Besmettingsrisico legionella is niet uit te sluiten
'Watersporters die willen spoken hou je altijd'
Meningen
Geen vlag voor Lisses
beleid ouderenvervoer
Klankbord
Marine werft in dez
regio: niet te gelov<
WOENSDAG 28 JULI 1999
REDACTIE PAUL DE VLIEGER, 071-53;
De pagina 'Meningen' staat open voor alle lezers. Bij uw brief gaarne vermelding van onderwerp en publicatiedatum van het artikel waarop u reageert. De redactie kan brieven bewerken, bekorten of weigeren. Alleen brievei J
met een volledige adressering komen voor plaatsing in aanmerking. Bijdragen sturen naar: Leidsch Dagblad, postbus 54, 2300 AB Leiden, of faxen naar: 071 - 5321921, of e-mailen naar: redactie.ld@damiate.hdc.nl
UITGELICHT
Misleidende foto van
blowersin Zoeterwoude
Op donderdag 8 juli ver
scheen op de pagina Regio
een artikel over de ergernis die
blowende jongeren in Zoeter
woude wekken. 'Hangjonge
ren' dreigen de kleintjes te ver
drijven uit het 'indianendorp'.
De speelplek aan de Johan Fri-
sostraat, is volgens buurtbewo
ners een hangplek geworden,
waar de kinderen niet meer
durven te komen. „Mijn kin
deren komen met lege wietzak
jes thuis", aldus een verontrus
te buurtbewoner. Bij het arti
kel stond een foto van jonge
ren in het indianendorp en
hoewel je op de foto niemand
zag blowen, was de suggestie
duidelijk: dit zijn de jongeren
die voor overlast zorgen.
Twee dagen later stond het
relaas van de jongeren in de
krant. „Er wordt net gedaan
alsof we allemaal wiet gebrui
ken, maar dat is helemaal niet
zo", zegt Ronny. Ook Karin is
boos: „En dan staat er een foto
bij van ons. Alsof wij ook blo
wen. Nou niemand die op die
foto staat blowt. Het is zo over
dreven wat die man zegt. We
zitten er alleen en vernielen
niets. Ja er zijn wat jongeren
die wiet roken, maar dat zijn
anderen." Een van de ouders
zag de foto ook en is boos op
de krant, omdat het hele dorp
nu zal denken dat haar kind
blowt en voor overlast zorgt.
Het is duidelijk: de redactie
heeft het hier goed fout ge
daan. Die foto had nooit zo
geplaatst mogen worden. De
fotograaf heeft de jongeren
wel om toestemming ge
vraagd, maar niet goed inge
licht over de strekking van het
artikel. De (eind)redactie ver
keerde in de veronderstelling
dat dat wel gebeurd was, maar
had dat gezien de gevoelig
heid van de kwestie moeten
controleren. Blowen is geen
algemeen geaccepteerd ver
schijnsel. In dorpen is de soci
ale controle bovendien groter
dan in de stad. Het was bo
vendien beter geweest het
'hoor' en het 'wederhoor' in
één artikel te combineren en
er niet twee dagen overheen te
laten gaan. dan had een soort
gelijke foto wel gemaakt en
geplaatst kunnen worden,
maar een heel andere lading
meegekregen.
TON VAN BRUSSEL
HOOFDREDACTIE
Naar aanleiding van het artikel
'Lissese ouderen lopen ver-
voerspas mis', in het Leidsch
Dagblad van dinsdag 13 juli, wil
ik reageren. Is hier soms sprake
van een fout van de gemeente
Lisse? Dat kon wel eens waar
zijn. Als het namelijk om ver
voersbeleid voor ouderen gaat,
is de gemeente Lisse in het ge
heel niet soepel.
Natuurlijk hebben we de ser
vicetaxi. Maar dat is nu juist het
probleem. De gemeente Lisse
stelt hier zones voor in, die niet
zijn te begrijpen. Alle regionale
ziekenhuizen kunnen met dit
vervoerssysteem tegen betaling
van 7 gulden per rit worden be
zocht. Ik heb het hier over de
ziekenhuizen in Leiden, Leider
dorp, Heemstede en Haarlem,
behalve - en nou komt het - de
Kennemer Gasthuizen in Haar
lem, die naar mijn mening toch
ook regionale ziekenhuizen
zijn.
