LV C gaat verbouwen
n*
Tien jaar Galleria Propitia: een
ntoonstelling met 'kermiseffect'
'Zuid-Afrikaans is eigenlijk vele talen
Cultuur Kunst
Passie en professie
DAG 17 SEPTEMBER 1999
h rijsdam. 071-5356444. plv chef caroline van overbeeke 071-5356440
ostons' paneel voor de rechter
^fr/boston Een Nederlandse rechter moet bepalen wie
idschapje op paneel van de zetiende-eeuwse kunstenaar
rie met de Bles toekomt. Het paneeltje bevindt zich in het
seum of Fine Arts in Boston. Dat wil het aan Nederland
:nken, als dat met eigendomsbewijzen op de proppen komt.
ederland is onenigheid over de vraag wie het kunstwerkje
,ehoort. De kleindochter van verzamelaar Koenigs denkt dat
iaar toekomt, maar volgens het ministerie is het door Koe-
ooit overgedaan aan collega-collectioneur Goudstikker. Vo-
aarwees OCW de claim van de erven Goudstikker op een
al van diens kunstwerken af, omdat er geen juridische
dslag was ze terug te geven. De Goudstikkers waren het
niet mee eens en spanden een rechtzaak aan, die 18 okto-
lient in Den Haag.
instcollecties op internet
prdam» De Mondriaan Stichting gaat culturele instellingen
uleren digitale media te gebruiken om hun publiek beter te
ideren. De stichting stelt daarvoor in totaal 900.000 gulden
hikbaar. Bijna zestig instellingen hadden een aanvraag voor
iidie ingediend. Daarvan zijn er zeventien gehonoreerd. Zo
angt de Stichting Volkenkundige Collectie Nederland
000 gulden om de collectie van het Museum van Volken-
de in Rotterdam onder meer op internet te ontsluiten. Er
>n zowel beschrijvingen als afbeeldingen te zien zijn.
nser Lemaïtre geëerd
[richt Gérard Lemaitre krijgt op 9 oktober tijdens de Ne-
ndse Dansdagen in Maastricht de - eerste - Prijs van de
rlandse Dansdagen. Het gaat om een bedrag van 25.000
_en, ter beschikking gesteld door de Stichting Cultuur en Be-
Maastricht. De in 1936 in Parijs geboren danser Lemaitre is
atste jaren actief bij het Nederlands Dans Theater III, ge-
door de oudere garde.
n' lerlandse filmmaakster krijgt pluim
igeles Het Amerikaanse vakblad voor de amusementsin-
ie Variety heeft de Nederlands-Marokkaanse regisseuse
ïli iajebli Ouazzani als enige niet-Amerikaanse uitgeroepen
is n van de tien meest veelbelovende scenarioschrijvers,
zani debuteerde vorig jaar met de bekroonde documentai-
het huis van mijn vader', waarvoor ze ook het scenario
ef. Ze brengt volgens de Variety-jury 'een nieuw, wereldlijk
lectief dat zo vaak ontbreekt in Hollywood'. Ouazzani
i sinds haar elfde in Nederland. De documentaire 'In het
van mijn vader' gaat over Ouazzani's breuk met haar va-
ezet zich in de film af tegen Marokkaans-islamitische hu-
staferelen.
uwe single Paul de Leeuw
Ei Paul de Leeuw heeft een single opgenomen met Fer-
iLameirinhas. 'Naar het Zuiden' werd door de Portugese
[geschreven, die met Rob Chrispijn de tekst schreef. Bo
en zingt Lameirinhas - in het Portugees - mee. De single
lijnt maandag, maar is zaterdag al op radio te horen. Het
e nummer op de single, 'Geef mij de zomer', is een tekst
cda De Munnik. Beide nummers zijn voorlopers van
euw album, 'Stille Liedjes', dat op 11 oktober verschijnt.
oofde Van Gogh onder de hamer
Een door de nazi's geroofde tekening van olijfbomen
iet Alpilles-gebergte (L'Olivette) van Vincent van Gogh is
donderdag te zien bij het veilinghuis Sotheby's in Lon-
lat wil het in december veilen, maar kon woensdag nog
atum noemen. De verkoop gebeurt op verzoek van de ei-
sse, een erfgename van de in een concentratiekamp om
en joodse kunstverzamelaar Max Silberberg. De waarde
iVan Gogh wordt geschat op ruim 11 miljoen gulden. De
me kreeg de tekening van de stichting Pruisisch Cul-
it, die in Berlijn zeventien musea beheert.
j> kw
SANDRA SPIJKERMAN
Tien jaar Galleria Propitia Te
2 okt 1999, Galleria Propitia
Nieuwe Rijn 93 en het Cen-
Wende Kunst (groot werk),
he Kerkgracht 19-21, Leiden.
