Anglicaan schokt gelovigen met 'dagboek Mar
Kerk Samenleving
t*e
Geloof was in
kamp steun
én ergernis
Kinderen van
één Vader
°il<
WOENSDAG 11 AUGUSTUS 1999
AG
redactie aad rietv
VANDAAG
11
Clara van Assisi is de vrouwelijke pendant van
Fransiscus van Assisi. Net als hij stichtte ze een
orde, bekend als de Clarissen, waarin strikte ar
moede, kuisheid en gehoorzaamheid werden
betracht. Ze leefde in de twaalfde en dertiende eeuw en
heeft Fransiscus ook gekend. Op haar zeventiende hoorde
Clara hem voor het eerst preken. Ze besloot hem te vol
gen, waarbij ze de woede van haar rijke familie op de koop
toe nam. Fransiscus knipte haar persoonlijk kaal en ver
borg Clara in een klooster.
Na ontvoeringspogingen van haar familie kreeg ze onder
dak in een huis bij de kerk San-Damiano in Assisi. Daar
legde ze de basis voor haar orde die in de loop der jaren
zou uitgroeien tot één van de bekendste kloostergemeen
schappen voor vrouwen. Clara overleefde Fransiscus meer
dan 25 jaar en stierf in 1253 waarschijnlijk aan kanker. Een
van de wonderen die aan haar wordt toegeschreven, is dat
ze een roversbende wist te keren die op het punt stond
haar klooster te plunderen. Met een monstrans in de
hand, waarin de geconsacreerde hostie lag, stelde ze zich
op in de kloosterpoort en 'keek den vijand weg, zo ras hij
zich vertoonde', aldus Vondel.
Macau wil paus snel uitnodigen
hongkong Nu de Chinese regering geen toestemming wil ge
ven voor een bezoek van paus Johannes Paulus II aan Hong
kong, gaan in het naburige Macau stemmen op om de kerkvorst
snel uit te nodigen. De Portugese enclave wordt op 20 decem
ber overgedragen aan China. Voor die tijd is het aan de Portuge
se regering om een pausbezoek al of niet toe te staan. Politici in
Hongkong zijn teleurgesteld over de houding van Peking tegen
over het bezoek van de paus. Ze wezen een toenemende in
menging van China, dat de voormalige Britse kolonie bij de
overdracht in 1997 een grote mate van autonomie beloofde.
Bisschoppen voor aftreden Milosevic
belgrado Een conferentie van Servisch-Orthodoxe bisschop
pen in Belgrado heeft de Joegoslavische president Milosevic op
geroepen af te treden. Al eerder vroeg de Heilige Synode van de
invloedrijke Servisch-Orthodoxe Kerk Milosevic op te stappen.
Het is echter voor het eerst dat alle bisschoppen, onder wie
geestelijken die pro-Milosevic leken, zich zo duidelijk tegen het
Joegoslavische staatshoofd uitspreken. In een verklaring die
werd voorgelezen op de lokale televisie in het zuid-Servische
Nis riep aartsbisschop Artemije van Kosovo de Joegoslavische
en Servische regeringen op 'volk en natie niet langer meer te gij
zelen'.
Heilig water mee naar huis
new delhi In rijk versierde waterzakken vol bloemen nemen
hindoe-gelovigen in New Delhi water van de rivier de Ganges
mee naar huis. Voor de hindoes is de Ganges een heilige rivier.
Aan het water worden bijzondere krachten toegeschreven.
fotoap
Priester David Wilboume portretteert 'heilige moeder' als doodgewone puber
im
O
londen rtr
De anglicaanse priester David Wil
boume stond een Maria van vlees en
bloed voor ogen, toen hij zijn 'Dag
boek van een maagd' schreef. Zijn Ma
ria, de puberende dochter van een piz
zabakker, roept bij traditionele gelovi
gen echter geen herkenning op, maar
weerzin.
