Stand up comedy in Leidse Burcht
Salsafestival op
Beestenmarkt
Alfred Hitchcock: 100 op vrijdag de dertiende
eldje ter
e van Kiek
instkistje ter afsluiting
het Van der Lubbe-jaar
:a
Cultuur Kunst
Star-Wars-offensief
ook hier op komst
Dus dit is
abstracte
kunst
lAG 13 AUGUSTUS 1999
- isterdamse kunstprijzen toegekend
rdam* Het Amsterdams Fonds voor de Kunst heeft lette-
ijzen toegekend aan Marie Kessels, Ben Cami en H.L. Wes-
Burgemeester Patijn reikt de prijzen, waaraan een be-
van 15.000 gulden is verbonden, op 5 november uit. Marie
Is kreeg de Multatuliprijs (proza) voor haar verhalenbun-
)ngemakkelijke Portretten'. De Herman Gorterprijs (poë-
toegekend aan Ben Cami voor zijn bundel 'Ten Westen
m den'. De prijs voor essay/biografie, de Busken Huetprijs, is
ir voor H.L. Wesseling voor zijn bundel 'Lopende Zaken'.
noramahuis op de Dam
Kunstenaar Michiel Voet heeft zijn nieuwe project 'Het
ramahuis' geïnstalleerd op de Dam in Amsterdam. Een
aluminiumhuis op vier wielen nodigt mensen uit om door
wferote periscoop naar de wereld buiten te kijken met een
;vi ieuwde en onbevangen blik'. De bezoekers die op de uit-
;ing ingaan leren dat Michiel Voet zijn gasten op het ver-
Ie been zet: zij zien de wereld op zijn kop.
foto paul van weel
lenluchttheater Leidse Hout
Li Een romantisch sprookjesdrama speelt zich aanstaande
ag af in het openluchttheater in de Leidse Hout. Stichting
ketet speelt 'Urf, een sprookje van Retteketet', speciaal
kinderen van 4 tot 10 jaar. Het verhaal gaat over prinses
inda die oud genoeg is om te trouwen. En graaf Retteketet
aar dolgraag als vrouw. Rosalinda is echter stiekem verliefd
aar lakei Lodewijk. Maar een echte prinses mag natuurlijk
rouwen met een 'gewone' lakei. De Graaf probeert met
ei nagische toverkunsten Rosalinda voor zich te winnen. De
.telling begint om 14.30 uur in het openluchttheater De
e Hout, aan het Groene Maredijkje. De toegang is gratis.
e Dubliners naar Nederland
De Ierse folkgroep The Dubliners geeft van 25 septem-
ot en met 9 oktober dertien concerten in Nederland. De
nee voert de groep, die al ruim dertig jaar bestaat, onder
langs Amsterdam, Utrecht en Rotterdam.
Edu< ANp
chting 'Een graf voor Ma-
van der Lubbe' biedt ter
ing van het herdenkings
an de brandstichter van
uitse Rijksdag tweehon-
kistjes met kunstuitingen
>p aan. De opbrengst van
itjes is bestemd voor de
ndkoming van het derde
ikteken voor de Leidse
Dngen. De eerste twee
n dit jaar in Leipzig en
geplaatst. De derde
in Berlijn komen,
kistje bevat een collectie
unst waarmee schrijvers
anstenaars de levensge-
lenis van Van der Lubbe
en. Naast proza en poëzie
Nederlandse en Duitse
irs vinden de belangstel-
i in het kistje historische
i Grui nenten, foto's, het proto-
died
chef jan rijsdam. 071 -5356444, plv chef annet van aarsen 071-5356443
Drie maanden lang internationale optredens
leiden pablo cabenda
Het Leidse Grand Café De Burcht wordt drie maanden
lang het decor voor stand up comedians uit New York,
Londen, Nieuw Zeeland, België en Nederland. Vanaf 1
september treedt elke woensdagavond in 'A Night of Co
medy' een keur van grossiers in oneliners op.
dam, Breda, Delft, Den Haag,
Enschede, Haarlem, Maas
tricht, Rotterdam, Utrecht, Til
burg en Zaandam al deel uit
maken. „Zo maak je het moge
lijk voor jong talent, zowel na
tionaal als internationaal, een
toer door Nederland te maken,
met een programma van een
paar minuten, in een passender
ambiance dan een schouw
burg", aldus organisator Tijl
Beckand.
