'Zijn beelden tonen het gewone volk'
Meters archief voor een expositie
Boek moest in alle opzichten mooi zijn
Cultuur Kunst
de jonge ford occasion
'Amerikaan kocht
zoekgewaande Van Gogh'
Groninger Museum zoekt
Duitse cultuurliefhebbers
ominaties Korn voor MTV-a wards
jHiNGTONDe alternatieve metalgroep Kom krijgt de meeste
iminaties voor de MTV-Awards. De Amerikaanse band van
ormalig begrafenisondernemer Jonathan Davis werd negen
er genoemd. Zes nominaties zijn er voor de Latijns-Ameri-
anse hartenbreker Ricky Martin, waaronder die voor de beste
ipvideo voor 'Livin' La Vida Loca'. Ook acteur en popzanger
ill Smith en het soultrio TLC werden zes keer genomineerd,
in nummers 'Wild Wild West' en 'No Scrubs' doen ook mee
or de beste video. De genomineerden en uiteindelijke prijs-
nnaars worden uitgekozen door een jury van televisiekijkers,
ipjournalisten en vertegenwoordigers van de muziekwereld.
beslissingen vallen op 9 september in het Metropolitan Ope-
luis in New York.
laim op schilderij in Tate Gallery
noen Kinderen van een joodse bankier, die in de jaren '30
or de nazi's werd vermoord, claimen dat zij de wettelijke ei-
naars zijn van een schilderij van een Hollandse meester uit de
tittiende eeuw. Het doek, 'Gezicht op Hampton Court Palace'
n Jan Griffier de Oude, hangt in de Tate Gallery in Londen,
ilgens het Britse dagblad The Times zeggen de drie kinderen
n de bankier dat het schilderij door de nazi's is geroofd en
lorverkocht. Als bewijs hebben zij onder meer negatieven van
to's die hun vader ervan heeft genomen. De waarde van het
hilderij, dat sinds 1961 in de Tate Gallery hangt, wordt op on-
veer 650.000 gulden geschat. De kunstinstelling onderzoekt
claim.
Nederlandse schrijvers
ees van Kooten en Gerrit
jrtirij maken in oktober hun
iwachting tijdens het drie-
agse Crossing Border Festi-
in Den Haag.
De zevende editie van het
stival zal ongeveer 120 acts
len. Bezoekers kunnen van
tot en met 9 oktober kijken
luisteren naar muziek, pro-
en poëzie. Op verscheidene
»dia staan onder meer Tin-
rsticks, Placebo, Michael
anti, Therapy?-zanger Andy
tirns en bassist J.P. Jones
n Led Zeppelin.
In de categorie gesproken
jord zijn Fay Weldon, Faith-
Thomas Rap 1933-1999
N RIJSDAM. 071-5356444. PLV. CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
Beelden van Charles van Wijk te zien in Katwijks Museum
Kees van Kooten, Gerrit Komrij
en Placebo op Crossing Border
less-zanger Maxi Jazz, David
Grossman en Bruce Robinson
te bewonderen. De kaartver
koop begint morgen. De orga
nisatie werkt nog aan de volle
dige programmering en ver
wacht over twee weken met
nog meer namen te komen.
Het evenement speelt zich
dit jaar af op verscheidene lo
caties rond het Spuiplein in
het centrum van Den Haag.
Naast het Theater aan het
Spui zijn dat de Nieuwe Kerk,
het Lucent Danstheater, het
Haags Filmhuis en voormalig
discotheek Asta. De Duitse
formatie Can en de Ameri
kaanse zanger Willy DeVille
openen het festival op 6 okto
ber.
De beelden hebben een
doorleefd gelaat. De inge
togen werkhouding van de
arbeiders maakt de sculp
turen karakteristiek. De
oppervlakte is strak noch
glad afgewerkt zoals in die
tijd gebruikelijk. Integen
deel, de gezichten en kle
ding vertonen diepe groe
ven en kreuken, die het
licht op speelse wijze
weerkaatsen. Het onder
scheidt de beeldhouwer
van zijn tijdgenoten. ,,De
beelden van Charles van
Wijk zijn anders", vindt sa
mensteller van de tentoon
stelling A. Groeneveld van
het Katwijks Museum.
