'Leven is gelukkig zijn'
Honduree (2)
Woody Allen stoeit met fictie en werkelijkheid in 'Deconstructing Harry'
'Deconstructing Harry'heet de film van Woody Allen die, vanwege een faillissement van
filmverhuurbedrijf Concorde, met een vertraging van tivee jaar in de Nederlandse bioscopen
arriveert. De film, over een schrijver in crisis die geconfronteerd wordt met de personages uit zijn
werk, toont een Woody Allen in grote vorm: scherpzinnig, onweerstaanbaar geestig en politiek zeer
incorrect. „Er is altijd wel iemand die zich beledigd voelt door mijn werk.
Als er één filmmaker is bij wie le
ven en werken nauwelijks te
scheiden lijken, dan is het Woody
Allen. Niet alleen omdat hij in tal van zijn
films zelf de hoofdrol speelt, maar ook om
dat hij daarin voortdurend eenzelfde soort
personage speelt: dat van de neurotische
schrijver/filmmaker, eeuwig in gevecht met
zichzelf, de vrouwen, de seks, het joods-zijn
en het geluk.
Hij heeft tot voor kort de publiciteit altijd
geschuwd, waardoor we het in de beeldvor
ming vooral met zijn speelfilmrollen moes
ten doen. Het rumoer rond zijn relatie met
zijn pleegdochter Soon-Yi en een teruglo
pende belangstelling voor zijn films hebben
hem evenwel opener gemaakt.
In Deconstructing Harry maakt Allen op
ingenieuze wijze gebruik van die voor bui
tenstaanders nauwelijks te trekken scheids
lijn tussen fictie en werkelijkheid. Allen zelf
speelt de schrijver Harry Block, die - what's
in a name - worstelt met een writer's block.
Daarnaast wordt hij opgejaagd door-zijn om
geving: zijn joodse familie en zijn ex-vrou
wen en vriendinnen achtervólgen hem met
verwijten omdat ze zich onheus beschreven
voelen in Harry's autobiografische boeken.
Rode draad is de tocht die Harry Block on
derneemt naar de universiteit waar hij ooit
verwijderd werd, maar die hem nu tot ere
doctor wil benoemen. Een reis die hij onder
neemt in het gezelschap van een zwarte
prostituee, zijn door hem gekidnapte zoon
en een vriend die al snel de geest geeft.
Cocktail
Tussendoor worden delen van Harry's boe
ken uitgespeeld, waardoor Deconstructing
Harry al snel een ingenieuze, schijnbaar cha
otische cocktail wordt van filmfictie en film
werkelijkheid. Is Deconstructing Harry zo de
ultieme poging om elk onderscheid tussen
de echte Woody Allen en de fictieve Woody
weg te poetsen? Die vraag legde ik Allen in
middels anderhalf jaar geleden voor tijdens
een groepsinterview in een Parijs hotel. De
filmmaker reageerde, opzichtig verkouden
kuchend en hoestend, instemmend.
Allen: „Precies, onderscheid valt hier niet
meer te maken. Harry en ik zijn allebei
schrijver, we beheersen allebei graag onze
personages en ook verder zijn er duidelijke
overeenkomsten. Als hij het over godsdienst,
over vrouwen heeft, dan ben ik aan het
woord. Het verschil is alleen dat ik niet zo'n
leven leid als hij: ik slik geen pillen, ik kidnap
geen kinderen, er komen geen hoeren naar
mijn huis. Ik leid een veel normaler bestaan.
Anders zou ik ook geen tijd hebben gehad
om één film per jaar te maken."
Seks, vooral de overspelige variant ervan,
is een van de frequent aangesnéden thema's
in Deconstructing Harry. Het ontlokt een
vrouwelijke collega in de hotelsuite de vraag
of Allen meent dat alle mannen net zo geob
sedeerd zijn door seks als Harry Block. „Ja,
mannen denken altijd aan neuken. Als ik
met mijn crew op de set zit dan gaat negen
tig procent van de conversatie over vrouwen.
