Lakenhal verkoopt
ook deel collectie
I
De Lakenhal veilt
jurken Mary Beij
Cultuur Kunst
'Directeur Volkenkundemuseum loopt voor de muziek uit'
stedelijk Museum De Lakenhal Voorverkoop 'Elisabeth' loopt gesmeerd
'Dageraad' groot succes
Werther' maakt nog veel indruk
1INSDAG 31 AUGUSTUS 1999
17
naarsen 071-5356443
j Liverpool Tienduizenden Beatles-fans van over de hele wereld
vierden gisteren in Liverpool het hoogtepunt van de internatio
nale Beatlesweek. Zo'n 150 bands uit vijftien landen speelden
acht uur lang nonstop de geliefde nummers van de 'Fab Four'.
De wijk rondom de legendarische Cavern Club, waar alles in de
zestig begon, werd volledig afgesloten voor het verkeer.
|Öp meer dan vijftig podia speelden bands uit onder meer Ar
gentinië, Japan, Mexico, de Verenigde Staten en natuurlijk
Groot-Brittannië hun Beatlesrepertoire. Op het festival kondig
den de Amerikaanse posterijen de heruitgave aan van een bij
zondere postzegel met de afbeelding van de Yellow Submarine.
Die kleine gele onderzeeër speelt gisteravond een hoofdrol.
Toen vierden de fans de wereldpremière van de opgepoetste
e van de gelijknamige Beatlesfilm uit 1968. De tekenfilm is
|voor het nieuwe millennium met digitale technieken nieuw la*
ingeblazen.
foto epa
|La Pellicana wint prijs oude muziek
utrecht Het ensemble La Pellicana heeft gisteren het Vrien
denprijs Concours van het Holland Festival Oude Muziek in
Utrecht gewonnen. Het muziekgezelschap maakte volgens het
publiek in de Geertekerk de mooiste oude muziek. Het kwartet
La Pellicana speelde werken uit de zestiende en zeventiende
eeuw van Marco Uccellini, Biagio Marini en Diego Ortiz. Voor
het optreden op het festival waren vijf jonge oude-muzieken-
sembles genomineerd. De Vriendenprijs is vooral een aanmoe
digingsprijs voor de jonge musici. Het winnende ensemble mag
op kosten van de organisatie een cd maken.
Tomaten als protest tegen soapseries
Leeuwarden In de stadsschouwburg van Leeuwarden kunnen
maandag rotte tomaten worden gegooid naar drie acteurs. ,,De
'actie tomaat' is een protest tegen al het slechte dat op de televi
sie is te zien, bijvoorbeeld soaps", zegt G. Toonen, directeur van
de stadsschouwburg de Harmonie. „Wij hebben geprobeerd
echte soapacteurs te krijgen, maar ze hadden er geen zin in",
zegt de geamuseerde Toonen. „Onze eigen acteurs gaan nu een
soap opvoeren en hebben verzekerd dat ze wel tegen een to
maatje of tig bestand zijn. Nu maar hopen dat de bezoekers het
lef hebben om te gooien, anders moet ik het zelf doen." De 'ac
tie tomaat' is niet nieuw, maar stamt uit de jaren zestig. Jonge
toneelspelers uit die tijd schopten toen tegen dë gevestigde or
de door tomaten te smijten naar oudere collega's. „Op deze
manier proberen we het tomaten gooien weer wat te introduce
ren", zegt de directeur. Om zoveel mogelijk tomatengooiers te
trekken wordt de soap in de foyer van de Harmonie opgevoerd.
