Nu al eerste bloembollen planten
Rodo in najaar planten
Rijp en Groen
Gen regelt
sociaal zijn
Fraaie sierkunst
Wonderen
in schimmel
Bromelia's
Wiskundeknobbel bij pingu
Plantentrend najaar
Vraag antwoord
VRIJDAG 27 AUGUSTUS 1999
Samen met rozen behoort
de rododendron tot de
meest populaire struiken.
Met recht, als grond en
standplaats geschikt zijn
blijkt de rodo, zoals deze
in het modieuze jargon
wordt genoemd, tot de
meest dankbare planten in
de tuin. Win
terhard, vrij
wel niet kapot
te krijgen, zo
mer en winter
prachtig
groen en in
het voorjaar
getooid met
fraaie bloe
men, afhan
kelijk van de
gekozen hy
bride in veler
lei kleur van
wit tot rood,
maar vooral
vaak in lila
tinten. De
bloemen zijn
ook nog zeer
goede snij
bloemen.
Waarom ik
nu, eind au
gustus over 3002"pa"
deze voor-
jaarsbloeier schrijf? Omdat
begin september naar mijn
ervaring de allerbeste tijd
is om deze struik te plan
ten en te verplanten. Er is
een uitzondering op deze
vele keren bewezen regel
en dat is als er rond deze
tijd juist een zeer droge pe
riode is. Dan wachten tot
het weer vochtiger wordt.
Anders nu aan de slag om
een goede plaats en een
plant naar wens te kiezen.
Een goede plaats is per de
finitie in de halfschaduw.
De rodo houdt niet van te
veel zon, zeker niet op zijn
hoogliggende wortels. Hij
doet het wonderwel onder
loofbomen en bij mij staan
rodos tot mijn eigen verba
zing al jaren pal bovenop
de wortels van een berk. Ze
doen het fantastisch al
moet ik erbij vermelden
dat ik de grond rond de
wortels geregeld aanvul
met compost en turf. Die
turf is heel belangrijk want
deze struik uit de familie
van de heideachtigen
houdt van een licht zure
grond en turf is zuur. En
nu eerst de aanschaf. Kies
een plant in de gewenste
grootte en kleur waarbij
opgemerkt kan worden dat
de lila bloeiende soorten,
die het meest verwant zijn
met de originele rodo,
doorgaans de sterkste en
hardst groeiende zijn.
Graaf na de aanschaf, als
duidelijk is hoe groot het
compacte wortelstelsel is,
een gat op de gewenste
plaats (ik herhaal in de
GREET BUCHNER
geeft
halfschaduw) dat ander
half maal zo diep en twee
maal zo breed is als de
kluit. Vul dit gat met een
laag turf met compost, zet
de kluit erin, vooral niet
dieper dan nodig en vul de
kuil aan met veel turf, tuin
aarde en iets compost op.
Geef daarna
zeer veel wa
ter zodat
grond en
wortelkluit
goed met el
kaar mengen.
Houd dat wa
ter geven, bij
eventuele on
verwachte
droogte nog
even vol.
Omdat de
grond in deze
tijd van het
jaar veel war
mer is dan in
het voorjaar,
de tijd dat er
ook verplant
mag worden,
is het succes
naar mijn er-
IS507 varing nu
aarlem groter. Net
als trouwens
het planten en verplanten
van coniferen die ook be
ter aanslaan in warme
grond dan in de koude
voorjaarsgrond, uiteraard
ook alleen als er rond die
tijd niet toevallig een
droogteperiode is, die kans
is er immers ook in het
voorjaar. Hoeveel water je
dan ook geeft, het blijft
moeilijk voor planten met
groene bladeren of naal
den want die hebben voor
al behoefte aan luchtvoch
tigheid omdat ze blijven
verdampen. Daar hebben
de bladverliezers dan geen
last van.
