Robots voetballen om Robo-Cup
Chimpansees praten en schrijven
In Natura
Vreemde sekspraktijken
MÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊmmm
WOENSDAG 28 JULI 1999
Travestie en transseksualiteit
zijn tegenwoordig zeer in de
mode. Het zijn veelbesproken
fenomenen in onze samenle
ving en hot items op de televi
sie en in de pers. Ze vormen
voor de één een bron van in
spiratie en prikkeling, terwijl
ze voor de ander een even zo
rijkelijk vloeiende bron van er
gernis en afschuw zijn. Veel
stelt het overigens allemaal
niet voor. Een man die zich als
vrouw gedraagt - en omge
keerd - is slechts toneelspel.
Transseksualiteit is niet meer
dan een kwestie van verbou
wen, sleutelen, demonteren,
hermonteren en weggooien
wat niet langer nodig is.
Nee, hermafroditisme, da's
pas iets! Mannetjes die tegelijk
vrouwtjes zijn, dat is voer voor
echte smulpapen. Dan kun je
van twee walletjes eten! Onge
twijfeld komt het ooit zover.
Na enig geknutsel moet het
immers mogelijk zijn een
mens te construeren die zowel
man als vrouw is, die aan
zichzelf dus voldoende heeft,
die zowel kan bevruchten als
baren en ook alle overige
werkzaamheden geheel zelf
standig kan verrichten. Resul
taat is: het ultieme individu,
dat ten slotte ook geestelijk
niemand anders nodig heeft
dan zichzelf.
Mag dit voor sommige men
sen de uiteindelijke wens
droom zijn, voor slakken is het
allang werkelijkheid. Zij zijn
gelijktijdig mannelijk en vrou
welijk. Toch doen zelfs zij het
met z'n tweeën en wat ze
doen, doen ze met volmaakt
minnaarschap. De partners
bevruchten elkaar wederzijds
en verlaten beide zwanger het
bruidsbed. Vóórdat het zover
is, zijn ze maar liefst twaalf
lange uren aan elkaar gekop
peld. Om zich te verzekeren
van een zo langdurig hecht sa
menzijn hebben ze een kalk
achtig speertje in eikaars glib
berige lijf gedreven, dat weg
glijden moet voorkomen.
De werkelijke paringsdaad ge
schiedt minstens zo opmerke
lijk. Met het onderlijf gebeurt
dit niet, aangezien dat zich
grotendeels in het slakkenhuis
bevindt. Nee, het hoofd wordt
ervoor gebruikt. Daaraan zit
ten bij slakken namelijk de ge
slachtorganen. De liefde
wordt bedreven door het ge
ven van kopjes. Rar e jongens,
slakken, maar ze houden er in
elk geval het hoofd bij.
Dit laatste kan beslist niet
worden gezegd van sprinkha
nen en spinnen. De manne
tjes van sommige soorten ver
liezen letterlijk het hoofd ge
durende het vrijen. Hun
vrouwtjes zetten zich al tij
dens de paring aan de maal
tijd, dat wil zeggen: aan het
opeten van hun partner,
wiens hoofd al in de vrouwen
maag is beland, terwijl zijn
achterlijf nog druk doende is
met intimiteiten. Het eiwitrij
ke mannenlichaam komt het
eivolle vrouwtje immers heel
goed van pas.
Ook mannelijke knutjes - de
lastige vliegjes die boven het
water dansen - worden na
hun eerste en tevens laatste
liefdesdaad door de vrouwtjes
doodgestoken en opgegeten.
Wegwerpmannetjes zijn het,
die na gebruik hebben afge
daan. Het is me wat. Het zou
stevige, maar niet te versma
den kost zijn voor program
ma's als 'Seks voor de Buch' of
'Lenferink'.
Aan onderwerpen geen ge
brek! De dierenwereld biedt
meer dan ruime keuze uit in
onze ogen uiterst bizarre ge
dragingen. Daar wil ik homo
seksualiteit beslist niet bij re
kenen, maar ook dit verschijn
sel is bij dieren heel gewoon.
Vooral wanneer, om welke re
den dan ook, gezelschap van
de andere sekse ontbreekt.
Met name mannetjes gaan
dan uitkijken naar vervanging.