'Als we nu niets doen, kunnen we over twee jaar sluiten
In de grote danszaal van het LVC wordt straks alles strak,
modern en bijdetijds. Volgend jaar gooit het Amster
damse architectenbureau Studio di Architettura, dat ook
de restauratie van het Amsterdamse Paradiso op zijn
naam heeft staan, voor een bedrag tussen de twee en
drie ton de grote zaal in de revisie. Die wordt opgewaar
deerd tot een danceclub/concertpodium rijp voor het
nieuwe millennium.
leiden pablo cabenda
De vloer wordt vernieuwd, het
dj-bordes wordt voor een deel
gesloopt en verandert in een
publiekstribune die het dans-
publiek ten volle kan benutten
om te kijken en bekeken te wor
den. Er komt een nieuwe bar en
voor de toiletten komt een
muurtje om die aan het zicht te
onttrekken. Verder krijgen zo
wel de vj als de dj hun eigen
hok aan de zijkant van de zaal
om, zoals dat 'hoort' in een
danceclub, warm contact te
houden met het publiek. Een
fikse facelift kortom, voor het
LVC met als sleutelwoord:
ruimte. De publiekstribunes die
langs de kant staan, verdwijnen
en de capaciteit van de zaal
wordt met vijftig vergroot naar
zo'n vijfhonderd bezoekers.
In de eerste weken van janua
ri 2000 moet het concertpodi
um de oude veren hebben afge
schud en voorzien van een
nieuw verfje moeten vorm en
inhoud weer meer met elkaar
overeenstemmen. Want dat het
LVC een jeugdig en modern
popcentrum is, is te lang on
dergesneeuwd geweest volgens
voorzitter Fons Delemarre en
directeur Ruud Visser.
,,Er werd vaak genoeg tegen
ons gezegd dat er nooit iets
werd opgeknapt in het LVC, ter
wijl dat heel erg nodig was.
Maar we zijn dit jaar al begon
nen. Alleen de eerste fase van
het project, de grootscheepse
verhuizing van de kantoren,
was natuurlijk onzichtbaar voor
het publiek."
Delemarre benadrukt dat de
veranderingen die worden
doorgevoerd broodnodig zijn.
„De afgelopen jaren hebben we
ons publiek alleen gebrekkige
faciliteiten kunnen bieden. En
dat merk je gewoon in de be
zoekersaantallen. De vloer is op
sommige plekken letterlijk tot
op de draad versleten, de wc's
doen het niet naar behoren en
je mag best zeggen dat wij als
één van de weinig clubs in Ne
derland nog de sfeer van een
oude gribus uitstralen. Als we
willen overleven moeten we
meegaan met je tijd. Het pu
bliek gaat tegenwoordig heus
niet meer in spijkerbroek op de
grond zitten als het niet schoon
is. En we hebben de grootste
moeite om het hier schoon te
kunnen houden."
Plannen voor de verbouwing
bestonden al sinds maart 1998
toen het LVC een convenant
sloot met de gemeente. Maar
keiharde afspraken over finan
ciën bleven uit. Pas later in het
jaar zegde wethouder van cul
tuur A. Pechtold een extra sub
sidie van 50.000 gulden per jaar
toe tot de verhuizing naar een
ander pand aan de Breestraat
een feit is. Met dat 'overbrug
gingskrediet' hoopt het LVC de
verkrotting een halt toe te roe
pen. Met de nadruk op 'hoopt'.
Want de gemeente is nog niet
over de brug gekomen met het
'wachtgeld'.
Delemarre: „Wat mij betreft
smartegeld. Ook al hebben we
nog niks gezien, we zijn alvast
begonnen. Want we zijn het zat
om steeds maar achter een ge
meente aan te hollen die ons al
tien jaar lang aan het lijntje
houdt. Ik heb al heel wat wet
houders meegemaakt die zei
den dat er wat zou gebeuren
met het LVC. En nogmaals: als
je nu niets doet dan kwijnt het
hier weg." Directeur Ruud Vis
ser van het LVC doet daar nog
een schepje bovenop. ,,Als we
nu nog wachten kunnen we
over twee jaar sluiten."
Maar zover is het nog niet.
