Veemarkten geen lang leven meer beschoren
Economie
ns[i
VRIJDAG 17 SEPTEMBER 1999
'Ze hebben het etiket overbodig en vooral gevaarlijk vanwege besmettingsgevaar opgeplakt gekregen
melden zich in alle
legte. Boeren en hande
ren uit het oosten van
land en de Veluwe-
eek. Bij de toegangs-
lort van het terrein waar
de IJsselhallen staan,
dt gezegd wat de in-
ud is van de aanhang-
gen, er wordt marktgeld
uitgeladen en ge
il rkeerd. Iemand maakt
lege wagen schoon
t een hogedrukspuit,
men het tafereel zoals
volgens de overleve-
g hoort: loeiende koeien
mannen met petten die*
eeltige handen laten
ppen. De blikken blij-
i afgewend, precies zo-
honden dat doen als ze
aars geslacht of kracht
asten.
feite gebeurt hetzelfde: gaan
met elkaar in zee of niet? Op
beton klakken de klompen
tikken de wandelstokken. In
hoek bij de ingang van het
restaurant, waar de siga-
walmen en net zoveel koffie
bier en jenever wordt ge-
nken, knipt een kapster bij-
cale hoofden.
let bestaat dus allemaal nog.
aar tegen de verdrukking
zeggen twee mannen in
die uit de Achterhoek zijn
omen om in Zwolle schapen
'oor de liefhebberij' - te ko-
„Als dierenbeschermers
klagen, zijn er wel politici
bureaucraten die de vee-
rkt het graf in willen rege-
bromt er een. Ze zeggen
graag te komen, maar niet
'erwachten dat het instituut
markt nog een lang leven is
choren. „Het is net als met
landbouw in het algemeen:
n liefde en geen kennis van
larktmeester Henk Dubbel-
is het met dat laatste volle
eens. Hij is in Zwolle elke
ik één dag God op aarde. Hij
t de markt, de grootste van
Ierland voor wat betreft run-
in, in goede banen en heeft
lijsten van de aanvoer van
in de hand. „De markt
t", zegt hij. Vorige week
er een totale aanvoer van
'5 beesten, nu negentig
le- N 'der. De prijzen zijn gelijk of
lager. „Mannelijk super en
J'e kwaliteit staan met ge-
s61 Ideld zes gulden per kilo ge-
iclvi' ht gewicht onder druk.
fstkwaliteit is met iets meer
drie gulden per kilo gelijk
vorige week."
sspfl eemarkt wil vandaag vooral
htveemarkt zeggen. Slechts
vierde van de aangeleverde
en is nog gebruiksvee. Het
f\ 1" volgens Dubbeldam te
;en met de angst voor ziek
een dier dat van de vee-
3 komt kan in theorie - ik
in theorie, want hier is nog
'l een ziekte overgeslagen -
onder de leden hebben en
'teekt zo automatisch de
'ndheidsstatus van het be-
1u\&
Op de veemarkt in Zwolle worden de koeien verhandeld door middel van het ouderwetse 'handjeklap.
drijf waar het aan wordt toege
voegd."
Er.is een enorme smetvrees,
zo benadrukt ook handelaar
Hendriks uit Berningen. Hij is
een schorser: een man die op
de markt grote aantallen koopt
en ze dezelfde dag weer ver
koopt. Hij brengt geen vee, en
neemt niets mee naar huis,
maar is van cruciaal belang
voor de prijsvorming. „De boe
ren willen je niet op het erf
hebben", zegt hij met een
wrange lach. „Je wordt hoog
stens toegelaten als er steriele
klompen en jassen en mond
doekjes beschikbaar zijn."
De varkenspest heeft bij de
politiek en de consument de
toon gezet. De grootste angst
betreft echter mond- en klauw
zeer, een ziekte waar niet tegen
geënt wordt omdat een aantal
landen geen vlees wil dat ge
vaccineerd is. „De wereld wordt
steeds gekker", concludeert
Hendriks, onderwijl een collega
een stapeltje briefjes van 250 in
de hand duwend. .Alles moet
steeds sterieler. Alles moet ge
controleerd. Een koe mag bij
wijze van spreken niet meer
verkouden worden - leve de an
tibiotica - maar haar tegen de
mazelen inenten is taboe. De
beesten worden echter wel
steeds meer kasplantjes, waar
door die angst voor ziekten nog
weer meer toeneemt en uitein
delijk misschien gerechtvaar
digd is."
