Levenslange fascinatie voor het orgel
Chinees Staatscircus: betoverende hoogstandjes
Cultuur Kunst
Kunstshot '99 voor scholieren verlaagt drempels van de cultuur
festival 'Film by the Sea' uit de
Huiten gewassen 'sneakpreview'
Nieuw Nijmeegs museum Het Valkhof open
I/OENSDAG 15 SEPTEMBER 1999
chef jan rijsdam. 071-5356444. plv chef annet van aarsen 071-5356443
Gitaar Lennon brengt half miljoen op
inNDEN De gitaar die John Lennon bespeelde op de dag dat hij
Paul McCartney leerde kennen, is gisteren voor een half miljoen
julden verkocht bij het Londense veilinghuis Sotheby's. Het in-
jtrument is in het bezit gekomen van een belegger uit New
fork, die per telefoon bood en verder anoniem wenst te blijven,
et uiteindelijke bedrag ging de verwachtingen van Sotheby's
boven. Het veilinghuis had geschat dat de gitaar zo'n 3,5 ton
opbrengen.
Muziekprijs open voor inschrijving
a [msterdam Elke muzikant die in Nederland woont, kan zich
ranaf nu inschrijven als kandidaat voor de Jur Naessens Prijó.
lat is een nieuwe prijs voor een uniek muziekproject, dat een
ireed publiek bereikt, een hoge kwaliteit heeft en origineel is.
tan de prijs is een geldbedrag verbonden, dat sponsors moeten
r ipbrengen. De finale, op 25 oktober 2000, wordt georganiseerd
a loor het Amsterdamse Ricciotti ensemble. Het orkest is opge-
icht door Jur Naessens, die muziek probeert te brengen voor
N )ubliek dat niet naar de concertzaal komt. Een vriend van
ij! laessens vond dat er een prijs moest komen die naar Jur ver-
3, loemd was, omdat hij zoveel doet voor de verbreiding van de
10 nuziek. In de jury van de nieuwe prijs zitten onder anderen
d izzgitariste Corrie van Binsbergen en
gj lopmuzikant/filmcomponist Henny Vrienten.
d Nationale Museumweek voor jongeren
ijDEN/REGio Het Rijksmuseum voor Volkenkunde, het Konink-
jk Penningkabinet, Stedelijk Museum De Lakenhal, Naturalis,
[useum Boerhaave en het Rijksmuseum van Oudheden zijn de
eidse musea die meedoen aan de Nationale Junior Museum
eek (NJM). Ook het Katwijks Museum en Museumboerderij
ud Noordwijk doen mee aan het evenement. Tijdens de Mu-
jumweek, vanaf zaterdag 25 september, openen in heel Neder-
ind tweehonderd musea gratis hun deuren voor kinderen van
tot en met 12 jaar die in het bezit zijn van een Junior Muse-
mpaspoort. Het thema van de NJM is 'De uitvinding'. Ieder
luseum geeft een cryptische omschrijving van een uitvinding
in de collectie is te vinden. Daar is een spannende wedstrijd
j verbonden. Het Museumpaspoort is voor twee kwartjes te
ra ;rkrijgen bij de deelnemende musea. De Junior Museumweek
jurt tot 'en met 3 oktober.
nterculturele showavond in Tripodia
twuk In Tripodia in Katwijk wordt zaterdag 25 september
in interculturele avond gehouden met groepen en artiesten uit
irschillende landen. Op het programma staan onder meer een
abisch orkest, een Spaanse muziekgroep, een Iranese folklo-
itische dansgroep en een Italiaans toneelstuk. De voorstelling
gint om 19.30 uur.
unst-cursussen in De Lakenhal
'enHet Kunsthistorisch Centrum verzorgt samen met Ste-
lijk Museum De Lakenhal een drietal cursussen. 'Traditie en
rnieuwing' gaat over kunstenaars op zoek naar nieuwe we-
In 'Glorie van de Gouden Eeuw' komen werken van Rem-
andt, Hals, Ruisdael en Vermeer aan bod. 'Europese hoofd-
:den' gaat over geschiedenis, stadsontwikkeling en architec-
a van Parijs, Londen, Brussel, Rome, Amsterdam en Moskou,
or meer informatie of inschrijving: Kunsthistorisch Centrum,
efoon: 020-6265490.
ie mgerencentrum Solution op het net
■egom Jongerencentrum Solution in Hillegom heeft sinds
zijn eigen website op het Internet. De pagina is te raadple-
voor de maandagenda en achtergrondinformatie over acti-
:iten en optredende artiesten. Per e-mail zijn online kaarten
8a jestellen voor bands, cabaret en kinderfilm. In de toekomst
Tien er acties en voordelen voor de virtuele bezoeker. Het
'oel es van de pagina is: http://jump.to/solution/, het e-mail-
Pa es is: jcsolution@wishmall.net.