Tot Heemstede kan men te
gen normaal servicetaxitarief
mee, daarna gaat de meter aan.
De kosten tot het Kennemer
Gasthuis locatie E.G bedragen
dan uiteindelijk ƒ16,10. Als men
vanuit Lisse dus zijn of haar
partner in het Kennemer Gast
huis wil bezoeken en ook weer
naar huis wil, bedragen de tota
le kosten ƒ46,20 (2 x ƒ7 plus 2 x
ƒ16,10); een knap kostenplaatje
voor bejaarde mensen.
Na diverse pogingen van zo
wel de ouderenbond SWOL als
particuliere gedupeerden om in
deze situatie verandering te
brengen, is de gemeente Lisse
nog steeds niet genegen om de
servicetaxizone uit te breiden
naar de Kennemer Gasthuizen.
Commentaar van de gemeente:
'U kan wel in een ziekenhuis in
Utrecht of Amsterdam of Gro
ningen gaan liggen'.
Al met al: geen vlag uit voor
de gemeente Lisse als het om
het vervoersbeleid voor oude
ren gaat.
A. Beider,
Lisse.
Enkele dagen geleden schreef minis
ter Pronk in een brief aan de Tweede
Kamer dat instellingen met een col
lectieve watervoorziening, hun warm
waterinstallaties twee keer per jaar op
de aanwezigheid van legionella moe
ten laten onderzoe
ken. Het beheers-
plan voorziet in een
controle van de tem
peratuur van het wa
ter en wekelijks moet het leidingnet
langdurig doorgespoeld worden met
water van tenminste zestig graden.
De maatregelen zijn erop gericht de
legionella uit warmwaterinstallaties te
verwijderen om zo infecties met de
bacterie die een dodelijke longontste
king kan veroorzaken (ook wel 'vete-
ranenziekte' genoemd), te voorkó
men. Vertwijfeld vraag je je af welk ge
zondheidsrisico je jarenlang bi} be
zoek aan zwembad, sauna of sport
vereniging eigenlijk hebt gelopen. En
garanderen de maatregelen nu dat
een besmetting met legionella bij vol
gende bezoeken is uitgesloten?
Legionella is een zoetwaterbacterie
die wijd verbreid voorkomt in natuur
lijke en kunstmatige waterreservoirs.
Zo werd legionella geïsoleerd uit ri
vierwater en natuurlijke meren, uit af
valwater en koeltorens, en incidenteel
ook uit drinkwater. Na introductie van
legionella in een waterleidingsysteem
kan de bacterie vermeerderen in ge
deelten van het leidingsstelsel waar
het water stagneert, bijvoorbeeld om
dat er weinig doorstroming is of dat
het water recirculeert in een ringlei
ding met meerdere tappunten. De
bacterie groeit als het water is opge
warmd tot een temperatuur tussen 25
en 50 graden Celsius. Wanneer de
temperatuur van een warmwaterboi
ler bijvoorbeeld te
laag is afgesteld, be-
HPINIF neden zestig graden,
UriFIlE kunnen legionella's
daarin uitgroeien.
J.T. van Dissel is hoogleraar
infectieziekten bij het Leids
Universitair Medisch Centrum.
Op verzoek van deze krant
schreef hij een opinie over de
legionellabacterie.
In gebouwen met een centrale
tervoorziening, zoals ziekenhuizen en
verpleeginrichtingen, grote hotels, be
drijfsgebouwen en zwembaden,
wordt gebruik gemaakt van ringleidin
gen. Daar kan legionella zich soms
vermeerderen in het tapwatersys
teem. Ook in klimaatbeheersingssys
temen die gebruik maken van koelto
rens, in wervelbaden, bepaalde lucht
bevochtigers en vernevelaars, kunnen
de omstandigheden voor uitgroei van
legionella in water gunstig zijn. Door
blootstelling aan kleine waterdruppel
tjes die de bacterie bevatten - bijvoor
beeld tijdens douchen of gebruik van
tapkranen, of een defecte koeltoren -
kunnen personen besmet worden met
legionella.