Nederland heeft nog acht
veemarkten. In volgorde van
grootte zijn dat Leeuwarden,
Utrecht, Zwolle, Den Bosch,
Leiden, Purmerend, Groningen
en Doetinchem. Ze zijn ver
enigd in de Groep Nederlandse
Veemarkten (GNV), die onder
leiding staat van André de long,
zelf directeur van de markt in
Leiden. Dat veemarkten een
broedplaats van ziekte kunnen
zijn, vindt De Jong onzin. „Die
ren komen er bijeen en ook
mensen, maar wat wil dat zeg
gen? Voetbalstadions zou je
dan ook moeten sluiten. Weet
jij veel wat je buurman heeft?"
De Jong onderstreept dat op de
veemarkt veel controle is. „Er
zijn veeartsen, mensen van de
dierenbescherming, de Algeme
ne Inspectiedienst, de Rijks
dienst voor keuring van Vee en
Vlees."
Het aantal veemarkten is de
afgelopen jaren gestaag terug
gelopen. Twintig jaar geleden
waren het er nog een stuk of
dertig, waaronder veel biggen-
markten. De varkenspest zorg
de ervoor dat de biggen niet
meer op de markt kwamen en
nu zou dat overigens ook niet
meer hoeven, omdat ze een
'homogeen product' zijn ge
worden. Het wil zeggen dat ze
zo gestandaardiseerd zijn. dat
er geen kwaliteitsverschillen te
bespeuren vallen. Het indu
strievarken is bij zijn leven al
een worst of een ham en wordt
niet per stuk maar per kilo ver
kocht of geveild. Bij de runde
ren ligt dat anders. Het gaat
vaak om uitgewerkte melkkoei
en en daarvan zijn er geen twee
hetzelfde. De handelaar moet
ze zien om een prijs te kunnen
bepalen.
Die prijs wordt op de vee
markt bepaald, hoewel veel
boeren en handelaren regelma
tig zwichten voor de verleiding
direct met de slachthuizen - in
Nederland nog vier grote groe
pen - te onderhandelen. „Dat is
natuurlijk wat de slachthuizen
graag willen", zegt De Jong. Hij
heeft zelf meegemaakt hoe kal
veren - Leiden is vooral een kal
vermarkt - vanaf eind jaren '70
naar opvangcentra werden ge
bracht. „Grote afnemers gingen
direct naar de veehouders en
boden een aantrekkelijke prijs
per kilo. Als het lukt om die
prijs te monopoliseren, heb je
daarna natuurlijk vrij spel."
De oprichting van de GNV
heeft dat proces gedeeltelijk ge
keerd, maar naar schatting zijn
er nu in het land zo'n 55 'verza
melplaatsen' waar vee direct
wordt verkocht. Volgens De
Jong ontbreekt op die plaatsen
controle op hygiëne maar na
tuurlijk voorai het marktme
chanisme. Hij maakt nu mee
dat kalveren via de verzamel
plaatsen terugkomen op de
markt, omdat ze daar gewoon
meer waard zijn. Je krijgt altijd
100 gulden meer dan wat de
slachthuizen bieden. En zodra
de handelaren dat begrijpen
komen ze terug."
De Jong is zeker niet pessi
mistisch over de rendabiliteit
van de (grote) veemarkten. „We
maken hier winst, en dat komt
ook omdat de markthallen tal
van andere activiteiten herber
gen, van popconcerten tot exa
men doende studenten. We zijn
gewoon een gezond bedrijf."
Voor de kleinere en open mark
ten, zoals die van Doetinchem
en Purmerend, ligt het moeilij
ker. De gemeente Purmerend is
vanwege de toeristische waarde
bereid het jaarlijks tekort van
een ton aan te vullen. In Doe
tinchem, waar naar schatting
twee tot drie ton ontbreekt, wil
de gemeente dat niet en ligt op
heffing voor de hand. Soms lukt
het overigens om de markt el
ders weer op te starten. Zoals in
Schagen, waar men niet langer
op het schilderachtige plaatsje
naast de kerk bijeen mocht ko-
fnen. Met hulp van een aantal
particuliere investeerders pro
beert men het nu op het terrein
van een tuincentrum.
Er is een babylonische
spraakverwarring rond de vee
markten concludeert De Jong.
Ondanks dat ze aantonen ren
dabel te zijn en de aanvallen
van bijna-monopolisten weten
te doorstaan, hebben ze het eti
ket 'uit de tijd', 'overbodig' en
vooral 'gevaarlijk vanwege be
smettingsgevaar' opgeplakt ge
kregen. En die smetvrees lijkt
alsnog de dolksteek te worden
voor de sector.