Joop Brons neemt na 500 concerten afscheid als organist van Hooglandse Kerk
„Het is wonderlijk te be
seffen hoeveel organisten
hier hebben gespeeld in de
drie eeuwen dat het orgel
van de Hooglandse Kerk al
dienst doet." Joop Brons,
één uit die reeks van orga
nisten, maakt nu na 5000
diensten en 500 concerten
plaats voor een opvolger.
Vrijdag geeft hij een af-
scheidsoptreden en pre
senteert hij de cd van de
Leidse Cantorij. „Dit orgel
is één van de mooiste van
Europa."
leiden silvan schoonhoven
Meestal zit een organist ergens
in het donker tegen het plafond
van de kerk weggestopt. In de
Hooglandse Kerk is dat anders.
Daar heeft de organist als hij
zich omdraait over de ballustra-
de een goed uitzicht over het
schip. Het gerestaureerde orgel
hangt als een groot houten sie
raad hoog aan de kerkwand. De
met bladgoud ingelegde deuren
voor de orgelpijpen zijn open-
Vroeger sloot de organist de
grote houten deuren na het
spelen om te voorkomen dat
vleermuizen zich tussen het
metaal zouden nestelen. Joop
Brons: .Alleen als meubel is dit
orgel uit 1637 al mooi. Of het
nou Leidse armoede of be
houdzucht of zuinigheid is - het
is na aanschaf nooit meer ver
vangen. In andere steden ge
beurde dat wel. Daar dachten
ze: een nieuwe eeuw, dus een
nieuw orgel. Nu zijn we blij met
die Leidse zuinigheid. Op oude
schilderijen van kerken zie je
Joop Brons: „Dit orgel is één van de mooiste van Europa."
vaak prachtige instrumenten.
Die zijn allemaal verdwenen en
vergeten."
Vrijdag beklimt Brons voor
het laatst de houten trap naar
het orgel, althans in functie.
Volgens de regels van de Kerk
voogdij mag een organist op
zijn zeventigste niet meer in be
taalde dienst zijn. Eigenlijk was
het de bedoeling dat hij op zijn
65ste al met pensioen zou gaan.
Dominee Ad Alblas wist het nog
vijf jaar te rekken, want de ge
meente wilde hem niet kwijt.
„En dat terwijl ik me nog veel te
jong voel. Ik zit er al jaren te
genaan te hikken. Een heel
mensenleven, 46 jaar lang, ben
ik in functie geweest. Dat kun je
je haast niet voorstellen."
Orgel en kerk zijn volgens
Joop Brons onlosmakelijk met
elkaar verbonden. Brons slaat
een akkoord aan en luistert:
„Dat duurt acht seconden, voor
die weggestorven is." Volgens
hem komen koren uit Engeland
naar Leiden om van de bijzon
dere akoestiek gebruik te ma
ken. „Ik kom zelf vaak in Enge
land. De Hooglandse Kerk kan
wat akoustiek betreft wedijve-
FOTO TACO VAN DER EB
ren met menige kathedraal."
Voor de restauratie in 1980
was het orgel in erbarmelijke
staat. Het mechaniek was ver
sleten, de pijpen gedeukt en ge
scheurd. „Ik heb toen de we
deropstanding van het orgel
meegemaakt na de restauratie
die een paar jaar heeft geduurd.
De orgelbouwer zette de eerste
pijpen er weer in. Met enig
kunst en vliegwerk hebben we
daar geluid uitgekregen, want
het klavier was nog op de werk
plaats. Die avond hadden we de
wonderbaarlijke herbeleving
van het oude geluid dat weer
terug was. Elke dag kwamen er
meer pijpen bij en stukje bij
beetje kwam het orgel terug."
De Hooglandse Kerk is een
tweede thuis voor Brons. Hij
maakte mee hoe de gemeente
onder Ad Alblas tot bloei kwam.
