Loesje groeit groot
O
M
Ovalen
ugusf
<an 'Loesje International' spelen een rollenspel op hun zomerkamp in Tsjechië.
FOTO GPD'MONIQUE BROESHART
riesel
Tim
uys
i
van iv,
n Hai
ndaitij °"e rnaan. In de velden rond
om het Tsjechische dorpje By-
stré huilen wolven, dansen elf-
jnen trollen en vliegen heksen. Het
|en van Loesje, het Arnhemse initia-
it posters verzint en plakt. Deze
tijn ze zonder lijmkwast op stap. De
Iners aan het Loesje zomerkamp
e Polluien dertig dromen in opdracht
1 van wind, water, vuur en
^jTwee draken zijn er op uit de dro-
HMné te pakken. De goede fee Vero deelt
Hldaf dromen uit zolang de voorraad
irv uren speelt het gezelschap dit ken-
tingsspel keurig volgens de regels,
iiteindelijk wint Joep, de god van de
laven Hij stuurt, met zijn pilsje in de
I tijn trollen af op de twee meter lan-
Vladimir, om hem van zijn dromen
pven. „Je lijkt onze president wel",
adimir na afloop tegen Joep.
yan de dauw keert de groep terug
iet onderkomen in het dorpshuis
'Stré. Het verwaarloosde gebouw
ieer aan een groot transformator-
:nken dan aan een gemeenschaps-
Het heet SOKOL, een overblijfsel
communisme, en staat voor 'soci-
llektief. Bij de ingang hangt een
esje-affiche met in het Tsjechisch
X: 'Hier worden gedachten gerecy-
innen galmt de feestdrukte door de
gen.
Succes
is zestien jaar geleden opgericht
even Arnhemse studenten die zich
inden vinden in de negatieve en
igressieve demonstratiecultuur van
Zij wilden op een frisse en positie-
'eilingiier mensen op nieuwe gedachten
mijn n zonder kant en klare oplossingen
Je is i dragen. Dat initiatief sloeg zo goed
i, de p it Loesje inmiddels in Nederland
er. Ne ïizend leden telt en ook in het bui-
in var d actief is. Haar website behoort,
ilgens intigduizend 'inbellers' per maand,
versti best bezochte sites in Nederland.
een bedrijf geworden dat zich draai-
ïk da oudt met de verkoop van agenda's,
een kalenders en andere producten.
vierk< itaalde krachten en een 'flexo-team'
prijs jwilligers zijn inzetbaar voor activi-
bijn en workshops,
lgens e weken in het jaar gunt Loesje zich
et ver e om de commerciële activiteiten
tuin< ich neer te leggen en tijdens een in-
er te onaal zomerkamp nieuwe inspiratie
ioen. Dit jaar komen uit drie Oost-
verwe West-Europese landen dertig le-
cun je jeen. „Zo zie je weer wie Loesje is.en
e bet e voor staat", zegt Vero Crolla (27),
uimti Amerika-deskundige en nu een van
ralt m betaalde medewerkers van Loesje.
inten emt het liever geen 'jaarvergade-
al wo lat klinkt te formeel. Het is ook niet
nt is loeling om doelstellingen te formu-
ibaar Het vastleggen van doelen zou
tar ik ine initiatieven kunnen belemme-
het g het creatieve denkproces in de weg
vooi
ie sta >je stelt liever dingen ter discussie
ar hifet zij oplossingen geeft. Zij zegt bij-
ïeld niet dat je geen vreemdelingen
aten, maar vraagt zich af hoe je ie-
<e zal kunt haten die je niet kent. Als orga-
kkele wil Loesje niet in de verleiding ko-
;terie e 'ultieme waarheid' te verkondigen
por t denkvermogen van haar leden zou
't de n beperken. Loesje moet vrij zijn en
eslan rijplaats voor dromen blijven. Zo
alig li fden in Loesje het jonge meisje dat
oen g lede jeugd heeft gekend en nu, wor-
e dai d met haar identiteit, droomt van
g naa 'en zo mooie toekomst.
ojet
an df
ivinci nantische Loesje had voor haar zo
als geen betere locatie dan het SO-
oor e duinen vinden, al wist zij het zelf
in tevoren. „Het pakt altijd beter uit
'e verwachten. Loesje heeft gewoon
zegt Vero. Oorspronkelijk rekende
ganisatie op dertigduizend gulden
lie van de Europese Unie voor een
'kamp in Zweden. Toen dat werd af
De expansiedrift van een 16-jarige
Loesje is al lang niet meer het groepje studenten dat zestien jaar geleden in Arnhem is begonnen
met het stiekem plakken van teksten. Het is een internationaal opererend bedrijf geworden dat
via de elektronische snelweg, diverse publicaties en workshops haar ideeën verspreid. Om
ervaringen uit te wisselen komen de leden deze zomer voor twee weken bijeen in het Tsjechische
dorpje Bystré. Zij zien in hun Loesje het jonge meisje dat een goede jeugd heeft gekend en nu,
worstelend met haar identiteit, droomt van een even zo mooie toekomst.