Sterker nog, als het aan Dele
marre en Visser ligt blijft het
LVC gewoon open tijdens ver
bouwingen. „Kan iedereen zien
hoe we vorderen en delen we
gewoon regenjassen uit als de
verf nog nat is."
Enige maanden geleden eer-
scheen 'Passie of professie. Gale
ries en kunsthandel in Neder
land' van Truus Gubbels. In
haar studie, waarop zij in Am
sterdam is gepromoveerd, be
handelt Gubbels het ontstaan en
de ontwikkeling van de Neder
landse galeriewereld sinds 1945.
Truus Gubbels kent als voor
malig Amsterdams galeriehoud
ster de praktijk
van galeries.
Voor haar boek
heeft zij ook
gebruik ge
maakt van de
documentatie
die aanwezig is
bij instellingen
als de Boek
manstichting
en het Rijksbu
reau voor
Kunsthistori
sche Documen
tatie. Het boek
bevat een schat
aan informatie
en voorziet
zonder meer in
een lacune.
Helaas is
haar aandacht
voor Leiden
wel heel be
scheiden. Van
de Leidse gale
ries noemt zij alleen Stelling, als
voorbeeld van een op actuele
kunst gerichte galerie buiten de
grote steden in de randstad.
Over de geschiedenis van Leidse
galeries valt misschien geen
boek te schrijven als dat van
Truus Gubbels, maar een aardig
artikel voor bijvoorbeeld het
Leids Jaarboekje zit er zeker in.
Het ligt voor de hand om te
denken dat de toegenomen be
langstelling voor kunst en de
grotere koopkracht een gunstig
klimaat voor galeries scheppen.
De werkelijkheid is anders. Nog
altijd worden de galeriehouders
gedreven door de passie voor
kunst; het is een hobby, want
met hun professie kunnen zij
zelden de kost verdienen. Geen
wonder dat veel galeries na eni
ge jaren verdwijnen. Truus
Gubbels vraagt zich zelfs af of er
niet sprake is van een 'stille
marginalisering' van galeries.
In Leiden zien we dat het
aantal galeries afneemt. Tegen
deze achtergrond is het des te
bewonderenswaardiger dat de
Leidse Galleria Propitia van
Maria Tillema nu al tien jaar
bestaat. Propitia (Nieuwe Rijn
93) is gespecialiseerd in grafiek
en werk op papier. De jubile
umexpositie wordt thans zowel
in de Galleria Propitia als in het
Centrum Beeldende Kunst (voor
het grotere werk) gehouden.
Nog steeds ziet Maria Tillema
kans bij een expositie een 'hon-
derdguldenprent' uit te brengen.
Voor de speciaal voor het jubile
um vervaardigde prent van Ger-
rit Albers is honderd giüden ei
genlijk een spotprijs. Door de te
rechte nominatie voor de Zilve
ren Veer 1999 krijgt ook de Leid
se galerie Sidac Studio wat meer
publiciteit.
CEES WAAL
morfose on
dergaan van
arme indu
striestad naar welvarende cul
tuurstad. Het gemiddeld inko
men in Leiden is nu zelfs hoger
dan gemiddeld in Nederland.
Bij nogal wat Leidenaren is er
genoeg geld om in kunst te kun
nen investeren. Het is absoluut
niet zo, dat alle kunst zo duur
is. Evenals in de Gouden Eeuw
het geval was, zouden Leidse
kunstenaars en hun bemidde
laars van hun beroep moeten
kunnen leven.
In het kader van de Open Mo
numentendag trokken Leide-
naars vorig weekeinde massaal
langs historische gebouwen en
tuinen. In het weekeinde van
volgende week, 25 en 26 septem
ber, kan er weer een aantrekke
lijke tocht door de stad worden
gemaakt: de Leidse Kunstroute,
clie langs diverse galeries en ate
liers voert.