Alblas is een bekende Leide-
naar die enorm aan de weg tim
mert. Een man met een groot
organisatietalent. Voor zijn
komst leek het een aflopende
zaak. Nu zit de kerk vol en is de
sfeer bijna té goed. Het is me
soms niet stil genoeg, bijna té
vrolijk allemaal, haha."
Brons hoorde de eerste orgel
klanken in het speelkwartier op
de kleuterschool, die naast de
kerk stond. „Sommige kinderen
wilden brandweerman of vlie
genier worden, en ik organist.
Ik had een opwindbaar gram-
mofoontje met een orgelplaatje.
Gek eigenlijk hoe je als kind al
zo gefascineerd kan zijn door
de muziek van één instru
ment."
Ik heb heel lang pianoles ge
had, maar orgel spelen is moei
lijker. Als je je voeten wilt ge
bruiken voor de pedalen ver
geet je je handen. Concentreer
je je op je handen dan raak je je
voeten weer kwijt." Voor de
restauratie dirigeerde hij vanaf
de orgelbank ook het koor, de
Leidse Cantorij. Bij het nieuwe
orgel was dat niet meer moge
lijk. Zijn zoon nam de Cantorij
over. „Mijn zoon werkt naad
loos met mij samen. Ik hoef
maar even te kijken en het gaat
vanzelf. En een orgel dat sa
menwerkt met een goed koor,
dat is het mooiste wat er is."
leiden nienke ledegang
Dans, grafiek, cabaret en muziek. Ko
mende vrijdag doen zo'n 1800 leerlin
gen uit de bovenbouw van het voort
gezet onderwijs mee aan Kunstshot
'99. Het evenement is bedoeld voor
jongeren die op school het vak cultu
rele en kunstzinnige vorming volgen.
Kunstshot is een initiatief van Leidse
kunstinstellingen. De Stadsgehoorzaal,
de Leidse Schouwburg, het LAKthea-
l! ingen marc floor toch wat te kleinschalig en is leveren aan het Nederlai
ter, LVC, Centrum Beeldende Kunst en
de meeste Leidse musea presenteren
zich vrijdag in een introductiepro
gramma van 30 tot 50 minuten.
Iedere deelnemer volgt een onder
deel waarin theater, muziek en beel
dende kunst/musea aan bod komen-
.Een van de organisatoren, Roland Jur-
riëns, vertelt: „Kunstshot is uniek in
Nederland. Toen scholen met de
komst van de tweede fase ineens te
maken kregen met het vak culturele en
kunstzinnige vorming zaten veel do
centen met de handen in het haar.
Hoe vul je zoiets in? Culturele instel
lingen vonden het niet hun 'pakkie-an'
en andersom hadden docenten het
idee dat ze niets konden beginnen zo
lang ze geen medewerking van
schouwburgen en musea kregen. In
plaats van samen te werken, werden
verantwoordelijkheden op elkaar afge
schoven."
„In Leiden is dat heel anders gelo
pen", vervolgt Jurriëns. „Hier hebben
de verschillende betrokkenen de han
den ineen geslagen en daar is Kunst-
shot '99 uit voortgekomen. En het lijkt
er op dat ons initiatief navolging krijgt.
Een Amsterdams Kunstshot 2000 is
niet ondenkbaar."
Jurriëns is heel blij met de samen
werking. „Ik sta er van versteld hoe
weinig contact er is tussen verschillen
de kunstpodia en musea in de regio.
Samenwerking heeft zoveel te bieden.
Het kan een stad op de culturele kaart
van Nederland plaatsen."
Niet alleen de samenwerking tussen
de Leidse kunstinstellingen is van be
lang bij Kunstshot '99. Jurriëns wil met
het evenement jongeren de weg naar
theater en musea leren vinden. „Bij
Kunstshot gaat het er niet om dat we
middelbare scholieren helpen een
voorstelling te begrijpen, we willen
vooral de drempel om cultureel bezig
te zijn verlagen."
by the Sea' heet Neder-
nieuwste filmfestival en
mee is geen woord teveel
gd. In het Vlissingse bio-
ipcomplex Cine City dat
rdak biedt aan het Zeeuw-
mevenement is de zeelucht
te ruiken. Gisteravond
de eerste editie van start
een festival dat de ambitie
e t zich te voegen bij de 'gro-
gj Irie' (Rotterdam, Utrecht,
terdam) van Nederland.