„Zijn beelden tonen het
'gewone' volk, dat maakt
het zo bijzonder."
leiden tessa böck
Direct bij binnenkomst staat
een zwaar en indrukwekkend
marmeren borstbeeld van Mes
dag. De expositie begint groots
en indrukwekkend. Veel van de
andere werken daarentegen
verbeelden ingetogen werldui.
„Dat is nou het essentiële van
zijn werk" vertelt Groeneveld.
„Hij geeft een beeld van men
sen in beweging, een impressie
van de arbeiders uit zijn tijd."
Van Wijk, zoon van een be
kende Haagse meestergieter,
leefde van 1875 tot 1917. Op
twaalfjarige leeftijd werd hij
aangenomen op de kunstaca
demie in Den Haag. Een deel
van zijn leven werkte hij op de
Veluwe, maar ook Parijs en
Brussel zijn van grote invloed
'Scheper met zijn hond'.
geweest op zijn werk. Vooral
Katwijk heeft grote aantrek
kingskracht gehad op Van Wijk
Hij was er vaak om de laatste
sporen van het 'nog onbedor
ven leven' te boetseren. „De in
vloed van de vissersplaats is
duidelijk terug te vinden in zijn
beeldhouwwerken. Het is zon
de om zijn kunst te laten lig
gen." zegt Groeneveld. „Daar
naast is er de laatste tijd meer
aandacht voor beeldhouw
kunst. De tijd is rijp voor een
expositie."
De eerste zaal is klassiek en
rustig ingericht. In het midden
staan twee vitrines waarin de
foto pr/john stoel 'Schelpenvissers te paard'.
in 1933 in Den Haag gebo-
n Thomas Rap zat bijna 35
ir in de uitgeversbranche,
j gaf meer dan 400 boeken
Zijn vorig jaar door De Be-
■e Bij ingelijfde uitgeverij
aaide de laatste jaren vooral
de boekjes van Youp van 't
ek, die over de toonbanken
Dgen.
ip gaf van alles uit, maar al
en wat hijzelf de moeite
aard vond. De handel was
jzaak. „Ik gaf uit wat ik leuk
ind, wat me beviel, daarmee
het wel gezegd", zei hij vorig
lt ar in De Gelderlander (waar
hij een tijd een column
hreef). Behalve belletrie uit
anen- en buitenland, boeken
up[ 'er taal, biografieën en kleine
07( ischiedenissen, gaf hij ook
;el uit over zijn grote liefde
Weekblad Pers en gecombi
neerd met De Bezige Bij. Rap
bleef als adviseur en zijn uitge
verijtje behield ook zijn naam.
Rap was in april 1966, na een
afgebroken studie Nederlands,
als uitgever begonnen met de
publicatie 'Tulips' van Wim T.
Schippers. Het werk beviel
hem best, zei hij ooit tegen El
sevier: „Uitgever zijn is in orde.
Het is een heel aanvaardbare
situatie: je misstaat niet in een
gezelschap van hoogleraren en
politici. Die schrikken niet als
ze horen dat je uitgever bent.
Vroeger heette het ook 'a gen
tleman's occupation'."
Rap, die al enige tijd ziek was,
overleed in zijn woonplaats
Eemdijk Hij werd 65 jaar.
TA
ec*A
12 maanden garantie
Checklist volgens Ford standaards
Nationale Autopas
14 dagen omruilgarantie
Deze auto's zijn uitgerust met veel fabrieksopties
Cougar 2500 24V 3-drs.Coupe autom.
Escort 1600 Bus. Ed. Cool wagen
Fiesta 1300 8V Studio 5-drs. 60 pk.