Nu we het toch over rodos
hebben: ik heb meerdere
keren gezien dat een stok
oude, uit zijn model ge
groeide plant na insnoeien
tot op vijftig centimeter
weer uiüoopt en binnen
twee jaar weer een aardige
nieuwe plant oplevert. Dat
snoeien mag alleen in het
voorjaar gebeuren omdat
er anders kans is op invrie
zen van de resterende tak
ken. Wil men planten in
model houden en ervoor
zorgen dat ze niet te groot
worden dan mag men na
de bloei wat snoeien, al is
de rodo een plant die
doorgaans helemaal niet
ingekort wordt. Tot slot
nog even de goede raad:
mijd kalk en kalkhoudende
meststoffen. Beender en
hoornmeel wordt wel op
prijs gesteld evenals elke
herfst een dikke laag blad,
eventueel turf als er geen
blad is.
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-
FRANS WEGMAN
Wat een weelde aan bloemen
biedt de hibiscus of al-
thaeastruik om het zomersei
zoen mee af te sluiten! Laat ze
in regenachtige zomers al gauw
de groene knoppen vallen, dit
jaar zal ze van augustus tot in
oktober blijven bloeien. Een
echte herfstbloeier dus, zoals
ook de Amerikaanse sering en
vaste planten als phloxen,
herfstanemonen en herfstas-
ters. Bij mooi, droog weer staat
ons nog heel wat moois te
wachten! De grootbloemige
chrysanten doen er goed aan
zich te tooien met kapjes tegen
de regen, wat op een enkele
volkstuin al te zien is.
Als de pioenen al vele jaren op
dezelfde plek staan, kan wor
den overwogen om de plant
een andere plek te geven, bij
voorbeeld als de plant telkens
minder bloemen geeft ondanks
de wetenschap dat er flink met
organische mest in de weer
bent geweest. Steek de plant uit
en plant de buitenste de jonge
delen op een zonnige plek die
u eerst diep omspit. Meng flink
wat gedroogde koemest door
de grond, waarin de jonge plan
ten op een onderlinge afstand
van zo'n vijftig centimeter zet.
De 'ogen' of 'neuzen' (de punti
ge uiüopers) worden slechts
door een dun laagje grond be
dekt. Wel goed water geven.He-
Amerikaanse onderzoekers
zijn erin geslaagd om een
niet-sociale muis sociaal ge
drag te laten vertonen door
het inbrengen van een gen
van een sociale muizensoort.
Het betreffende gen draagt
de erfelijke boodschap voor
de verdeling van een hor
moonreceptor in de herse
nen. Dat meldt het weten
schappelijke tijdschrift Natu
re van deze week. Het be
schreven onderzoek van de
Amerikanen Tom Insel en
Larry Young van de Emory
Universiteit is een vervolg
van hun studie naar de wer
king van het hormoon vaso-
pressine, dat bij de meeste
zoogdieren, ook bij de mens,
in de hersenen wordt gepro
duceerd. Dit hersenhormoon
speelt een rol in het sociale
en seksuele gedrag van man
nelijke dieren.
Insel en Young konden aan
zienlijke verschillen in de
verdeling van vasopressine-
receptoren in de hersenen
tussen monogame en poly
game muizensoorten aanto
nen. In monogame muizen
is vasopressine betrokken bij
sociaal groepsgedrag, paar
vorming en vaderzorg, in po
lygame muizen heeft vasop
ressine dit effect op het soci
ale gedrag niet. In het nu in
Nature gepubliceerde onder
zoek hebben Insel en Young
het gen voor de vasopressi-
nereceptor van een sociale,
monogame muis ingebracht
bij een minder sociale, poly
game muis. Deze genetisch
veranderde muis bleek zich
met het nieuwe gen aanzien
lijk socialer te gedragen dan
niet veranderde soortgeno
ten. Monogaam werd de
transgene muis echter (nog)
niet. Mogelijk dat dit onder
zoek op den duur meer in
zicht verschaft in psychiatri
sche ziektebeelden als autis
me en schizofrenie.
laas mag er het eerste jaar na
het verplanten nauwelijks
bloeiende pioenen worden ver
wacht. Maar als de planten zo'n
drie of vier jaar zijn gegroeid
wordt het geduld beloond.