Het boek van de priester verschijnt
pas de volgende maand, maar de
strekking ervan is inmiddels wijd en
zijd bekend. Ondanks de woedende
reacties houdt Wilboume vol, dat hij
met zijn uitgave een traditionele bood
schap verkondigt. „Ik ben geen trendy
priester. Ik ben juist een behoorlijk
traditionele priester. Ik probeer het
evangelie relevant en onderhoudend
te maken en met een lichte toets spiri
tuele diepte over te brengen."
In Wilbournes versie van het verhaal
van de de maagdelijke geboorte is Ma
ria een doodgewone puber. Ze is, zoals
hij haar zelf omschrijft: „oneerbiedig,
kritisch, hartstochtelijk en enthousi
ast". Dat haar vader en moeder een
pizzeria uitbaten is een verwijzing
naar de Romeinse bezetting van Pales
tina ten tijde van de geboorte van Je
zus.
Pas wanneer Maria zwanger blijkt te
zijn zonder zich ooit met seks te heb
ben beziggehouden, neemt haar leven
een ongewone wending. Haar ouders
zijn weinig enthousiast als de eerste
verschijnselen van misselijkheid zich
op een ochtend in de pizzeria aandie
nen. Moeder smijt met pannen en va
der heeft een 'verrassende besnijdenis'
in petto voor de soldaat, die hij verant
woordelijk acht voor het onteren van
zijn dochter. Maria zelf maakt zich er
niet druk om. Het kan haar allemaal
niets schelen.
„Het idee was om Maria te introdu
ceren bij een publiek dat voorheen
hoogstens zijdelings van
hoord, en ik heb geprobi^V
haar een wezen van vleei
maken", aldus Wilbournt
ik een risico neem en da
heden liggen", erkende d
Yorkshire. De kritiek op
jongensbenadering' vat ^ats
compliment op. „Mari
schoolmeisje toen ze een
dus als er een schooljo
aan zit, zit ik er niet ver nap
hamburg dpa
De Nederlandse joodse schrijf
ster Clara Asscher (1896-1984)
las in het concentratiekamp
Bergen-Belsen elke sabbat haar
bijbelteksten. „Met een hard
nekkigheid die ik in de wereld
van de vrijheid nooit had kun
nen opbrengen." Het lezen van
de bijbel verbond haar met jo
den overal ter wereld.
Maar lang niet alle joden in
de vernietigingskampen klamp
ten zich vast aan hun gods
dienst, constateert de Duitse
historicus Thomas Rahe in zijn
boek Hoor, Israël. Slechts een
minderheid was religieus actief.
De rol van religie in de concen
tratiekampen is volgens Rahe,
wetenschappelijk hoofd van het
herinneringscentrum Bergen-
Belsen, nog nauwelijks onder
zocht. De betekenis van het ge
loof voor de gevangenen liep
sterk uiteen, concludeert hij.
Joodse dwangarbeiders in
een wapenfabriek drukten
schroeven achterover en maak
ten daarvan sabbatskaarsen.
Toen in Auschwitz een jongen
enkele gebedsriemen had be
machtigd waren die in zijn ba
rak van 's morgens vroeg tot 's
avonds laat in gebruik. Op Gro
te Verzoendag 1943 hielden
veertig leden van de brigade,
die in kamp Janowska de licha
men van vermoorde joden
moest verwijderen, zich on
danks alles aan de vasten.
Maar er zijn ook voorbeelden
van totale afwijzing van religie.
Veel gevangenen vonden het
gebed in hun omstandigheden
een mensonterend gebruik. De
Italiaanse schrijver Primo Levi,
die Auschwitz overleefde,
schreef over een biddende me
degevangene: „Als ik God was,
zou ik op zijn gebed spugen."
Rahe constateert dat gods
dienst voor Oost-Europese jo
den belangrijker was dan voor
West-Europese. Bij sommigen
nam het nationaal-joods be
wustzijn de plaats van religiosi
teit in. „We vergaten geen mi
nuut dal we joden waren. We
hadden de godsdienst niet no-
dig."
