JE VELUWE
i
9
'prachtig
en toch
heel niet duur'
NL
Toerisme
GRAFOPSCHRIFT
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Lorkenspoor
Het Drents Boomkroonpad (140.000 bezoeker per jaar) in de
boswachterij van Borger is sinds kort te bereiken via 'n over
een 'lorkenspoor' rijdende elektrokar. De wagen die plaats
biedt aan maximaal 17 passagiers rijdt op gezette tijden van
restaurant 't Nije Hemelriek (tussen Gieten en Gasselte, niet
ver van de N34) naar de grotendeels hoog door de bomen lo
pende attractie. Tijdens de rit die ongeveer een half uur
duurt, krijgen de bezoekers uitvoerige uitleg over bijzonderhe
den die worden gepasseerd.
Informatie: Drents Boomkroonpad, telefoon (0592).241.693.
FOTO'S CPD/MARC HOFSTE
NI
96
EN
g ten
3d-
.a.
(S
?cia
i/ent
iale:
S(
De Veluwe is een groen kleedje dat ooit in verre ijstijden keurig
midden in Nederland is neergevlijd. Makkelijk bereikbaar voor
de moderne mens die van rust, ruimte en vooral groen wil
genieten. Voor het eerst sinds de mens vakantie viert is de
Veluwe de Noordzee-badplaatsen voorbij gestreefd als
populairste binnenlands vakantiedoel voor Nederlanders. Het
geheim van de Veluwe? 'Nou, 't is hier prachtig. En niet duur*.
a '9
ld zijn er prachtige
er te vertellen. Maar
Hoe kwam dat met
2a n hakhout bedekte
'rest k'i Heemskerk aan de
q/Af genbos'? En waarom
aanvallig
sje bij Oostzaan als
id' op de kaart? En
iets spannends te
ver de
arsbraak', een in de
IJsselmeerdijk
jurgebiedje bij
ER tra zou het niet
ir gelukkig vertelde
ijn opa dus - hem
arom de 'Rottige
'Rottige Meente'
53fite betekent
oceert de langs de
pr»rt wandelende Fries,
W - dat is dus gewoon
21 '"idelijk. Maar waar
369waardeloze
reko dan? Ynte plechtig:
NVI erverdwen'n,
natuur heeft zijn
m'n.'
Meente'. Daar kan
de plattegrond van
rende
fetisjist dus tamelijk
in van raken,
s daar natuurlijk die
H opografie, een
r ekkend, door fiets—
il laadjes ontsloten
(et van blauwe
1(1 lauwe vlekjes,
rechthoekjes en
ine spatten, doet
de deur dicht. Op
ikeburen daarom. Of
iever in Nijetrijne
Tl
g Munnekeburen. Een
'cht, want in de
toverde 'Rottige
jjjj uwelijks iets te
vriendelijke mevrouw
van Wolvega raadt
ied an. 'Daar beginnen
amarkeerde
n, een witte en een
Dat vergemakkelijkt
•nzienlijk. Als we
ergens een hekel aan hebben...
Maar recreërend Nederland kan
blijkbaar niet zonder. In
Munnekeburen wijzen
roodgemutste paaltjes de weg.
Gelukkig zomert het vandaag.
Holland ligt in Spanje. Ynte is na
een half uurtje pas de eerste
tegenligger, twee meisjes op
een tandem kort daarna de
tweede. Ze hebben zojuist een
uil gezien. 'Zo koddig, hij zat op
een tak doodkalm naar ons te
kijken.'
Wij zagen toen straks nog -
zwevend boven het in de wind
golvende riet - een buizerd. Er
bungelde iets aan z'n klauwen.
Een prooi? Of niet meer dan een
tak waarmee hij zijn horst wilde
restaureren? Die breken ze dus
gewoon van een boom -
vertelde een boswachter eens
vol ontzag - door er keihard
tegenaan te vliegen, die takken.
Hoewel..., het kan ook zijn, dat
hij het toen over een havik had.
Thuis nog even opzoeken.
