maar
wel
eng
132
ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1999
De slotscène van de film gaat door merg en been.
PUBLICITEITSFOTO
De meest besproken
Amerikaanse film van het jaar
heeft minder dan
vijftigduizend dollar gekost,
kent geen dure trucages, geen
happy end en er doen geen
bekende sterren aan mee.
Sterker nog, het is niet eens een
speelfilm. Of toch? In elk geval
zullen de jonge filmmakers
aan het eind van het jaar
multimiljonairs zijn. Amerika
is volledig in de ban van 'The
Blair Witch Project', een film
die onafhankelijk van
Hollywoods
propagandamachine kon
uitgroeien tot een
publieksfavoriet. Toeschouwers
vallen flauw en worden nog
weken later geplaagd door
nachtmerries. Toestanden die
sinds 'The Exorcist' niet meer
zijn voorgekomen.
In oktober 1994 arriveren drie
studenten in het gehucht Bur-
kittsville, Maryland. Heather
Donahue, Joshua Leonard en Mi
chael Williams willen voor een
schoolproject bewoners interviewen
over een oude streeklegende. De Blair
Witch heet in de volksmond de geest
verschijning die sinds de achttiende
eeuw onregelmatig in de Black Hills
Forest is gesignaleerd. De drie stu
denten nemen enkele interviews af,
maar als ze na aanwijzingen met hun
camera's de uitgestrekte bossen rond
Burkittsville intrekken, verdwijnen ze
spoorloos.
Een intensieve speurtocht waarbij
zelfs een satelliet wordt ingezet, levert
niets op. Na 30.000 manuren .staakt
de politie het onderzoek. Na een jaar
wordt onder een oude hut in het bos
een weekendtas gevonden met daarin
de film- en geluidbanden gemaakt
door Donahue, Leonard en Williams
tijdens hun fatale kampeertocht. Ook
treft men er het dagboek van Dona
hue aan. De drie blijven echter spoor
loos. De ouders van de tieners eisen
openbaarheid van het gevonden
beeldmateriaal.
Het zijn deze banden, Hi8 en
16mm, die filmmakers Dan Myrick en
Ed Sanchez verwerkt hebben in hun
documentaire over de verdwijning,
The Blair Witch Project. Het materiaal
is op z'n zachtst gezegd onheilspel
lend. De drie studenten waren klaar
blijkelijk op iets gestuit dat maar be
ter met rust gelaten had kunnen wor
den. Was het inderdaad een heks, die
volgens een lokale inwoonster als half
mens, half beest door de bossen
waart? De filmbeelden laten zien hoe
de drie hopeloos verdwalen in het
uitgestrekte Black Forest natuurge
bied. Na uren zuidwaarts te zijn ge
trokken komen ze weer op hun ver
trekpunt uit. Ze stuiten op merkwaar
dige houten figuurtjes en een kerk
hof. 's Nachts worden ze
door angstaanjagende geluiden. De
geluidsbanden met daarop weinig
meer dan het angstige geschreeuw
van de studenten zijn de getuigen van
een macaber drama.
Historische feiten
Op de website van The Blair Witch
Project (www.blairwitch.com) wor
den de historische feiten achter de le
gende op een rijtje gezet. In 1785 lokt
een zekere Elly Kedward, inwoonster
van het gehucht Blair, North Central
Maryland, verscheidene dorpskinde
ren haar huis in en neemt ze bloed af.
Een woedende bevolking berecht
Kedward, verklaart haar heks en stoot
haar uit de gemeenschap. Naar ver
luidt trekt ze de bossen in en over
leeft ze de strenge winter niet. Blair
wordt echter geen rust gegund. Kin
deren sterven onder mysterieuze om
standigheden en het plaatsje raakt
langzaam ontvolkt, zoals vermeld
staat in een negentiende-eeuwse
boek over de gebeurtenissen, The
Blair Witch Cult.