Fiesta 1300 RS 3-drs. 75 pk 5
Fiesta 1300 Forza 5-drs. 75 pk
Fiesta 1300 Forza 3-drs. 75 pk
Fiesta 1300 16V Studio 3-drs.
Fiesta 1300 Forza 3-drs. 60 pk
Fiesta 1300 Forza 3-drs. 60 pk
Ka 1300
Ka 1300 Collection
Ka 1300
Ka 1300
Mondeo 2000 Business Ed. Wagon aut.
Mondeo 1800 Ghia wagon
Focus 1600 Trend 5-drs.
Galaxy 2300 Business Edition Autom.
ADVIESPRIJS AKTIEPRIJS
04-99
7000 km
JZiQSUG
69995,00
02-99
6500 km
Cuirass
36Q3&QÜ
31495,00
08-98
22802 km
Nouveau red
21995,00
09-98
27449 km
Tourmalin green
23495,00
11-98
7000 km
Radiant red
J293907JÓ
25390,00
11-98
7274 km
Thistle purple
_28374TOÜ
25500,00
07-97
7000 km
Samakand
19995,00
10-98
6000 km
Pacific green
.2646Sflff
22995,00
10-98
5000 km
Pacific green
26469^5"
22995,00
01-99
14449 km
Radiant red
.20835736
20995,00
11-98
14608 km
Zinc yellow
24995,00
11-98
5890 km
Blue Violet
.24384756
21995,00
11-98
6500 km
Radiant red
-23388^6
20995,00
01-99
8706 km
Tourmaline green
.54733756
39995,00
04-99
6000 km
Stardust silver
-66T8^6Ó
49995,00
01-99
17094 km
Airco/etc. silver
34995,00
metallic
jt07507JÖ
03-99
11000 km
ABS - Airco -
Dalrailingen etc.
58750,00
Melino blue
_£Z35071Ö
Ford Riinland, betaalbare betrouwbaarheid
Filialen:
Leiderdorp: Van der Valk Boumanweg 71, telefoon 071-5813111
Leiden: Vijf Meilaan 7, telefoon 071-5813151
bronzen beeldjes keurig staan
gerangschikt. In de hoeken van
de zaal staan zijn beelden op
witte pilaren. Daarachter han
gen schilderijen met gelijkende
of soms zelfs identieke figuren.
„Van Wijk maakte zijn beelden
veelal buiten. Temidden van
zijn schilderende vrienden zo
als Maris en Sluiters", verklaart
Groeneveld de treffende gelijke
nissen.
De werkwijze van Van Wijk
was heel vooruitstrevend voor
die tijd. „Zijn collega-beeldhou
wers werkten vooral in hun ate
lier. Wat dat betreft is Van Wijk
meer een schilder dan beeld
houwer." De kunstenaar heeft
aan deze werkwijze ook zijn bij
naam te danken. Hij baarde
veel opzien in de Veluwse dor
pen. Met een kruiwagen gevuld
met klei reed hij naar het on
derwerp van zijn keuze om de
arbeiders in hun eigen omge
ving te beeldhouwen. Sindsdien
is van Wijk de geschiedenis in
gegaan als: 'de man met de
kruiwagen'.
Dankzij de combinaties met
de schilderijen zijn de beelden
goed te plaatsen in het tijds
beeld van de kunstenaar. Een
van de weinige werken van Van
Wijk waarbij het onderwerp fier
foto pr/tom haartsen
en trots omhoog kijkt is 'de roe
pende visscher'. „Kijk", legt een
bezoeker zijn kindje uit. „Hij
schreeuwt naar zijn maten op
dat schip." Met zijn vinger wijst
hij naar het erachter hangende
schilderij van Mesdag, 'De te
rugkeer van de schepen'.