En als die mooie actrice opkomt is het van:
'Ooh, kijk haar eens'. Zo gaat dat nu een
maal. Ik geloof dat Time Magazine er jaren
geleden wel eens een soort studie van ge
maakt heeft en uitgevonden heeft dat men
sen eens in de vier minuten aan seks den
ken. En sommigen zelfs vaker."
Tirade
De invloed van het joodse geloof is een an
der thema in Deconstructing Harry. Tijdens
een bezoek aan een zus die met een fanatie
ke jood getrouwd is, barst Harry Block uit in
een enorme tirade tegen mensen die hun
joodse wortels herontdekken. Het is een on
gemeen scherpe en grappige scène die waar
schijnlijk van een niet-jood niet geaccep
teerd zou worden, maar Allen komt er mee
weg. In Parijs memoreert hij de enthousiaste
reacties van Israëlische journalisten op de
film, maar boze fanatici heb je altijd, zo zegt
hij: „Er is altijd wel iemand die zich beledigd
voelt door mijn werk. Als ik de psychoanaly
se aanpak, zijn er altijd wel een paar psychi
aters die boos worden, als ik het over vrou
wen heb duiken er altijd wel weer een paar
verontwaardigde feministes op. En dat geldt
ook voor joden en zwarten."
In tegenstelling tot Harry Block heeft
Woody Allen geen enkele band met de door
hem bedachte personages: „Zodra een film
af is, zijn ze geschiedenis voor me. Maar het
is wel zo dat je bij het werken aan een film
een jaar lang geheel in hun omgeving ver
toeft. Je loopt rond in hun huizen, hun ka
mers. Je leeft met de acteurs en de actrices
en je enige zorg betreft de personages. Zou
hij dit zo doen of juist zo? Klopt het wel wat
zij doet? Zolang als Het duurt, leef je niet in
de werkelijkheid. Tijdens de opnames pikt
een auto me op om zeven uur 's ochtends op
en brengt me naar een locatie. Aantrekkelijke
acteurs en actrices lopen de set op en ik be
heers alles! De enige problemen waar we
over nadenken zijn de problemen van de
personages, tot ik 's avonds naar huis ga om
te slapen. Het is een compleet onwerkelijk
bestaan.Maar wel veel leuker dan het ech
te leven."
„Hebt u het echte leven ooit geproefd?",
reageert een collega ad rem. Allen reageert
met een lach: „Soms, maar het beviel niet."
Als de lach is weggestorven: „Ik leid de laat
ste vijf jaar een gelukkig leven. Ik ben geluk
kig en ik ben me ervan bewust. De meeste
mensen zijn gelukkig zonder het te weten.
Zoals Harry. De meeste mensen lopen te kla
gen: 'Mijn man begrijpt me niet, mijn kinde
ren maken problemen, ik kan niet kopen wat
ik wil kopen, ik heb een hekel aan mijn
werk'. Ze lijden en lijden, ze gaan naar een
psychoanalyticus, ze slikken pillen, ze drin
ken. En dan op een morgen worden ze wak
ker en ze gaan naar de dokter en die vindt
een vlekje op hun long. En dan zeggen ze: 'Ik
wist het niet, ik liep altijd maar te klagen,
maar ik was zo gelukkig." Het is zo belangrijk
om te weten dat je gelukkig bent. Leven be
tekent gelukkig zijn."
Harde kern
Woody Allen heeft een trouwe harde kern
van acteurs, die vaak, zoals ook nu in Decon
structing Harry, wordt aangevuld met topac
teurs in gastrollen. Zo zijn Kirstie Alley, Eric
Bogosian, Billy Crystal, Mariel Hemingwey,
Demi Moore en Robin Williams dit keer voor
korte of lange tijd in beeld. Acteurs werken
graag met Woody Allen, maar hij doet er niks
bijzonders voor, zo verklaart hij: „Mijn rela
tie met acteurs is strikt professioneel. Ik bel
ze op, vraag of ze tijd en zin hebben en stuur
ze een script. Dan, als ze mee willen doen,
komen ze op een dag op de set - ik repeteer
nooit - en dan doen ze wat ze moeten doen.
