Uit Zeist stroomt geld naar Surinanp
Kerk Samenleving
Broederschap mengt zich niet in politi
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1999
JAG14
redactie aad rif
VANDAAG
14
Protestanten hadden in de zeventiende eeuw
een broertje dood aan de katholieke heiligen-
cultus en vernielden menig reliek. Om dat te
voorkomen verhuisden in 1664 de overblijfselen
van de Engelse missionaris Werenfried van het Nederland
se Eist naar het Duitse Emmerich. Werenfried leefde in de
achtste eeuw en was een metgezel van de nog bekendere
Willebrordus. Hij was vooral actief in de omgeving Eist,
Westervoort. Dorestad (Wijk bij Duurstede) en Medem-
blik. Na zijn dood wisten de gelovigen niet goed waar hem
te begraven, dus lieten ze dat het lot bepalen. Het lijk werd
in een onbemand bootje gelegd. In Eist kwam het scheep
je tot stilstand.
g- Deze zondag is het Maria-ten-hemel-opne-
I 0 ming. Een eerbetoon aan de moeder van Jezus
die. net als de vrucht van haar schoot, geze
gend is door God. In de gemeenschapsmissaal
is hierover te lezen: ,,Het fundament van al haar voorrech
ten is haar goddelijk moederschap. Zozeer is zij betrokken
bij de verlossende menswording van de Zoon van God, dat
het niet anders kan dan dat Maria ook deelt in zijn verrij
zenis."
Naast Maria wordt vandaag ook de jonge Tarcisius hulde
gebracht. Na het bijwonen van een mis in de catacomben,
ergens in de derde eeuw na Christus, werd Tarcisius erop
uitgestuurd om gevangen christenen de heilige communie
te brengen. Onderweg wilden vijanden van het geloof hem
de hosties ontnemen. Tarcisius slikte ze snel door om ze
uit handen van de heidenen te houden. Daarop werd hij
vermoord door zijn belagers. Zijn verhaal werd eeuwen
lang weerspannige jonge mensen ten voorbeeld gesteld.
Organist Sint Bavo vertrekt
haarlem Bernard Bartelink (70), organist van de kathedrale ba
siliek Sint Bavo in Haarlem, legt zijn functie per 1 december
neer. De reden voor zijn vertrek is zijn leeftijd. Bartelink, die
ruim 28 jaar het orgel van de kathedraal bespeelde, blijft com
poneren en concerten geven. Bartelink won in zijn carrière ver
scheidene prijzen. In 1961 schreef hij het internationaal Haar
lems orgelimprovisatieconcours op zijn naam. In 1976 was hij
initiatiefnemer van het César Franckconcours in Haarlem, dat
elke drie jaar in de kathedraal wordt gehouden. Bartelink is ook
als componist actief. Hij componeerde koor-, orgel- en kamer
muziek voor onder andere de stad Amsterdam, het toenmalige
ministerie van CRM en de Nederlandse Commissie voor Litur
gie van de Rooms-Katholieke Kerk. Verder doceerde hij tot 1989
orgel aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam en het
Twents Conservatorium in Enschede.
Falun Gong in het donker
peking Silhouet van een lid van de Falun Gong-sekte, die in zijn
huis in Peking ademhalingsoefeningen doet. De Chinese rege
ring, die de strijd met Falun Gong heeft aangebonden, noemde
het deze week een 'gevaarlijke beweging'. Volgens de regering
maakt de sekte, die op 22 juni van dit jaar werd verboden, men
sen in de war en ondermijnt zij de stabiliteit in het land. Falun
Gong zou in China honderd miljoen navolgers hebben.
FOTO REUTERS
Invloed Herrnhutters in voonnalige kolonie is groot jflpS
7 jorzoch
De Nederlandse regering
houdt zich financieel nog
steeds alzijdig van
Suriname. Maar de
'zilveren koorden' tussen
Zeist en Paramaribo
rinkelen nog als altijd.
Vanuit Zeist bedrijven de
Herrnhutters, de
Evangelische
Broederschap al meer dan
tweehonderdvijftig jaar
zending in Suriname. Wat
begon als arbeid 'Ter
uitbreiding van het
Evangelie onder de
Heidenen', is uitgegroeid
tot een geestelijke én
economische
kruisbestuiving.
bert van nieuwenhuizen
Terwijl de Nederlandse regering
nog steeds de hand op de knip
houdt als het om hulp aan Suri
name gaat - minister Herfkens
van ontwikkelingssamenwer
king wil de zeshonderd miljoen
gulden die klaarligt pas uitke
ren wanneer er in Paramaribo
sprake is van een deugdelijk
openbaar bestuur - vloeit de
geldstroom vanuit Zeist onafge
broken door. En dat is al zo
sinds de Herrnhutters in het
jaar 1735 hun zendingsarbeid
in de Nederlandse kolonie be
gonnen.