Op de verlaten restanten van Blair
wordt later Burkittsville gesticht,
maar ook deze plaats kent geen voor
spoed. Kinderen blijven verdwijnen,
en de mannen die eind vorige eeuw
een zoektocht organiseerden worden
dood en gevild teruggevonden op een
rots in een boskreek. In 1941 wordt
een zonderling aangehouden die ver
telt hoe een vrouw in het bos hem
opdroeg kinderen te ontvoeren en ri
tueel te vermoorden.
Eén feit wordt niet vermeld op de
drukbezochte website: dat The Blair
Witch Project van begin tot einde ver
zonnen is door Daniel Myrick en Ed
ward Sanchez. Donahue, Leonard
Williams, want zo heten de drie 'ver
miste' studenten ook in werkelijk
heid, zijn springlevende acteurs die
zeer trots zijn op de sensatie die ze
THE BLAIR WITCH PROJECT
Het affiche van The Blair Witch Project, de spraakmakende film
die in oktober in Nederland wordt uitgebracht.
Joshua Leonard, Michael Williams en Heather Donahue, drie on
bekende acteurs die al improviserend sterren werden.
PUBLICITEITSFOTO
hebben veroorzaakt.
Actrice Heather Donahue (24) is
een ster. Of zoals ze in Amerika zeg
gen, een overnight sensation. De
slotscène van The Blair Witch Project,
waarin een ontdane Heather recht in
de camera spijt betuigt van de hele
onzalige onderneming en afscheid
neemt van haar familie, gaat door
merg en been. Het toont de kracht
van de film, die zo authentiek oogt en
waarin zo goed geacteerd wordt dat
onvoorbereide kijkers direct zullen
geloven dat wat ze zien echt heeft
plaats gevonden. The Blair Witch Pro
ject suggereert veel, maar laat tot het
einde toe cruciale vragen onbeant
woord. Worden Heather en haar
vrienden inderdaad belaagd door een
oude vloek, of zijn ze simpelweg het
slachtoffer van een slecht voorberei
de survivaltocht? Want zonder enige
kampeerervaring en met eten voor
maar drie dagen een uitgestrekt woud
intrekken is niet slim, heks of geen
heks.
Donahue wist zelf ook van niks
toen ze als beginnend actrice auditie
deed voor twee pas afgestudeerde
New Yorkse filmstudenten Myrick en
Sanchez. „Hun advertentie sprak van
een 'volledig geïmproviseerde film,
op locatie gedraaid in een bos onder
zware omstandigheden'. Het klonk zo
gek, dat ik wel moest reageren." Ze
werd samen met haar medeacteurs
Leonard en Williams in de bossen
van Maryland gedropt met twee ca
mera's, voorraden voor acht dagen,
een routebeschrijvingen en een script
met louter instructies tot improvisa
tie. „We wisten wel dat er iets te ge
beuren stond, maar nooit wat we pre
cies konden verwachten."
Mooie droom
Dat kan nu ook gezegd worden door
Myrick en Sanchez zelf. De twee film
makers zullen zich nog steeds afvra
gen wanneer ze wakker worden uit
hun mooie droom. Nu The Blair Wit
ch Project in Amerika in meer dan
1100 kopieën draait is een bruto op
brengst van boven de 100 miljoen
dollar heel reëel geworden. Krankzin
nige bedragen voor een film die z'n
makers amper vijftigduizend dollar
kostte. „We hebben enorm gemaz
zeld", beaamt Ed Sanchez. „We ko
zen voor het experiment, en het
werkte vele malen beter dan we ooit
hadden durven hopen." De 35-jarige
cineast, bij wie eerder dit jaar het wa
ter nog werd afgesloten wegens wan
betaling, weet wel waarom zijn kleine
film beter scoort dan bijvoorbeeld Jan
de Bonts peperdure maar spannings-
loze The Haunting. „Mensen worden
er oprecht bang van, en niet 'Holly
wood' bang. Ze krijgen er echte
nachtmerries van. Het is een bijwer
king van het kijken naar de film die
de mensen geweldig vinden."