m by the Sea, op affiches
jeprezen door een goedbe-
zeemeermin, heeft een
Ie insteek gekozen. Gezocht
lar het gat dat het Neder-
s Film Festival, het Interna-
il Film Festival Rotterdam
iet International Documen-
Festival Amsterdam heb-
laten vallen, en dat bleek
i te zijn. Althans volgens
by the Sea, dat een markt
gevonden in niet minder
de ruimte tussen de com-
iële en de artfilm'.
i Vlissingen bestond al tien
net Film Festival Zeeland in
ader van de zogeheten Na-
erfeesten", verklaart festi-
rogrammeur Leo Hanne-
„Het bestuur vond dat
toch wat te kleinschalig en is
met het gegeven van een net
geopende megabioscoop op
het nieuwe festival gekomen.
Vervolgens is nagedacht waar
nog behoefte aan zou kunnen
bestaan bij het filmfestivalpu-
bliek. Toen zijn we uitgekomen
op een combinatie van com
merciële films en artfïlms."
Film by the Sea heeft voor de
festivalweek 52 films geselec
teerd die allemaal op korte ter
mijn in de Nederlandse biosco
pen zullen zijn te zien. Het fes
tival is misschien nog het best
te omschrijven als een uit de
kluiten gewassen 'sneakpre
view'. De filmdistributeurs zul
len zich kortom in de handen
wrijven met een festival dat hun
roulatieprogramma alvast in
het zonnetje zet.
„Zo'n festival aan de opening
van het nieuwe culturele sei
zoen is goed voor de komende
releases," erkent Hannewijk.
,',We zijn een belangrijk plat
form voor de filmdistributeurs
om hun films voor te stellen
aan pers en publiek. Maar de
grenzen tussen kunst en com
mercie staan altijd ter discussie.
Film by the Sea wil zich in bei
de hoeken niet laten drukken.
Om toch een extra bijdrage te
leveren aan het Nederlandse
filmklimaat heeft Film by the
Sea ook zeven films geprogram
meerd die vooralsnog niet de
Nederlandse bioscopen zullen
halen. Het festivalpubliek mag
zijn waardering over de werken
uitspreken, wat ertoe kan lei
den dat een film met behulp
van de sponsors alsnog in rou
latie wordt gebracht.
Zoals het een filmfestival be
taamt, legde Film by the Sea
gisteravond de rode loper uit
voor het bioscoopcomplex Cine
City. Per limousine werden de
sterren opgewacht door show-
bizreporter Albert Verlinde, om
vervolgens hun gang te maken
naar de premièreparty.
Het filmfestival koos voor
twee openingsfilms, met het
door Anjelica Huston geregis
seerde 'Agnes Browne' en het
speelfilmdebuut van Neder
lands regisseur Roel Reiné 'The
Delivery". Hoezeer Film by the
Sea zich door de commercie
laat ringeloren blijkt wel uit de
keuze voor de laatste film. Die
beleefde niet alleen al het afge
lopen weekend in Rotterdam
een voorpremière, maar werd
ook uit de programmering van
het Nederlands Film Festival
gehaald.
nümegen Met een forse duw
tegen een wiel met een zand
loper heeft koningin Beatrix
gistermiddag het nieuwe Mu
seum Het Valkhof in Nijme
gen geopend. Het door archi
tect Ben van Berkel ontworpen
museum voor kunst en arche
ologie heeft 28 miljoen gul
den gekost. Museum Het
Valkhof was bijna zonder
naam geopend. De Nijmeegse
Valkhofstichting spande vori
ge week een kort geding aan
bij de rechtbank in Arnhem
over het gebruik van de naam
Valkhof, zoals het historische
park naast het museum heet.
De Valkhofstichting beheert
de monumentale Nicolaaska-
pel in het park. De vereniging
heeft in het merkenregister la
ten vastleggen dat het begrip
Valkhof alleen in combinatie
met exposities en lezingen van
de stichting gebruikt mag
worden. De museumdirectie
kon het geding op het nipper
tje voorkomen, door af te
spreken dat het museum
steeds zal verwijzen naar de
activiteiten van de Valkhof
stichting. Aangezien het mu
seum minimaal 80.000 bezoe
kers per jaar verwacht, krijgt
de stichting door die afspraak
meer aandacht dan ooit.