De meeste legionellasoorten zijn
overigens niet gevaarlijk voor de
mens, maar één soort, de Legionella
pneumophila, kan binnen twee we
ken na blootstelling een longontste
king veroorzaken. Vooral bij personen
met een verminderde afweer tegen in
fecties door ziekte of gebruik van ge
neesmiddelen zoals prednison, kan
deze longontsteking zeer ernstig ver
lopen.
Het is duidelijk dat een warm, bub
belend en bruisend wervelbad waar
van het water enkele dagen niet is ver
verst, gunstige condities schept voor
verspreiding van legionella's. Inmid
dels is gebleken dat een dergelijk wer
velbad de meest waarschijnlijke bron
is van de epidemie die onstond onder
bezoekers van de Lenteflora in Boven-
karspel.
Ook al is de kans dat iemand met
een legionella in contact komt schijn
baar groot, een ernstige longontste
king door legionella komt - de recente
epidemische verheffing buiten be
schouwing gelaten - eigenlijk zelden
voor. Bij de overgrote meerderheid
van personen die met een longontste
king in het ziekenhuis worden opge
nomen, worden dan ook andere ver
wekkers geïdentificeerd. In Nederland
werd de afgelopen jaren gemiddeld 40
tot 50 keer aangifte werd gedaan van
een (bewezen) legionella-longontste-
king.
Al zal het werkelijke aantal longont
stekingen door legionella waarschijn
lijk wat hoger zijn, legionella blijft in
Nederland dus een relatief zeldzame
oorzaak van longontsteking. Daarbij
komt dat in circa een derde van de ge
vallen van bewezen legionella-long-
ontsteking, de besmetting wordt op
gedaan tijdens verblijf in een zieken
huis. Het betreft dan steeds patiënten
De Lenteflora in Bovenkarspel. Tientallen
ting op.
met risicofactoren zoals een ernstig
verminderde weerstand of een ernsti
ge longziekte, die meer in het alge
meen al een verhoogd risico hebben
op infecties.
Van hen die een legionella infectie
buiten het ziekenhuis heeft opgelo
pen, blijkt een groot aantal besmet te
zijn tijdens verblijf in het buitenland,
met name in één van de mediterrane
landen. Kortom, het kan haast niet
anders of het aantal voorheen gezon
de personen dat in Nederland in een
zwembad, sauna of bij douchen na
sporten een legionella longontsteking
oploopt, moet zeer gering zijn.
Een watertemperatuur van zestig
graden of hoger, doodt de legionella.
Naast maatregelen die stagnatie van
water in het leidingsysteem tegen
gaan, blijkt verhoging van de water
temperatuur dan ook een afdoende
maatregel om legionella's uit het wa
tersysteem te verwijderen. De water
temperatuur van tenminste zestig gra
den moet daarbij dan wel aan het tap
punt gerealiseerd worden.
Een combinatie van zulke maatre
gelen gericht op het wegnemen van
de besmettingsbron (technische con
trole waterleiding, temperatuurme-
ting en wekelijks spuien met water
bezoekers van deze tentoonstelling liepen afgelopen voorjaar een legionellabesmet-
archieffoto 4) '2
van tenminste zestig grad
door controle bemonstering van de
waterleiding), komen terug in het be
heersplan van minister Pronk. Ondui
delijk blijft nog van hoeveel tappun
ten per instelling watermonsters moe
ten worden genomen. In de praktijk
blijkt het nogal eens voor te komen
dat tappunten in één kamer van het
gebouw negatief zijn maar in de ka
mer daarnaast positief.. Zelfs kan van
een tappunt de bemonstering de ene
keer negatief en korte tijd later positief
zijn.