Eerste vertoningen tijdens het Sun
dance Festival in januari brachten de
makers in contact met kleine distri
buteur Artisan, die de rechten voor 1
miljoen dollar kocht. Een mooi suc
ces, maar pas in Cannes werd goed
duidelijk wat een potentiële goud
mijn de film was. Disney deed toen
een bod van 25 miljoen dollèr om de
rechten over te kunnen nemen. Het
werd afgeslagen. Toen op 16 juli The
Blair Witch Project eindelijk in pre
mière ging waren de verwachtingen
hoog gespannen. De gemiddelde op
brengst per voorstelling is dan ook
een stuk hoger dan die van de dood-
gehypte nieuwe Star Wars.
Het succes van de film is dan ook
geen kwestie van een zorgvuldig ge
orkestreerde hype, iets waar ze in
Hollywood zo goed in zijn. The Blair
Witch Project is een fenomeen, en fe
nomenen kun je nauwelijks plannen.
Wel is iedereen het er over eens dat
het internet geweldig heeft geholpen
om de verwachtingen rond de film
hoog op te laten lopen. De Blair
Witch website houdt net als de film
zelf consequent vol dat de gebeurte
nissen echt zijn. Er wordt geciteerd
uit The Blair Witch Cult en Heathers
dagboek, er staan foto's op van de
kindermoordenaar uit de jaren veer
tig en stukken reportage die de film
niet hebben gehaald worden er
mondjesmaat op vrijgegeven. Mond-
-tot-mond reclame leidde tot een
vloedgolf aan hits - 20 miljoen aan de
vooravond van de première in juli,
een aantal dat inmiddels is opgelo
pen tot 65 miljoen. „We hebben
voorafgaande aan officiële première
zelfs helemaal geen televisiereclame
gedaan", zegt Daniel Myrick. „Ne
gentig procent van de buzz die er
over de film bestond is gegenereerd
via het Web."
De soundtrack, die zogenaamd be
staat uit de verzameltape die gevon
den werd in de auto van de vermiste
Josh Leonard, bevat een mix van
naargeestige rocksongs variërend van
Laibachs God is God tot Type O Ne
gative's Haunted. Tot slot hebben de
makers nog een boek in de aanbie
ding waarin een journalist en privé-
-detective zogenaamd toegang heb
ben gekregen tot de politiearchieven
voor een achtergrondverhaal over de
zoektocht.
Dagjesmensen
Hoewel inmiddels iedereen zou kun
nen weten dat er geen heks door de
bossen rond Burkittsville waart,
wordt het gehucht van amper 200
zielen overspoeld door dagjesmen
sen. De meeste willen gewoon de
plekken uit de film opzoeken, zoals
Tappy Creek en Coffin Rock, maar er
zijn ook samenzweringsgekken die
geen genoegen nemen met de verkla
ring dat er helemaal geen heks is. Wie
het stadhuis van Burkittsville belt
krijgt een bandje te horen: 'If you're
calling in regards to The Blair Witch
Project, it is fiction!' De politie heeft
'steun' ontvangen van paragnosten
die willen helpen zoeken naar de ver
miste tieners. Geregeld moet de she
riff uitrukken om het lokale kerkhof
schoon te vegen. „Mensen komen
hier in de verwachting dat Burkittsvil
le groter is dan het in werkelijkheid
is", zegt gemeentewoordvoerster Mi-
chele Beller, „Ze denken dat we aller
hande voorzieningen hebben, zoals
restaurants, een winkel en een hotel.
Dat hebben we dus niet." Een verblijf
in Burkittsville kan dus wel degelijk
onaangenaam verlopen.