'Wilhelmina' trok 125.000 bezoekers
scheveningen De toneelvoorstelling 'Wilhelmina: Je Main-
tiendrai' van Ton Vorstenbosch onder regie van Mette Bouw
huis heeft in één seizoen 125.000 bezoekers getrokken. Volgens
het Impressariaat Jacques Senf is het de best bezochte naoor
logse toneelproductie. Deze zomer stond het toneelstuk met
Anne-Wil Blankers in de hoofdrol in een uitverkocht VSB Cir
custheater in Scheveningen. In drie weken tijd zagen daar meer
dan 26.000 mensen de voorstelling. Het stuk is winnaar van de
Toneel Publieksprijs 1999. De voorstelling werd ook geselec
teerd voor de Keuze van de Schouwburg. Dit betekent dat de
Rotterdamse Schouwburg het stuk tot de mooiste en beste van
het programma heeft benoemd. Op 5 en 6 september is de
voorstelling voor het laatst te zien in de Rotterdamse Schouw
burg. De voorstellingen zijn al uitverkocht.
Uitspraken Engelsman brengen discussie over 'kunstverkoopin stroomversnelling
LEIDEN PABLO CABENDA
Het Rijksmuseum voor Volkenkunde
mag op dit moment nog geen stukken
uit het depot van het museum verko
pen, zoals directeur S.B. Engelsman
voorstelde. Dat is voor rijksmusea
vooralsnog door Den Haag verboden.
Die situatie zou echter nog voor het
eind van het jaar kunnen veranderen.
„In november aanstaande heeft een
congres plaats, georganiseerd door het
Instituut Collectie Nederland, (de lan
delijke instelling die zich bezighoudt
met behoud en beheer van roerend
cultureel erfgoed), dat moet leiden tot
een algemeen aanvaarde gedragscode
over het afstoten van museale voor
werpen.
Directeur G. A. C. Veeneman
Museum Boerhaave: „Er ligt
voorlopig ontwerp voor een
code waar wij als museum ook
hebben meegewerkt. De heer Engels
man loopt misschien al wat op de za
ken vooruit en concludeert dat na no
vember het een en ander mag worden
verkocht. En als de mogelijkheden
daar zijn, is het Rijksmuseum voor
Volkenkunde zeker niet de enige met
verkoopplannen. Ik kan me voorstel
len dat ook wij een aantal van de zoge
noemde D-stukken uit het depot zul
len verkopen. Maar vooralsnog keurt
het departement voor cultuur verkoop
niet goed."
Hoofd passieve conservering en cul
tuurbeheer van het ICN, A. Visser, be
vestigt dit, maar nuanceert. „Er ligt
nog altijd een heel traject tussen de
plannen en de daadwerkelijke verkoop
van museumstukken. De gedragscode
waarnaar wij streven heeft daar zijde
lings mee te maken. Die is namelijk
niet bindend, maar zal hoogstwaar
schijnlijk toch een richtlijn zijn voor
staatssecretaris Van der Ploeg. We we
ten dat hij wacht op het congres voor
dat hij verdere regelgeving uitvaardigt.
Het is niet ondenkbaar dat hij onze co
de en de aanbevelingen daarin over
neemt en verkoop van rijksmuseale
kunstvoorwerpen op grote schaal wél
mogelijk maakt. Ik vermoed dat de
heer Engelsman die redenatie volgt. Zo
zou hij nog voor het eind van het jaar
zijn museumstukken kunnen verko
pen." Dat directeur Engelsman voor
barig heeft gehandeld blijkt ook uit
een verklaring die het Rijksmuseum
voor Volkenkunde gisteren heeft uitge
geven.
Daarin stelt het museum enigzins
geschrokken dat volkenkunde 'geen
uitverkoop houdt'. In de verklaring
wordt evenwel onderstreept dat met
het ministerie van cultuur is afgespro
ken dat nog dit jaar 1000 voorwerpen
zullen worden voorgedragen om te
worden afgestoten.
Hoewel Engelsman de conclusies en
aanbevelingen van het congres niet af
wacht heeft Visser wel begrip voor de
voorbarige uitlatingen van Engelsman.
„Hij maakt op deze manier zijn pro
bleem expliciet en levert stof voor de
discussie rond de kunstverkoop die nu
echt in een stroomversnelling raakt.
En dat willen we juist graag."