De Herrnhutters, een protes
tantse geloofsgemeenschap die
uit Moravië (nu Tsjechisch)
vluchtte en een gastvrij onder
dak vond op de pleinen aan
weerszijden van Slot Zeist, heb
ben sinds hun vestiging in Ne
derland zending bedreven naar
Suriname. Sinds 1793 onder de
vlag van het aan de Hernhutters
gelieerde 'Zeister Zendings Ge
nootschap'.
De invloed van de Herrnhut
ters - officieel de Evangelische
Broedergemeente - op het gees
telijke, maatschappelijke én
economische leven in Surina
me is groot. Van de 400.000 in
woners van Suriname behoren
er 60.000 tot de Broederge
meente.
,,De Broedergemeente is in
Suriname de échte volkskerk
geworden," stelt Jan Overduin
van het Zeister Zendings Ge
nootschap. „Dat komt waar
schijnlijk doordat de Herrnhut
ters het als eersten opnamen
voor de slaven in Suriname.
Eerder dan bijvoorbeeld de Ne
derlandse Hervormde Kerk, die
veel meer de kerk van de plan
tage-bezitters was."
De enorme trek van Surina-
mers naar Nederland na de on
afhankelijkheid van het land
heeft een grote groei van de
Evangelische Broedergemeente
in Nederland veroorzaakt. „De
Broedergemeente in Nederland
telt nu 20.000 leden, van wie er
negentig procent Surinamers
zijn. We zijn een echte migran-
tenkerk," aldus Overduin. De
Herrnhutterskerken in Amster
dam-Bijlmermeer, Rotterdam,
Den Haag en Utrecht hebben
de oer-vestiging van de Herrn-
De Herrnhutters bedrijven niet alleen zendir
hutters in Zeist al lang geleden
ruimschoots in ledental over
troffen.
De maatschappelijke invloed
van de Broedergemeente in Su
riname is erg groot. In totaal
heeft het kerkgenootschap er 75
scholen voor basis- en voortge
zet onderwijs in handen. En
daarnaast nog een drietal
streekziekenhuizen en tiental
len medische posten, vooral in
de binnenlanden. Daarnaast
wordt het Diakonessenzieken-
huis in Paramaribo door de
Broedergemeente structureel
gesteund. „De normale finan
ciering van het Diakonessen-
huis komt voor rekening van de
Surinaamse overheid. Maar
voor allerlei extra voorzienin
gen of dure apparatuur sprin
gen wij bij", aldus Overduin.
Aan bijzondere voorzienin
gen en apparatuur voor het
Diakonessenhuis is de afgelo
pen tijd voor bijna een half mil
joen gulden uit Zeist bijgedra
gen. Overduin: „We hebben net
een fax binnengekregen dat de
Surinaamse regering de subsi
die voor de ziekenhuizen voor
het eerste kwartaal heeft over
gemaakt. Daaruit kunnen nu
gelukkig weer even de salaris
sen worden betaald."
Behalve aan de ziekenhuizen
draagt het Zeister Zendingsge
nootschap bij aan de christelij
ke scholen, momenteel structu
reel drie ton per jaar. Anders
dan in Nederland moet het bij
zonder onderwijs in Suriname
zichzelf bedruipen. De overheid
financiert alleen de openbare
scholen. Ook verleent het Zeis
ter Zendingsgenootschap fi
nanciële steun aan vakopleidin
gen voor jongeren, aan kinder
tehuizen en aan voorzieningen
voor ouderen. „Deze laatsten -
de ouderen, de weduwen en de
gepensioneerden - zijn ook de
groepen die onder de huidige
econQmische malaise het meest
te lijden hebben. Daarom heb
ben wij juist voor die groepen
nu ook hulp gestuurd, om de
meest dringende noden te leni
gen."
Het Zeister Zendingsgenoot
schap financiert al deze zaken
uit een 'jaaromzet' van een klei
ne vijf miljoen gulden. Dat be
drag wordt bijeengebracht door
40.000 donateurs - die ook bui
ten de kring der Herrnhutters
worden gevonden - door acties
op Nederlandse scholen en
door erfenissen.