Uren onbekommerd wandelen
en fietsen achter de coulissen
van Friesland. Hier niet het
imago-bepalende groen van
eindeloze landerijen, maar een
woeste dwarreling van wilgen,
elzenbosjes, rietvelden, dotters,
koekoeksbloemen en
schimmelwitte berken.
Daartussen, achter over stil
zwart water wielende
knuppelbruggetjes, liggen wat
jaloersmakende Hans- en
Grietjehuisjes. Extra verrassing:
voor het eerst sinds jaren de
zonnedauw gezien. De
vleesetende plant verteerde juist
een vliegje.
Rob van den Dobbelsteen
Vanaf NS-station Woivega
onderhoudt bus 108 op
doordeweekse dagen tussen
09.10 en 19.10 uur elk uur een
dienst langs plaatsjes als
Langelille, Nijetrijne en
Munnekeburen. Informatie: VW
Weststellingwerf, van
Harenstraat 2, 8471 JD Wolvega,
telefoon (0561 )611.711
RUUD BUURMAN
Als je rond het middaguur een
beetje strategisch op een bankje
gaat zitten, midden in Elspeet,
komt de pannenkoekenlucht
van drie kanten op je af. Daar,
tegenover het enige hotel dat
het Veluws dorpje nog rijk
schijnt te zijn - Hotel De Zwaan
- trekt de fietsende medemens
voorbij. Bellend en kwebbe
lend, zacht zingend en in de
zestig-plus-variant opvallend
vaak getooid met een witte
platte pet, die soms angstig de
toneert met de neus zo rood als
een aardbei maar wel weer aar
dig kleurt met de benen die jo
lig uit de korte broek steken. Op
zo'n plek komt geheid een au
tochtoon naast je op het bankje
zitten. Een meneer die het Ve-
luwse spreekwoord 'Het moet
een goed prater wezen die een
zwijger overtreft' na enkele mi
nuten logenstraft. De Veluwe-
naar, zo wordt hij gekarakteri
seerd, is stug, conservatief, ge
sloten en zwijgzaam. Kan wel
zijn, maar déze niet.
G. van den Bosch - 'iedereen
kent me hier' - heeft voor de
gast naast hem op het bankje,
die naar de bekende weg
vraagt, het antwoord paraat, ,,'t
Is hier prachtig. En heel niet
duur. Vijfhonderd gulden hum-
voor een weekje bungalow,
kom daar maar eens om in
Frankrijk. En hier om de hoek
kost een pilsje nog gewoon
twee gulden. Ja... verderop heb
je een zaak waar ze vijfeneen-
half willen hebben voor 't zelf
de, maar dan ben je goed gek.
En als je eenmaal de stilte en de
ruimte van de Veluwe kent, dan
ga je bij dat warme wee van de
laatste weken toch zeker niet
kont aan kont aan het strand
liggen."
Vijftig-plus
Zo. Dus dat is het geheim van
de Veluwe: Rust, ruimte en na
tuur die zijn weerga in Neder
land niet kent. Maar was het
niet dat groene stuk Nederland
waar je zoveel vijftig-plus op de
fietspaden treft? Dat beetje ou
bollige, kneuterige Gelderland
vol braderieën, jaarmarkten,
oudheidskamers en demonstra
ties van oude ambachten, toe
ristische schaapskuddes, rom
melmarkten, walde zwijnen,
moeflons en reeën, vossen, das
sen, dam- en edelherten? Die
streek vol gehuchten waar men
nauwelijks de fietsbel durft te
beroeren, bang om de boel aan
't schrikken te maken?
Jongeren komen hier nauwe
lijks. Van den Bosch: „Die wil
len naar 't strand. En als ze hier
wel komen, dan gaan ze het bos
in met heel andere bedoelingen
dan wij. Ik zal u vertellen, er
wordt hier meer leven gemaakt
dan doodgemaakt, da's zeker.
Voor de jeugd is er ook verder
weinig vertier: er is maar één
discotheek voor al die dorpen
hier in de buurt. Maar van hier
uit kun je wel alle kanten op."