Hij hecht er aan dat nieuw ta
lent in Nederland een goede
kans krijgt. „Wat je ziet is dat
jonge cabaretiers vaak binnen
no time opbranden. Geen won
der, er ligt tegenwoordig een
geweldige druk op ze om elk
seizoen met een nieuw avond
vullend programma te komen.
Je zag het bij Hans Teeuwen, en
bij Theo Maassen. De een raakt
overspannen en de ander had
geen materiaal. Aan de andere
Onno Innemee en Robert
Spaapen spelen een thuiswed
strijd voor het Leidse publiek.
Uit Nederland komen ook Jim
Speelmans (winnaar van de
VSB Punchline-bokaal 1999),
Arie Koomen (bekend van de
Comedy Factory op Nederland
3), 'Hagenees' Sjaak Bral, en Ja-
vier Guzman (winnaar van de
VSB Punchline-bokaal 1998).
Londen wordt een van de
grootste leveranciers, uit de VS
komen drie stand up come
dians en uit België de winnaar
van de Humo-prijs, de grootste
humorprijs aldaar.
'A Night of comedy' is een
rondtrekkend stand up comedy
evenement dat in '97 werd op
gericht om Nederland een ei
gen stand up circuit te geven.
Leiden wordt dit jaar onderdeel
van het circuit waarvan Amster-
Arie Koomen.
foto pr Sjaak Bral.
kant heb je ook heel jong talent.
Als je twintig bent, en weet dat
je vreselijk geestig bent, dan
kun je nog niet avond aan
avond een schouwburg vullen.
Dit evenement kun je een beet
je zien als een afstapje voor ca
baretiers die het leuk vinden
met een kleiner programma te
komen èn een opstapje voor de
coming comedian/cabaretier.
Wie wil kan meteen in het
diepe. Iedereen met genoeg lef,
en die overtuigd is van zijn ei
gen gevoel voor humor, krijgt
een 'open mike', als hij zich
maar voor de voorstelling op
geeft. De eerste vijf minuten na
de pauze 'het meest luwe ge
deelte van de avond' is volledig
voor de waaghals die eigen ma
teriaal voor het voetlicht durft
te brengen. De beste deelne
mers worden uitgenodigd voor
een workshop door stand up-
comedians van 'A Night of Co
medy'.
„Onderschat het niet", waar
schuwt Beckand. „Stand up is
meer dan: 'Ik kwam laatst bij de
slager' of 'Er lopen twee rabbi's
door de Kalverstraat'. Binnen
een paar minuten moet je het
maken, anders ben je gebroken.
Het publiek in de schouwburg
zegt misschien pas wat ze ervan
vinden als ze bij de garderobe
hun jas halen. Bij stand up co
medy laten ze je het ter plekke
weten. Vraag maar aan Freek de
Jonge. Toen hij zijn debuut
maakte in de Londense Come-
dystore, werd hem luid en dui
delijk te kennen gegeven dat hij
niet grappig was. Ik weet niet
hoe dat kwam. Misschien dacht
hij dat hij met dezelfde égards
behandeld zou worden als hier
in Nederland en gedroeg hij er
zich naar."
Toen Beckand met zijn boe
kingsbureau kort daarop een
andere Nederlander aan de En
gelsen probeerde te verkopen
kreeg hij te horen 'We already
AMSTERDAM TOM V
col van de terechtstelling en en
kele cartoons uit de tijd van het
proces. Verder zijn er reproduc
ties van schilderijen met en
over Van der Lubbe.