Ook bij het Leidse Itijksmuseum van
Oudheden acht men het niet 'ondenk
baar' dat een deel van de collectie
wordt afgestoten. Voorlichtster Femke
van Boxstel: „Natuurlijk wordt een en
ander ook hier besproken. Maar om
hoeveel procent het gaat, weet ik niet.
Wij wachten eerst het congres dat het
ministerie van OC&W organiseert in
november af. Daar wordt gesproken
over de zogenaamde colllectie-mobili-
teit. Hoe we de collectie gaan afslan
ken, is nog niet duidelijk. Het zou bij
voorbeeld zo kunnen zijn dat wij ex-
tem gaan tentoonstellen, in het bui
tenland bijvoorbeeld."
Verzameling Molenmuseum De Valk eveneens gesaneerd
Evenals het Leidse Museum voor Volkenkunde gaan ook
het Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden en het Mo
lenmuseum De Valk na het zorgvuldig opstellen van een
collectieplan een deel van de verzameling afstoten. „Het
gaat om kunstvoorwerpen waarvan de kunsthistorische
waarde als beperkt kan worden beschouwd of waarvan
de kwaliteit matig of slecht is, of om voorwerpen die niet
passen in het verzamelbeleid dat het museum heeft uit
gestippeld", zegt de Leidse cultuurwethouder A. Pecht-
old.
leiden ceesv
„Daarmee wordt bereikt dat er
ruimte komt in het depot. Met
de opbrengst uit de verkoop
kunnen kunstvoorwerpen wor
den aangeschaft die wel in de
collectie passen en die aan het
publiek kunnen worden ge
toond." De wethouder voegt er
aan toe dat „in laatste instantie
ook zeker mogelijk is dat be
paalde kunstvoorwerpen wor
den verkocht aan openbare in
stellingen in het buitenland."
Al vóór de zomer stelde
Pechtold in samenwerking met
Jetteke Bolten, directrice van
De Lakenhal, een plan op om te
komen tot afslanking en sane
ring van de collectie. Pechtold:
„Wij hebben in die nota de ge
dragscode die bij deze operatie
moet worden gevolgd, vastge
legd. De commotie rond de ver
koop van de Mondriaan in Hil
versum en' de escapades van
Rudi Fuchs op dit gebied heb
ben het bijna onmogelijk ge
maakt om kritisch naar de ei
gen collectie te kijken. Kijk, je
hebt in een museum als De La
kenhal natuurlijk stukken die
onlosmakelijk verbonden zijn
met de collectie. Daarnaast zijn
er kunstvoorwerpen die in de
collectie passen maar die niet
meer gaaf zijn. Maar je hebt
ook voorwerpen waarvan de
kunsthistorische waarde be
perkt is en die slecht van kwali
teit zijn en dus nooit meer uit
het depot komen."
„Jetteke Bolten is nu een col
lectieplan aan het opstellen met
de categorieën: A, B, C en D.Tot
de A-categorie behoort bijvoor
beeld een topstuk als het drie
luik van Lucas van Leyden. Dat
blijft in het museum. Tot de B-
categorie behoort een stuk dat
niet past binnen de collectie
van het museum. Dat mag al
leen in bruikleen of verkoop
aan een ander museum binnen
Nederland worden gegeven.
Tot de C-categorie behoort bij
voorbeeld een stuk meubilair
waaraan al zoveel is gerepa
reerd en geschaafd dat de kwa
liteit erg slecht is geworden.
„Als zo'n opschoning of sa
nering verkeerd gebeurt, kan
dat natuurlijk consequenties
hebben voor het verwerven van
legaten of schenkingen. Als
mensen denken dat we éen be
paald kunstvoorwerp in de ver
koop doen, zullen ze het niet zo
gauw meer schenken aan het
museum. Maar we zeggen er te
genwoordig wel eerlijk bij dat
we niet alles in het museum
kunnen houden. En ook wat
het verleden betreft zal er over
leg met de schenkers worden
gepleegd om tot een oplossing
te komen."