Aangezien niets zoveel lijkt op
een vrouwtje als een mannetje
van dezelfde soort, wordt dit
te grazen genomen. Dikwijls
betreft het dan een jong man
netje, dat nog niet alle uiterlij
ke kenmerken van de volwas
senheid bezit.
Nood blijkt wet te breken,
maar het komt ook heel regel
matig voor dat homoseksuali
teit de functie heeft de rangor
de te bepalen. Het overheer
sende mannetje dwingt in dit
geval een zwakkere soortge
noot in een ondergeschikte
positie. Meneer zal wel even
laten zien dat hij de baas is.
Dit gedrag komt trouwens
eveneens voor bij vrouwelijke
dieren. Zelfs bij mijn eigen
honden heb ik waargenomen
dat een teefje van nog geen
half jaar oud paringsgedrag
nabootste om een ander teef
je, dat al ver in de middelbare
leeftijd verkeert, lager in rang
orde te dwingen.
Het lesbische gedoe van koei
en kennen we allemaal. Hoe
vaak zien we niet de ene koe
de andere bestijgen? Van pa
ring is dan natuurlijk geen
sprake, maar gewoonlijk is de
onderste koe tochtig, hetgeen
betekent dat ze vruchtbaar is.
De schijnbaar seksuele hande
ling heeft slechts tot doel de
aandacht van de stier te trek
ken. Nu staan tegenwoordig
koeien en stieren niet meer bij
elkaar, maar oorspronkelijk le
ven runderen in grote kudden,
die geleid worden door stie
ren. Deze kunnen hun om
vangrijke harems niet voort
durend overzien en van elke
individuele koe weten hoe zij
eraan toe is. Het is de verto
ning van de homo-meiden die
hun aandacht moet trekken.
De bovenste koe wordt door
haar positie aangezien voor
een stier, waarna de heer van
de kudde zich spoorslags rich
ting concurrent' zal spoeden
om hem te verdrijven. Hij stuit
echter slechts op de tochtige
koe. Met alle gevolgen van
dien.
Volledigheidshalve merk ik
hierbij op, dat deze uiüeg
slechts één van de vele verkla
ringen is van dit wonderlijke
koeiengedrag. We weten er
nog lang niet alles van, zoals
we ook nog maar weinig we
ten over de oorsprong van on
ze eigen vreemde praktijken.
THEO SCHILDKAMP
.Alstublieft, mag ik een ijskof
fie? Alstublieft, kunt U een
hamburger voor me kopen?"
Vragen die meerdere keren per
dag worden gesteld. Maar het
bijzondere van deze zinnen is
dat ze ook uit de mond van een
aap komen.
Wetenschappers van de staats
universiteit van Georgia, in het
Amerikaanse Atlanta, hebben
apen geleerd te praten. De die
ren gebruiken een speciaal ont
worpen gekleurd, elektronisch
toetsenbord met ongeveer vier
honderd toetsen. Elke toets
stelt een symbool voor. Sommi
ge symbolen stellen eenvoudige
dingen voor als een appel; an
dere vertegenwoordigen ab
stractere concepten als goed,
slecht, geef en help. De dieren
kunnen de symbolen leren en
zinnetjes vormen door de toet
sen in de goede volgorde in te
drukken. De computer spreekt
de woorden vervolgens uit en
laat ze op een scherm afdruk
ken.
The Britse krant Sunday Times
noemt het voorbeeld van de 14-
jarige chimpansee Panbanisha,
die inmiddels een woorden
schat heeft ontwikkeld van 3000
woorden. Zij praat constant,
vormt eenvoudige zinnen en
discussieert met de weten
schappers van het taalonder
zoekscentrum over videofilm
pjes.
Panbanisha schrijft sinds kort
woorden met krijt op de vloer;
een techniek die ze vermoede
lijk heeft geleerd van het lezen
van de symbolen van de com
puterschermen. De zes jaar ou
dere orang-oetang Chantek, die
woont in de dierentuin van At
lanta, kent al 2000 woorden. Zij
leert de spraak met behulp van
een stemsynthesizer
Duane Rumbaugh, professor
psychologie en biologie en te
vens directeur van het t&alcen-
trum, verklaart tegen de Britse
krant dat de apen de taal- en
cognitieve vaardigheden heb
ben van kinderen van vier jaar.