Soms improviserèn ze wat en als we klaar
zijn schudden we handen en gaan ze naar
huis."
De acteurs krijgen daarbij van Woody Al
len opmerkelijk genoeg alleen de pagina's
van het script waarop hun eigen rol beschre
ven staat, niet de rest van het verhaal. Houdt
Allen ze zo onzeker en scherp? „Nee, maar
meer hebben ze niet nodig. Robin Williams
heeft maar vijf pagina's dialoog. Die heeft
geen 120 bladzijden nodig. Ik stuur hem zijn
bladzijden. Hij hoeft niet te weten waar hij
mee bezig is, we weten in het dagelijks leven
ook niet wat andere mensen denken en
doen. De acteurs vinden het niet erg, ze vra
gen nooit om een compleet script, ze zijn blij
dat ze niet alles hoeven lezen. Bij de scree
ning zien ze het hele verhaal voor het eerst
en meestal zijn ze heel tevreden."
En Allen zelf? „Ik ben nooit tevreden." Met
drie maanden meer en een miljoen extra was
Deconstructing Harry een nog betere film ge
worden, verzucht hij. „Ik ben niet voor niks
beroemd vanwege mijn 'reshoots'. Ik kan me"
niet voorstellen dat je een film maakt, hem
monteert en dan zegt: 'Prachtig!' Daarvoor is
filmmaken veel te ingewikkeld. Je maakt zo
veel creatieve keuzes tijdens het opnemen en
soms zit je ernaast. Die foute keuzes moet je
rechtzetten. Ik heb zelf wel eens een hele
film overnieuw gedraaid."
Erg vindt hij dat niet, integendeel: „Ik wil
altijd wel werken. Als ik niet werk ga ik maar
thuiszitten. Dan begin ik na te denken en
word ik depressief. Als ik geen films kon ma
ken, dan vlocht ik mandjes, zat ik achter een
weefgetouw of zaaide ik op het land. Werken
is heel therapeutisch."
Woody Allen over de gelij
kenis met hoofdpersoon
Harry uit zijn nieuwe film:
„Het verschil is alleen dat
ik niet zo'n leven leid als
hij: ik slik geen pillen, ik
kidnap geen kinderen, er
komen geen hoeren naar
mijn huis. Ik leid een veel
normaler bestaan. Anders
zou ik ook geen tijd heb
ben gehad om één film per
jaar te maken." foto epa
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 1999
Onze Taal
Toen we terugkwamen van vakan
tie lag er een heel pak brieven.
Vooral de stukjes over de woorden
'honduree', 'opmaat' en 'vinkje'
hebben tientallen lezers naar de
pen doen grijpen. Jaren geleden
heeft een ouwe rot in de kranten
wereld me eens verteld dat de
waardering voor je column vooral
blijkt uit de hoeveelheid brieven
van lezers. Mooi zo. Ik dank u allen
hartelijk, en ik heb iedereen ook
een persoonlijk bedankbriefje ge
schreven. Maar nu is er iemand an
ders bij de krant en die zegt me dat
dat 's zomers niks voorstelt, want
dan hebben de mensen meer tijd,
en ach, dan willen ze wel eens
schrijven. Ik probeer hem niet te
geloven. In ieder geval weten we
dankzij al die lezersbrieven wel iets
meer over de genoemde woorden.
Vandaag eerst maar eens over de
honduree.
Het woord 'honduree' is nogal onbekend.
Het is zelfs zo onbekend, dat niemand
het schijnt te kennen. Het staat alleen maar
in Van Dale: 'Papiertje dat tussen voorver
pakte ham, kaas e.d. wordt gelegd'. Het is
in geen enkel ander woordenboek te vin
den. Dat is raar. Heeft Van Dale het mis
schien zelf verzonnen? Navraag bij Van
Dale levert niets op. Hoe is zo'n woord erin
gekomen? Waar komt het vandaan? Is het
net zo'n onwoord als 'misteoreolen' of 'oei-
oei-machine'? Ziedaar mijn vraagveisterke
in een Flauw Joopje van enkele weken gele
den.