„Over dat stappenplan kan ik
het volgende zeggen. Eerst
wordt er bekeken of er met
openbare instellingen kan wor
den geruild, zodat er iets terug
komt dat specifieke betekenis
heeft voor een Leids museum
als De Lakenhal. Is dat niet het
geval, dan wordt bekeken of er
iets in bruikleen kan worden
gegeven, eventueel met een fi
nanciële vergoeding. Als die
twee stappen geen uitkomst
bieden, dan wordt gezocht naar
kopers op de vrije markt. Indien
nodig dus in het buitenland."
Pechtold zegt één ding wel
goed in gedachten te houden:
„Hét mag nooit zo zijn dat als
ergens geld voor nodig is er be
paalde stukken worden ver
kocht. En er wordt ook gekeken
naar wat in het verleden is ver
zameld en wat voor waarde dat
heeft voor heden en toekomst.
Kortom naar de geschiedenis
van het museum. Daarin kun
nen ook voorwerpen die nu
niet zoveel kunsthistorische
waarde hebben een plek heb
ben. Met het werk van kunste
naars waarmee het museum in
de afgelopen jaren een relatie
heeft opgebouwd, wordt na
tuurlijk uiterst zorgvuldig om-
let Leidse Stedelijk Museum
)e Lakenhal, waar ooit de la-
ense stoffen van hand tot
and gingen, doet zijn naam
aan met een veiling van de
ïrken van de Zangeres zonder
laam. Honderd japonnen die
sneeuwwitte boezem van
lary Servaes-Beij hebben ge-
erbergd, honderd japonnen
dit wandelende verdriet
ebben omvaamd. De veiling
eeft eind mei plaats na de ten-
3onstelling: 'Een ode aan de
angeres zonder Naam', die op
7 december begint en duurt
121 mei 2000.
Met de opbrengst van de vei-
ng worden onder meer de kos-
/an de chemische reiniging
jurken gedekt. Reiniging?
en vlekken toch niet? In-
rid Moerman, conservatrice
an De Lakenhal en samenstel-
n de expositie: „Die hon-
erd jurken worden momenteel
ïigd in Tilburg. Nee, ze
l-aren niet echt proper. De zan-
jeres trok ze aan voor haar op-
redens en hing ze daarna weer
|ewoon terug in de kast. Jaren-
ing. Op de meeste jurken za-
en grote zweetplekken. Met de
|iemische reiniging is een be-
loorlijk bedrag gemoeid. Zes
tienduizend gulden!"
„We willen maar enkele
exemplaren in het museum
houden. Het grootste gedeelte
wordt geveild. Wat moet je met
al die jurken? We hebben al een
behoorlijke kostuumcollectie.
Ach, die veiling is een beetje
een lokkertje. Eén van de leuk
ste jurken vind ik de jurk die
Mary zelf als meisje heeft ge
maakt. En de gouden jurk na
tuurlijk. We hadden ook de
schoenen kunnen nemen. Maar
er waren nauwelijks leuke
schoenen bij. En de Zangeres
heeft, toen ik haar sprak, zelf
ook aangegeven dat ze die jur
ken wilde tentoonstellen."
Öe Lakenhal heeft een kleur
rijk en veelzeggend affiche laten
ontwerpen voor de expositie
'Ode aan de Zangeres zonder
Naam'. Het laat zien hoe Mary
op een wankel keukentrapje
naar de top klimt. Achter haar,
in reusachtige afmetingen, be
vindt zich het gezicht van een
snikkende vrouw die in haar
vuist bijt van verdriet. Ter gele
genheid van de tentoonstelling
geeft de Stichting Leiden Pro
motie VW een boekje uit over
de zangeres, samen met een vi
deoband waarop een compila
tie van haar tv-optredens is te
LEIDEN» JAN RUSDAM
De tentoonstelling 'Dageraad
de Moderne Kunst', tot af
gelopen zondag te zien ge
weest in Stedelijk Museum De
Lakenhal, heeft meer dan
30.000 bezoekers getrokken.