Zo is het maar net. Het strand
van het Veluwemeer is dichtbij.
Net als het Dolfinarium van
Harderwijk. En het Kröller Mül-
ler museum in park de Hoge
Veluwe. En de Apenheul. En de
Koningin Julianatoren. En Wali-
bi Flevo. En Burgers Bush. En
de stoomtram Amhem-Dieren.
De 'zappende toerist', zoals de
gene wordt omschreven die tij
dens de vakantie elke dag iets
anders wil, heeft mogelijkheden
te over. Tien jaar geleden was
de Veluwe nog een gebied dat
er gewoon lag, maar waar wei-
dering van de Veluwe heeft ge
leid, zodat er vorig jaar ruim 1,1
miljoen langere vakanties (acht
dagen en meer) en een nog gro
ter aantal korte vakanties wer
den gevierd. Vooral de Randste
delingen zoeken massaal de
bossen, heidevelden, stuifzan
den, monumentale landgoede
ren, kastelen en stille dorpjes
op. 'Boshuis Drie' bij Ermelo
bijvoorbeeld is een natuurcam-
ping van Staatsbosbeheer. Een
paar douchehokjes, een toilet,
zeer ruime plaatsen voor tent
en caravan, maar geen stroom.
Verbijsterend stil. Alleen wat
wind ruist door de kruinen van
oude eiken en beuken. Een
camping die verrassend genoeg
niet alleen zeer wordt gewaar
deerd door bezoekers van mid
delbare leeftijd, zoals de Scha-
gense familie Van der Wal,
maar ook door het echtpaar
Gert en Marja Doekes uit Ben-
nekom, aan de zuidrand van de
Veluwe, op fietsvakantie met
Hilje (10) en Harmen (6).
Spannend
Een camping zonder speeltuin
en zwembad, zonder kantine
met ijsjes en zakjes chips en
zonder veel andere kinderen,
dat moet toch wel een beetje
saai zijn? De kinderen schud
den driftig het hoofd. Kampe
ren in een stil donker bos is na
tuurlijk ook spannend. „Maar
De dames Glastra en Bakker tijdens hun knap
zakwandeling.
nig gebeurde. Dat kan zelfs een
natuurpark als dit zich niet per
mitteren. Want de moderne
toerist is dol op groen en rust,
maar er moet wél wat te bele
ven vallen.
Imago
Twee weken lui op het strand
wordt minder populair. Actief-
er-op-uit is de trend. „In een
nabij verleden", vertelt Marcel
Baltus van de Stichting Toeris
me en Recratie AVN, „bepaalde
de kwaliteit van de accommo
datie de bestemming. Nu wordt
die bestemming bepaald door
wat je er kunt dóen. Het oerka-
rakter van het grootste natuur
gebied van Nederland is (nog)
niet veranderd, maar het imago
van de Veluwe wel".
Het is volgens experts de men
taliteitsverandering van de Ne
derlanders die tot de opwaar-
het is wel jammer dat er hier
niet veel kinderen zijn. Op an
dere natuurkampeerterreinen
komen ze wel veel meer leef
tijdgenoten tegen", zegt Marja.
Maar hoe leuk de beide kinde
ren het ook vinden in dit bos,
het vooruitzicht van een dagje
Dolfinarium Harderwijk brengt
de pretlichtjes pas echt in de
ogen.
