>k
Klimmers en klauteraars voor tuin
Rijp en Groen
Geen giftig leven
Glaskorrels in vissen voer w
Rabarberthee bij aardappe
Exotische bloemen
Herfstanemoon in bord
!id/
REDACTIE MARCOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINCA oil
I
VRIJDAG 20 AUGUSTUS 1999lea
Talloos veel plantaardige
en dierlijke wezens hebben
sinds miljoenen jaren op
de aarde geleefd. Een deel
verdween en werd vervan
gen door andere maar in de
loop van vele eeuwen ont
stond toch een soort na
tuurlijk evenwicht van
planten en dieren. Helaas
heeft zich een enkel levend
wezen abnormaal verme
nigvuldigd, zeker geduren
de de laatste eeuw. Van een
miljard mensen in 1900
naar zes miljard in 1999, is
niet niets en het gaat nog
door: op naar
de 8 miljard.
Al die mensen
willen niet al
leen eten en
drinken, maar
liefst ook nog
een beetje com
fortabel leven.
Daarvoor is on
eindig veel
plantaardig en
dierlijk materi
aal noodzake
lijk. Daarbij is
het zaak om het
nu al min of
meer verstoor
de evenwicht zo
min mogelijk te
beschadigen
niet uit liefde post
voor plant en 3002 PA
dier maar sim
pelweg uit eigen liefde. We
kunnen met al onze miljar
den alleen overleven als we
zuinig zijn op de totale leef
omgeving: het milieu. Im
mers alles in de natuur
hangt van elkaar af, ook de
mens. Daarom hier het be
loofde pleidooi om gif te
mijden bij de bestrijding
van dierlijke belagers.
In plaats vein gif zorgen we
liever voor natuurlijke vij
anden. Het lijkt zo gemak
kelijk om de vermaledijde
gifspuit te gebruiken, maar
daarmee doden we ook on
ze hulptroepen die we nut
tig noemen omdat ze leven
van dieren die wij schade
lijk noemen. De schadelijke
dieren leven immers van
dezelfde gewassen als wij
en dat kan dus niet. Spui
ten we met een van de vele,
helaas nog steeds in de
handel zijnde, breedwer-
kende gifstoffen dan doden
we onze hulptroepen tot
aan vogels en egels toe.
Hier een woord over onze
helpers in de strijd tegen
'schadelijke' insekten. Dat
zijn dan niet alleen de
reeds genoemde vogels en
egels, ook de sluipwespen,
GREET BUCHNER
gaasvliegen, zweefvliegen,
galwespen, spinnen en niet
te vergeten het veel gepre
zen lieveheersbeestje, dat
zelfs bij gif fanaten geen
kwaad kan.
In eigen land wordt op dit
moment een onderzoek ge
daan naar de acht meest
voorkomende soorten van
de zestig die in ons land
voorkomen Ze luisteren
naar simpele namen als 2,
7,1116 en 22 stippelig lie
veheersbeestje, waarvan de
laatste niet van luizen en
luizenlarven, maar van
meeldauw leeft.
Ze zijn er in geel,
zwart en vooral
rood en leggen
allemaal geel
kleurige eivor
mige eitjes op
het blad van
door ons ge
koesterde plan
ten. Ze kiezen
bij voorkeur
planten uit die
niet in prima
conditie zijn,
omdat we ze te
veel stikstof (N)
hebben gegeven.
Belagers zoeken
bij voorkeur
exemplaren uit
die niet meer in
EAKLt/v» prima conditie
zijn. Dat hapt
lekker weg. De larven smul
len vooral van de eitjes de
volwassen kevertjes lusten
ook luizen en ruimen zo
ook op.
De moraal van dit verhaal:
nimmer gif spuiten niet al
leen vanwege de Coccinelle
zoals het kevertje in het La
tijn heet, maar ook vanwe
ge andere dierlijke belagers
van schadelijke insekten
waarvan ik u de Latijnse
namen zal besparen. Overi
gens is bladluis nog steeds
prima te verwijderen met
veel water: spuiten, dom
pelen, afnemen noem maar
op. Dopluis gaat beter als
er wat spiritus en iets zeep
in het water is.
Tot slot nog een kort woord
over onkruidbestrijdings
middelen of chemische
meststoffen op het gras.
