Karmelieten 750 jaar op zoek naar Godsverbondenh
'Met duizend draadjes
aan de kerk
«A eL:,hW
Kerk Samenleving
VRIJDAG 10 SEPTEMBER 1999
VANDAAG
•4 n Nicolaas van Tolentino, in de lage landen be-
U kend als Nicolaas van Tolentijn, heeft maar
SEP liefst driehonderd door de kerk erkende, won
deren op zijn naam staan. Deze augustijner
monnik ging in de dertiende eeuw bedelend langs dorpen
en boerderijen in de streek tussen de Marken en Umbrië in
Italië, en genas vaak het vee van allerlei kwalen. Hij had vi
soenen over Maria en Jezus, bekommerde zich om de zie
ken en zwakken en kon met vuur preken over het geloof.
Een vaak door hem gebezigde begroeting luidde: 'ik zie dat
de duivel u plaagt, ik kén uw zonde, spreek hem uit en ik
zal uit naam van Jezus alles vergeven.' Beroemd is zijn visi
oen van Maria waarin zij hem opdraagt om brood te bede
len en het vervolgens op te eten. Nicolaas had juist een
koortsaanval, maar besloot gevolg te geven aan de op
dracht. Bij de eerste happen verdween zijn aandoening.
Dat alles maakte uiteraard indruk op het volk. Nog steeds
deelt men in sommige katholieke kerken en congregaties,
ook in Nederland, op 10 september Nicolaasbroodjes uit
die gelovigen kunnen beschermen tegen ziekte en brand.
Agatha niet van 'Eijk'-en-hout
Dek kxil\o\\ilcè kè/k 'is
Wel Vint tawtifc
zandvoort„Deze katholieke kerk is wel van 't houtje, maar
niet van 'Eijk'-en-hout." De tekst staat op een stuk papier ach
ter een raam van een RK-pastorie in Zandvoort. De Sint Agatha-
kerkmaakt passanten met de oude aanduiding 'van 't houtje'
(katholiek) duidelijk, dat men bepaald niet vierkant achter de
nieuwe Groningse bisschop Eijk staat. Pastor Duijves zei zon
dag in zijn preek, dat hij blij is dat hij geen Groningse pastor is.
Zijn collega's in dat bisdom moesten afgelopen weekeinde een
brief van Eijk voorlezen, waarin de bisschop in spe zich verde
digt, nadat hij in de media is aangevallen over uitspraken die hij
deed in de tijd dat hij docent was op het Limburgse seminarie
Rolduc. Eijk zou homoseksualiteit een neurotische ontwikke
lingsstoornis hebben genoemd en gezegd hebben dat homo's
geen echte liefdesrelatie kunnen hebben.
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER
'Auschwitz-expositie antisemitisch'
Boedapest Hongaarse joden hebben geprotesteerd tegen een
Hongaarse tentoonstelling bestemd voor het vroegere concen
tratiekamp Auschwitz. De opzet ervan is latent antisemitisch,
aldus het protest van de federatie van joodse gemeenten in
Hongarije. De tentoonstelling, die volgend jaar mei door de
Hongaarse premier Viktor Orban wordt geopend, geeft een ver
tekend beeld van de wijze waarop Hongarije de joden heeft be
handeld. „Alle verantwoordelijkheid voor de jodenvervolging in
de jaren '30 en '40 wordt aan de Duitsers toegeschreven." Hon
garije telde aan het begin van de Tweede Wereldoorlog onge
veer 1 miljoen joden. Hoewel de Hongaarse regering hen aan
vankelijk bescherming bood, is toch 80 procent vermoord.