Het contrast tussen de staats-
bosbeheer-camping 'Boshuis
Drie' en recreatiepark 'Samoza'
bij Vierhouten is enorm. Staca
ravans met vele vierkante me
ters siertegels, stenen kabou
ters, vijvers met fonteinen en
bakken vol Kaapse violen. Bij
de receptie van deze camping -
bij menigeen nog bekend als
Saxenheim - ligt een excursie-
lijst voor alle activiteiten in on
der meer Harderwijk en Apel
doorn. 'Samoza' heeft een op
pervlakte van 7,5 hectare en be
schikt over een zwembad, cafe
taria, discotheek, midgetgolf,
supermarkt, recreatieruimtes
en sportvelden. Plus een eigen
recreatieteam. Woordvoerster
Herma Snellenberg: „De be
langrijkste vraag voor een groot
deel van de gasten is hier: 'Wat
doen we voor de kinderen?' En
daarin worden de mensen
steeds veeleisender. De klant is
koning natuurlijk, maar de
mentaliteit van de mensen
wordt er niet beter op. Ze den
ken vaak dat wij tijdens de va
kantie de rol van opvoeders
over kunnen nemen. Met alleen
maar een fiets- of wandelroute
op de balie nemen ze geen ge
noegen meer."
Vertel de inormatrices van de
VW Garderen wat. Tien jaar ge
leden deelde die VW nog wat
routekaarten uit en liet de mid
denstand een paardenkar door
het dorpje rijden. Tegenwoor
dig zijn Wilma Huissen en Riet
Hijwegen in vakantietijd full-ti
me ideetjesbedenkers. „We
hebben voor elke dag een of
meerdere activiteiten in de aan
bieding. Want de grote veran
dering die wij de afgelopen ja
ren zagen, was dat de mensen
zichzelf niet meer kunnen ver
maken. Er is geld zat, dus hoef
je het ook niet zelf allemaal te
verzinnen."
Knapzak
Nu wil het toeval dat de beide
dames ongelooflijk creatief zijn,
al zeggen ze het zelf. En dat ze
met vreselijk veel plezier zoiets
als een knapzakwandeling kun
nen bedenken: als Swiebertje
met een lunchmandje in een
rode zakdoek aan een stok over
de Veluwe banjeren. Zomaar
een geinig verzinseltje waarvan
je zou denken: Wie is er nou zo
gek om met zo'n ding op de nek
te gaan wandelen? Maar intus
sen hebben al meer dan dui
zend mensen het gedaan. Wil
ma: „En dan verzin je een 'Volle
Maan Wandeling', gewoon om
te kijken of zoiets aanslaat. Wat
heet! Er stonden hier voor de
eerste wandeling, midden in de
nacht, meer dan honderd men
sen voorde deur."
In Garderen kun je in een week
tijd meedoen aan een fietsver-
wentocht (koelbox met luxe
picknick mee), aan klootbeuge-
len, klopjesgolf, kanotochten,
sagen- en legendenvertellingen,
stroperstochten, fietspuzzel-
tochten, historische dorpswan
delingen, boogschieten, de
zing- en verkleedshow voor
kinderen, de kinderdiscotrein,
de piratenspeurtocht en de ka
bouterspeurtocht. En natuurlijk
ook het bij natuurliefhebbers
erg geliefde wildspeuren in het
kroondomein.
Wilma: „Wat het geheim van de
Veluwe is? Tja.... Tot voor vijf
jaar woonde ik er gewoon. Van
af het moment dat ik ben ge
vraagd voor het VW-werk is tot
me doorgedrongen hoe bijzon
der het hier is. Maar je kunt nog
zulke prachtige fietspaden aan
leggen, als je verder niks te bie
den zou hebben, was het hier
snel weer een stuk rustiger."
Kinderboerderijen
In Karinthië (Oostenrijk) richten 50 eigenaren van logeerboer-
derijen zich in het bijzonder tot gezinnen met kleine kinderen
en baby's. Daarvoor werd niet alleen de accommodatie aan
gepast (stopcontactbeveiliging en dergelijke) maar werd te
vens gezorgd voor gediplomeerde begeleiding. Dat de inrich
ting van de boerderijen kindvriendelijk is (commode's, wip-
stoeltjes, speelgoed...), spreekt vanzelf.
Informatie: Karnten Werbung, telefoon (0043).463.3000.
Erfgoed
In navolging van Spanje en Portugal waar respectievelijk de
paradores en de pousadas bijzonder populair zijn bij vakan
tiegangers, biedt nu ook Nederland soortgelijke hotels aan.