„Nalatenschappen brengen
voor ons vele tonnen per jaar
binnen," aldus Overduin.
Opmerkelijk is dat de Broe
dergemeente niet alleen veel
geld naar Suriname sluist, maar
er ook geld vandaan haalt. De
Broedergemeente heeft name
lijk al sinds mensenheugenis de
aandelen van het Handelshuis
Kersten in handen. Dat is een
als zendingsfirma opgericht be
drijf, dat een warenhuis en tal
van andere bedrijven en be
drijfjes in Suriname in handen
heeft. De dividenden die deze
handel oplevert worden recht
streeks gestort in de 'Moravian
forci
[orzoch
Church FoundatioijnstU
nisatie van de i
Broedergemeente, p-t
brengsten van hetpor&en
Kersten, dat zich Ptot
bezighoudt met dep16 aan
voedingsmiddelen
delijke artikelen eifllUll
garagebedrijven hef
weer aangewend voiBLï *y
euze tak' van dePse
meente. Die betaP eerJu
geld onder meer iP
van predikanten eriF- Poc
houden van kerkgeipunive
„Het Zendingsé
heeft geen belanL
Handelshuis KerstT
Broedergemeente u
Overduin. „Maar
zijn de handels act'
de Herrnhutters t
wonderlijk. Zo is hlQT
begin af aan geweer
het Evangelie verli
wilden volgens dat qten
ven, maar ze moeS
hun levensondeitj
zien. Toen de «G. vai
ruim 250 jaar gejWedd*
Zeist kwamen heblfzijn n
ookallerlei ambaci^g me
drijfjes gesticht. Djle tek:
industrie van Zeist weer
die bedrijven besta cht te
deel nog. En zo is hi iar ui
riname gegaan." rmorgi
„De Hermhutteryen w<
kwamen daar met d het S
'de heidenen te Ikeinde
snel waren ze ook a^an H
disch- en ondmrocer
maar ze moesten rndag c
onderhoud voorziegmidd;
om zetten de hanf van 1
onder de zendelinahines
ring op. Daaruit is Ij staan
huis Kersten ontstaa de so
Het Handelshuisfen le
voorspoedige gesel
de jaren zeventig
werkverschaffer vi
zend mensen in Si
de economische at
van het land is het
sten minder goed
het handelshuis
steeds, de aandelen
tijd in handen van
sche Broedergemet
opbrengsten worde 0TEN
aangewend voor d -
activiteiten. In die !rvoe]
e rscho
g alti
drijvende kerk'.
idanl
jekeri
h nc
Ex-legerleider Bouterse riep vorige week
op tot een dialoog tussen vakbonden en
regering, waarbij de kerken een bemidde
lende rol zouden moeten spelen. Maar de
kerken, ook de Broedergemeente, bemoei
en zich liever niet met politiek.
Maar ondanks deze politieke afzijdig
heid heeft de Broedergemeente in Surina
me zich recent in samenwerking met de
andere Surinaamse kerken ondubbelzin
nig tot de Surinaamse overheid gewend.
Het Comité Christelijke Kerken Suriname,
waarin de Herrnhutters samenwerken met
de rooms-katholieken en de Nederlands
hervormden stelde: De politiek lijkt niet
dienstbaar te zijn aan de ontwikkeling van
een bestuurlijke orde. Zij staat veeleer in
dienst van een beperkte groep mensen die
machtscentra vormen met een eigen cul
tuur en structuur. Staatsinstituten worden
onderworpen aan hun zelfzuchtige stre
vingen, gericht op snelle persoonlijke ver
rijking en een cultuur van overdaad, ver
spilling en materiële pronkzucht.
In de verklaring is de hand van de Broe
dergemeente duidelijk herkenbaar. De
Herrnhutters bepleiten al eeuwenlang so
berheid.
Noch de Broedergemeente noch het
Zeister Zendingsgenootschap wenst zich
uit te laten over de actuele politieke situa
tie in Suriname. Laat staan dat ze zich
daarin willen mengen. Jan Overduin van
het Zeister Zendingsgenootschap: „Dat is
onze taak niet. Natuurlijk hebbe
contacten. Met Kamerleden, m ^er
bassade, met maatschappelijke
Suriname. Maar wij mengen on; ''e
politiek. Wij nemen kennis van Iir
le standpunt van de Nederlands
maar geven daar geen comment
.Anderzijds willen wij wel
aan Suriname geven. Maar we
alibi zijn voor de Surinaamse re !we'
willen haar taken niet ovemeij
hulp moet incidenteel zijn. Wij
vooral richten op structurele
gen in de gezondheidszorg, het
en de opvang van jeugd en oud ltevv€
zetten we ons geld in de eerste
Die j;
weeroverzicht buitenland
Weersvooruitzicht KNMI
Geldig tot en met zaterdag.