De titel van het boek zijn de
eerste woorden van het voor jo
den belangrijke gebed Sjema
(Hoor). Uit Auschwitz is het
verhaal overgeleverd, dat een
gevangene elke avond voortdu
rend de woorden Sjema Israël
herhaalde. Toen hij werd ver
gast waren die woorden als een
schreeuw tot buiten de gaska
mers te horen.
Mijn ouders hebben me altijd
joods opgevoed. Daar kun je
niet voor kiezen. Bij je geboorte
kun je moeilijk zeggen: ik word moslim. Je
ouders maken je zoals je bent - bij mij is
dat joods. Mijn moeder zegt altijd: „Van
mij hoef je er niet veel aan te doen, maar
als mensen aan je vragen of je joods bent,
draai er dan niet omheen."
Het is een deel van mijn leven. Zondag ga
ik naar joodse les, ik ga naar de sjoel en ik
vier joodse feestdagen. Thuis wordt er.
veel over gepraat. Ik heb andere gebruiken dan de meeste men
sen. De meesten weten er weinig van. Maar als iemand erom
vraagt, wil ik er best iets over vertellen.
In oktober word ik Bar Mitswah. Volgens het joodse geloof word
ik dan volwassen. In de sjoel zing ik dan mijn parasha in het
Ivriet. Dat is een ander woord voor Hebreeuws. Andere mensen
doen ook een deel van mijn parasha. Onder of boven de letters
van de tekst staan zangtekens, zodat je
weet hoe je het ongeveer moet zingen.
Ik zing zoals mijn opa het mij leen. Het
komt bijna niet voor dat het van grootva
der op kleinzoon gaat. De meeste jongens
moeten helemaal naar Den Haag of Am
sterdam om het te leren.
In de sjoel mag er pas een dienst worden
gehouden als je minjan bent. Dat betekent
dat er minimaal tien mannen moeten zijn
die al Bar Mitswah zijn geweest. Ze heb
ben hier een gebrek aan mensen. Daarom
zijn ze altijd heel blij als mijn vader er is, en het is daarom ook
goed dat ik binnenkort Bar Mitswah word.
Ik vind het trouwens moeilijk om te verstaan wat er in de sjoel
gelezen wordt. Het gaat veel te snel om te kunnen vertalen. Tij
dens de dienst mag ik wel de sjoel uitlopen om een
praatje te maken. Maar er is niemand van mijn leeftijd,
alleen een paar kleine kinderen.
Musici ve
in Jeruz
doemsce «ei
Nostradrd<
jeruzalem anp
Tientallen music iras'
schillende religi >op
tergronden ondeiuns
vandaag in Jen /erh
zonsverduisterinj
'lichtconcert'. Heen
van de New Yo al bi
saxofonist Arnie
was een opwarn en,
31 december. Op er"
van die dag wil V
op verschillende® h<
in Israël en in de lor
se gebieden de
naar het nieuwe
um muzikaal late n
den door honder itwil
ci uit de hele weri vere
Vandaag hoopt e:
musici met een
dans- en jams
doemscenario va
damus te verjageir
sommige inte t
voorzag de
eeuwse Franse
en ziener, dat
van de wereld z<
op 11 augustus li
minuten over eljer Pi
moment dat
eclips delen van iieve
in duisternis hultlde
Ko
DE"
Organisatrice
Rosner-Eshel no^k w
zonneconcert ecln d(
een symbolische
een bijzondere
een serieuze p
een vermeend n boni
keren. „We hopeirop
bundeling van
energie en creatifesen
boodschap van
vrede en verdreft ai
heid uitdraagt", a
ner-Eshel.
Bijgestaan dooi
kleurige bevolkii
ruzalem leidden
christelijke en isl
musici de laatste $f"
het millennium
tend in met eei
van-de-Wereldcoi
met de heuvels \fcen
als panoramisch!
grond.