Godsdienstvrijheid beperkt
Washington Een groot deel van de wereldbevolking leeft in
landen met beperkte godsdienstvrijheid. Vooral in China is de
intolerantie ten opzichte van niet-erkende religies, Tibetaanse
boeddhisten en islamitische Oeigoeren groot. Dat concludeert
het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in zijn eer
ste rapport over de internationale stand van de godsdienstvrij
heid, dat voortaan jaarlijks moet verschijnen. Vooral landen
met autoritaire regimes, zoals China, Afghanistan, Cuba, Iran,
Irak en Vietnam moeten het ontgelden. Pakistan en Saudi-Ara-
bië krijgen er van langs wegens vijandige bejegening van min
derheden als sjiïeten en christenen.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE GEREFORMEER
DE KERKEN
Beroepbaarstelling: P J. Weij,
voorheen Geref. predikant te Sint
Jansklooster.
REDACTIE AAD Ril
IETjG 10
BOXMEER ANP
Voortdurend bezig zijn met 'de dingen
van God'. Dat kenmerkt volgens pater
Falco Thuis de karmelieten. Het is dan
ook niet verwonderlijk dat de orde
grote mystici heeft voortgebracht. Met
de stichting van een klooster in Haar
lem vestigden de karmelieten zich in
1249 op Nederlandse bodem.
De ruim 350 karmelieten en karme
lietessen in Nederland vieren het 750-
jarig jubileum morgen in Nijmegen. In
de ordes zit geen groei meer, maar het
aantal leken dat zich met de karmelie
ten verbindt neemt de laatste jaren be
scheiden toe. „Ze staan niet in drom
men voor de deur", relativeert Thuis,
voorzitter van de commissie Karmel
Nederland 750 jaar. „Maar het karmel-
charisma blijft mensen boeien."
Voor het leven intreden bij een reli
gieuze orde doen vandaag de dag wei
nig mensen. Maar enkele honderden
leken doen mee met het gebedsleven
van de paters en zusters of leveren een
bijdrage aan hun pastorale werk. De
oudtestamentische profeet Elia is voor
hen volgens Thuis het grote voorbeeld.
Op de berg Karmel in Israël ontmas
kerde die de afgoden in een krachtme
ting met de profeten van Baal.
Elia's volgelingen leefden in de der
tiende eeuw als kluizenaars op dezelf
de berg en kregen in 1209 van de bis
schop van Jeruzalem een gemeen
schappelijke leefregel. In het spoor van
de profeet zijn de karmelieten op zoek
naar „voortdurende Godsverbonden
heid en waarachtige godsdienstig
heid", aldus Thuis. In deze tijd van
ontkerkelijking ligt voor hen de uitda
ging in „het zoeken naar sporen van
Gods aanwezigheid in de wereld, ook
al is die nog zo geseculariseerd".
Behalve de oude orde van Karmel
ontstond aan het einde van de 16-de
eeuw de orde van de ongeschoeide
karmelieten en karmelietessen. Die
kwam voort uit een door de Spaanse
mystica Teresa van Avila geïnspireerde
hervormingsbeweging. Beroemde kar
melieten zijn de Spaanse mysticus Jo
hannes van het Kruis (1542-1591), de
tot het christendom bekeerde jodin
Edith Stein en de Nederlander Titus
Brandsma (1881-1942).
Paus Johannes Paulu;
Edith Stein, die van 193d
portatie naar Auschwitz!
karmelietessenklooster
burgse Echt verbleef,
Titus Brandsma, in 19421
in Dachau vermoord,
ligverklaard. Het proces
klaring is in een vergevoi murt
Brandsma waarschuwde adsd<
nier van de pers de katl rd na
tegen het maken van pro 071
het nationaal-socialisme.
CDER
Kees en Maaike de
Zeeuw, beiden in de
zestig, hebben ruim
25 jaar als koster ge
werkt. „Mensen heb
ben geen idee, wat er
allemaal bij komt kij
ken om een kerk draaiende te
houden", zegt Kees. Maaike vult
aan: „We zaten met duizenden
onzichtbare draadjes aan de kerk
gebonden." Twee weken geleden
hebben ze de draadjes verbroken.
