Mission Impossible van een hiphop-artiest
Vermoeidheid
moet gloriëren
136
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1999
'Als ze het hier nou nog niet begrijpen ga ik weg'
heette: Miss Woodstock. Miss Woodstock? „Ja, mijn redding.
Ik kwam haar de volgende dag in de bus naar het festival te
gen." Miss Woodstock blijkt een knappe jongedame te zijn die
vijf jaar geleden tijdens Woodstock als bezoeker werd gefoto
grafeerd terwijl ze - met ontbloot bovenlijf - op de schouders
van haar vriend zat. Die foto is destijds de hele wereld over
gegaan. Sindsdien is ze Miss Woodstock. Zo gaat dat in Ame
rika.
Ten: „Ze was door Fox-television gevraagd om een reporta
ge te maken op het festival en daarvoor wilde ze mij intervie
wen. Gewoon als bezoeker. Maar toen ze hoorde wat we kwa
men doen, besloot ze dat ze me met de camera te gaan vol
gen. En zo heb ik de cameraploeg kunnen gebruiken om bin
nen te komen. We zijn gewoon doorgelopen."
Ten werd, dankzij tussenkomst van Miss Woodstock, zelfs
met een karretje het terrein overgebracht. Een gigantisch ter
rein, iets van vijf kilometer lang. En voor hij het wist stond de
Haarlemse rapper backstage. Drie keer langs de security en
niks aan de hand.
Clinton, in de kleedkamer en zenuwachtig voor het Wood-
stockoptreden, was verbaasd hem te zien. Ten: „Hij had het
eerst niet helemaal door, geloof ik. Duidelijk verrast dat ik er
stond. Hij zat wat verbaasd te kijken en toen heb maar ge
zegd: 'Hé George'. Pas toen reageerde 'ie: 'Cool'.
Nog geen half uur later staat Ten op het podium van Wood
stock. Met George Clinton dus. En Bootsie Collins, de legen
darische bassist die voor het eerst sinds tijden weer 'ns deel
uitmaakt van de Funkadelic-Line up. Met gastrapper Humpty
Hump ook, van de p-funk-rapgroep Digital Underground. En
met alle andere bekenden uit het wereldje.
Ten - aan de rechterkant van het podium - deelt de micro
foon met Mike 'Clip' Payne. Aan zijn voeten 250.000 poplief
hebbers. En via popzender MTV kijkt 'de rest van Amerika'
mee.
De show duurt anderhalf uur. Ten zingt in het
Funkadelic-koor en doet de tweede stem van Humpty. Tot
vijf keer toe kunnen de verhitte bezoekers van Woodstock '99
in Rome, New York een Nederlandse rapper in close-up aan
het werk zien als zijn hoofd verschijnt op de metershoge
schermen aan weerszijden van het podium. Dót beeld: Wood
stock '99, de kop van Bootsie Collins op een megascherm en
floep... ineens die tronie van Ten. Met z'n hoedje.
Belangrijk
De merkwaardige reis, waarop alles fout kon gaan, is geslaagd.
Wót er mis liep zijn leuke anekdotes geworden. Bijvoorbeeld
het verhaal over waarom de foto's van het unieke optreden
mislukten. Rolletjes voor de meegebrachte camera - eentje
waarmee van die fraaie panoramafoto's kunnen worden ge
maakt - bleken in het gehucht Woodstock niet verkrijgbaar.
En dus werd uit arren moede een wegwerpcameraatje aange
schaft. Zo'n rolletje annex fototoestel. Zonder flits. Tussen de
elf afdrukte foto's zitten twee leuke vakantiekiekjes van het
dorp Woodstock. Verder veel donkere afdrukken.
De beelden in het geheugen zijn scherper. Van het bezoekje
aan een Burger King op de terugweg, toen Ten ineens gecon
fronteerd werd met vijf giechelende meisjes die z'n handteke
ning wilden. „Ze hadden me herkend van tv. Aan mijn hoed.
Stond ik daar met een rooie kop handtekeningen uit te delen.
In Nederland krijg je reacties als: 'Wel goed, maar...' Ik stond
dus te wachten op die 'maren'. Maar die kwamen niet. Ze
vonden me gewoon cool."
RICHARD STEKELENBURG
Een Nederlandse rapper op Woodstock. Aan
de zijde van de 'godfather of funk', Mr.
George Clinton. Een Kuifje-verhaal van een
Haarlemse hiphop-artiest die zich in eigen
land vaak onbegrepen voelt, maar die
gelooft in eigen kunnen. En, om zijn gelijk
te halen, een vooraf als onzinnig te
bestempelen reis naar het beroemdste
popfestival ter wereld ondernam.