Deze maand worden de buxus-
haagjes en de sierfiguren van
die struikjes voor de laatste
maal gesnoeid. Liefst niet in de
zon. Dat geeft bruine blaadjes
door zonnebrand. Van onderen
kaal geworden buxus kunt u
uitsteken en opnieuw planten
nadat de wortels wat zijn inge
kort. Plant ze dieper dan ze
hebben gestaan en er is een
goede kans dat de kale takjes
zullen gaan uidopen. Overigens
ondergaat ook de ligusterheg
Klassiek meesterwerk.
Tot aan het begin van deze eeuw
luisterde de klassieke bloemsier-
kunst naar een aantal vaste pa
tronen waarvan niet afgeweken
werd. Daar kwam vanaf het be
gin van deze eeuw, mede door
de invloed van de Japanse sier
kunst, verandering in. Er werd
steeds meer geexperimenteerd
met florale arrangementen in
ontelbaar veel decoratieve vor
men. Deze vorm van kunstzinni
ge uiting telt een toenemend
aantal beoefenaars sinds de ja
ren vijftig. Velen vinden hun cre
atieve inspiratie in het werken
met plantaardig materiaal. Wie
geinteresseerd is in deze kunst
uiting, zal ongetwijfeld veel in
spiratie kunnen vinden in de uit
gave Florale Meesterwerken,
waaraan maar liefst vijftien
bloemsierkunstenaars hun me
dewerking hebben verleend. De
kunstwerken van zeer uiteenlo
pend materiaal zijn bijzonder
mooi in kleur afgebeeld door de
fotograaf Bart van Leeuwen in
het fraaie boek Klassieke Mees
terwerken. Een unieke uitgave
van de Stichting Kunstboek, prijs
149 gulden.
GREET BUCHNER
een laatste snoeibeurt.
Het wordt ook tijd om de in de
grond achtergebleven bollen
van tulp en hyacint op te zoe
ken en ze schoon te maken,
voordat de bollen enkele weken
op een koele plek te drogen
worden gelegd. Narcissen kun
nen deze maand al worden ge
plant. Dan kan de bol nog even
dikker worden. Bedenk wel dat
nieuw gekochte bollen beter
bloeien dan wat is 'overgehou
den' van dit jaar. Overigens
kunnen veel bollen nog tot in
november worden geplant.
Voor grote bollen is de plant-
diepte zo'n vijftien centimeter,
voor de kleine is tien centime
ter voldoende.
Het is ook weer de tijd om coni
feren en bladhoudende strui
ken te planten. Velen denken
dat coniferen maar weinig wa
ter nodig hebben. Dat is een
kostbare misvatting. Als het niet
regent zal er zelfs vaak in het
plantgat van naaldbomen moe-
.ten worden gegoten. De naal
den, die als blaadjes kunnen
worden beschouwd, blijven wa
ter verdampen, ook in de win
ter! Denk eraan om de in de
tuin overwinterende kamer
planten vóór de eerste koude
nachten binnen te halen. Even
laten acclimatiseren in een on
verwarmde kamer en na enkele
weken kunnen ze hun oude
plaatsje weer innemen.
De gemene schimmel Fusarium
sporotrichiodes, die opgeslagen
granen laat rotten, kan worden
veranderd in een fabriekje van
vitaminen of medicijnen. Hier
toe wordt het micro-organisme
voorzien van enkele genen te
gelijk, ook wel genencassette
genoemd. Tot nu toe konden
organismen met hooguit twee
vreemde genen worden verrijkt.
Zo is het onderzoekers in Peo
ria, Illinois inmiddels gelukt om
de schimmel beta-caroteen te
laten maken, een stof waaruit
het lichaam vitamine A maakt.
Men is er tevens in geslaagd
een schimmel te maken die ly-
copeen produceert. Deze stof
geeft tomaten hun rode kleur
en wordt verondersteld kanker
en hart- en vaatziekten te hel
pen voorkomen.
De wetenschappers voorzien de
productie van andere midde
len, zoals vitamine E en taxol,
een medicijn dat helpt bij be
handeling van kwaadaardige
tumoren. Ook wordt gewerkt
aan schimmels die terpenen
kunnen maken, een grondstof
voor de smaak- en geurstoffen.
Zelfs denkt men biosyntheti-
sche rubber te kunnen maken.