Ook is onduidelijk welke actie er
wanneer moet volgen. Zo is bekend
dat de hoeveelheid legionella die
wordt geïsoleerd uit verschillende
tappunten van dezelfde leiding sterk
kan variëren en daarmee ook hét risi
co op besmetting en het krijgen van
een longontsteking. Als uit een tap
punt een zeer hoog aantal legionella's
wordt geïsoleerd, is duidelijk dat er
snel iets moet gebeuren, maar wat te
doen bij een zeer laag aantal legionel
la's in de bemonstering? In het laatste
geval bestaat er waarschijnlijk alleen
een risico voor personen met een ern
stig gestoorde afweer.
Kortom, de interpretatie van de mi
crobiologische gegevens is nogal
complex. Daarbij komt dat het so ~j
niet mogelijk zal blijken met de vo
gestelde maatregelen een instell )Q
waar legionella wordt gevonden, d
ook 'legionella-vrij' te maken. Deo
zaken van de aanwezigheid van lej
nella's kunnen per instelling sterk v
schillen. Daarmee zullen de effect
teit, uitvoerbaarheid en daarmee
kosten per instelling waarschijn
sterk verschillen. Het zal ook niet i 1
gelijk blijken het risico op besmett
geheel te elimineren. Dit laat ecl
onverlet dat met gerichte maatrege
de kans op besmetting voor persoi
in de risicogroepen tot een minim
moet worden beperkt.
De factoren die hebben bijgedra
aan het uitbreken van de epidemi
Bovenkarspel zijn nog in onderzi
Deze gegevens zijn van belang
het beoordelen en eventueel bijste
van de nu voorgestelde preventi
maatregelen. Daarnaast zal het
heersplan belangrijke, nieuwe epi
miologische gegevens kunnen oplc
ren en te hopen valt dat daarmee t
minste een ernstige epidemie a
die in Bovenkarspel in de toeko
kan worden voorkómen.
J.T. VAN DISSEL*
Waterskiërs die tussen
zwemmende ouders met
kinderen doorrazen.
Jetski's die zich niet aan
de maximumsnelheid
houden. Dronken
bestuurders die met hun
speedboten anderen de
stuipen op het lijf jagen
en (bijna-)ongelukken
veroorzaken. Kinderen
die met de boot van hun
ouders met topsnelheid
door de grachten gaan. Is
het nog wel veilig voor
recreanten die - met of
zonder bootje - de rust en
kalmte van de regionale
wateren opzoeken? Of
heeft de verloedering ook
toegeslagen op het water?
J.W. Faasse ambtenaar van de
dienst openbare orde en vei
ligheid van de gemeente War
mond: ,,De watersport in onze
regio is aan strenge regels ge
bonden. Logisch, hoe druldcer
een gebied, hoe meer regels er
zijn om alles goed te laten ver
lopen. Wij geven jaarlijks twee
honderd snelheidsontheffingen
uit: met deze ontheffing mogen
boten in speciale snelvaartge-
bieden tot honderd kilometer
per uur. Honderdtachtig ont
heffingen geven we aan water
skivereniging Kagerplas. De
overige twintig verloten we on
der de liefhebbers en zij moe
ten aan strenge eisen voldoen.
Ten eerste moeten ze eigenaar
zijn van een speedboot en moe
ten ze goed zijn verzekerd. Ook
moeten ze een vaarbewijs heb
ben en lid zijn van waterskiver
eniging. Dit alles om het aantal
gegadigden te beperken. Vorig
jaar konden we maar eenderde
van alle verzoeken voor het be
ls het nog wel veilig voor recreanten die de rust en kalmte van de regionale wateren opzoeken? Of heeft de
verloedering ook op het water toegeslagen? archieffoto mark lamers
geerde ontheffingsbewijs hono
reren. Meer dan tweehonderd
ontheffingen per jaar geeft te
veel motorlawaai en teveel
drukte op het water. Dat gaat
uiteindelijk ten koste van het
gebied."
Carolijn Brouwer uit Voor
hout, voormalig wereldkampi
oene zeilen in de Europe-klas-
se: ,,Ik heb weinig ervaring met
de pleziervaart. Ik zeil natuur
lijk op een heel ander niveau in
gebieden die meestal zijn afge
zet voor niet-wedstrijdzeilers.