Ook bij het gipsen beeld 'de
anarchist' in de vitrine hoort
een combinatie met een schil
derij. Op het doek van tijdge
noot Floris Arntzenius blijkt
exact dezelfde anarchist ver
scholen. „Het was het moei
lijkst om de geschilderde wer
ken erbij te zoeken. Hij had veel
bevriende kustenaars, maar de
werken konden verschillen. Ze
moesten niet alleen van dezelf
de periode zijn, maar ook nog
vanuit hetzelfde gezichtspunt
gewerkt hebben.", vertelt Groe
neveld.
De basis voor de tentoonstel
ling is gelegd door Helena Stork
die een speurtocht naar het
werk van Van Wijk was begon
nen, als afstudeerproject van
haar studie kunstgeschiedenis
aan de Leidse universiteit.
Het zwaartepunt van de ten
toonstelling ligt overigens wel
degelijk op de beeldhouwwer
ken. „We hebben nog altijd
veertig beelden tegenover vijf
tien schilderijen"» aldus Groe
neveld. Desalniettemin is er een
aantal heel bijzondere schilde
rijen op de expositie te zien.
„Deze bijvoorbeeld", fluistert
suppoost J. Adelaar. Hij staat
voor een groot olieverfschilderij
van Blommers. „Dit is een
schenking uit Amerika. Het is
maar liefst zeven ton waard,
maar als je het snel uitspreekt
lijkt het niet zoveel."
Boven staat een borstbeeld
van de dichter Bilderdijk. Hij is
zo levensecht dat het lijkt alsof
hij elk moment zijn bronzen
hoofd naar de bezoekers zal
draaien. „Aan elk detail is ge
dacht", aldus de suppoost. De
perfectie in de afwerking van de
beelden roept emoties op en
brengt ze tot leven.
De tentoonstelling van Charles
van Wijk, 'beeldhouwer van
een vrij en ongebonden volk'
is nog tot 25 september te
zien. Het Katwijks Museum is
van dinsdag tot en met zater
dag geopend van 10.00 tot
17.00 uur. Het museum is ge
legen aan de Voorstraat 46 in
Katwijk.
berlun ren helpt kopers te vinden voor
ap kunstwerken die zij in de finan
ciële hoogtijdagen van de jaren
tachtig hebben aangeschaft.
De Japanse zakenman Ryoei
Saito betaalde in 1990 op een
veiling 82,5 miljoen dollar (toen
156,75 miljoen gulden) voor het
'Portret van Dr. Gachet'. Saito
zei er een keer naar te hebben
gekeken en het vervolgens te
hebben opgeslagen. Saito over
leed in 1996 op 79-jarige leef
tijd. Of iemand het schilderij
daarna nog gezien heeft, was
onduidelijk. Het New-Yorkse
Museum of Modern Art heeft
tevergeefs geprobeerd het schil
derij te bemachtigen voor een
tentoonstelling. „Huidige loca
tie onbekend", vermeldt de
tentoonstellingscatalogus.
groningen gpd
Het duurste schilderij dat ooit
werd verkocht, 'Portret van Dr.
Gachet' van Vincent van Gogh,
is niet zoekgeraakt maar begin
dit jaar aangekocht door een
Amerikaan. De koper, die ano
niem wilde blijven, had er een
bedrag tussen de 10 en 15 mil
jard yen (178-268 miljoen gul
den) voor over. De Duitse radi
ozender ARD zei dit gisteren
van Kiyonori Yamamoto, voor
zitter van de Internationale Vei-
ligingorganisatie in Tokyo, te
hebben vernomen.
De nieuwe eigenaar is niet
van plan het schilderij in het
openbaar tentoon te stellen, zei
Yamamoto, die krap zittende
Japanse bedrijven en particulie-
De stad Groningen wordt 's zomers in toenemende mate plat
gelopen door Duitse toeristen. In het Groninger Museum valt
de Duitse taal echter maar weinig te beluisteren: de meeste oos
terburen komen voor de warenmarkt, de coffeeshops of de ter
rasjes. Het museum wil dit veranderen. Samen met de VW start
het een promotiecampagne om ook de Duitse cultuurliefheb
bers voor een bezoek aan Groningen te interesseren.