Het kistje is vernoemd naar
de eerste regel van het beroem
de gedicht dat Willem Elsschot
in 1934 aan de terechtstelling
van de jonge Leidenaar wijdde:
'Jongen, met je wankel hoofd.'
Een kopie van de onlangs ont
dekte oerversie van Elsschots
gedicht is uiteraard ook in de
collectie opgenomen.
De Marinus-kistjes, naar een
ontwerp van de Amsterdammer
Willem Morelis, worden op de
slotmanifestatie 'Schoonheid,
Schoonheid, wat ooit was' aan
de kopers uitgereikt. De mani
festatie is op zondag 26 sep
tember in het Stedelijk Muse
um De Lakenhal in Leiden.
Met zijn macabere gevoel voor
humor zou Alfred Hitchcock
het hebben gewaardeerd dat
uitgerekend zijn honderdste ge
boortedag op vrijdag de der
tiende valt. Vandaag herdenkt
de wereld een man die door
zijn films en zijn unieke ver
schijning (hij kwam altijd wel
even in beeld) de meest her
kenbare regisseur van de twin
tigste eeuw is geworden.
Alfred Hitchcock heeft in het
oog van het publiek verschillen
de stadia doorlopen. Eerst en
vooral vanwege zijn handels
merk in films, de suspense
(spanning). Niet voor niets
droeg hij de bijnaam 'Master of
Suspense'. Het verschil tussen
spanning en verrassing legde
hij ooit als volgt uit: „Jij en ik
zitten te praten en er is een
bom in de kamer. We hebben
een onschuldig gesprek, over
niets. Vervelend, het gaat ner
gens over. Plotseling: boem! De
bom gaat af en het publiek is
geschokt. Gedurende vijftien
seconden. Nu doe je het an
ders. Speel dezelfde scène maar
nu met een bom. Laat weten
dat de bom over tien minuten
afgaat. Laat een klok zien. Nu is
ons gesptek heel belangrijk,
juist vanwege de onzin ervan.
Het publiek begint zich ermee
te bemoeien. 'Kijk onder de ta
fel, idioot!'. Nu heb je tien mi
nuten spanning in plaats van
een verrassing van vijftien se
conden." De meeste van zijn 53
films zijn volgens dat principe
gemaakt. Het publiek hield de
adem in en genoot van elke mi
nuut.
Hitchcock, de man die met
de perfecte mix van spanning
en humor van bijna elke film
een kassucces wist te maken,
was volgens collega-regisseurs
van de Franse Nouvelle Vague
niet de simpele commerciële
regisseur zoals iedereen die
kende. Naar hun mening was
Hitchcock een groot cinemato
grafisch kunstenaar. Een man
die veel meer in zijn films te
vertellen had dan aanvankelijk
werd verondersteld.
Zijn films werden beeld voor
beeld, scène voor scène beke
ken, bestudeerd en geanaly
seerd, er verschenen boeken,
essays, verhandelingen. Biblio
theken werden volgeschreven.
Tegen de achtergrond van zijn
Een foto van Hitchcock uit 1963 tijdens het maken van 'The Birds'.
katholieke opvoeding werd de
psychologie erbij gehaald.
Freud leverde een heel woor
denboek aan begrippen die van
toepassing zouden zijn op
Hitchcock. Overheersende
vrouwen, verlatingsangst, on
derdrukte seksgevoelens, Oedi
puscomplex, het waren slechts
enkele voorbeelden die in zijn
werk zouden zijn terug te vin
den. Hitchcock vond het alle
maal onzin. „Het zijn maar
films", was zijn nuchtere com
mentaar.
Alfred Hitchcock overleed in
1980. Vierenvijftig jaar was hij
getrouwd geweest, met een en
dezelfde vrouw, Alma Reville,
met wie hij één dochter had.
Zijn laatste films waren niet erg
succesvol (met uitzondering
van 'Frenzy' hield het eigenlijk
bij 'Mamie' in 1964 op).