Het werk is overgedragen, het af
scheidsfeest is geweest, en het
echtpaar de Zeeuw (met twee
dochters) gaat voortaan als gewo
ne kerkgangers naar de dienst.
Dat zal meestal de ge
reformeerde dienst
worden, want ze ker
ken (en werkten) in
het oecumenisch ker
kelijk centrum De
Regenboog in de
Leidse Meerenwijk, waar ook ka
tholieken en hervormden hun
erediensten houden. Op de vraag
of ze door de oecumene verder
van hun eigen kerk zijn komen te
staan, reageren Kees en Maaike
met een eenstemmig 'nee'. „Juist
door zo vaak in aanraking te ko
men met verschillende kerken,
zijn we onze eigen gereformeerde
kerk meer gaan waarderen."
door ONNO VAN 'T KLOOSTER
f Het is allemaal wat losser, meer on-
gedwongen bij gereformeerden, zegt
Kees. Je ziet soms kinderen rondlo-
pen. Even op de preekstoel klaute
ren voor de dominee komt, bijvoor
beeld. Dat zie je niet zo snel in een hervormde
kerk. Daar gaat het net even formeler toe. Een
koster zorgt voor duizend en één details in de
kerk. Dus ik kan bij uitstek de sfeer aanvoelen.
Daar gaat het vaak om. Want wat betreft de leer
zie ik niet veel verschillen tussen hervormden en
gereformeerden. De uitvoering van een dienst is
anders.
Maaike: Iedereen mag in onze kerk alle diensten
bijwonen. Je ziet dus aan de mensen niet van
welk geloof ze zijn. Alleen de ervaring leert je om
onderscheid te maken. Katholieken pakken de
broodjes (hosties) op een andere manier aan dan
protestanten. Die laten het in hun hand leggen
en stoppen het dan in hun mond. Een protestant
pakt het zelf en stopt het broodje in z'n mond
zonder veel ritueel. Het zijn kleine dingen, maar
daar zie je aan met wie je maken hebt. Katholie
ken gebruiken soms ook andere woorden. Ze
spreken bijvoorbeeld over 'het altaar', daar waar
wij het over de avondmaaltafel hebben. Voor mij
zit, net als bij Kees, het grootste verschil in het
ongedwongen karakter van een gereformeerde
dienst. Dat spreekt mij aan. Net als de eenvoud.
Ik houd niet zo van tierelantijnen.
Kees: Van oorsprong ben ik niet gelovig. Ik kom
uit Schiedam. Mijn vader was vertegenwoordiger
bij een borstelfabriek, en eerder anti-kerk dan ge
lovig. Op mijn manier heb ik mij verzet tegen die
houding. In het begin van de jaren zestig kwam
ik in de kost bij een koster van de hervormde
kerk in Diepenveen. Door hem af en toe te hel
pen ben ik met dit vak in aanraking gekomen.
Maaike: Bij mij is het net zo. Ik kom uit een gezin
van vurige PvdA'ers. Geen gelovige familie. In
ons dorp, Schoonrewoerd, ging een aantal vrien
dinnen van mij naar de gereformeerde kerk. Ik
ben meegegaan en heb naderhand, toen ik Kees
leerde kennen, ook hem naar die diensten mee
genomen. Vandaar dat we tot de gereformeerde
kerk zijn gaan behoren. Later gingen we in Lei
den wonen. Ik ben nog diaken geweest in de Be
vrijdingskerk. Dat heb ik twee jaar gedaan. Arme,
zieke en eenzame mensen helpen.
In de Merenwijk zijn Kees en ik bij toeval koster
geworden. We voelden ons thuis in deze kerk en
hadden het gevoel dat we iets meer moesten
doen hier. Er lagen inschrijflijsten voor bepaalde
vrijwilligerstaken, die je kon invullen. Aan welke
activiteit we wilden deelnemen, weet ik al niet
meer, maar we pakten in ieder geval de verkeer
de lijst en schreven ons, zonder het te weten, in
als koster. We zijn hulpkoster geweest totdat in
1996 de coördinator van de hulpkosters, Koos
Huisman, overleed.
