand zeilstra
Voorstelling- 'Ruwe pit', soloprogramma
van en door Theo Maassen Gezien:
23/9, schouwburg Leiden.
Nog voor hij ook maar een
woord gezegd heeft, krijgt Theo
Maassen al meer dan een be-
leefdheidsapplausje. Hij zegt
het een en ander, waarna hij
een ongemakkelijke pauze laat
vallen. Dat kan hij goed, heel
goed zelfs - het verhoogt de
spanning. Met enige onbehol
penheid kijkt hij de zaal in en
verklaart de indruk te krijgen
dat het vanavond weer jülemaal
alleen van hem moet komen.
Wie op een dergelijke manier
een gulle lach weet te scoren,
heeft de kunst van een echte
cabaretconference in de vin
gers.
Op het nieuwe programma
hebben we een tijdje moeten
wachten. De kwaliteit van de
oorspronkelijke versie voldeed
nog niet aan zijn eigen opvat
tingen. Uiteindelijk is 'Ruwe pit'
nu te zien. Het wachten blijkt
zonder meer de moeite waard,
al zullen we later terugkijkend
op de carrière van de snel rij
zende ster van dit cabarettalent
het huidige programma waar
schijnlijk niet als inhoudelijk
sterk kwalificeren. Daarvoor is
het tekstmateriaal hier en daar
te nadrukkelijk grof aangezet.
Evenals bij eerdere optredens
van Maassen zit de kracht van
zijn programma vooral in de
soepele omgang met zijn pu
bliek. Moeiteloos zet hij de zaal
naar zijn hand. Op zulke mo
menten is hij meesterlijk. Zo
koos hij bijvoorbeeld een vijf
tienjarig meisje uit de zaal, met
wie hij een improvisatietje in el
kaar zette. Zoiets mag dan wel
een beproefde methode zijn,
maar hij weet in dat onver
wachte geheel toch ad rem te
blijven.
Maar al te graag speelt hij de
lefgozer met de grote bek, bij
voorkeur het type dombo dat
bij tijd en wijlen griezelige on
zin uitkraamt. Het is zijn speci
aliteit. Natuurlijk zit daar een
moralistisch trekje achter,
Maassen probeert op zijn ma
nier toch de thema's als zinloos
geweld en intellectuele vervlak
king aan de kaak te stellen.
Naar zijn mening gebruiken we
te veel hersencellen voor vol
strekt irrelevante informatie,
wat hij aan de hand van de lul
ligste reclamedeuntjes overtui
gend demonstreert. De bood
schap is listig verpakt.
Vercommercialisering van
bijvoorbeeld de sport komt ook
uitgebreid aan bod met als
geestige inconsequentie dat hij
na afloop van de voorstelling in
de foyer door de verkoop van
allerlei prullaria aan merchan
dising doet. Er bestaat kennelijk
behoefte aan. Eigenlijk blijft al
leen de bedoeling van het be
roemde, aan Wim Sonneveld
ontleende slotlied ('Haal het
doek maar, doe het licht maar
uit...') in het duister. Theo
Maassen zingt het nu ook ter
afsluiting van zijn optreden. Pa
rodie of eerbetoon - in dit pro
gramma komt het zo maar uit
de lucht vallen. Jammer, maar
erg is dat overigens niet, want
er viel al genoeg te lachen.