Daarmee beschadigen we
het ondergrondse dierlijke
leven waarvan de regen
wormen, die volgens Dar
win per hectare zo'n dertig
ton aarde omzetten per
jaar, de meest belangrijke
vertegenwoordigers zijn. Ze
houden de grond los en
vruchtbaar dat is belang
rijk.
Hechtranken geheim van wilde wingerd
Met wat inspanning en een beetje creativiteit, is al snel een paradijsje
te creëren. foto anp
Aan de witte bloemtrossen dankt deze bruidssluier zijn naam.
foto gpd
Met behulp van fijne hechtwortels verkrijgt de wilde wingerd houvast
aan muren. foto cpd
zen waar zachte specie eenvou
dig uit voegen kan brokkelen,
kunnen klimplanten wel nade
lig zijn voor muren. Zijn de voe
gen zeer hard, dan ontstaat er
echter geen enkel probleem."
De planten moeten overigens
wel uit de buurt van kozijnen
en goten worden gehouden.
Zuignappen
Kenmerkend voor de meeste
klimplanten is hun snellë groei,
maaj zonder hulp de lucht in
schieten is voor nogal wat soor
ten te lastig. Alleen de klimop,
wilde wingerd en klimhortensia
kunnen uit zichzelf tegen een
muur of schutting klauteren.
Hiervoor hanteren ze verschil
lende methoden. De hedera of
wel klimop en de klimhortensia
ontwikkelen aan de takken zeer
fijne hechtwortels die ze in de
stenen of houten ondergrond
steken. Ook de campsis ofwel
trompetklimmer bezit hecht
wortels, maar deze plant moet
eerst tegen een muur of schut
ting worden geleid waardoor de
plant enig houvast heeft.
Hechtranken zijn het geheim
van de wilde wingerd: hierbij
fungeren vervormde bladeren
als zuignappen, waarmee de
plant zich aan de ondergrond
verankert. Naast een muur of
schutting, kan ook een boom
als ondergrond dienen. Alle an
dere soorten klimplanten schie
ten pas de hoogte in wanneer
de tuinder ze daarbij een eindje
op weg helpt. Dat kan onder
meer door de klauteraars bij
voorbeeld langs klemrekken
van houten latten, betongaas of
een bespanning van draad te
geleiden. Deze middelen ko
men vooral van pas bij zoge
noemde windende exemplaren
zoals de wisteria ofwel blauwe
regen.
Naast exemplaren met winden
de stengels zijn er ook klim
planten die zich via bladstelen
aan de ondergrond vastklam
pen. Als er geen geschikte on
dersteuning aanwezig is, dan
winden de bladstelen zich
rondom de eigen takken. Voor
al de clematis staat bekend om
deze techniek. Ten slotte zijn er
leiplanten zoals klimrozen,
winterjasmijn en de doofnloze
braam, die vanwege hun slappe
en lange takken in de natuur
over de grond groeien. Bindt de
tuinier ze aan bijvoorbeeld een
klimrek vast, dan schiet ook een
leiplant de lucht in.
Vochtig en humusrijk
Hoewel de methoden om de
hoogte op te zoeken kunnen
verschillen, hebben bijna alle
soorten klimplanten vrijwel de
zelfde verzorging nodig. Dat
komt, doordat klimplanten oor
spronkelijk alleen in bossen
groeiden en de voeding die ze
daar vinden, moeten ze ook in
de tuin aantreffen. Vandaar dat
klimplanten veel water, humus-
rijke grond en een ruim gat van
pakweg 50 centimeter diep en
75 centimeter breed vereisen.
Bovendien moet de stam in de
schaduw en de top in de zon
staan. Wordt de gehele tuin
langdurig door de zon besche
nen, dan is het verstandig rond
om de stam van de klimplant
een laagje houtsnippers of
boomschors te strooien. Overi
gens zijn er enkele klimplanten
die het bijzonder prettig vinden
om tegen een zonovergoten
muur aan te groeien, zoals de
blauwe regen, klimroos en
druif.