Kees: Er liepen zestien hulpkosters rond. En nie
mand wist van elkaar wat ze deden of moesten
doen. Voorheen wist Huisman dat allemaal. Nu
vielen we in een groot gat. Omdat wij al zo lang
bij de kerk betrokken waren, hebben ze ons ge
vraagd de coördinatie te gaan doen. Dat was niet
eenvoudig. Maar we hadden het al eens overge
nomen als Huisman op vakantie was, en kenden
Maaike en Kees de Zeeuw: „Mensen hebben geen idee wat er allemaal bij komt kijken om een
de te houden." foto
dus de gang van zaken. Maaike deed veel over
dag, ik 's avonds en in de weekeinden, omdat ik
ook mijn dagelijkse werk had bij een elektronica-
firma. Tijdens de diensten waren we vaak met z'n
tweeën. Zij zat dan achterin, ik voorin. Je kunt nu
eenmaal niet alles alleen overzien.
Een keer zat er bijvoorbeeld tijdens de dienst een
hond op het portaal van de kerk te poepen. Ie
mand moet het dan opruimen. Inspelen op dit
soort onverwachte dingen is een belangrijk on
derdeel van de kostertaak. Er brak eens een
brandje uit in één van de ventilatoren. Alle lich
ten vielen uit. Dan moet er weer iemand zijn die
de rust bewaart en de zaak repareert. Het werk
bestaat voor het grootste deel uit het uitreiken
van boeken, collecteren, stoelen opruimen, bloe-
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht KNMI
Geldig tot en met zaterdag.
Finland:
Vrijdag vooral in het westen en
noorden wat meer bewolking en
af en toe regen. Elders zon. Za
terdag flink wat zon en droog.
Maxima rond 14 graden in het
noorden en 20 in het zuiden.
Noorwegen:
Perioden met zon, maar in het
westen en noorden af en toe re
gen. Maxima 15 graden langs de
westkust, 21 in de buurt van Os
lo.
Zweden:
In het noorden vrijdag enkele
wolkenvelden en af en toe regen.
Elders vrijdag geregeld zon. Za
terdag vrij zonnig en droog.
Maxima van 16 in het noorden
tot 22 graden in het zuiden.
Denemarken:
Enkele wolkenvelden en kans op
mist. In de loop van vrijdag vrij
zonnig en droog. Middagtempe-
ratuur ongeveer 21 graden.
Engeland, Schotland, Wales en
Ierland:
Vrijdag in Ierland en Schotland
enkele wolkenvelden en kans op
regen. Elders flinke perioden
met zon. Zaterdag breidt de be
wolking en regen zich uit tot over
Wales en Noord-Engeland. Maxi
ma van 15 graden in West-
Schotland tot 24 in Londen.
België en Luxemburg:
Flink wat zon, maar in de och
tend ook kans op mist of wolken.
Maxima steeds rond 26 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vrij zonnig met in de ochtend
plaatselijk mist. Middagtempe-
ratuur tussen 24 en 28 graden.
Portugal:
Vrij zonnig en droog. Maxima
tussen 27 en 33 graden.
Madeira:
Vrij zonnig en droog. Middag-
temperatuur ongeveer 26 gra
den.
Spanje:
Overwegend zonnig en droog.
Middagtemperatuur tussen 28
en 35 graden, langs de Golf van
Biskaje 26 graden.
Canarische Eilanden:
Vrij zonnig en droog. Maxima
tussen 27 en 32 graden.
Marokko:
Westkust: vrij zonnig en droog.
Middagtemperatuur tussen 25
en 30 graden.
Tunesië:
Flink wat zon en nog slechts op
een enkele plek een bui. Maxima
van 32 graden aan zee tot 40 in
het binnenland.
Zuid-Frankrijk:
Zonnig en droog. Middagtempe
ratuur tussen 25 en 30 graden.