Truus Gubbels wijst erop, dat
galeriehouders zich ook wel eens
te weinig inspannen om hun
klantenkring te verbreden. Van
de deelnemers aan de Leidse
Kunstroute kan dat niet worden
gezegd. Leidenaren kunnen het
initiatief van de kunstroute
steunen door massaal op te ko
men. Maar niet alleen kijken,
ook eens wat kopen. Kunste
naars en galeriehouders kunnen
dan hun passie en professie (een
beetje beter) combineren.
ide kunst recensie
ja dat is het. Maar wel
e kermis. Galeriehoud-
ria Tillema geeft duide-
dat de jublieumten-
ling voor het 10-jarig
van haar galerie er heel
uitziet dan de reguliere
tt. Die blinken uit in
rmonie en een subtiel
ht. Dat is bij een diver-
•als nu geen haalbare
'erk van maar liefst 26
aars hangt kris kras
kaar. Voor grafieklief-
is het een fraaie ten-
ing. Zeker ook omdat
het kleine werk monu-
nwerk van dezelfde kun-
in het Centrum Beel-
anst (CBK) te zien is.
ir geleden organiseerde
illema ter gelegenheid
eerste lustrum een ex
positie met 40 x 40 cm werk van
kunstenaars van de galerie. Je
zelf herhalen is uit den boze,
dus moest ze bij het 10-jarig be
staan iets anders bedenken.
Ditmaal nodigde Tillema 26
kunstenaars van de galerie uit
om zowel klein als groot werk te
tonen. Het Centrum Beeldende
Kunst stelt speciaal voor deze
gelegenheid de tentoonstel
lingszaal beschikbaar. Daar
hangt het monumentalere
werk, terwijl bij Propitia van de
zelfde kunstenaars kleiner werk
te zien is.
Het aanbod is gevarieerd.
Onder de deelnemers bevinden
zich 'oude bekenden' als Ans
Zuyderhoudt, Lous Stuijfzand,
Frank Porcelijn en Gerrit Al
berts en jongere kunstenaars
als Marco Juriën. Hoewel ook
kleine sculpturen worden ge
toond, is Galleria Propitia al
tien jaar met name een grafiek-
Dat Maria Tillema zich van
het begin af aan heeft gespecia
liseerd in grafiek, heeft te ma
ken met haar grote liefde voor
dit vak, of beter gezegd voor al
les wat gedrukt is. Of het nu om
woord of beeld gaat, dat maakt
niet uit. Het draait voor de gale
riehoudster vooral om de ge
laagde manier van denken die
deze techniek met zich mee
brengt. Eind jaren '50 heeft ze
zelf aan de zaterdagacademie in
Rotterdam het vak geleerd.
Daarnaast biedt deze discipline
volgens Tillema een belangrijke
houvast bij de beoordeling. Je
kunt immers onmiddellijk zien
of iemand de techniek be
heerst.
Dat haar Propitia voor kwali
teit staat, spreekt voor zich.
Hoewel de meeste geëxposeer
de werken semi-abstract zijn
heeft Tillema geen specifieke
voorkeur voor een bepaalde
stijl of stroming. Vandaar het
'kermis-effect' bij deze jubile
umtentoonstelling. Over andere
criteria naast de technische
kwaliteit, wil zij zich niet uitla
ten.
Op de jubileumtentoonstel
ling is, zoals gemeld, goede gra
fiek te vinden. Helaas is dat niet
synoniem voor spannend of in
teressant werk. Zo laat de ge
bruikelijke 'honderdgulden-
prent', ter gelegenheid van dit
jubileum vervaardigd door Ger
rit Alberts, wel erg weinig ruim
te voor de eigen verbeelding.
Ook de rode harten in de litho's
van Fran<;oise Magrangeas of
de kleuretsen van Fran^oise Ag-
uillard zijn weinig spectaculair.
Onorthodoxer zijn de grote li
tho's van Ina Brekelmans. Op
één daarvan doemt een forse fi
guur op uit een donker woud.
Het is nauwelijks zichtbaar, zo
donker is het groen. Daar ont
leent dit werk zijn mysterieuze
karakter aan. Ronduit geestig is
haar kleinere werk met de be
slagkom en garde. En ook de
gevallen vogels van Pim de
Vroomen trekken de aandacht.
De bewerking die de kleine fo
to's van dode vogels hebben
ondergaan, versterkt het gevoel
van triestheid dat hoort bij het
vinden van een dood dier.
Interessant in dit verband is
de tentoonstelling Graphics, die
het CBK tegelijk met Tien jaar
Galleria Propitia organiseert.
Daar is werk te zien van jonge
kunstenaars die op een grens- werkelijke vernieuwing plaats,
overschrijdende wijze omgaan Bij het zien van bijvoorbeeld de
met het begrip grafiek (lees het tijdschriften Merit Judith, het
maken van werk in oplage of project Vandestraat van Harold
reproductie). Hier vindt daad- Schouten of de plannen ANNO
FOTO PR
2000 van Jan Kleingeld, mani
festeert zich direct het verschil
met de over het algemeen tradi
tionele grafiek van Propitia. Dit
zijn twee werelden.