Finland:
Vanuit het zuiden meer en meer
zon. In het noorden eerst nog
een enkele bui. Maxima oplo
pend naar 15 graden in het noor
den en 20 in het zuiden.
Noorwegen:
In het midden en noorden over
wegend zonnig. In het zuiden be
wolkt en geruime tijd regen. Hier
en daar erg veel neerslag. Maxi
ma van 14 graden in het noorden
tot 18 in het zuiden.
Zweden:
In het midden en noorden droog
en zonnige perioden. In het zui
den tamelijk veel bewolking en
vooral zondag nu en dan regen.
Middagtemperatuur tussen 16
en 20 graden.
Denemarken:
Zaterdag toenemende wind en
bewolking gevolgd door regen.
Zondag af en toe zon en kans op
een bui. Middagtemperatuur om
streeks 21 graden, zondag iets
frisser.
Engeland, Schotland, Wales en
Ierland:
Wisselvallig weer met van tijd tot
tijd regen of enkele buien. Zon
dag in het noordwesten tamelijk
winderig, in Oost-Engeland bijna
overal droog en zonnige perio
den. Maxima van 16 graden in
het noordwesten tot 21 bij Lon
den.
België en Luxemburg:
Zaterdag overwegend bewolkt en
van tijd tot tijd regen, mogelijk
ook onweer. Zondag af en toe zon
en kans op een bui. Maxima rond
21 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Overwegend veel bewolking en
nu en dan regen of motregen.
Zondag tijdelijk droog en wat
zon. Middagtemperatuur van 20
graden langs de Kanaalkust tot
25 in het zuiden.
Portugal:
Zonnig, maar langs de westkust
toenemende kans op wolkenvel
den. Droog. Maxima van 23 gra
den bij Porto tot 37 in het zuid
oosten.
Madeira:
Wolkenvelden, ook nu en dan
zon en droog. Maxima ongeveer
26 graden.
Spanje:
Veel zon maar in de Pyreneeen
en langs de Golf van Biskaje ook
nu en dan wolkenvelden en mo
gelijk wat regen. Maxima aan de
stranden rond 30 graden, land
inwaarts 34 tot 40. Langs de
Golf van Biskaje middagtempe
ratuur rond 23 graden.
Canarische Eilanden:
Zonnig, maar aan de noordkant
van de eilanden ook wolkenvel
den. Iets afnemende wind. Mid
dagtemperatuur tussen 27 en 32
graden.
Marokko:
Westkust: veel zon maar plaatse
lijk ook hardnekkige wolkenvel
den. Droog. Maxima vlak aan zee
tussen 24 en 29 graden.
Tunesië:
Veel zon en erg warm met maxi
ma van 36 graden aan de stran
den in het noorden tot 44 in het
uiterste zuiden.
Zuid-Frankrijk:
Langs de Middellandse Zeekust
veel zon. Elders vooral zondag
meer bewolking en vooral op het
Centraal Massief kans op regen.
Maxima van 24 graden op het
Centraal Massief tot 30 in het
zuidoosten. Zondag in het noor
den iets lagere temperaturen.
Mallorca en Ibiza:
Veel zon bij maxima van onge
veer 31 graden.
Italië:
Veel zon maar voornamelijk in de
bergen in het noorden ook kans
op een regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur van 27 gra
den in het noorden tot 33 plaat
selijk in het zuiden.
Corsica en Sardinië:
Veel zon bij maxima van 27 tot
31 graden.
Malta:
Veel zon bij maxima van onge
veer 33 graden.
Griekenland en Kreta:
Veel zon, maar in de bergen in
het noorden zaterdag kans op
een regen- of onweersbui. Op de
Egeische Zee steekt een stevige
noordenwind op. Maxima op de
meeste eilanden dalend tot rond
30 graden.
Turkije en Cyprus:
Droog en overwegend zonnig.
Maxima aan zee meest tussen
32 en 38 graden, zondag in
West-Turkije iets minder warm.