De promotiecampagne wordt gekoppeld aan de oeuvre-expo-
sitie van Jozef Israëls, die vanaf 19 december in het Groninger
Museum en het Joods Historisch Museum in Amsterdam te
zien is. Het museum en de VW beginnen met een aantal nieu-
we dag- en weekeindearrangementen voor Duitse toeristen,
waarbij lunch en stadswandeling zijn inbegrepen.
Het lonken in oostelijke richting is voor het Groninger Muse
um geen overbodige luxe. Het aantal bezoekers loopt terug. Vijf
jaar na de opening is het nieuwtje er wel af. In de eerste drie
jaar bezochten ruim een miljoen mensen het museum, in 1997
kwamen 287.084 mensen kijken, vorig jaar waren dat 231.500.
Naar schatting bezochten 15.000 Duitsers vorig jaar het muse-
Leidse conservator Heijbroek maakt tentoonstelling over kunsthandel Van Wisselingh
leiden/amsterdam
aart van der kuul
'Ik heb veel respect voor Wisse
lingh doch ik zou hem zelfs
nu nog willen zeggen: Kerel,
word nog schilder. Gij zijt veel
te eerlijk voor de tegenwoordige
kunsthandel, veel te knap.' Dit
schreef Vincent van Gogh aan
zijn broer, de Parijse kunsthan
delaar Theo van Gogh. Vincent
heeft het over de toen onbeken
de, maar inmiddels legendari
sche Amsterdamse kunsthan
delaar E.J. van Wisselingh.
De Leidse conservator Freek
Heijbroek maakte een tentoon
stelling over hem in het Pren
tenkabinet van het Rijksmuse
um Amsterdam. Heijbroek
heeft de expositie bewust laten
samenvallen met de tentoon
stelling over Theo van Gogh, te
zien in het nieuwe paviljoen
van het Van Gogh Museum.
Kunsthandel Van Wisselingh
Co (1838) is overigens onlangs
overgenomen door Haarlem
mer Willem de Winter.
Heijbroek: „Van Wisselingh
had, voor hij zijn vaders zaak
overnam in Den Haag, in 1884,
al een kunsthandel in de Parijse
Rue Lafitte, hét hart van de Pa
rijse kunsthandel. Ondanks
Vincents kritiek heeft Van Wis
selingh zijn vaders bedrijf uit
gebouwd tot een topzaak met
vestigingen in Amsterdam en
Londen."
Freek Heijbroek (1949) is
goed voor menig smakelijk ver
haal. De Leidenaar, verant
woordelijk voor de prachtexpo-
sitie Kunst, kennis en commer
cie over de kunsthandel Van
Wisselingh Co, gelooft in de
anekdote. Hij is samen met
kunsthistoricus Esther
Wouthuysen eveneens de be
vlogen auteur van het bij de ex
positie verschijnende boek,
Freek Heijbroek: „De kunsthandel, waarvoor kunsthistorici en musea
tot voor kort hun neus optrokken, blijkt een hechtere band te hebben
met diezelfde musea dan vaak gedacht." foto united photos de boer
/rob hendriks
Portret van een kunsthandel, De
firma Van Wisselingh en zijn
compagnons, 1838-heden.
„Men verwijt me wel eens dat
onze boeken zo anekdotisch
zijn. Maar juist dat kan context,
sfeer en daarmee waardevolle
kennis verschaffen, die anders
verloren zouden gaan."
Het duo schreef in 1993 al
een succesvol boek over een
andere, Haarlemse kunsthan
delaar, de minstens zo legenda
rische J.H. de Bois (1878-1946).
De Bois was de éérste kunst
handelaar aan wie het Rijksmu
seum een tentoonstelling wijd
de. Heijbroek: „Begrijp me
goed, over zo'n onderwerp
maak je niet zo maar een expo
sitie. We moesten aantonen dat
er connecties met het Rijksmu
seum waren. En die waren er,
legio."