In 1983 verscheen het boek
'Hitchcock: de donkere kant
van een genie' van Donald Spo-
to. De schrijver suggereerde dat
de gevierde regisseur een man
was in de greep van oncontro
leerbare lusten. Van het beeld
van de brave huisvader dat
Hitchcock zelf zo graag in stand
hield, bleef weinig over. Hij zou
toenaderingspogingen hebben
gedaan om zijn hoofdrolspeel
sters ('koel en blond, maar on
der de oppervlakte een vulkaan
van sensualiteit') te veroveren.
Dat zou vooral hebben gegol
den voor Tippi Hedren, die in
'The Birds' en 'Mamie' had ge
speeld. Volgens zijn dochter Pa
tricia, nu 71, is dat complete
onzin. „Hij was veel te bang om
zijn sterren te benaderen. Mijn
moeder zou hem vermoord
hebben. Hij was zeer gelukkig
getrouwd." Voor het boek van
Spoto heeft ze geen goed woord
over. „Al die verhalen die sug
gereren dat mijn vader een ge
obsedeerde vrouwengek was,
zijn gelogen. Hij deed niets
waarvan mijn moeder niet op
de hoogte was. Het is godge
klaagd dat een dode zo wordt
belasterd. Hij is nu echt wel ge
noeg besmeurd."
Het is logisch dat een dochter
haar vader verdedigt. Maar
Spoto lijkt toch gelijk te krijgen.
Voor het eerst na 35 jaar heeft
Tippi Hedren in een interview
toegêgeven dat „Hitchcock
haar voor zichzelf wilde heb
ben." Hij zag in haar de opvolg
ster van Grace Kelly, op wie hij
verliefd was geweest, maar die
uiteindelijk koos voor een rol
als echte prinses in plaats van
die van een godin van het witte
doek.
Hedren: „Hij was zeer bezit
terig en wilde me veranderen.
Maar ik had m'n eigen leven en
ik ben geen vrouw die zich laat
overheersen. Ik was een jonge
vrouw en niet getrouwd. Hij
wilde me helemaal voor zich
om een ster van me te maken.
Ja, hij was seksueel bezeten van
mij. Het was vreselijk, maar wat
kon ik doen?"
De spanningen tussen de re
gisseur en zijn hoofdrolspeel
ster groeiden met de dag en
kwamen tot uitbarsting, twee
weken voor de laatste opname
van 'Marnie'. Hitchcock deed er
niet veel aan om zijn film te
promoten en als Tippi Hedren
ter sprake kwam sprak hij nog
uitsluitend over 'die vrouw'.
'The Birds' was zijn laatste gro
te film.
ceesvan hoore
het Kiekpad nabij het
d :afé Van der Werff in Lei-
omt een beeld dat herin
de Leidse fotograaf Ja-
n Kiek. Aan Kiek, die voor-
civii l>jk boemelende studen-
p de gevoelige plaat vast
en daarvoor bij nacht en
uit zijn bed werd gebeld,
•n we het woord 'kiekje' te
Koets ;n. Het kunstwerk, een in
kani tl uitgevoerde camera op
Daar lriepoot, is een ontwerp
et Leidse kunstenaarsduo
lan Beierle en Hester Keij-
^JTR Iet is het vierde ontwerp in
•oi eeks. De eerder gemaakte
el -rpen waren volgens de
n sp«jente Leiden te duur. Het
eeld zal ongeveer 7.500
n kosten. Het gaat om een
rSTl beeldje om deze kleurrij-
idenaar te eren. Net als bij
:nvk '^ers 'n somm'ge ge_
pad, i 'ten staan, kun je ook bij
camera een paar plaatjes
lek op een dia bekijken.
Leo Martina en Monique Struch: Leiden is een salsastad.