Panbanisha kan méér dan lezen
en schrijven. Ze onderwijst nu
dezelfde vaardigheden aan haar
eenjarig zoontje Nyota. Nyota
heeft ongeveer dezelfde woor
denschat als een kind van een
jaar oud.
Rumbaugh verwacht dat hij
snel dingen oppikt en zijn moe
der voorbij zal streven. De we
tenschapper meent dat op kor
te termijn apen met elkaar kun
nen praten en dat de taalvaar
digheden kunnen worden
doorgegeven aan toekomstige
generaties. Het centrum in At
lanta heeft een subsidie van de
Amerikaanse regering gekregen
om het project uit te diepen.
Wetenschappers zijn al tiental
len jarig bezig met de vraag of
apen kunnen communiceren.
Twintig jaar geleden leerde een
Amerikaanse wetenschapper
een chimpansee het - beperkte
- gebruik van gebarentaal van
dove mensen. Enkele andere
experimenten kwamen tot
soortgelijke resultaten, maar tot
nu werd altijd aangenomen dat
apen niet bewust konden den
ken. Ze zouden gewoon in
stinctief reageren op de aanwij
zingen van hun trainers.
De wetenschap is nog steeds
verdeeld over de centrale vraag
of de hersenen van apen de
symbolische logica van taal be
grijpen. Rumbaugh, in een
vraaggesprek met The Guardi
an, heeft een duidelijke visie:
„We behandelen de apen alsof
ze mensen zijn. We denken dat
ze dat zijn. Deze vaardigheden
komen uit henzelf tevoorschijn;
op dezelfde manier zoals dat
met kinderen gebeurt."
BEN APELDOORN
Voetballen met robots in Stockholm. Niet
zomaar voor de grap, maar bittere ernst
voor de informatietechnologie. En er is ook
nog een prijs te winnen: de met digitale on
sterfelijkheid omgeven Robo-Cup. Vanaf
vandaag wordt in Stockholm het wereld
kampioenschap 'voetbal' gespeeld voor
computer- en software-nerds. Die doen
overigens zelf alleen indirect mee; ze zitten
aan de rand van het 'veld' sturen de 'spe
lers' aan. De 'voetballers' zijn robots, voor
zien van en 'gevoed' door de modernste
technologie en de meest uitgekiende soft
ware die je je maar kunt bedenken. En het
zijn er ook geen elf; meestal zijn het vier- of
hoogstens zestallen die tegen elkaar in het
veld uitkomen.
Maar de opzet is detzelfde als bij een echte
wedstrijd: de bal moet in het doel van de
tegenpanij geschoten worden. De hoofd
prijs, de Robo-Cup, geeft de bedenkers van
de elektronische voetballers een grote kans
op onsterfelijkheid in de wereld van de in
formatietechnologie. De winnende coach
of coaches wacht geen miljoenencontract
bij een club in Spanje, Brazilië of Italië,
maar geeft een goede kans op een financi
eel aantrekkelijke job bij een software-be-
drijf.
Nederland doet ook mee aan de strijd om
deze Robo-Cup. Het 'team', bestaande uit
vier samenwerkende robots, luistert naar
de naam Dutch Robosoccer Team (DRT)
en hun 'coach' naar de aanduiding Auto
nomous Interacting Robotics (AIR). AIR is
een programma van de Nederlandse Orga
nisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
(NWO). Daarin werken onderzoekers van
de universiteit van Amsterdam, de Vrije
Universiteit uit die plaats, de technische
universiteit Delft en de universiteit van
Utrecht samen.
De spelers verplaatsen zich op wieltjes en
zijn uitgerust met een videocamera met
een groothoeklens, waarmee in één oogop
slag een kwart van het te spelen veld, dat
gemiddeld iets groter is dan een tafelten
nistafel, overzien kan worden. Elke DRT-
speler is bovendien voorzien van zestien
ultrasone sensoren voor de positiebepaling
van zowel de bal, het doel van de tegenpar
tij als de medespelers.
Aan de voorzijde zijn de spelers voorzien
van pneumatisch bediende strips waarmee
de bal kan worden weggeschoten. Ook de
kracht daarvan is regelbaar.