Door de ontdekking hoe ver
schillende genen tegelijk in de
graanschimmel kunnen wor
den gezet is de productie van
alle denkbare componenten
denkbaar, aldus de onderzoe
kers.
Meer dan 500 Bromelia's zijn er
vanaf zondag 12 september te
zien in het Museum Broeker
Veiling in Broek op Langedijk.
Een prachtige verzameling tro
pische planten uit Midden- en
Zuid-Amerika zijn door de
grootste kweker op dat gebied,
Bak uit Assendelft, bijeen ge
bracht.
HEI
Franse wetenschappers hebben ontdekt dat koningspingU
een ingebouwde wiskundige vaardigheid hebben. Die wis
deknobbel helpt hen hun partner terug te vinden in lawa<
ge kolonies van tienduizenden soortgenoten. De kans op
eniging wordt verhoogd door toepassing van de theorie va
communicatie. Dat wil zeggen: door meer signalen uit te 2
den is er meer kans dat het bericht wordt ontvangen. Bij v
wind verhoogt de pinguïn het aantal schreeuwen en hij ro
bovendien meer lettergrepen per kreet voor een beter con
met zijn maatje. De onderzoekers volgden tijdens het broi
seizoen dertig koppels binnen een kolonie van veertigduiz
pinguïns op de Crozet Archipel in de zuidelijke Indische 0
aan. De lokroepen werden opgenomen evenals het geluid
de loeiende wind op de achtergrond.
Het is voor het eerst dat wetenschappelijk wordt aangetoo
dat een vogelsoort rekening houdt met de beperkingen va
wind op zijn stembereik. Stemherkenning is van levensbei
voor de koningspinguïn. Partners zijn elkaar trouw en zow
het mannetje als het vrouwtje broeden op het nest en brer
het jong groot. Na zich te hebben gevoed keert een van de
partners terug naar het broedgebied om de zorg voor het e
de kroost van de ander over te nemen. De broedpartner w
opgespoord door een unieke kreet die specifiek is voor hei
koppel. De achterblijver, die weken achtereen heeft gevast
het jong te beschermen, antwoordt deze roep en bevestigt
hiermee zijn of haar identiteit plus de precieze plek binne
kolonie. Alleen dank zij dit continu herhaalde akoestische
naai kunnen de wederzijdse partners elkaar traceren tusse
duizenden andere vogels.
Aan 'Indian Summer' denken we als we het over de plante
potten in het najaar hebben. Vanwege de gloedvolle bloei
kleuren zijn begonia's uitverkoren. De Indian Summer in
Noord-Amerika en Mexico is droog en warm, het landsch
gaat gehuld" ih Warme kleuren. De sfeer is verbonden met
rijke cultuur van de indanenstammen van het rauwe Mexi
en de dróge Amerikaanse prairies. Die cultuur vormt een
uitputtelijke inspiratiebron voor de aankleding van het he
daagse interieur. Het resultaat is een spel van warmte, feil
kleuren en een verrassend materiaalgebruik.
Juist de begonia's hebben bloemen in warme kleuren: ora
geel, wit, rood, zalmroze, donkerroze en oranjerood. Zet 1
planten in een grote bak of schik een rij van drie begonia'
oranje bloemen in sierpotten van aardewerk in dezelfde fe
kleur. Geef begonia's een lichte plaats, regelmatig water ei
en toe plantenvoeding. Haal de uitgebloeide bloemen er
steeds uit. Resultaat verzekerd: uitbundige bloeiers.
Drie oranje begonia's.
>/C
Cult
1.07
Mevrouw Maris Dikker uit Sassenheim heeft
een kamerlinde, de Sparmannia africana in het
Latijn. Een plant die van veel licht, maar niet van
volle zon houdt. Na de bloei flink insnoeien en
de bovenste delen van het snoeisel inkorten tot
acht centimeter van de aanzet van een blad af
snijden, alle onderste bladeren weg en dan in
water zetten op een warme plaats. Als er wortels
zijn oppotten in aarde met compost. Dezelfde
aarde gebuiken voor het verpotten van de plant,
liefst twee maal per jaar en geen grotere pot ge
bruiken. Op die manier kan men veel plezier
hebben van de kamerlinde.