Leiden Sleutelstad? Salsastad
zul je bedoelen, aldus Leo Mar
tina die samen met Monique
Struch dansschool Dos
Bailadores bestiert. Van de drie
vestigingsplaatsen - de andere
twee zijn in Den Haag en Am
sterdam - loopt Leiden het bes
te, zegt hij. Om het salsavirus
verder te verspreiden, houdt de
dansschool komende zondag
een Salsafestival op de Leidse
Beestenmarkt met gratis ken
nismakingsworkshops Caribi
sche dansen, livemuziek van
Palante en dansdemonstraties
door Dos Bailadores en Claudio
Gomes, een pionier voor de
spectaculaire freestyle salsa en
een autoriteit op het gebied van
de Braziliaanse dansen.
Vorige jaren trok het festival
zo'n 4.000 bezoekers, memo
reert Martina. Dat voor de zon
dagmatinees van de Leidse
dansschool Dos Bailadores
mensen uit Friesland en andere
noordelijke provincies een rit
naar de Middelstegracht over
hebben, is volgens hem een an
der teken aan de wand: salsa en
Leiden vormen een twee-een
heid.
„Onze promotie slaat hier het
meest aan. Dat heeft te maken
met de grootte van Leiden: het
is geen dorp en het is geen stad
en daarom zeer goed te behap
pen. Het Leidse publiek is ook
zeer gemengd. Alles loopt hier
door elkaar heen, echte schei
dingen zijn er niet waardoor je
alle groeperingen kunt berei
ken."
Martina en Struch verzorgen
de workshop op de Beesten
markt zelf. Het festival duurt
zondag van 15.00 tot 19.00 uur.
AMSTERDAM ANP
Nu in Amerika de gekte weer
wat is afgenomen, staat in Ne
derland het Star-Warsoffensief
op het punt van losbarsten.
Eind september gaat The
Phantom Menace' in ruim
honderd bioscopen in pre
mière. In de weken ervoor
krijgt Nederland alvast een
voorproefje met poppen, t-
shirts, cd's, ruimteschepen en
zelfs snoepgoed in de vorm
van de befaamde laserzwaar
den van de Jedi's.
Duidelijk is dat het recla
meoffensief rond de kaskraker
grote vormen aanneemt. Ver
wacht wordt dat de merchan
dising in Nederland tientallen
miljoenen guldens oplevert.
Voor de promotie van de film
zijn in Nederland licenties uit
gegeven aan onder meer Lego,
Hasbro en Unilever. Zij mo
gen vanaf 10 september hun
producten aan de Star-Wars-
lievende man brengen.
'The Phantom Menace' is
de eerste film in de tweede se
rie van drie. In Amerika gooi
de de film hoge ogen. Op de
eerste dag bracht de film ruim
57 miljoen gulden op. Volgens
distributeur 20th Century Fox
was het het hoogste bedrag
ooit in de filmgeschiedenis.
Vele duizenden fans stonden
soms dagen in de rij om een
bioscoopkaartje te bemachti
gen.
De ruim twee uur durende
film bedient oog en oor, zo
bleek tijdens een perspresen
tatie. Ontelbare special effects,
schitterende kostuums, verge
zichten en ruimteschepen ge
tuigen van de 230 miljoen gul
den die de producüe heeft ge
kost. De authentieke Star-
Warssoundtrack ontbreekt
niet. John Williams, die voor
de eerste trilogie de muziek
schreef, vult ook nu de vele
spannende scènes aan.
had a Dutch guy.' „Maar het is
uiteindelijk wel gelukt met Mar-
tijn Oosterhuis en Raoul Heer
tje. Martijn buitte zijn taaihan
dicap ook mooi uit door een
zwaar Duits accent te adopte
ren."
Beiden zijn later goed terecht
gekomen. Oosterhuis won in
1997 het Camerettenfestival.