Een chimpansee die een boek leest; zover is het nog niet. Maar wetenschappers van de universiteit van Georgia zijn er wel in geslaag om apen te
leren praten en schrijven. archieffoto
Elke DRT-speler staat in verbinding met
een eigen, snelle computer aan de rand van
het veld. Draadloos natuurlijk, want niets is
zo frustrerend om als voetballer over je ei
gen draden te struikelen. Zowel de compu
ters als de spelers kunnen onderling met
elkaar communiceren, waarbij zowel de ei
gen posities als die van de tegenpartij onaf
gebroken beoordeeld worden.
In het NWO-programma AIR werken infor
matici en technici samen aan de proble
men die bij het construeren van samen
werkende robotsystemen en kunstmatige
intelligentie een rol spelen. Het gaat erom
dat zo'n systeem in staat moet zijn aan de
hand van waarneming van de directe om
geving zelf 'leert' beslissingen te nemen en
deze uit te voeren.
Het ontwikkelen van dergelijke kennissys
temen zal heel bruikbaar zijn bij bijvoor
beeld schoonmaakwerkzaamheden in gro
te (kantoor)gebouwen, het regelen van ver
keer, het opruimen van landmijnen of de
openbare veiligheid. Of in de ruimtevaart
en bij de exploratie van andere hemellicha
men.
Wie straks in euforie uit Stockholm terug
keert, heeft dus misschien wel veel meer
gewonnen dan alleen die Robo-Cup.
Hale-Bopp blijft abnormaal groo
BEN APELDOORN
De komeet van Hale-Bopp,
die in juli 1995 door de Ameri
kanen Alan Hale en Thomas
Bopp werd ontdekt, is door
ESO opnieuw getraceerd. De
komeet was ruim twee jaar ge
leden, begin 1997, prachtig
met het blote oog te zien.
Maar kometen staan niet stil
en ook Hale-Bopp verdween
weer uit de aardse omgeving.
En werd zijn 'kop', in vakjar
gon de 'coma', destijds al als
abnormaal groot ervaren, hij
is dat nog steeds. Dat is heel
opmerkelijk, want de afstand
van de komeet tot de zon is
inmiddels opgelopen tot 1,3
miljard kilometer; ongeveer
even ver als Saturnus van de
zon af staat.
Als een komeet de zon nadert,
ontstaat door temperatuurstij
ging los stof en gas, dat anders
door diepgevroren gassen aan
elkaar gekit blijft. Door die op
warming en de daarmee ge
paard gaande stof- en gaspro
ductie, groeit de coma in om
vang. Ruim twee jaar geleden
was Hale-Bopp's coma, tij
dens diens dichtste nadering
tot de zon, uitgegroeid tot on
geveer 2,5 miljoen kilometer
in doorsnede; dat is ruim zes
en een half maal de afstand
aarde-maan.
Metingen aan de hand van
bijgaande foto, gemaakt met
de grote New Technology Te
lescope (NTT) van de Europe
se Zuidelijke Sterrenwacht
(ESO) op de berg La Silla in
Chili, laten zien dat de coma,
zelfs op die afstand, nog altijd
1,1 miljoen kilometer groot is
Dat zou eigenlijk niet mogea
De coma zou eigenlijk tien
maal kleiner moeten zijn.
Alle kometen die men tot dus
verre onderzocht heeft had
den coma's niet groter dan
enkele honderdduizenden 1
lometers. Hun steen-/ijsker-
nen, dus de 'pitten' in de co
ma, waren dan ook niet groter
dan enkele kilometers. Alleen 22-
die van Halley, een 'aardap
pel' van maximaal zestien ki
lometer groot, werd al abnor
maal groot gevonden. De
enorme grootte van Hale-
Bopp's coma wordt algemeen
toegeschreven aan een bui
tensporig grote kern. Men
denkt aan 50 en misschien we
100 kilometer in doorsnede.
Maar dat is toch nog geen
sluitende verklaring voor de
nog steeds enorme coma op
1,3 miljard kilometer afstand23-
van de zon. Op die afstand i
zou de stof-en gasproductie- Of
zo goed als tot stilstand moe
ten zijn gekomen.
Wat is daar dus aan de hand?
Een antwoord daarop is op
zijn vroegst misschien te ge
ven bij de volgende terugkeer
van Hale-Bopp. Maar dat
duurt nog bijna 2500 jaar...