Lakenhal-directeur Jetteke
Bolten zegt zeer tevreden te
zijn met dit resultaat temeer
daar het stedelijk museum de
ze expositie, in tegenstelling
tot grote tentoonstellingen in
de afgelopen jaren over Rem
brandt en Van Goyen, geheel
op eigen kracht heeft ge
maakt.
Met de Van Goyen-tentoon-
stelling trok De Lakenhal in
1996 in totaal 60.000 bezoe
kers. Gemiddeld heeft het n
sèum per jaar zo'n 35.000 be
zoekers. Directeur Bolten ver
wacht dat de teller eind dit
jaar op 50.000 staat.
S GROENENBOOM
Nog voor het begin van de repetities waren gistermiddag al
41.000 kaarten verkocht voor de nieuwe Joop van den Ende-pro-
ductie 'Elisabeth'. Van den Ende zelf kondigde de oogst van twee
dagen kaartverkoop met enige opluchting aan. „Maar je moet er
bij bedenken dat je daarmee je theater nog geen maand hebt uit
verkocht", voegde hij eraan toe.
Om quitte te spelen moet de musical, met 14 miljoen aan pro
ductiekosten net zo duur als 'Miss Saigon', een jaar voor een vol
le zaal draaien. Dat komt neer op 600.000 kaarten. 'Elisabeth', ge
schreven door Michael Kunze en Sylvester Levay, die zich baseer
den op het leven van de Oostenrijkse keizerin Sisi, is de opvolger
i 'Miss Saigon' in Van den Endes eigen musicaltheater in
Scheveningen. Voor deze productie moet een vrijwel compleet
nieuwe toneelvloer gebouwd worden. Daarmee heeft de produ
cent sinds hij het oude circusgebouw voor een symbolisch be
drag van één gulden overnam in totaal voor 42 miljoen aan het
Circustheater vertimmerd.
Van den Ende wees erop dat aan deze productie meer risico's
vastzitten dan aan kassakrakers als 'The Phantom of the Opera'
en 'Miss Saigon', die zich al ruimschoots internationaal hadden
bewezen toen ze naar Nederland kwamen. 'Elisabeth' is op deze
schaal alleen te zien geweest in Wenen, waar hij vijf jaar met veel
succes heeft gedraaid. Voor Nederland worden er nogal wat aan
passingen gemaakt. De musical gaat op 21 november in premiè
re. De titelrol wordt vertolkt door Pia Douwes, die als de eerste
'Elisabeth' twee jaar schitterde in Wenen. Andere hoofdrollen
worden gespeeld door Stanley Burleson, Jeroen Phaff, Addo Krui-
zinga en Wilma Driessen.
Het affiche voor de expositie 'Ode aan de Zangeres zonder Naam' laat
zien hoe de zangeres op een wankel keukentrapje naar de top klimt.
Achter haar, in reusachtige afmetingen, het gezicht van een snikkende
vrouw die in haar vuist bijt van verdriet. foto pr
muziek recensie
aad van der ven
De Nederlandse Opera met 'WertheT van
Massenet. Muzikale leiding: Edo de
Waart. Regie Willy Decker Decor/kos
tuums: Wolfgang Gussmann Solisten en
Nederlands Philharmonisch Orkest Ge
zien: 30/8, Muziektheater, Amsterdam
Aldaar nog te zien: 2. 5. 8, 11,14, 17, 21.
In het Goethe-jaar lag het voor
de hand, dat de Nederlandse
Opera 'Werther' van Jules Mas
senet tevoorschijn zou halen.
Goethe's brievenroman mag
dan door de drie libretto
schrijvers nogal vrij en vrijmoe
dig zijn aangepakt, de zelfkwel
lingen van Werther zijn er niet
minder om.
De Nederlandse Opera kon
teruggrijpen op een productie,
die in januari 1996 in première
ging. Die was door Willy Decker
op een opmerkelijke manier ge
regisseerd, zag er door het
weidse, asymmetrische decor
van Wolfgang Gussmann
prachtig uit en kwam muzikaal
mede dankzij dirigent Edo de
Waart zeer sterk over.