Raoul Heertje, initiator van
stand up comedy in Nederland,
beheert de populaire club Co
medy Train in Amsterdam en is
panellid bij het satirische tv-
programma 'Dit was het
Het begrip stand up comedy
heeft in Nederland een enorme
vlucht genomen. Niet in de
laatste plaats door het succces-
volle tv-programma de 'Come
dy Factory', gepresenteerd door
de charismatische Jörgen Ray-
mann die ook een eigen thea
tershow heeft. Maar het is Be
ckand nog niet genoeg. „In
Amerika heeft elke goede stand
up comedian zijn eigen tv-
show. Wat hebben wij? 'Oppas
sen'? Zeg nou zelf..."
t/m 28/8, do. t/m zo.
10.30-17.30 uur, Bleijenberg Galerie,
Touwbaan 1, Leiderdorp.
Titels als 'De zon op tafel' en
'Onder een lage horizon' passe
ren het oog. Veel verf en veel
kleur. Vegen en streken, spet
ters en druipers. De vormen
zijn niet herkenbaar (ondanks
de titels). Dus dit is abstracte
kunst.
Het probleem met abstractie,
is dat het voor veel kunstenaars
moeilijk lijkt om hierin een ori
ginele vorm te vinden. Het rea
listische portret van Tante Miep
uit Harlingen is uniek, hoe on
geïnspireerd de portrettist ook
was. Tante Miep blijft enig. Ve
gen en streken zijn vegen en
streken; daar moet je als kun
stenaar enige eigenheid aan
zien te geven. Robbert Fortgens
(Utrecht, 1960) beheerst de
schilderkunst, want, vergis je
niet, zo'n doek vol kleurvlakken
lijkt misschien voor
jan-en-alleman maakbaar,
maar dat valt in de praktijk bit
ter tegen.
De kleuren zijn prachtig: zee
blauw, bahamamabeige, ko
raalrood, limoengroen, inkt
zwart, purperpaars, te veel om
op te noemen. Maar dan stokt
het beoordelingsvermogen van
de kijker. Wat is er nog meer te
zien? De compositie; de verde
ling van vlakken en strepen
over het doek. De voorstelling,
die je gezien de titels probeert
te ontdekken. Het kost wat
moeite. In 'Het is de wind bo
ven zee' is weer een explosie
van verf centraal in het doek.
Dat zal die wind zijn. Zo werkt
dat met abstracte kunst; je ziet
het of je ziet het niet. Dat geldt
ook voor de schilderijen van
Fortgens. Je vindt ze geweldig,
of je loopt ze ongemerkt voor
bij, als waren het lappen gor
dijnstof. Wie op zoek is naar
een kunstwerk (van enig for
maat) met krachtige kwastbe
wegingen in intens spetterende
kleuren, die komt hier aan zijn
trekken; wie meer 'verhaal' wil
zien kan beter thuis blijven.
Robbert Fortgens wil schilde
ren. Licht en kleur spelen daar
bij een hoofdrol. De onderwei
pen zijn geen doel op zich; ze
inspireren hem. De doeken vor
men zijn reactie op het bestaan.
De werkelijkheid zet hij daarbij
letterlijk naar zijn hand; de
kwastvoering is zijn werkelijk
heid. Hij schildert, veegt een
deel van de verf weer weg, en
schildert opnieuw. Tót het
schilderij het goede gevoel
(weer) geeft. Dan is het af.
Fortgens wijdde zich geheel
aan de abstractie na een Reiki
-weekeinde in 1993. 'Reiki' is
Japans voor levensenergie en
een vorm van therapie. Energie
is inderdaad een van de kern
woorden in de beschrijving van
zijn werk. De doeken zijn dyna
misch. In abstracte termen zou
je kunnen spreken van 'gecon
troleerde energie'. Jammer, dat
zij uiteindelijk zo weinig origi
neel zijn. Ze beklijven niet, om
dat we dit soort werk al zo vaak
hebben gezien.
Een werk hoeft niet altijd ver
nieuwend te zijn, dat is inmid
dels een bijna onmogelijke op
gave, maar een iets persoonlij
ker of authentiekere uitstraling
geeft een kunstwerk nou net die
meerwaarde vergeleken bij een
poster of een mooie lap gor
dijnstof.