Menselijke genen in tabaksplanten
Het Health Sciences Centre in
London, Ontario (Canada)
gaat tabaksplanten kweken
waarin genen zitten die het ei-
witInterleukine-10 gaan pro
duceren. Deze stof werkt als
een soort aspirine en zit van
nature al in het menselijk li
chaam. Aanvulling zou helpen
tegen ontregelde darmen,
darmontstekingen en aandoe
ningen als de ziekte van
Chrohn.
Volgens centrum-directeur dr.
Anthony Jevkinar gaat het om
een uniek experiment met een
veldtest van planten die men
selijke genen bevatten. Weten
schappers hopen op een
doorbraak in het produceren
van beter betaalbare medicij
nen. Van Interleukine wordt
gezegd dat het een effectieve
behandeling biedt, maar dat
het veel te duur is om uitge
breid te kunnen toepassen.
Door planten met de juiste ge
nen het werk te laten doen.
kan het veel goedkoper.
Laboratorium-proeven met
genetisch aangepaste tabaks-
planten zijn veelbelovend ver
lopen. Veldtesten moeten nu
uitwijzen of commerciële pro- ^el
ductie in een natuurlijke om-
geving mogelijk is.
Tabaksplanten worden
bruikt omdat die niet als mejfjl*
selijk voedsel gebruikt wor
den, de winters niet overlever
en in Canada geën 'naaste
plantenfamilies' hebben. Hel
risico op verspreiding van de
veranderde genen wordt daare
mee voorkomen.
Canada heeft zeer strikte re
gels opgesteld voor de teelt.
Zo moeten de planten mini
maal tien meter van andere
tabaksplanten afstaan, moe
ten ze voor het bloeien ge
oogst worden en moeten het!
oogsten en opslaan op een
veiligde manier gebeuren.
Bacterie tegen schimmel in mais
Boeren kunnen binnenkort
maïs zaaien die is voorzien
van een bacterie die de plant
beschermt tegen infectie met
een giftige schimmel. Charles
Bacon van de universiteit in
Athens, Georgia, ontdekte dat
de natuurlijke bacteriestam
Bacillus subtilis in een maïs-
plant kan werken als heilzame
kraker. De bacteriën gaan zit
ten op de plek waar anders
schimmels zouden gaan zitten
die gifstoffen maken.
Deze zogenoemde fumonisine
toxines worden gemaakt door
de schimmel Fusarium moni-
liforme. Als deze gifstof in ho
ge hoeveelheden wordt genut
tigd door paarden kan dat fa^
taal zijn. Bij mensen wordt
consumptie van beschimmd If/
de maïs verdacht als oorzaak
van slokdarmkanker. |ad
De benadering, door Bacon )ad
'competitieve uitsluiting' ge- !ioe
noemd, wordt door de onder 3.(
zoeker uitgetest in kassen en
op proefvelden in Georgia en He
Iowa. Aanvullend zoekt hij lacl
naar natuurlijke vijanden die ot 1
de giftige schimmel kunnen j
bestrijden tijdens opslag.
Meeste perspectief geven Tri- l6-C
choderma-schimmels. De
aantasting door de gifprodu-
cerende schimmel wordt mei
tachtig procent teruggebracli
6.C
u z
Z E L
■——iiii iin ii
TRIP
Cryptogram
Horizontaal:
1Materie om af te nemen (4): 4. Op de
hand of op de maag(5); 7. Adviesprijs
(7); 8. Toontafel (3); 9. Heilige herkau-
wer(3); 10. De balans opmaken van zij
straten (7); 12. Mooi hoedje? (7).
Verticaal:
2. Vreemde boom voor de sport (4); 3.
Die auto is in een vestingwerk te horen
(6); 4. Infanterist met lange oren (8); In
de praktijk weet hij het beter (4); 6.
Wordt volwassen door een reeks geld
(6); 9. Sluiting van de beurs (4); 11.
Gevoelige letter (3).
Oplossing van dinsdag:
1. zege-zegen-Zeggen 2. peen-opeen-
-Opener 3. mier-priem-Umpire 4.
neet-rente-Tieren 5. koet-knoet-Ka-
toen 6. pens-snoep-Opeens 7.
eens-seine-Eosine 8. oder-roede-Poe-
der 9. bres-beurs-Erebus 10.
vier—vlier—Livrei
Gevraagd woord: ZOUTKOEPEL
ALM