Loesje spreekt intussen vreemde talen. Tsjechisch bijvoorbeeld. Op de poster in het midden: 'Wat goed of
slecht is hangt af van wie 't doet'. Rechts boven: 'Vergeet de verplichting geef me de verantwoordelijkheid'.
FOTO'GPD
gewezen leek het er even op dat het kamp
niet door zou gaan en gingen velen op
zoek naar een andere vakantiebestem
ming. Heel toevallig ontmoette de organi
satie in Nederland de burgemeester van
Bystré, die Loesje spontaan het SOKOL-
gebouw en de lagere school kosteloos ter
beschikking stelde. Zo werd dit zomer
kamp al snel het bewijs voor Loesje dat zij
nog net als in haar beginperiode onafhan
kelijk, eenvoudig en flexibel kan functio
neren. „Wij hebben nu al bedacht dat we
volgend jaar geen subsidie voor het zo
merkamp willen aanvragen", zegt mede
werker Maarten Hermse (30), die al der
tien jaar actief meedraait bij Loesje.
In drie dagen is de sfeer zo goed dat de
leden er van overtuigd zijn dat Loesje de
ideale maatschappij kan verwezenlijken.
„Hier krijgen wij de kans om onze eigen
democratische wetten in de praktijk om te
zetten", zegt Mika uit Finland. Zo wordt
de drank met SOKOLS betaald, de zelf be
dachte munteenheid die volgens een aan
gepaste wisselkoers ervoor zorgt dat de
consumpties voor de Westerse leden even
duur zijn als voor de Oost-Europese. „Dat
zouden ze met de euro ook moeten
doen", merkt iemand op.
De workshops worden buiten op het
voetbalveld gehouden of in de twee klaslo
kalen, 'evolutie' en 'revolutie'. Ze zijn vro
lijk, ongestructureerd en toch serieus van
aard. „Ik wilde iets over te laat komen zeg--
gen maar daar is nu geen tijd meer voor",
zegt Steffan Wunderink met gevoel voor
zelfspot.
Sommige Loesje-leden zijn hyperactief.
Vero loopt haast nooit maar huppelt
meestal door de straatjes van Bystré op
weg naar de supermarkt. Zij heeft het ko
ken op zich genomen en zingt liedjes van
Boudewijn de Groot wanneer ze in de hit
te boven de pannen staat. Tijdens de
workshops luistert zij aandachtig en te
kent bloemetjes op haar blote knieën. Een
theoretische discussie over het dragen van
verantwoordelijkheid weet zij, met haar
tien jaar Loesje-ervaring, kort samen te
vatten: „Het is net als met bier. De een wil
er te veel van, de ander geeft er niets om.
En de een kan er beter tegen dan de an
der."
Verantwoordelijkheid dragen is een
steeds weer terugkerend onderwerp. Tij
dens een workshop 'taboe-doorbreking'
oppert de Finse Mika dat het plakken van
affiches nogal vrijblijvend is. Daarmee
raakt hij een gevoelige snaar. Sinds de
mislukte poging in 1986 om deel te nemen
aan de Tweede-Kamerverkiezingen, is het
posterplakken het enige geoorloofde mid
del in de strijd voor een betere maat
schappij. Partijpolitiek als alternatief voor
het plakken staat voor Loesje niet meer ter
discussie. Daardoor is het plakken heilig.
En als Loesje meer invloed wil hebben zal
zij meer affiches moeten plakken.
Die expansiedrift is Loesje niet vreemd.
Komend jaar hoopt Loesje met een bus
door Europa te toeren om potentiële plak
kers te ondersteunen. Loesje-leden heb
ben namelijk ontdekt dat het niet alleen
een kick geeft om je eigen teksten op
straat te zien hangen maar dat het ook
leuk is om onverwachts een onbekende
tekst van een andere groep tegen te ko
men. En dat gevoel is nog sterker bij de
teksten in het buitenland.