Feestelijke presentatie van Komrij's bloemlezing uit de Zuid-Afrikaanse dichtkunst
Jyrij ontving het eerste exemplaar van 'De Afrikaanse poëzie in 1000 en enige gedichten' uit han-
le Zuidafrikaanse ambassadeur Carl Niehaus. foto mark lamers
LEIDEN SILVAN SCHOONHOVEN
„Het Afrikaans maakt een inhaalslag. Ja
renlang is die taal verboden geweest",
stelde auteur Henk van Woerden. Hij
was een van de schrijvers die voordroe
gen bij de feestelijke presentatie van de
nieuwste bloemlezing van Gerrit Komrij.
Die ontving gisteravond het eerste
exemplaar van zijn De Afrikaanse poëzie
in 1000 en enige gedichten' uit handen
van de Zuid-Afrikaanse ambassadeur
Carl Niehaus. Het is de grootste bloem
lezing die ooit uit de Zuid-Afrikaanse
dichtkunst is gemaakt is.
Gerrit Komrij die de gedichten verza
melde en de inleiding schreef, heeft zich
in twee jaar de Afrikaner taal meester
gemaakt. „Een ongelofelijke prestatie",
volgens de ambassadeur. Een taal leren
is een levenswerk, maar Gerrit Komrij
bleek zich op het standpunt te stellen
dat je niet langer dan een jaar over een
levenswerk mocht doen.
De poëzieavond met receptie en sig
neersessie vond plaats in het Groot Au
ditorium van het Leidse academiege
bouw. Na de presentatie waren er voor
drachten van enkele gedichten uit de
bundel. Opvallend was hoe de klanken
van deze aan het Nederlands verwante
taal konden verschillen. Zoals de am
bassadeur al stelde: 'Het Zuid-Afrikaans
is eigenlijk vele talen ineen'.
Uit de mond van Van Woerden klonk
het Zuid-Afrikaans ingetogen, nostal
gisch, plechtig, misschien wel zoals het
Nederlands 200 jaar geleden klonk. Van
Woerden las een gedicht van Breyten
Breytenbach voor, met wie hij zich ver
want voelde vanwege diens 'volstrekt ei
genzinnige beleving van heimwee: nos
talgie naar een land van herkomst dat
steeds meer vervaagde, steeds meer een
land van de toekomst werd'.
Tom Lanoye maakte van de voor
dracht een performance. „Mijn
Zuid-Afrikaans is misschien een beetje
beschimmeld, maar mijn Nederlands
kan ook de dioxine-test niet helemaal
doorstaan", waarschuwde hij. Zijn
Vlaamse uitspraak van het Zuid-Afri-
kaans was luid, scherp en staccato. „Ik
ben helemaal verliefd op het geluid van
die taal."
Hoewel de voordrachten van beide
auteurs voor mensen die het Zuid-Afri
kaans niet machtig zijn moeilijk te vol
gen waren, genoot het publiek van de
kleur van de taal. Af en toe verstonden
de toehoorders een flard daar waar de
klank even aan het Nederlands raakte.
Tom Lanoye moest ook af en toe gissen
naar de betekenis van een woord. „Maar
dat is juist het leuke van Zuid-Afrikaans,
het brengt je verbeelding op hol."
Voor wie het precies wilde weten was
er naast de bloemlezing zelf (goed voor
ruim duizend bladzijden), een dunner
werkje verkrijgbaar met een lexicon. De
ze 'bloemlezing uit de bloemlezing' be
vat ook tien gedichten die speciaal door
Komrij werden uitgezocht en van com
mentaar voorzien.
Uitgave van een bundel als deze was
tot voor kort ondenkbaar. Het Zuid-Afri
kaans is lange tijd een onbekende uit
hoek van het Nederlandse taalgebied ge
weest. Het was niet politiek correct om
met de taal- en letterkunde van dit land
bezig te zijn. Alle dichter uit Komrij's
bloemlezing, behalve Breyten Breyten
bach, zijn dan ook totaal onbekend in
Nederland. Niet alleen maar klassiekers,
maar ook 'zonderlingen, dominees die
het niet konden laten, de stoutste jonge
tjes van de klas en een enkele schijt- en
schetenrninnaar'. Zuid-Afrikaanse cul
tuur wordt de laatste jaren herontdekt.
„Want," zo zei Van Woerden na afloop,
„de taal heeft zich inmiddels losgezon
gen van iedere politieke connotatie."