Om klimplanten in toom te
houden en te voorkomen dat ze
de tuin gaan overwoekeren, is
het noodzakelijk om ze jaarlijks
te snoeien. „Een bekend voor
beeld van een forse groeier is
de clematis montana", zegt
Wim Oudshoorn. „Tijdens de
bloeiperiode ontluikt één plant
tot een grote en prachtige bloe
menzee. Prijzig zijn ze trou
wens niet, want een clematis
montana in een pot is al voor
pakweg twaalf gulden verkrijg
baar." Niet alleen dit exemplaar
is zijn prijs waard, ook de
meeste andere soorten klim
planten zijn voor menige tuin
der redelijk betaalbaar.
moeten enkele exemplaren in
een rij tegen bijvoorbeeld gaas
worden gezet. Na verloop van
tijd kunnen de buren niet door
het dikke groengekleurde bla
derdek gluren. Een andere toe
passing is om klimplanten in
combinatie met een zogenoem
de colonnade te gebruiken,
waardoor een groen overdekt
tuinpad ontstaat. Oorspronke
lijk slaat colonnade op een zui
lenrij, maar in de hof wordt er
een rij houten pijlers met hori
zontale verbindingen mee aan
geduid.
Hoewel tuinen op verschillende
manieren met klimplanten zijn
te versieren, is menige tuinder
huiverig om exemplaren tegen
een muur van het huis te laten
groeien. De vrees is dat de plant
vocht uit stenen opzuigt en
daardoor schade aan de muur
veroorzaakt. „Dat is absolute
onzin", weet de boekenschrij
ven „Sterker nog, een klimplant
tegen de muur levert doorgaans
allerlei voordelen op zoals extra
isolatie in de winter. Niet alleen
blijft het huis beter warm tij
dens koude dagen en koeler in
de zomer; de plant zorgt ook
voor enige geluidsisolatie."
Er is echter een uitzondering.
Oudshoom: „Bij zeer oude hui-
Klimplanten lenen zich uitste
kend voor kleine tuinen en bal
kons: ze groeien niet zozeer in
de breedte, maar zoeken vooral
de hoogte op. Om een muur of
schutting groen te kleuren, kan
de tuinliefliebber kiezen uit
verschillende soorten klimplan
ten. Een kleine verkenning van
het aanbod.
Hoogteverschillen vormen een
belangrijk middel om een ruim
telijk effect in de tuin te krijgen
en klimplanten kunnen daar
voor zorgen. Ook creëren ze
een sfeervolle bedekking van
een muur of schutting. „Mede
daardoor komen klimplanten
zeer goed van pas in de steeds
kleiner wordende hofjes van
Nederland", vertelt tuinboe-
kenschrijver Wim Oudshoorn.
De auteur, die een ook een uit
gave over klimplanten op zijn
naam heeft staan, vervolgt:
„Klimplanten nemen nauwe
lijks ruimte in beslag, maar ma
ken de tuin desondanks zeer at
tractief. Zelfs in een pot op een
balkon ogen ze sierlijk."
Naast een fraai gezicht kunnen
klimplanten ook dienst doen
als tuinomheining en zodoende
inkijk voorkomen. Hiervoor
Cryptogram
Horizontaal:
1Dat dier is het helemaal (4), 4. Huiverig voor het gewicht van een medaille (5); 7. Zet 'm in een
andere versnelling aan de ketting» (7); 8. Zo leuk is het (niet) in de gevangenis! (3), 9. Golftrein
(3); 10 Elastisch reeds verdwenen uit een deel van de voormalige Sovjet-Unie (7); 12. Haar
aanslagen zijn niet moorddadig (7).
Verticaal:
2 In de loods ontbreekt een beetje drank (4); 3. Hij heeft niets te zeggen als politieman (6);
4. Groot dier om te braden (8); 5. De Open Universiteit uit Moskou gaat naar deze plaats (4);
6. Bevroren taal (6); 9. Drank voor u, hoor maar! (4); 11. Dat advies levert geld op (3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal: 1. Meel; 4. gene; 8. eer; 10 sen; 11. en; 12 zet; 14. be; 15. gemet; 17. ètre; 18.
keel; 20. eb; 21. eg; 22 glee; 23. neet; 24. pegel; 26 ge; 28. ren; 29. me; 31. Est; 33. jet; 34 spel;
35. tets.
Verticaal: 1. Mee; 2. een; 3. er; 5. es; 6. neb; 7 ene; 9. hem; 12. zeebeer; 13. tekenen; 15. greep;
16. tegel; 17 eng, 19. Let; 25. gel; 26. ges, 27 esp. 29 met; 30. ets, 32. te; 33. je.