Mallorca en Ibiza:
Flinke zonnige perioden en
droog. Middagtemperatuur onge
veer 30 graden.
Italië:
Vrij zonnig met in het zuiden en
langs de Adriatische kust een
kleine kans op een bui. Middag
temperatuur tussen 26 en 31
graden.
Corsica en Sardinië:
Vrij zonnig en waarschijnlijk
droog. Maxima rond 28 graden.
Malta:
Flinke zonnige perioden maar
ook nog kans op een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur
29 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnige perioden, maar ook sta
pelwolken en enkele regen- of
onweersbuien. Maxima op de
)bbert
men neerzetten, het klaarmaken vai e p0j
maaltafel, enzovoort. Belangrijk voo cjire{
ook het maken van een rooster. Na
overlijden zijn er bij de zestien hulp
al waren, nog eens acht bijgekomen ,e5ru
organiseer, dus. |vercj
Eigenlijk wilden we er eerder mee o ncjcje
Maar aan de andere kant wilden we ^onc
entwintig jaar volmaken. Gezien de
die we kregen tijdens het afscheidslite s|a
moeite waard geweest. Maaike: Het
wennen zijn om naar de kerk te jaat j.
gaan en alleen met de dienst bezig Ler q
te zijn, zonder je te bekommeren jjen g(
om de problemen van de organisa- Frjj ls
tie. Maar het lijkt ons wel prettig. Let
krd n;
-schrij
ve het
bij d
ten 2
'i ha
iegiri
o
F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
bewolkt
onweer
warmtefront
Sfl*
regen
sneeuw
V koufront
adk
opklaringen
hagel
lagedruk
mist
windrichting
H hogedruk
zonnig
19 temperatuur
luchtdruk in
1000 hecto pascal
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-512
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
W F
REDACTIE
F. Blok, chef eindredactie algemeen
T Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFJ
Advertenties: 071-53i
Familieberichten:
023- 5320 216
Redactie: 071- 5321
Hoofdredactie 071-53
Ssburge
Hov
ADVERTE
Maandag t/m vrijdag vl.._
071- 5356 230 Jebore
RUBRIEKSADV» J G. 1
Maandag t/m vrijdag vanfc pesc
071- 5143 545
ABONNEMif
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro) I
per kwartaal (acceptgiro)lg
per halfjaar (acceptgiro)fej pem
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die o
het automatisch afschrijven#
abonnements- geld, ontvanf
betaling.
VERZENDING Pi
Voor abonnementen die peif
worden verzonden geldt ee 'P
in portokosten per vi
fetrie
LEIDSCH DAGBLAD OPk
Voor mensen die moeilijk»
hebben of blind zijn (of ee
leeshandicap hebben), is el
het regionale nieuws Asu dv
Dagblad op geluidscassette i y2
nA.A
K
N H U I
meeste stranden rond 27 gra
den, landinwaarts iets warmer.
Turkije en Cyprus:
Flinke zonnige perioden, met in
het westen en langs de Zwarte
Zee kans op een regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur
tussen 25 en 30 graden.
Duitsland:
Vrij zonnig, met in de nanacht en
ochtend kans op mist. In het
noorden vrijdag mogelijk een
paar wolken. Middagtempera
tuur tussen 23 en 27 graden.
Zwitserland:
Vrij zonnig en droog. Maxima
rond 26 graden.
Oostenrijk:
Vrij zonnig en droog. Middag
temperatuur ongeveer 26 gra
den.
Polen:
Flinke perioden met zon en
droog. Maxima 24 tot 28 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Flink wat zon en droog. Middag-
temperatuur ongeveer 26 gra- "^da^n™
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendiei
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgeztj
den.
Hongarije:
Vrij zonnig en waarschijnlijk
droog. Maxima rond 25 graden.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
EST I
avon
C-Le
leen 1
)RS I
ïjj rswe;
t 17 l
rzam
ïtje tc