Na de zonsverd
die in Israël wen
tussen een en di|rdlo
middags, vierde
schap met een
'Vernieuwingsevei :rek
al jammend hel
begin van de weri
tussenliggende tv
lichtten de aanwf
duisternis op dot
kaarsen te ontstek
ip zc
icidde
/elzt
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht KNMI
Geldig tot en met donderdag.
Finland:
Overwegend bewolkt en perioden met
regen. Donderdag vanuit het zuidwes
ten droger Maxima van 15 graden in
het noorden tot 20 in het zuiden.
Noorwegen:
Kans op een bui maar vooral in het
zuidwesten ook zonnige perioden. In
het zuidoosten overwegend bewolkt en
af en toe regen. Maxima van 12 gra
den in het noorden tot 20 plaatselijk
in het zuiden.
Zweden:
In het noorden en zuiden veel wolken
en nu en dan regen. In het midden
van het land vrijwel overal droog en af
en toe zon. Middagtemperatuur van
16 graden in het noorden tot ongeveer
20 in het zuiden.
Oenemarken:
Half tot zwaar bewolkt en kans op een
enkele bui. Woensdag een stevige
westenwind. Middagtemperatuur om
streeks 19 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Hier en daar zon, ook uitgestrekte wol
kenvelden en vooral in Ierland plaat-
sélijk wat regen. Maxima van een
graad of 16 in het noorden tot 21 in
het zuiden.
België en Luxemburg:
Woensdag wolkenvelden en in de Ar
dennen eerst nog kans op wat lichte
regen. Verder vanuit het westen gelei
delijk wat meer zon. Middagtempera
tuur omstreeks 19 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Woensdag in het oosten wolkenvelden
en vooral in de heuvels en bergen
eerst nog wat regen. Verder naar het
westen wat meer zon en vrijwel overal
droog, maar in Bretagne toenemende
bewolking gevolgd door regen. Woens
dag breiden - deze wolken en regen
zich naar het oosten uit. Middagtem
peratuur tussen 20 en 24 graden.
Portugal:
Zonnig, maar in het noordwesten ook
nu en dan wolkenvelden. Maxima van
23 graden bij Porto tot 33 in het zuid
oosten.
Madeira:
Zonnige perioden en droog. Maxima
ongeveer 27 graden.
Spanje:
Droog en flink wat zon, maar langs de
Golf van Biskaje meer wolkenvelden
en mogelijk wat regen. Donderdag ook
elders in het noorden kans op een bui.
Maxima aan de stranden rond 30 gra
den, landinwaarts iets hoger. Langs
de Golf van Biskaje maxima rond 22
graden.
Canarische Eilanden:
Zonnig, maar aan de noordkant van de
eilanden ook enkele wolkenvelden.
Plaatselijk veel wind. Middagtempera
tuur tussen 27 en 32 graden.
Marokko:
Westkust: vrij zonnig maar plaatselijk
ook hardnekkige wolkenvelden. Maxi
ma aan zee tussen 24 en 30 graden.
Tunesië:
Veel zon. Bijzonder warm met maxima
van 35 graden aan de stranden in het
noorden tot bijna 50 in het binnen
land. Donderdag iets minder heet.
Zuid-Frankrijk:
Vooral in de bergen nog enkele wol
kenvelden, maar vrijwel overal droog.
Verder zonnige perioden, de meeste
langs de Middellandse Zeekust en in
het zuidelijk Rhonedal. Donderdag
meer bewolking en toenemende kans
op een regen- of onweersbui. Maxima
van 22 graden op het Centraal Mas
sief tot 28 in het zuidoosten.
Mallorca en Ibiza:
Woensdag veel zon. Donderdag meer
bewolking en kans op een regen- of
onweersbui. Maxima rond 30 graden.
Italië:
In het noorden perioden met zon en
enkele regen- of onweersbuien bij
maxima van ongeveer 28 graden. In
het zuiden vooral woensdag veel zon.