HEINZ
04t vait a1e /soi/ weer
t£ë£n vam p/e ka-
Kleine glazen kraaltjes in vis-
senvoer verraden hoeveel een
vis precies eet. In de Verenigde
Staten is een techniek ontwik
keld om langs die weg het kwe
ken van vis doeltreffender te
maken. Volgens de onderzoe
kers. uit Stoneville, Mississippi,
kan ermee worden nagegaan
welke vissen het meest geschikt
zijn voor de kweek. Zij deden
hun proeven met meervallen.
Bij landdieren kan de voedse-
linname per dier makkelijk
worden bepaald, bij voorbeeld
door het beschikbare voer voor
en na consumptie te wegen. Bij
vissen is dat lastiger, omdat het
niet gegeten voer in het water
verdwijnt. Meervalkwekers
kunnen slechts schatten hoe
veel voer hun vissen opns
Bovendien eet niet elke v
evenveel. Geneticus Jeffo r
verstein gebruikte kleine,
doorzichtige glazen kralei
een diameter van 0.4 mm
de consumptie per vis tei
ten. De kraaltjes werden;
mengd met het voer in ee
concentratie van ongevei
procent. Na het voeren w
de meervallen verdoofde
der een röntgenapparaat
legd. Hierdoor konden d(
len worden geteld, zodat
derzoeker exact kon berel
hoeveel de vis had gegete
sen met een hoge innam: [n
gunstige omzetting in vle
kunnen langs die weg wo
geselecteerd.
Rabarberthee is een probaat
middel tegen de aardappelziek
te phythophtera. Het biologi
sche middel is ontwikkeld aan
het instituut voor biologische
plantenbescherming in het
Duitse Darmstadt. In veldproe
ven is drie jaar geëxperimen
teerd met extracten die zijn ge
trokken uit rabarberbladen
overgoten met heet water. De
rabarberthee moet enkele uren
trekken voordat het kan worden
gebruikt. Sprenkeling van de
thee op het aardappelveld ver
kleurt het loof en de bladeren
worden tijdelijk immuun
maakt voor de schimmel
uitstel van aantasting lei<
eindelijk tot twaalf proce
gere opbrengsten, zonde
de kwaliteit van de knolli
onder lijdt. Het middel is 9
gens de onderzoekers ne
fectief als het veel gebrui
peroxychloride. Het Duii 0
stituut werkt ook aan een
natief bestrijdingsmiddel
meeldauw op komkomm
tomaat. Hiervoor gebruil
een extract dat is getrokk
duizendknoop.
Teer en breekbaar zijn de
bloemblaadjes van de lisian-
thus, maar dit kwetsbare uiter
lijk is verraderlijk: de oorsprong
van deze soort ligt in de ruige
prairiegrond van Noord-Ameri
ka. Vandaar dat de lokale bevol
king de lisianthus prairiegen
tiaan of Texaans blauw klokje
noemt. Nederlandse bloemen-
kwekers en -winkeliers hebben
hoge verwachtingen van de li
sianthus. Dat komt, doordat de
soort te koop is in violette,
blauwe, paarse en roze kleuren:
exotische tinten die moit -
vrij populair zijn. Vanwe;
vele en volle bloemen is'
niet nodig om de lisianth
andere bloemen in een
combineren. Ook de uit'
afkomstige bouvardia oo
solist in een vaas vrij siei I
Deze bloem bestaat uit
meer stralende sterretjes
pijpachtige steeltjes zitte
exemplaar is voorradig ii
kleuren rood, wit, roze ei
je.
met;
JK bloemendaal bv.
rijksstraatweg wassenaar
Het geheim om vaste planten in de tuin tot hun recht te laten
een beetje structuur aanbrengen in een border. Dit kan door
maken van de verschillende hoogte, vorm en kleur. Een vaste
goed voor het spelen met hoogtes gebruikt kan worden, is de
herfstanemoon.
De Anemone-familie bestaat uit verschillende soorten. Ze
van de eenvoudige laagblijvende bosanemoontjes, tot de
gante herfstanemonen. De laatste groep bloeit vanaf juli en
tot ver in de herfst. Anemonen staan het liefst in goed
de, matige vochtige tuingrond. Deze moet wel voedselrijk
planten staan graag in de volle zon, maar doen het ook erg
halfschaduw.