Rockattack Ten zag Woodstock, en
Woodstock zag Ten.
Rockattack Ten. „Voor zover ik kon nagaan, ben ik de eerste Nederlander op het podium van Woodstock'.
foto united photos de boer rob hendriks
Iwan van Amersfoord (27), beter bekend als rapper
Rockattack Ten (kortweg: Ten), heeft eindelijk het idee
weer eens wat erkenning te krijgen. Het gevoel dat er
nieuwe wegen open gaan. Dat heeft lang geduurd. Licht aan
de horizon dankzij een optreden op Woodstock. Hoeveel Ne
derlandse popartiesten kunnen het hem nazeggen? Ten: „Vol
gens mij niemand. Ik heb in de boeken gekeken en voor zover
ik kon nagaan, ben ik de allereerste. En dus de enige in deze
eeuw. Daar ben ik wel trots op."
Met de Haarlemse p-funk/gogo-groep Gotcha! behoorde Ten
begin jaren negentig tot de voorhoede van een sterke nieuwe
Nederlandse poplichting. De band maakte drie cd's, trad veel
vuldig op in binnen- en buitenland en leek een uitstekende
toekomst voor zich te hebben. Maar het liep anders. Onder
linge ruzies deden de groep ontploffen en ieder ging zijns
weegs. Voorman Ro(nald Krom) richtte de band Paradise
Funk op en trok daar redelijk succesvol mee door het land. De
gebroeders Smeenk stortten zich op hun opnamestudio.
Drummer Homie - Martijn Bosman - ging in zee met de jonge
Haarlemse zangeres Bloem.
Ten koos voor de underground - met de Haarlemse hiphop-
groep Poodle Naked en later met Nicotine en ook solo. In die
zelfde underground oogst hij nu al een paar jaar veel lof. Zijn
onlangs verschenen soloplaat In my own world kreeg tot in
Frankrijk buitengewoon mooie kritieken. Ten neemt binnen
de Nederlandse hiphop een geheel eigen plaats in. Waar het
gros meedeint op wat Amerikaanse voorbeelden voorschote
len, heeft hij een eigen geluid en een eigen boodschap.
Tegelijkertijd echter voelt Ten zich regelmatig onderschat of
op zijn minst onbegrepen. Er is -geen Nederlandse platen
maatschappij die wat in hem ziet. Om zijn materiaal uit te
kunnen geven, moest er in Haarlem zelfs een platenmaat-
schappijtje worden opgericht(I).
Hoe het komt weet hij niet. Hij heeft toch bewezen wat hij
kan? Heeft toch met 'de.grote jongens' gespeeld! Met George
Clinton nota bene, de 'godfather of p-funk', die ook een gast-
bijdrage leverde aan de Nicotine-cd Double Penetration en die
zich meermalen positief over hem uitliet. Nu heeft Ten met
dezelfde Clinton op Woodstock gestaan. De rapper: „Als ze
het in Nederland nu nog niet begrijpen, dan weet ik het niet
meer. Dan ga ik hier weg. Naar Amerika. Dan heb ik er hier al
les aan gedaan." Er valt veel voor zijn zienswijze te zeggen.
Wat moet je méér bereiken om opgemerkt te worden? Optre
den met George 'Dr. Funkenstein' Clinton op Woodstock -
daar zou menig Amerikaanse rapper een moord voor doen.
Prestigieuze titel
Het contact tussen Ten en Clinton bestaat uit de tijd van Got
cha!. Clinton was indertijd behoorlijk onder de indruk van het
geluid van de jonge Haarlemse band en bood aan een bijdra
ge te leveren aan de debuutplaat van de groep, Words and
music from da Lowlands. De Amerikaanse funkgrootheid met
de bontgekleurde dreads kwam er indertijd speciaal voor naar
de Haarlemse opnamestudio Bananas.
Ten en Clinton bleven contact houden. Zo toerde de Haar
lemse rapper vorig jaar met Clintons band Funkadelic mee
door Canada en Clinton bezocht andermaal een Haarlemse
studio. Dit keer om er een single met Ten op te nemen. Rock
attack mag zich bovendien 'P-Funk All Star' noemen - een
binnen funk-kringen zeer prestigeuze titel die aangeeft dat hij
officieel lid is van Clintons entourage.
In die hoedanigheid trof hij George Clinton begin deze
maand, toen de Amerikaan een concert gaf in het Amster
damse Paradiso. In de kleedkamer werd de basis gelegd voor
Tens meest memorabele optreden.