Internationaal
„De initiatiefnemers van Loesje gaven
zichzelf dertig jaar de tijd om internatio
naal door te breken. Maar ergens is het
fout gegaan, want al na zes jaar was Loesje
in het buitenland bekend", zegt Vero trots.
Twee jaar geleden beleefde de organisa
tie een hoogtepunt met 110 deelnemers
aan het zomerkamp in Slowakije. In dat
land wilde Loesje een hoofdkantoor voor
haar internationale activiteiten beginnen.
Maar de bureaucratie en het gebrek aan
infrastructuur vielen tegen. Het kantoortje
verhuisde naar Zweden en komt dit najaar
naar Nederland waar de capaciteiten het
grootst zijn. Zo blijft Nederland een lei
dinggevende rol spelen. „Daar heb ik mij
bij neergelegd", zegt Vero. „Ik eigenlijk
niet", zegt Maarten. „Maar buiten Neder
land ligt vrijwilligerswerk wat moeilijker."
Daarbij is er bij Loesje eerder sprake van
verjonging dan vergrijzing. De meeste le
den zijn jonger dan 25 en nemen hooguit
vier jaar actief deel aan Loesje. „De conti
nuïteit is wel iets dat ons bezig houdt
maar wij maken ons er verder niet druk
om", zegt Maarten.
De buitenlandse Loesjes worden niet
spontaan geboren. Leden spreken van het
'veroveren' van landen door buiten de ei
gen grenzen affiches te plakken. Zo is
Loesje na de val van de Muur met een bus
door Oost-Europa getrokken. En omdat
Loesje-leden graag reizen en 'wereldbur
gers' zijn, is het mogelijk hun teksten ook
in Afrika, Zuid-Amerika, Azië en in de VS
aan te treffen. Steffan heeft een jaar voor
Loesje International in Zweden gewerkt
om de buitenlandse leden te ondersteu
nen. „Het zijn lang niet allemaal ontwik
kelingswerkers. In Namibië hebben wij
echte negers die plakken", zegt hij la
chend.
Loesje laat zich echter niet zo eenvoudig
exporteren als Nederlandse kaas. Een tekst
over de integratie van moslims wordt in
Slovenië, waar al eeuwen moslims wonen,
anders geïnterpreteerd dan in Nederland.
Maarten denkt dat Loesje in Duitsland,
Frankrijk en Engeland minder goed aan
slaat omdat de demonstratiecultuur daar
beter werkt.
Jongeren die het initiatief van Loesje
willen overnemen moeten zich niet alleen
in de teksten maar ook in haar levenswijze
kunnen herkennen. De radicale anarchis
ten, drugsverslaafden of getrouwde stelle
tjes met kinderen, voelen zich bijvoor
beeld niet thuis bij Loesje.
„Ik ben Loesje", zegt de 23 jaar oude
Finse Virva. Met een beker witte wijn in
haar hand discussieert de dierenactiviste
de hele nacht door. „Loesje en ik hebben
hetzelfde sterrenbeeld. En het klopt pre
cies." Loesje is in de maand november op
gericht. Virva laat de horoscoop voor
boogschutters zien: 'energiek, jeugdige
verschijning, eerlijk, alert, ongeduldig,
reist graag en houdt van openheid." De
Sloveense Bernarda luistert aandachtig, is
weegschaal, heeft roodgeverfd haar en lijkt
absoluut niet op Virva. „Ik hou van seks",
zegt ze provocerend met een gulle lach. Zij
voelt zich ook een Loesje. En omdat er
geen enige echte Loesje bestaat kan ieder
een een eigen invulling aan de organisatie
geven. „Bij het Rode Kruis kreeg ik het ge
voel dat ik aan een bepaald beeld moest
voldoen. Roken werd bijvoorbeeld niet ge
waardeerd en ofschoon ik zelf niet rook
stoorde mij dat toch. Bij Loesje voel ik mij
vrij."
De cultuurverschillen binnen Loesje
vormen geen barrière voor vriendschap
pen en relaties en er wordt dan ook heel
wat geflirt. De verschillen zorgen wel voor
verscheidenheid in de teksten. Zo zijn de
Nederlandse teksten vaak op de actualiteit
gericht en de Zweedse uitspraken alge
meen filosofisch van aard. Steffan draagt
een Loesje T-shirt met in het Zweeds: 'Ik
vlucht niet voor de werkelijkheid, ik zoek
hem'. „Typisch Zweeds", zegt hij. „Derge
lijke teksten spreken ook ons aan", zegt
Olga uit St.Petersburg. „Wij Russen zijn de
politiek beu. Straks zijn er weer presi
dentsverkiezingen en komen er genoeg
leuzen."