Hollywood
De grote filmstudio's in Hollywood
zijn nogal geschrokken van het suc
ces van de film. Releasedata werden
omgegooid zodat geen andere hor
rorfilm het tegen The Blair Witch Pro
ject hoefde op te nemen. Een trailer
van de bovennatuurlijke thriller The
Sixth Sense werd aangepast om het
Blair Witch-publiek te kunnen berei
ken. De vraag is wat Hollywood leert
van dit succes. Het is in elk geval een
signaal dat een jong publiek moe is
van peperdure bewerkingen van ou
de tv-series, volgepropt met sterren
en special effects maar leeg van bin
nen. Wild Wild West, Deep Blue Sea
en The Haunting brengen weliswaar
hun geld op, ze zijn ook erg duur om
te maken en iedereen is het er wel
over eens dat ze niet uitblinken in
originaliteit.
De geschiedenis lijkt zich te herha
len. In 1968 maakte een Pittsburghse
documentairemaker een low budget
horrorfilm over een groepje mensen
dat in een alleenstaand huis werd be
laagd door een plaag van zombies.
Night of the Living Dead was zo rauw
voor zijn tijd en zo gespeend van tra
ditionele schokeffecten dat veel kij
kers meenden met een echte docu
mentaire te maken te hebben. En
hoewel de film in zijn geheel nu ge
dateerd oogt, doen sommige scènes
nog steeds meer denken aan jour
naalbeelden dan aan een griezelfilm.
Zes jaar later herhaalde een Texaanse
onafhankelijke filmmaker het kunstje.
Tobe Hooper verzon een familie van
kannibalen die op het Texaans platte
land lifters oppikte, martelde, opat en
van hun botten gebruiksvoorwerpen
maakte. The Texas Chainsaw
Massacre (1974), met zijn korrelige
16mm beelden en huiveringwekkend
echte locaties is nog steeds een
krachtig pleidooi voor lage budgetten
en grote inventiviteit. John Mc-
Naughtons al even documentair
ogende Henry: Portrait of a Serial Kil
ler (1987) ging nog een stap verder
door geen moreel oordeel te vellen
over de psychotische hoofdrolspeler.
En in de Waalse culthit C'est arrivée
prés de chez vous (1992) wordt de toe
schouwer in de waan gelaten dat hij
naar een televisiereportage kijkt
waarin het doen en laten van een se
riemoordenaar wordt gevolgd.
Wat al deze films met The Blair
Witch Project delen is het uitgangs
punt dat de werkelijkheid altijd enger
is dan fictie. Daarbij hanteert de film
een les die Hitchcock en andere
grootmeesters van de thriller als Po-
lanski en Carpenter ons jarenlang
hebben voorgehouden, maar die ze
in Hollywood totaal zijn vergeten.
Wat je niet ziet is veel enger dan wat
je wel ziet. De echte horror zit in de
kop van de kijker. Een stelregel die in
onbruik is geraakt, getuige recente
horrorfilms als Scream, I Know What
You Did Last Summer, The Faculty en
Bride of Chucky. Films die de kijker
eerder proberen te behagen door te
appelleren aan diens filmkennis en
verwachtingspatroon dan dat ze wer
kelijk angst willen aanjagen.
„Deze hele Blair Witch toestand is
net zo doordringend als een wazige
foto van het monster van Loch Ness
of een onscherpe opname van Big-
foot die door het bos loopt", schrijft
intemet-goeroe Harry Knowles op
zijn Aint-it-cool website. „Het is het
soort bovennatuurlijk verhaal dat je
bij een kampvuur vertelt."
Inmiddels broeden Myrick en San
chez op een aantal vervolgen die de
mythe van de Blair Witch verder
moeten uitdiepen. Gedacht wordt
aan de kindermoordenaar die in 1941
Burkittsville onveilig maakte. Hoe
dan ook, groot gelijk had de internet
gebruiker die al voor de première van
The Blair Witch Project voorspelde:
„It's going to do for the woods what
Jaws did for the ocean."
MARK VAN DEN TEMPEL
The Blair Witch Project gaat
op 7 oktober in première in Nederland.
De citaten zijn afkomstig van internet.