Ten: „George vroeg me of ik langs wilde komen. Hij vertelde
dat hij een paar dagen later op Woodstock zou spelen en dat
hij bovendien die week jarig was. Als ik zin had, was ik wel
kom." Verder werd niets afgesproken. Het gaat er in deze
kringen doorgaans niet zo concreet aan toe. „Clinton geeft me
met zoiets een kans. Het is aan mij om die aan te grijpen.
Maar dan moet ik het verder wel zelf regelen. En betalen ja!
Dat had ook de nodige voeten in de aarde. Maar goed, als je
naar school gaa't betaal je toch ook je eigen boeken?"
En zo werd in twee dagen tijd een plan in elkaar geschroefd.
Dynamax, een Amerikaanse mc/dj met wie Ten momenteel
werkt en die een tijdje bij hem logeert zou meegaan, evenals
Tens manager Roger Verhaart. „Dynamax wilde naar het
Rocksteady-festival in New York, dat ter gelegenheid van 25
jaar hiphop werd gegegeven, ik zou naar Woodstock. We spra
ken af dat we de reis zouden aangrijpen om ons eigen werk te
promoten. We zijn bezig om onder de naam 'Produced by
The World' rappers, dj's, mc's en dat soort mensen dichter bij
elkaar te brengen. Ik heb goede contacten binnen de P-funk
en Dynamax binnen de hiphoporganisatie Zulu Nation van
Afrika Bambaataa. Wij willen die twee muzikale oer-families
verenigen."
Het zou een merkwaardige reis worden. Een reis die eigenlijk
alleen maar kon mislukken. Ten had geen toegangskaarten
voor het festival, laat staan backstage-passen. En George Clin
ton noch een van zijn bandleden was ervan op de hoogte dat
Ten de uitnodiging ook daadwerkelijk had aangenomen. De
kans dat Ten op een podium van Woodstock zou geraken, wa
ren bij het vertrek op Schiphol realistisch gezien nul.
Hindernissen
Het werd ook een lange reis. Eenmaal in New York zou de trip
naar Woodstock gaan - niet naar het festival, maar naar het
plaatsje. Omdat Clip, een van de bevriende Funkadelic-leden,
daar woont en in het Amerikaanse dorpje dus wel een slaap
plaats te regelen moest zijn. Maar goed, als 250.000 mensen
op dat moment weg zijn naar een popfestival dat Woodstock
heet, dan kan het best gebeuren, dat een Newyorkse bus
chauffeur een stel Nederlanders niet zo snel begrijpt. En zo
strandden Ten en zijn manager die avond laat in Albany, mij
len uit de richting, zonder dat er nog een bus terug ging.
Maar soms zit het mee. „In een bar ontmoetten we een stel
Funkadelic-fans. Toen die hoorden wat we kwamen doen,
bood een van hen aan ons een lift te geven. In ruil voor een
cd-tje! Even ter verduidelijking: dat is dus hetzelfde als dat ie
mand mij 's avonds laat even van Haarlem naar Maastricht
wil brengen."
Daarmee waren er echter nog geen toegangsbewijzen voor
het festival. Maar nogmaals, soms zit alles mee. Tens geluk
'Voor den dag ermee!'
Fatigatio: vermoeidheid. Een van de laatste taboes in de westerse
samenleving. Ongepast in gezelschap, niet te verkopen aan de baas,
'politiek incorrect'. Maar ook: tegenpool van vitaliteit en
sluimertoestand waarin door de geschiedenis heen de grootste
ontdekkingen zijn gedaan.
Noord-Hollander Willem Dijkhuis wil het taboe doorbreken door op
28 en 29 augustus in de Prinsentuin van Leeuwarden 24 uur lang
onafgebroken over vermoeidheid te praten.
e mens ziet bij de gratie van het
U contrast. Wie geen weet heeft
van vermoeidheid, kent ook
geen vitaliteit. Daarom, voor den dag ermee!"
Aan het woord: Willem Dijkhuis uit Anna Pau-
lowna, docent bedrijfskunde aan de Erasmus
Universiteit in Rotterdam, schrijver, radiopresen
tator, maker van de eeuwigdurende kalender, na
tuurkundige, erudiet en onvermoeibaar voor
vechter van de levenskunst.
Als hij eind deze maand in de Prinsentuin te
Leeuwarden een etmaal lang de fatigatio laat re
geren, komt literator Kees Fens langs om met
Dijkhuis te praten over dit onderwerp. En Philip
Mechanicus, niet alleen fotograaf, maar tevens
'een groot kok voor het aanschijns des Heren', die
zal spreken over het fatigeren van sla: het aanma
ken van de juiste saus. Historicus Jan Bremer zal
verhalen van Doms Rijkers en de ondergang van
de 'Rebound'. Elfstedentochtwinnaar (1954) Jeen
van den Berg, met 7 uur en 35 minuten de snelste
tot Van Benthem, komt zelfs twee keer: eenmaal
om zes uur 's morgens, het tijdstip waarop zijn
noren in de winter van 1954 bij de start vanaf de
Prinsentuin het ijs raakten, en om tien minuten
over twee, de tijd waarop hij juichend over de
eindstreep gleed.