Politieke teksten liggen gevoelig, weet
Martin uit Slowakije. „Toen wij op de tele
visie hoorden dat de politie op zoek is
naar de onbekende plakkers hebben wij
het even wat rustiger aan gedaan." Die
dreiging is er in Slovenië niet. Zij kunnen
gewoon overdag plakken. „Wij reageren
niet zo op de politiek maar op de Sloveen
se volksaard", zegt Krizo. „Slovenen willen
altijd hun armoede verbergen. Daarom
hebben wij bijvoorbeeld een tekst ge
maakt over de Sloveen die met een nieuwe
videocamera zijn lege ijskast kan filmen.
Gezien de vele reacties sloeg die goed
aan."
Bedrijf
Loesjes horoscoop voorspelt dat zij door
een huwelijk op late leeftijd rijk zal wor
den. „Wij gaan het Loesje-logo aan Coca
Cola verkopen voor de Loesje-drink",
grapt Steffan en voegt er snel aan toe dat
hij dat liever niet ziet gebeuren. „Als Loes
je dood gaat, gaat ze ook goed dood. Dan
verzinnen wij wel wat bijzonders."
Van doodgaan is echter nog geen spra
ke. Inmiddels draait het Loesje bedrijf 24
uur per dag op een begroting van drie ton
per jaar. Steeds vaker wordt zij gevraagd
om workshops te geven aan gevestigde in
stanties. Loesje kent sinds kort een eigen
uitgeverij voor haar publicaties. Alleen In-
temet vormt nu een concurrentie omdat
het gratis is. Ter compensatie zegt pen
ningmeester Rudi Klumpkens graag voor
een structurele subsidie in aanmerking te
willen komen. Maar Vero en Maarten we
ten uit ervaring dat zij niet afhankelijk wil
len zijn van subsidiegevers, om te voorko
men dat de organisatie in elkaar zakt zo
dra de kraan dicht gaat. Maarten draagt
een Loesje T-shirt met de tekst: 'Sode-
sponsor op'. Het zomerkamp in Bystré be
wijst dat het ook op eigen kracht kan.
De ongeduldige Loesje kan niet stil zit
ten. Volgend jaar wil zij langs verschillen
de jongerenorganisaties in Europa toeren.
De EU ziet in Loesje een partner die zij
kan inschakelen bij nieuwe jongerenpro
jecten in toekomstige lidstaten. Dat voor
uitzicht ziet Maarten wel zitten. „Wij heb
ben weliswaar kritiek op de EU maar wij
kunnen met goed fatsoen hun geld aanne
men omdat wij het beter gebruiken dan
zijzelf', vindt hij.
De 19-jarige Annie uit Zweden zou het
leuk vinden als er in de toekomst meer ge
zamenlijke acties komen. Met zijn allen
heel Berlijn in één nacht vol plakken, bij
voorbeeld. Maar zij hoopt ook dat de uit
breiding niet ten koste zal gaan van het
geheimzinnige karakter van de Loesje pos
ters. „Het is zo leuk als men niet weet wie
Loesje is. Dat maakt haar zo aantrekkelijk.
In Nederland is dat aspect door het succes
helaas verloren gegaan
MONIQUE BROESHART
ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1999
Onze Taal
Sommige mensen denken dat het
'de waas' is, maar zij vergissen zich.
Het is 'het waas'. Wie me niet ge
looft, moet het maar eens nakijken.
Dat is trouwens in geval van twijfel
altijd een goed advies. Maar niet ie
dereen is zo verstandig om het te
doen. Bijvoorbeeld niet P.H. Otten-
hof, die de vertaler is van Dick
Francis, 'Testrit in Moskou'.
Aangename vakantielectuur. Ik zit in de
tuin van een niet onverdienstelijk hotel
nabij Tours, en lees een spannende Dick
Francis. Daar zie ik ineens de volgende zin
op bladzijde 153: 'Ik zag zijn gezicht en die
van de overige aanwezigen nog slechts in
een vertekende waas'. Drie keer mis in één
zin, roep ik uit. Maar mijn vrouw zegt: Hou
op, we zijn nu met vakantie.
Het valt niet te ontkennen, want er is geen
Van Dale in de buurt. Maar ook zonder
hulpmiddelen kan ik zien dat 'die van de
overige aanwezigen' eigenlijk moet zijn:
'dat van de overige aanwezigen'. En dat
'vertekende' moet zijn: 'vertekenende'. En
dat 'waas' een het-woord is, dus 'verteken
de' zou minstens 'vertekend' moeten zijn.