Wat jammer dat het drogen van de hortensias
van J. G. Zwart uit Hillegom niet is gelukt. Mijn
ervaring is dat de bloemen, mits helemaal open,
op een mooie dag geplukt wonder-wel drogen,
zowel in een pot met gewoon zeeppoeder, als
ook in een vaas met een bodem water waarin ze
blijven staan tot het water helemaal op is. Nu
maar hopen dat het deze keer beter gaat.
Veel dank voor het schrijven van J. H. Fieseler uit
Ter Aar, die meldt dat het verplanten van de
roos, volgens mijn advies goed is gelukt. Het is
altijd prettig te horen als iets naar wens verloopt.
Overigens zou ik willen adviseren om af en toe
wat afrikaantjes rond de voet te zetten, om aaltjes
in de grond te voorkomen. Vindt men de bloe
men niet passen qua kleur, geen nood, gewoon
afsnijden. Het gaat om de wortels van de plant.
De laurierboom van M. Schlenter-Theunissen
uit Voorschoten vertoont na 25 jaar veel dor
blad. Het gaat waarschijnlijk om de Prunus lau-
rocerasus en nu hoop ik maar dat deze boom
niet is aangetast door een ziekte die momenteel
veel Prunussoorten belaagt. In elk geval zou ik
deze grote boom flink insnoeien en daarvoor een
deskundige inschakelen. Verder veel compost
rond de wortels.
Een kattenraadsel opgestuurd door mevrouw de
Graaff uit Hillegom. De buurkat knaagt aan de
Hostas en sleept zelfs af en toe een blad mee
naar huis. Ra ra, hoe kan dat. Mijn ervaring met
katten heeft me geleerd dat ze dol zijn op knab
belen aan sommige planten. Buitenshuis is voor-
9.0-
Bifoos
al kattenkruid, Nepeta mussini in tel, maai
aan veel grassoorten wordt geknabbeld.
huis moet de Papyrus het soms ontgelden it
weet een lezer waarom Hostas bij katten
menu staan.
M. A.Thelen uit Katwijk mag blij zijn dat
in België woont. Ze is namelijk in het bezit
een mannelijke hopplant. Hop is tweehuiz
wil zeggen dat er mannelijke planten en vi
lijke zijn. De vrouwelijke maken de hopbel )j
maar als deze bevrucht worden is het een
De zaadjes groeien uit tot hopplanten op
gewenste plaatsen. Dus terug naar de kwel
vragen 0111 een vrouwtje.
'PR
Nac
Z 4)2.
tot C
aze
IC
'Thu
!eP
PUZZEL
Cryptogram
Horizontaal:
1 Beetje ongebonden kleur (4); 4. Die beschadiging is het toppunt van norsheid (5); 7. Dat is pas een
minderwaardige uiting van kunst (7), 8. Het merkteken van een overtrek (3), 9. Ingesponnen muziek
(3); 10. Zijn gefluit brengt Riet bar in de war (7); 12. Uitroep van iemand wiens roman is gestolen? (7).
Verticaal:
2. Met een kleur komt een illegale egel eruit (4); 3. Kalkachtig oordeel (6), 4 Kind met een geschorst
karakter (8); 5. Muziek klinkt aandoenlijk voor een meisje (4); 6. Hoeveelheid vis in een (spoor)wagen
(6). 9 Koolzuurhoudende steek (4), 11 Zo klein is dat beest niet in Engeland (3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaals Meester; 7. Bell; 8. eren; 10. ene, 12. nee; 13. vlees; 16. glee; 18. eter; 20. ver; 21. être;
23. stem, 26. engte; 28 neb; 30 els, 32. ster; 34. bles; 35. slechts
Verticaals Men; 2 eleve; 3. el; 4 te; 5. ernst; 6. ree; 7. berg; 9. neer; 11. be; 14 leven; 15. eerst;
17. Let. 19. ere; 21. eens; 22. rebel; 24. teelt; 25. mess; 27. ge; 29 ets; 31. les; 33. re; 34. bh.