Willem Dijkhuis deed het al eens eerder, zo'n
marathon, alleen toen solo. „In januari 1989 vier
de schrijversschool Het Colofon het derde lus
trum. Mij werd gevraagd dit enige luister bij te
zetten, wat ik geprobeerd heb door 24 uur achter
een te spreken over het magistrale gedicht 'Een
winter aan zee' van de nu miskende, onvergelij
kelijke Adriaan Roland Holst. De sessie begon
met ongeveer veertig toehoorders, die zich desge
wenst mochten neervlijen op een stretcher of
konden laten kneden door wat tegenwoordig een
traumateam zou heten. Na 24 uur waren er nog
zes mensen over. En toen mijn vrouw en mijn
Willem Dijkhuis: „Als je geen vermoeidheid kent,
weet je evenmin wat vitaliteit inhoudt." fotoipr
dochter mijn stoffelijke resten bijeen veegden,
kon ik niet anders dan denken: 'Arm gedicht. Dit
is niet aan de maat. Niet gepast
Belichaming
Een paar weken na de extravaganza van 'Een
winter aan zee' reeds, speelde Dijkhuis met het
idee het nog eens te doen. Maar waarover zou het
dan moeten gaan? Welk onderwerp zou staande
blijven, ja zelfs gloriëren als de vermoeidheid zou
toeslaan? Alleen de vermoeidheid zelf. „De groot
ste filosoof van deze eeuw is zonder twijfel Witt
genstein, die ooit heeft gezegd: 'Je kunt de waar
heid niet kennen, je kunt haar alleen belicha
men'. Strak parallel daaraan is de gedachte dat je
vermoeidheid nie,t kunt kennen, maar haar
slechts kunt belichamen.
Natuurlijk, je kunt in een interview tussen tien
en kwart over elf 's morgens, uitgeslapen en met
een kopje koffie erbij, praten over fatigatio. Maar
in die stralende toestand kun je haar niet belicha
men. Dat gebeurt pas na misschien zestien of
twintig uur. als men al lang niet zo fris meer is als
aan het begin." Tien jaar later biedt salon 'De Ko
peren Tuin' in de parkachtige Prinsentuin in
Leeuwarden, Dijkhuis de tijd en ruimte zijn oude
plan uit te voeren.
Het gaat Dijkhuis niet om Endemol-achtige
glamour. Hij streeft geen hoog gehalte aan beken
de Nederlanders na „Waar het wel om gaat, is de
vermoeidheid uit het verdomhoekje te halen.
Laat de ontluistering maar zien die uitputting met
zich meebrengt. Toon de flitsende jongens en pit
tige meisjes dat het niet erg is om moe te zijn.
Want als je geen vermoeidheid kent, weet je
evenmin wat vitaliteit inhoudt Het zijn eeneiige
tweelingbroertjes, verwanten opgebouwd uit het
zelfde genetische materiaal, net als geboren wor
den en sterven. Wie goed kijkt, ziet altijd twee
kanten: rijkdom en armoede, vreugde en verdriet,
leven en dood. Neem een van die polen weg en
ook de andere verdwijnt, omdat de mens ziet bij
de gratie van het contrast. Of, zoals Nietzsche
zegt: 'Wie niet liegen kan, weet niet wat waarheid
is'."
Toch is dat wat dé westerse samenleving doet:
vermoeidheid niet tolereren of zelfs ontkennen.
„Als ik mijn baas vertel dat ik het rustig aan wil
doen omdat ik zo moe ben, vertelt hij mij onge
twijfeld dat ik daar niet voor ben ingehuurd. Dat
ik maar in mijn eigen tijd moe moet zijn. 'Dijk
huis', zal hij zeggen, 'dit is een vitaal bedrijf, dus
vermoeidheid daar gaan wij niet voor!' Maar
daarmee wordt gemakshalve vergeten dat de
grootste ontdekkingen door de wetenschap niet
zijn gedaan dank zij vastberaden planning, maar
in een toestand van afgeknoedeldheid. Bij extre
me vermoeidheid kunnen kennelijk dingen ge
beuren die anders niet voorkomen."