Duitsland:
Zaterdag eerst geregeld zon, in
het westen vooral in de middag
regen. Zondag nu en dan zon,
maar vooral in het noorden ook
kans op een paar buien, mogelijk
met onweer. Maxima tussen 20
en 24 graden.
Zwitserland:
Tamelijk veel bewolking en voor
al zaterdag op veel plaatsen re
gen, mogelijk ook onweer. Zon
dag wat meer zon. Maxima rond
23 graden.
Oostenrijk:
Zaterdag geregeld zon maar later
op de dag in het westen, en zon
dag ook elders, kans op regen of
onweer. Maxima rond 24 graden.
Weerrapporten 13 augustus 17 uur:
ZONDAG 15 AUGUSTUS 1999
Zon- en maanstanden
Zon op 06.24 Zon onder 21.04
Maan op 10.52 Maan onder23.01
Waterstand
limuiden Katwijk
Hoog 06.58 19.25 06.31 18.58
Laag 02 55 15.24 02.36 15.05
MAANDAG 16 AUGUSTUS 1999
Zon- en maanstanden
Zon op 06.26 Zon onder 21.02
Maan op 12.00 Maan onder23.23
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.41 *20.08 07.14 19.41
Laag 03.50 16.04 03.31 15.45
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
(1 20 11 0.0
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
"Jakc
1:44
laat
/fun
voor
enoc
Vlissingen hall bew
Aberdeen onweer
Athene onbewolkt
Barcelona zwaar bew
Berlijn hall bew
Boedapest regen
Bordeaux half bew
Brussel licht bew
Cyprus onbewolkt
Dublin zwaar bew.
Frankfurt licht bew.
Genève hall bew.
Helsinki licht bew.
Innsbruck zwaar bew
Istanbul onbewolkt
Klagenfurt half bew.
Kopenhagen half bew
Las Palmas licht bew
20 15 0.1
19 9 00
15 11 1.0
35 25 0.0
24 19 01
18 12 0.6
26 17 0 0
23 14 0.0
19 10 00
31 23 0 0
19 15 0.2
19 8 01
21 10 1.0
15 10 0.2
19 12 16.0
33 24 0.0
23 13 90
17 11 1.0
28 22 00
eSfi
bewolkt
onweer
warmtefront
sS*
regen
sneeuw
V koufront
opklaringen
*5-
hagel
lagedruk
- -
mist
windrichting
hogedruk
zonnig
19
temperatuur
luchtdruk in
1000 hecto pascal
kantoor
Rooseveltstraat 82 071 -5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
abonneeservice
Abonnementen 071 -5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128 030
directie
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
hoofdredactie
J.G. Majoor,
t. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
redactie
F. Blok, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D.C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F Wegman, chef redactie Leiden
ivgri
wore
die r
telefax l
Advertenties: 071- 5323 SllljkC
Familieberichten: 023- 531
023- 5320 216
Redactie: 071-5321 921
Hoofdredactie. 071- 53151/
advertentie/ f,
Maandag t/m vrijdag van 8
071- 5356 230
rubrieksadvertea v.
Maandag t/m vrijdag van 8.É^H
071-5143 545 F
abonnement!
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtigin net
het automatisch afschrijven vanfVOOT
abonnements- geld, ontvangen j zjjn
betaling.
VERZENDING PERP
Voor abonnementen die per pos
worden verzonden geldt een tK VOClti
in portokosten per verschijnda m m
leidsch dagblad op ca! '^'en
Voor mensen die moeilijk leze
hebben of blind zijn (of een ai L
leeshandicap hebben), is eens cnie
ihet regionalen
Dagblad op geluidscassette ba
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lef 'k V
l hel
Auteursrechten voorbe iand
Dagbladuitgeverij D
Locarno
Londen
Luxemburg
licht bew,
onbewolkt
half bew
onbewolkt
half bew
half bew.
26 18 00
21 12 0.7
22 14 0.4
19 10 00
32 18 0.0
24 19 0.0
31 20 0.0
35
0.0
22 13 0.1
18 11 0.0
25 18 0.0-
Stockholm licht b
Warschau licht b
Wenen licht b
Bangkok half tx
Buenos Aires half bi
Casablanca half tx
Johannesburg half lx
Los Angeles zwaar
New Orleans half tx
New York zwaar
TelAviv onbew
17 13 00
23 14 0.1
20 13 80
33 24 0,4
9 -1 0.0
26 20 00
22 8 0.0
23 17 00
34 26 6.0
32 24 00
33 23 0.0
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis' maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezon^311
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111