Onlangs verscheen de eerste brochure van Erfgoed Logies Ne
derland met daarin de adressen en verdere gegevens van wat
wordt genoemd 'logeer-accommodaties op karakteristieke,
historische locaties', zoals borgen, havezaten, stinzen en
landhuizen. De meeste liggen vooralsnog in de noordelijke
provincies, maar ook in Limburg, Zeeland en Overijssel vond
de nieuwe stichting een paar geschikte 'logementen', waaron
der kasteel Baexem in Baexem en stadspaleisje 'De Aveling'
in Zierikzee.
Informatie: Erfgoed Logies Nederland in Haren, telefoon (050).535.02.02.
Rembrandt
Na een nog niet geheel afgeronde verbouwing wordt het voor
malige woonhuis van Rembrandt in de Jodenbreestraat in
Amsterdam, eind september weer voor het publiek geopend.
Onder meer is de 'Kunst Caemer' waar de schilder zijn eigen
verzameling (met prenten en tekeningen van onder anderen
Titiaan, Da Vinei en Rubens) bewaarde in oorspronkelijke
staat teruggebracht Voor het atelier geldt hetzelfde. De grote
feestelijke heropening volgt in het voorjaar van 2000.
Website Holland
Nederlanders die hun vakantie in eigen land willen doorbren
gen, kunnen voor uitgebreide informatie sinds kort terecht op
de internet-website HYPERLINK http: //www.Holland.com.
www.Holland.com.. Naast het inwinnen van toeristische in
lichtingen hebben de bezoekers van deze 'digitale ontmoe
tingsplaats' onder meer ook de mogelijkheid in contact te tre
den met aanbieders. Tevens kan er via de site worden geboekt
voor binnenlandse reisarrangementen.
Panoramatrein
Op de S-Bahn van Berlijn rijdt sinds kort een panoramatrein
rond. Voornaamste attractie: de tot aan het dak doorlopende
ramen die de passagiers een vrijwel ongehinderd uitzicht bie
den. Tevens hebben de wagens draaibare stoelen,
video-apparatuur en voorzieningen voor lichamelijk gehandi
capten. De trein is een gift van de S-Bahn aan de stad Ber
lijn.
M
Vrienden die in Leeuwarden de dichter/schrijver Jan Slauerhoff
kwamen bezoeken, werden onveranderlijk begroet met de woor
den: 'Kom, we gaan naar het kerkhof.' Toen - het was nog ver
voor de Tweede Wereldoorlog- werd dat gezien als een macaber
trekje; nu krioelt het op veel dodenakkers van de toeristen.
Ik kan er - sinds ik aan het eind van de jaren vijftig in Parijs Pè-
re Lachaise bezocht - evenmin weerstand aan bieden. Niet zo
dra zie ik een begraafplaats of ik wil er op. Waarbij ik een aan
voyeurisme gretizende nieuwsgierigheid aan de dag leg voor
grafopschriften.
Belgen doen daar geweldig hun best op. In Nazareth (bij Gent)
bijvoorbeeld, las ik op de steen van Gaston de Vos: 'Een hart van
goud vol goede gaven, ligt hier zacht en stil begraven.En Gil-
berte Denul werd bedacht met het poëem: 'Toen de dood je leven
nam, begrepen we welk leed ons overkwam.Pierre den Bakker
tenslotte (ik moet me helaas bepalen tot een kleine selectie) rust
onder de woorden: 'Vader, we gaan door droefheid gebukt, sinds
gij van ons bent afgerukt.
Nederlandse nabestaanden zijn aanzienlijk minder prozaïsch.
Maar 'Hier ergens rust zij/Van wie niemand wist/dat zij de mij
ne was' (op een niet nader bepaalde
plek gesignaleerd door collega Sietse
van der Hoek) zet de beschouwer op z'n
minst aan het denken.
Het kroonjuweel der grafopschriften
echter, ontwaarde ik in Key West (Flori
da): 'Damned. Zien jullie nou wel dat ik
ziek was.