Eerst is er iemand die vanuit Noordwijk
schrijft: 'Ik stam uit een 350 jaar oud sla
gersgeslacht en stond 50 jaar geleden ach
ter de snijmachine. Toen werden er geen
papiertjes gebruikt; er werd vers gesneden.
Honduree long dur(e), via papiergroot
handel een verbastering uit België en bete
kent om lang te bewaren. Het is dus in Van
Dale een Anglo-Francophile verbastering',
't Is duidelijk dat deze lezer bedenkingen
heeft tegen België, tegen leenwoorden en
tegen voorverpakte vleeswaren. Dat die pa
piertjes iets van de laatste vijftig jaar zijn,
dat klopt wel. Hij schijnt het woord 'hon
duree' of iets dat erop lijkt, in ieder geval te
kennen. Of zijn theorie over de herkomst
ook klopt, is een andere zaak.
Iemand anders oppert voorzichtig het idee
dat 'honduree' wellicht teruggaat op 'on-
dul', wat Frans is voor 'gegolfd'. Inderdaad
werden er vroeger onder gesneden vlees
waren wel van die geribbelde kartonnetjes
gedaan. Maar hij voegt eraan toe noch
'honduree' noch 'ondul' in deze betekenis
ooit eerder gehoord te hebben.
Dan is er nog iemand, wiens echtgenote
vroeger met een slager getrouwd ge
weest is, en die dame kent inderdaad het
woord 'ondul', namelijk voor de geribbelde
kartonnetjes. Volgens hem (en haar) is 'on
dul' of 'onduleetje' in slagerskringen in ge
bruik geweest, in de jaren zestig en zeven
tig. Bij uitbreiding ging de betekenis van
het woord over van 'geribbeld onderkar
tonnetje' naar ook wel: 'papiertje tussen de
plakjes'. De vorm 'honduree' houden deze
mensen voor een regelrechte vergissing, die
nooit in Van Dale had moeten staan. Overi
gens staan 'ondul' of 'onduleetje' niet in
Van Dale. Momenteel schijnt te Rotterdam
wel 'hondjes' in gebruik te zijn.
Ik geloof wel in deze theorie. De honduree
zal wel een vermomd 'onduleetje' zijn. De
vraag blijft alleen of de vorm 'honduree'
werkelijk bestaan heeft, of dat hij als vergis
sing in Van Dale terechtgekomen is. De
Rotterdamse 'hondjes' lijken te pleiten voor
het bestaan van de 'hondureetjes'.
Een echte vergissing in Van Dale (in de
1 le editie; nadien weer rechtgezet), is
het woord 'misteoreolen', wat een typiste
eens gelezen heeft omdat iemand onduide
lijk 'mistevreden' geschreven had.
Het laatste voorbeeld van een onwoord in
Van Dale dat ik gegeven had, de oei-oei-
machine, lijkt toch minder on te zijn dan ik
dacht. Ik hield het voor een grapje van een
der redacteuren. Maar nu komt er een
krantenknipsel boven water, ongeveer uit
de jaren zeventig. Daarin wordt het appa
raatje beschreven: een houtje met op het
eind een propellertje; als men met een
tweede houtje over het eerste strijkt en het
linkerbeen opheft, draait het propellertje
naar links; heft men het rechterbeen, dan
draait het naar rechts. In dat knipsel staat
verder: 'Er schuilt een simpel geheim ach
ter de oei-oei-machine. Ouderen zullen de
werking misschien wel kennen-, want vroe
ger maakte iedere timmerman zo'n stukje
speelgoed voor kinderen of kleinkinderen'.
Dat maakt me geweldig nieuwsgierig. Ik
ben blijkbaar niet oud genoeg om het te
weten. En ik heb niet alleen geen slagers,
maar ook geen timmerlieden in de kennis
senkring. Wie weet hoe het apparaatje
werkte? En als het geen oei-oei-machine
werd genoemd, hoe werd het dan wel ge
noemd?