Hechte banden bestonden er
ook tussen De Bois en Van Wis
selingh. Heijbroek: „Tijdens
ons onderzoek naar De Bois
kwamen we in '92 terecht bij de
toenmalige eigenaar van Van
Wisselingh, Nico de Jong. Die
bezat nog de hele administratie
vanaf 1892, een archief van 30
meter lang, moet je je voorstel
len! Uniek, want de meeste
kunsthandelaars vernietigen
hun oude administraties van
wege de privacy van hun klan
ten. De Bois werd eind vorige
eeuw opgeleid bij Van Wisse
lingh. We lazen De Jong tijdens
het bezoek enkele passages
voor uit diens memoires. Dank
zij De Bois' levendige beschrij
ving kennen we de verhoudin
gen tussen de verschillende
vennoten en weten we onge
veer hoe de zaak was georgani
seerd. De Jong was volkomen
ondersteboven van dit voor
hem onbekende materiaal. Hij
vroeg ons of we ook geen boek
en een expositie konden maken
over Van Wisselingh. Maar ja,
we konden toen niets toezeg
gen."
De Jong overleed onver
wacht, twee jaar daarna, in
1994. Heijbroek besloot zijn
weduwe een brief te schrijven
met het voorstel om te praten
over een expositie én een boek.
„We kregen per kerende post
haar dolenthousiaste reactie."
Hoe pak je een dergelijk on
derzoek aan? „Eerst bracht Es
ther Wouthuysen die dertig me
ter archief in kaart. Een heiden
se klus. Ook nu ontdekten we
talloze aanknopingspunten met
de collectie van het Rijksmuse
um. Sterker nog: een aantal ver
zamelaars dat bij Van Wisse
lingh had ingekocht, zo bleek,
woonde rond het museum. Als
ik uit het raam van mijn werk
kamer kijk, kan ik je de huizen
zo aanwijzen! En waar denk je
dat onze schilderijen van né
1850 vandaan komen? Zeker
éénderde van onze verzameling
bleek ooit verkocht te zijn door
Van Wisselingh.
Met die kennis konden we
een groot aantal toeschrijvin
gen en dateringen geheel bij
stellen. De kunsthandel, waar
voor kunsthistorici en musea
tot voor kort hun neus optrok
ken, blijkt een hechtere band te
hebben met diezelfde musea
dan vaak gedacht. Vandaar ook
dat Theo van Gogh nu eindelijk
uit de schaduw stapt van zijn
broer."
'Kunst, Kennis en Commer
cie'; Kunsthandel Van Wisse
lingh Co, t/m 3 okt. Rijks
museum, Stadhouderskade
42, A'dam, dgl. 10-17 uur.
Theo van Gogh, kunsthande
laar en broer van Vincent', t/m
5 sept. Van Gogh Museum, P.
Potterstraat 7, A'dam, dgl. 10-
17 u.
sport. Sport
en waterlief
hebber Rap
publiceerde in
zijn Neder
landse Sport
bibliotheek tal
van boeken
over voetbal,
wielrennen,
tennis en wa
tersporten.
Thomas Rap
zette als zelf
standige tus
sen de twee
en drie miljoen gulden per jaar
om.
Een boek moest in alle opzich
ten mooi zijn, vond hij. „Het
boek als objet d'art, als kunst
voorwerp. Een boek moet bij
voorkeur een eersteklas in
houd heb
ben, maar
vooral toch
ook een su
blieme
vorm, om
slag en typo
grafie."
Begin dit
jaar stopte
hij. „Ik had
het wel ge
zien. Altijd
maar weer
aanbiedin
gen maken,
in het voorjaar en het najaar.
Steeds weer diezelfde dingen.
Ik merkte dat mijn belangstel
ling sterk terugliep. Een mooie
tijd om te stoppen", vertelde
hij in genoemde krant. De zaak
werd overgedaan aan De