In Brussel zijn regels opge
steld voor plaatsen waar bees
ten samen komen voor de ex
port. Ze zijn vervat in een Euro
pese richtlijn, de 64/432. Onder
invloed van de varkenspest en
alle schandalen is die lijst
steeds langer geworden: de
laatste versie telt 28 voorwaar
den. De Jong briest dat hijzelf,
ook in zijn hoedanigheid van
voorzitter van de Europese vee
markten, aan de wieg gestaan
heeft van de nieuwe regelge
ving. „Na de varkenspest zijn
we in Nederland met elkaar om
de tafel gaan zitten teneinde re
gels op te stellen voor de ex
port. De bedoeling was garan
ties te geven en te voorkomen
dat andere landen zo makkelijk
de grenzen voor drie maanden
kunnen sluiten. Iets wat van
daag nog steeds gebeurt - zie de
dioxinecrisis - en in feite con
currentievervalsend werkt."
De regels werden door Brus
sel overgenomen en zijn daar
onder invloed van Den Haag
uitgebreid en ook aange
scherpt. „We voegen van alles
toe waardoor we onszelf in de
vingers snijden. Met is dat ty
pisch Nederlandse van voor de
muziek willen uitlopen, alles
willen dichttimmeren, zonder
de realiteit te kennen", bitst De
Jong. De 28 regels zijn deze zo
mer van kracht geworden voor
wat betreft de verzamelplaatsen
voor de export, maar de ver
wachting is dat ze ook losgela
ten zullen worden op het bin
nenlandse verkeer. Over het ef
fect is de Jong duidelijk: „Als
dat gebeurt, kunnen alle mark
ten sluiten. Punt."
De regels zijn van een verstik
kende pieduttigheid. „Er wordt
geëist dat er overdekte reini
gings- en ontsmettingsplaatsen
zijn die ook bij 20 graden vorst
als alle bacteriën het loodje
hebben gelegd - kunnen func
tioneren. Alle vloeren moeten
verhard en egaal zijn, wat het
einde betekent voor alle open
markten. Er moet een - strikt
gescheiden aan- en afvoerka
naal zijn, de gehele ruimte
moet na elke marktdag geheel
worden ontsmet. Er moet
De Jong onderbreekt zichzelf
en laat zich overmannen door
wat hij 'zoveel dwaasheid'
noemt. Het is illustratief, vindt
hij, dat Den Haag de regels die
voor de varkens waren opge
steld gewoon gekopieerd heeft.
„Je kunt een varken schoon
spuiten, maar een rund echt
niet. Die wordt meteen ziek."
Nu is het afwachten. „Het
laatste wat wij van het ministr
rie te horen hebben gekregen is
dat 28 regels 'zeer waarschijn
lijk' ook voor de veemarkten
gaan gelden", zegt De Jong. Na
vraag bij het ministerie leert dat
'er nog niets is besloten', alles
in een beginstadium verkeert
en dat de richtlijn 64/432 niet
bekend is bij de ambtenaar die
gaat over de Nederlandse ver
markten. De ambtenaar wil
persoonlijk niet ingaan op de
problematiek. De enige verkla
ring die de GNV hiervoor kan
vinden, is dat ze in Den Haag
bang geworden zijn na de pro
blemen rond de inkrimping van
de varkensstapel en het opstap
pen van Hayo Apotheker. „Ze
zijn gewoon doodsbang. Eerst
voor ziekten die ze niet kennen
en nu voor eventuele juridische
gevolgen van verkeerd beleid",
zegt een lid van de GNV die
anoniem wil blijven.
Voorzitter De Jong blijft
wachten en werkt ondertussen
aan modernisering van de vee
markten. Dit najaar zal de eer
der gestarte elektronische
markt worden vervolmaakt.
„Een unicum in de wereld en
een uitkomst voor bijvoorbeeld
de handel in gebruiksvee. Je
kijkt wat er aangeboden wordt,
gaat het bekijken en eventueel
kopen." Terwijl de bond van
veehandelaren sputtert dat het
niets wordt met internet, ziet de
GNV het als het begin van een
algemeen moderniseringspro
ces.
De veemarkten zullen meer
(administratieve) taken en
diensten krijgen, 'centra voor
veehandel' gaan worden Ove
rigens doen zij al, zo stelt De
Jong, heel veel werk voor de
overheid. „Kijk naar het scan
nen van oormerken, het bijhou
den van de veestroom. Als wij
het niet doen wie dan? En dat is
een gedachte waarbij De Jong
zich uiteindelijk vleit: de vee
markten zijn onmisbaar ook
omdat de overheid de regels die
ze verzint zelf niet kan laten uit
voeren of controleren. „Als wij
er morgen mee moeten ophou
den, stort alles als een kaarten
huis in elkaar. Laten we hopen
dat dat in Den Haag bekend is."
lompen: ze horen bij het traditionele beeld van de veemarkt.
Twee veeboeren kijken mistroostig voor zich uit. De veemarkt lijkt zijn langste tijd te hebben gehad.
FOTO'S CPD PHIL NIJHUK