FOTO CPD/CEES MOOIJ
circus recensie
sabine van den berg
Voorstelling: 'Confucius' door Het Groot Chinees
Staatscircus Gezien 14/9, pagodetent hoek Haagse
Schouw-Plesmanlaan, Leiden. Nog te zien aldaar t/m
za. 20.00 uur, za. 15 00 uur. zo 13.00 en 17.00 uur.
Acht meisjes op een fiets. Applaus, voor
bizar veel lijfjes op een enkel stalen ros.
Maar dit circusnummer is nog niet afge
lopen. Voor je er erg in hebt, springen er
zelfs acht bij. Niet echt comfortabel fiet
sen dus. Het Groot Chinees Staatscircus
haalde gisteravond tijdens de Leidse
première van 'Confucius' meer van zul
ke duizelingwekkende stunts uit. En het
zag er allemaal uit alsof de artiesten de
ze kunst al in de wieg beoefenden.
Sierlijk, evenwichtig, gedisciplineerd,
maar wat wil je anders, na jarenlange
training. En ze ogen zo jong. Gebeeld
houwde gezichten stralen bij de uitvoe
ring van de gecompliceerde acts. Bloe
metjes in het haar, en soepele ruglijnen.
Geen enkel dier vertoont zich in de pis
te. Het is balanceren en jongleren wart
de klok slaat: pure mensenkracht.
Li Ling houdt kandelaren compleet
met brandende kaarsen in de lucht: op
handen en voeten, één op haar voor
hoofd en er flakkert zelfs een setje op
een houder in haar mond. Dit weer
houdt haar niet om zich tijdens 'Confu
cius' Koninginnecompositie' als slan
genmens in de meest onwaarschijnlijke
bochten te wringen. Zou zij wel een ske
let bezitten, zo vraag je je af. Machtig om
te zien.
Een ballet. De begeleidende muziek
(op band) is gecomponeerd door Confu
cius zelf. Aan deze Chinese filosoof (551-
479 v. Chr.) is het hele programma op
gehangen. Zijn beeltenis prijkt hoog in
de tent, alsof hij waakt over de acroba
ten die net als hij in Shandong (Noord-
China) zijn geboren.
Geen clowns met rode neuzen voor de
kleintjes. Wel speelse leeuwen met
vriendelijke koppen. Net echte dieren.
Maar er zitten twee mannen verstopt in
het dansende pak. De volgende keer
springen dezelfde mannen verkleed als
vis - karpers om precies te zijn - door
hoepels heen. De kostuums zijn versierd
met glitters en kralen in felroze en hard
groen. Ook over de belichting en het to
neelbeeld is nagedacht. Het plaatje is tot
in detail afgewerkt, nergens afgeraffeld;
op een manier zoals je die ook in een
groot theater tegenkomt.
Opvallend is de tegenstelling tussen
de bevallige meisjes met deinende lam
pions en sierlijke linten enerzijds, en
sterke 'ondervrouwen' die hele torens
van mensen (en stoelen of houten ban
ken) torsen aan de andere kant. Blijven
lachen ja. Maar als je één buikspier ont
spant, stort de hele betoverende pirami
de in. Gelukkig is dat niet het geval. Ook
de 'Trap naar de hemel' blijft in even
wicht.
Lieflijk is het openingsnummer 'Dan
sende lotusbladeren'. Hiervoor neem je
in elke hand vier stokjes met bijpassend
servies, in dit geval borden. Laat je pol
sen draaien en als je lang genoeg oefent
vind je geen scherven. Het programma
boekje geeft een toelichting: 'Het draai
en van bordjes vindt zijn oorsprong in
een oeroud Chinees dankritueel; na een
genoten maaltijd lieten de gasten als te
ken van vreugde over het gebodene de
eetschalen op hun bestek, de eetstokjes,
dansen.' Of ze dat zo virtuoos deden als
deze draaiers is de vraag. Geen bordje
valt.
Wel buitelt tijdens het weergaloze
fietsnummer een meisje van haar fiets
zodat zij botst met haar volgster. Dat is
de spanning die je ervaart tijdens een li
ve-optreden. Geen fake, het zijn fysieke
hoogstandjes van topkwaliteit. En daar
om maakt dat helemaal niet uit. Want
voor je het weet, rijden ze weer. Met z'n
zestienen. Op dezelfde fiets.