Weetje wel zeker dat 'waas' alleen maar
een het-woord is, vraagt ze. Misschien
wordt het ook wel als de-woord gebruikt?
Nee, antwoord ik, ik weet het zeker, ik heb
het al eens eerder opgezocht. Want Her
man Franke, die wel prijzen krijgt voor zijn
boeken maar daarom nog niet perfect
schrijft, Herman Franke denkt ook dat het
'de waas' is. Thuis zoek ik het nog eens op
en jawel, in 'De verbeelding' bladzijde 11
lezen we: 'Voor zijn ogen, die eens helder
en doordringend waren, hangt een weke
waas van nostalgie'.
Ik spreek nu van het Algemene Neder
lands. Ik sluit niet uit dat men in Veume,
Bierbeek of Bennekom 'de waas' zegt. Mis
schien zijn Ottenhof en Franke wel van
Veurne, Bierbeek of Bennekom. En dat er
dan iets Veurnes, Bierbeeks of Bennekoms
in hun werk binnensluipt. Dat heb je wel
eens.
Ik heb daar minder moeite mee dan met de
volgende zinnen van Franke: 'Inmiddels
had Tom zijn kleine aluminium ladder uit
de cabine genomen en op het plateau te
gen het voetstuk geplaatst. Uitgeschoven
reikte het tot Nelsons voeten'. Dat staat op
bladzijde 203. Het? Reikte HET tot Nelsons
voeten? Het ladder? Misschien ook wel
Bierbeeks of Bennekoms. maar ik weet ze
ker dat het ook buiten Bierbeek en Benne
kom gehoord wordt, en dat Franke er beter
aan gedaan had zijn zin een beetje anders
te formuleren.
Zeker niet regionaal maar gewoon ver
keerd, is de volgende zin: 'Ik vreesde er
iets door mis te lopen, iets onbestendigs,
iets dat op straat of in een café zo maar kon
gebeuren, iets groots.' (blz. 94). Iets onbe
stendigs is een mooi woord, maar de schrij
ver bedoelt blijkbaar: 'iets onbestemds'.
Maar dan Frankes 'ovalen spiegel' (blz.
153). Een van ovaal gemaakte spiegel? Vol
gens de officiële spelling is het 'de ovale
spiegel', al meer dan honderd jaar.
Ach meneer, een toevallige -n- te veel; er
staan in ieder boek wel eens een paar druk
fouten. Dat geef ik gaarne toe. Maar je
moet lang zoeken in een modern boek naar
bijvoorbeeld 'een groten spiegel', of 'een
ronden spiegel', terwijl 'ovalen' geregeld te
vinden is. Te vaak om aan een drukfout te
kunnen denken. Vorige week nog gezien in
bijvoorbeeld Flauberts 'Bouvard en Pcu-
chet' (prachtige vertaling door Edu Borger,
2e druk, Amsterdam 1988, bladzijde 360).
Is Herman Franke een knöeier? Geenszins.
Bij iedere schrijver vind je wel wat. Een vol
gende keer nemen we Kristien Hemme-
rechts of Tom Lanoye of Nelleke Noorder-
vliet. Zijn het dan allemaal knoeiers? Drie
werf neen! Bedenk, gij die dit stukje onder
uitgezakt in uw luie stoel te lezen zit. be
denk dat u zelf waarschijnlijk niet eens één
enkele bladzijde schrijven kunt zonder de
vreselijkste vergissingen en misslagen.
Maar wat ik eigenlijk zeggen wil, is dit:
doen de tegenwoordige uitgevers nog
wel eens wat? Ik bedoel, iets anders dan la
ten drukken en verkopen? Een schrijver
moet schrijven, en hoeft zich niet al te zeer
te bekommeren om het waas, het ladder,
iets onbestendigs en een ovalen spiegel.
Daar is een uitgever voor. Als die er niet op
toeziet, ja, dan blijft dat allemaal in het
boek staan. Ik kan me namelijk nauwelijks
voorstellen dat Frankes uitgever, met Van
Dale en het Groene Boekje in de hand, hem
gewezen heeft op de noodzaak van 'het
waas' en 'de ovale spiegel', en dat Franke
koppig volhield dat hij toch 'de waas' wilde,
en 'de ovalen spiegel'. Maar 't kan natuur
lijk, dat ik de verkeerde persoon verdenk.