Edo de Waart is gebleven,
maar staat nu voor een ander
orkest. En de belangrijkste rol
len (Werther en Charlotte) wor
den nu door anderen vertolkt.
Het geheel is er geenszins op
achteruit gegaan, al zal menig
een de Charlotte van Susan
Graham een beetje missen.
Waarmee niets ten nadele is ge
zegd over de manier waarop
Carmen Oprisanu die rol nu ge
stalte geeft: met een ingehou
den, trotse tragiek, die hier zeer
passend is.
De Amerikaanse tenor Ri
chard Leech (Werther) is nieuw.
Leech maakt furore in het Fran
se repertoire. Hij heeft er de
stem voor, maar bleef gister
avond in de eerste twee actes
wat ruw en uiterlijk. Later,
vooral in de tragische confron
taties met zijn onbereikbare ge
liefde Charlotte en in de door
Massenet zeer breed uitge
smeerde sterfscène, bracht hij
Cyndia Sieden (Sophie) en
Gilles Cachemaille (Albert) zijn
er gelukkig weer bij. Vooral Sie
den is een wonder. Met haar
kwikzilverachtige stem en haar
vlinderachtige motoriek, is zij
werkelijk ideaal als het vrolijke
zusje van de droevige Charlotte.
Dat Edo de Waart hier voor
het Nederlands Philharmonisch
Orkest staat heeft een bijzonde
re betekenis. Halverwege de ja
ren tachtig wilde hij niet met dit
ensemble, dat bij de Neder
landse Opera een sleutelrol ver
vult, samenwerken. Nu hij, met
ingang van dit seizoen, alsnog
chefdirigent van de Nederland
se Opera is geworden, ligt dat
anders.
Gisteravond ontstond in elk
geval de indruk, dat hij met dat
orkest momenteel wel goed kan
samenwerken. De partituur van
Massenet kreeg alle warmte en
geëmotioneerdheid die uit de
noten spreekt. En de vertolkers
op het toneel konden zich ge
dragen voelen op een stroom
van gloedvolle klanken, stabiel
en tegelijk buigzaam, zoals al
tijd wanneer De Waart met zan
gers werkt.
Een beetje geforceerd in de
regie is nog steeds de combina
tie van tragiek met groteske ele
menten, die Decker blijkbaar
heeft nagestreefd. De heren
Schmidt en Johann zijn hier
een soort uitvaartmedewerkers
geworden, die de fataal aflo
pende geschiedenis lijken te
sturen. In de tekst zijn daarvoor
toch weinig aanknopingspun
ten. En in de muziek, die alles
mist wat op afstandelijkheid of
op zo iets als een 'tweede laag'
lijkt, volstrekt niet. Maar het
doet uiteindelijk geen afbreuk
aan deze productie.
Karin Bloemen
op opening
theaterseizoen
Karin Bloemen verzorgt zater
dag 11 september de slotact
van de openingsavond van het
nieuwe Leidse culturele sei
zoen. De theaterdiva van de La
ge Landen geeft dan een voor
proefje van haar nieuwe thea
tershow 'Kameleon' in de
Stadsgehoorzaal. Op het podi
um van de Stadsgehoorzaal
onthullen naast Bloemen ook
Rhetta Hughes, cabaretiers Van
Vleuten Muiswinkel en het
Strijkkwartet Nieuw Sinfonietta
Amsterdam een deel van hun
seizoensprogramma.
Verder zijn dansgroep Dansend
Hart en een voorproefje van
Jacques Klöters meezingshow
'Ik ben blij dat ik je niet verge
ten ben' te zien en horen. Bij el
kaar zes hoogtepunten uit de
programmering van de Stads
gehoorzaal, het LAKtheater en
de Leidse Schouwburg.
De Leidse cultuurwethouder
Pechtold presenteert het
avondprogramma dat om 20.15
begint, 's Middags in de Waag is
vanaf 13.00 uur een informatie
markt. Zowel het middag- als
avondprogramma zijn gratis
toegankelijk.