Middagtemperatuur woensdag van 30
graden bij Rome tot 40 op Sicilië.
Donderdag iets minder heet.
Corsica en Sardinië:
Flinke zonnige perioden en donder
dagavond vooral op Corsica kans op
een regen- of onweersbui. Middag
temperatuur tussen 27 en 32 graden.
Malta:
Zonnig en vooral woensdag zeer warm
DONDERDAG 12 AUGUSTUS 1999
Zon- en maanstanden
Zon op 06.19 Zon onder 21.10
Maan op 07.15 Maan onder21.51
3 33 23 0.0
1 30 15 5.0
21 15 0.4
10 28 24 0.0
era
bewolkt
onweer
W warmtefront
regen
sneeuw
V koufront
sL
opklaringen
hagel
L lagedruk
E=E=
mist
windrichting
H hogedruk
zonnig
19
temperatuur
luchtdruk in
1000 hecto pascal
met maxima rond 40 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig en zeer warm. Op de meeste
stranden maxima tussen 30 en 35
graden, landinwaarts 40. Donderdag
iets minder heet.
Turkije en Cyprus:
Zonnig maar woensdag in het binnen
land ook enkele stapelwolken en kans
op een onweersbui. Maxima langs de
kust rond 34 graden.
Duitsland:
Woensdag veel wolkenvelden en voor
al in het zuidoosten van tijd tot tijd re
gen. Donderdag wat zon en bijna over
al droog, maar tegen de Alpen aan
houdende kans op regen, mogelijk ook
onweer. Maxima rond 20 graden.
Zwitserland:
Half tot zwaar bewolkt en van tijd tot
tijd regen, vooral donderdag ook kans
op onweer. Woensdag aan de zuid-
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
flank van het Alpenmassief droog en
zonngie perioden. Middagtemperatuur
rond 21 graden, in het zuiden maxima
ongeveer 26 graden.
Oostenrijk:
Woensdag in het algemeen veel be
wolking en af en toe regen. Donderdag
wat meer zon, maar ook nog kans op
een bui, mogelijk met onweer. Maxi
ma tussen 20 en 25 graden.
Polen:
Wisselvallig met wat zon en enkele re-
gen- en onweersbuien. Donderdag in
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
Stockholm
Warschau
Wenen
Gangkok
Buenos Aires
Casablanca
Johannesburg
Los Angeles licht bew.
New Orleans
New York
Tel Aviv half bew.
Tokyo licht bew.
Toronto zwaar bew
het zuiden droger en meer zon. Mid
dagtemperatuur verder dalend naar
ongeveer 21 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Afwisselend wat zon en regen- of on
weersbuien. Donderdag bijna overal
droog en meer zon. Middagtempera
tuur van 22 graden in Tsjechie tot 26
in Slowakije.
Hongarije:
Zonnige perioden en vrijwel overal
droog. Maxima verder dalend naar on
geveer 26 graden.
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/ vr. 18 00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12 00 uur 071-512
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
F. Blok, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D C. van der Plas, chef eindredactie regio
J Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX
Advertenties: 071- 5323
Familieberichten: 023- 53
023- 5320216
Redactie: 071- 5321 921
Hoofdredactie: 071- 5315
ADVERTENTIE
Maandag t/m vrijdag
071-5356 230
RUBRIEKSADVERT1
Maandag t/m vrijdag
071- 5143 545
ABONNEMENT
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per halfjaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtigii
het automatisch afschrijven
abonnements- geld, ontvangen
betaling.
VERZENDING PER I
Voor abonnementen die per pos
worden verzonden geldt
aan portokosten per verschijnda
LEIDSCH DAGBLAD OP CAI
Voor mensen die moeilijk leze
hebben of blind zijn (of een ai
leeshandicap hebben), is eens
van het regionale nieu1
Dagblad op geluidscassette be
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Led
K E N H U I
MT
Zfise
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezond
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111