Dijkhuis heeft daar wel een verklaring voor. „In
het dagelijks leven maken we doorlopend onder
scheid: hier zit ik en daar zit de ander. We zijn
doorlopend doende onszelf knap te presenteren.
Trachten indruk te maken op de ander, nemen tal
van normen en vormen in acht En evalueren dat
vervolgens: 'Nou Willem, dat heb je niet slecht
gedaan. Je hebt je niet misdragen en er is nie
mand uitgescholden'. Het is eigenlijk een milde
vorm van schizofrenie.
Bij vermoeidheid valt dat onderscheid echter
weg. We raken in een zijnswijze waarin we ons
zelf niet meer kritisch kunnen beschouwen. Er is
geen ruimte meer voor een rollenspel en we wor
den dus ook niet meer afgeleid, waardoor de con
centratie toeneemt. Het is zoals de Hongaarse
schrijver en socioloog Gyrgy Konrad zei: 'Alles dat
de moeite waard is, wordt geboren in een roes'."
Deskundigen
Anders dan 'Een winter aan zee', door Willem
Dijkhuis alléén belicht, wordt de Fatigatio in het
laatste weekeinde van deze maand met tal van
deskundigen besproken. Deskundigen volgens de
letter der wet. „Rob Weller is een van de laatsten
van de generatie van algemeen chirurgen, die zo
wel je neus kunnen rechtzetten als je oog opere
ren. Hij zal ingaan op de vraag hoe het kan dat
een mens soms twaalf uur lang aan de snijtafel
kan staan, om de daarop volgende twaalf uur al
leen nog maar beter te gaan werken."
Maar er zijn vooral ook ervaringsdeskundigen:
de huisarts die al vijftig jaar lang van patiënt naar
patiënt trekt en vermoeidheid 'als zijn knoken
kent", de commando die ter training tweemaal 24
uur met bepakking sjouwt, de schaatser die de
pap in benen vreest. „Jan Bremer zal vertellen
over Dorus Rijkers, die steeds maar weer mét zijn
reddingsloep door de branding beukte, op weg
naar de gestrande 'Rebound'. Zijn roeiers wissel
den keer op keer, omdat zij kapot waren, maar
Rijkers bleef op zijn post. In zijn verhaal komt
vermoeidheid niet voor!"
Langer dan een halfjaar al bereidt Dijkhuis zich
voor op Fatigatio. Hij speurt in zijn eigen univer
sum van schakers en filosofen, van schrijvers en
beschrevenen, van componisten en kompanen.
En alles en iedereen krijgt een plek in dit heelal
van de vermoeidheid. Vanzelfsprekend Vesldijks
'De Koperen Tuin', die speelt rond 1899 in de
zelfde Prinsentuin waar ook de Fatigatio-sessie
gaat verglijden. De roman is overigens precies
een halve eeuw geleden geschreven.
Maar ook de 'Stars and stripes forever', even
voor 1899 door John Philip Sousa gecomponeerd.
En Rilke's 'Das Stunden-Buch', waarvan het eer
ste deel op de kop af een eeuw oud is. In goed ge
zelschap overigens van Cesare Pavese's 'Gesprek
ken met Leuco'. Dijkhuis: „Het zijn gesprekken
met min of meer mythologische personages, die
Pavese beschrijft. Zeven van die dialogen gaan
tussen man en vrouw en alle zeven hebben als
thema fatigatio. Dat is toch heel merkwaardig."
Bovendien is er een nachtelijk concert met de
pianiste Ellen Dijkhuizen. De door haar vertolkte
Bach-Goldbergs variaties, geschreven voor een
aristocraat die leed aan slapeloosheid, nemen in
her programma een belangrijke plaats in. Net als
het bijbelboek Prediker, waar de vermoeidheid
des vlezes centraal staat.
En Dijkhuis zelf, zal hij het volhouden? „Het zal
een hele zit zijn, maar ik ben er de Figuur niet
naar om halverwege de rit te zeggen: 'Ik heb geen
zin meer, u kunt uw geld terugkrijgen bij de kas
sa'. Ik kan het nooit meer overdoen. Indien het
mislukt, dan is het over en uit. Maar als het lukt,
dan zijn er zondagsmiddags om vier uur wellicht
nog tien mensen over, die zullen zeggen: 'Er was
een bestaan voor Fatigatio en een bestaan erna'.
En misschien wordt het wel het mooiste millen
niumfeestje."
JURRIAAN GELDERMANS
Fatigatio; Salon De Koperen Tuin in park De
Prinsentuin. Leeuwarden; zaterdag 28 augus
tus 16.00 uur tot 's zondags 16.00 uur; voor
nadere informatie tel. 058-2131100.