Er varen speciaal boten met ons
mee om de pleziervaarders niet
door onze baan heen te laten
varen. Er zijn natuurlijk altijd
mensen die het niet in de gaten
hebben en er dan toch door
heen glippen. Dat kun je ze niet
kwalijk nemen. Je moetje daar
over niet opfokken, je moet het
uit je hoofd zetten en je op de
wedstrijd blijven concenteren.
Het is natuurlijk wel vervelend
als je goed in de race ligt en een
plezierjacht kost je je eerste
plaats. Wanneer zo'n groot
schip letterlijk alle wind uit je
zeilen neemt."
De verhuurder van een boten-
verhuurbedrijf in Warmond:
„De regels zijn de laatste jaren
erg verscherpt om wanorde op
het water te voorkomen. Af en
toe gaat het nog wel eens mis
maar dat komt dan vooral door
de drukte op het water. We stel
len geen eisen aan mensen die
bij ons een motorboot of zeil
boot huren. Onze motorbootjes
gaan niet harder dan zes kilo
meter per uur, dus die kunnen
weinig gevaar teweeg brengen.
Voor onze zeilboten heb je ook
geen diploma nodig. Die boot
jes zijn zo klein dat ze niet zo
moeilijk te besturen zijn. Maar
wij verhuren heus niet aan Jan
en Alleman een boot. Er zijn
natuurlijk altijd mensen die
gaan spoken op het water, maar
ik herken hun gezichten en die
komen op de zwarte lijst.
Stephan Bereiter, eigenaar en
instructeur van waterski-, en
zeilschool Braassemermeer:
„Vaak hebben watersporters de
klok horen luiden maar weten
ze niet waar de beroemde kle
pel hangt. Voor hen is zelfs ba
siskennis als voorrangsregels
onbekend. En dan is er nog de
onbekende gedragsetiquette,
zoals bijvoorbeeld het niet va
ren met een ontbloot bovenlijf,
die wij onze leerlingen altijd
meegeven. De enige wettelijke
verplichting is het hebben van
het vaarbewijs waarvoor je bij
de ANWB een examen moet af
leggen. Dat is een lachertje. Ie
mand zit dan een avond boven
de boeken en mag dan een
schip van vijftien meter beva
ren zonder dat hij ooit op het
water een examen heeft afge
legd. We laten toch ook geen
mensen in een auto rijden met
alleen een theorie-examen? Het
meeste last heb je van speedbo
ten. Daar varen dan van die
jongens met gouden kettingen
op en die scheuren doelloos
wat rond. Dat is niet alleen ge
vaarlijk maar ook uitermate irri
tant. Maar ik ga dan heus niet
stampvoeten op het dek. Er zijn
natuurlijk altijd mensen die
zich opwinden, maar er is ook
een gedragsregel die schreeu
wen over het water verbiedt."
Lenie Brons, medewerkster
vaarbewijzen van ANWB:
„Misschien is het best wel krom
dat je het water op mag als je
slechts een theorie-examen
hebt behaald. Maar dat zijn de
regels van het ministerie. Ik zou
het vaarbewijs dan ook niet wil
len vergelijken met een rijbe
wijs. Dat zijn twee heel ver
schillende zaken. Mensen leren
een cursusboek en worden ver
volgens getoetst op hun kennis
door het aankruisen van meer
keuzevragen. Daaruit blijkt of
ze voldoende weten van de bor
den. snelheid en bijvoorbeeld
de betekenis van de kleur van
stoplichten. Ook al heb je dan
nog nooit gevaren, als je slaagt
mag je het water op."
Hans Odijk, woont aan de
Morsweg in Leiden en zijn
achtertuin ligt aan de Rijn:
.Achter mijn huis is het eerste
stuk water waar je harder kan
varen. Daar wordt dan ook een
behoorlijke dot gas gegeven. Er
zijn mensen die aan de kant
overspannen met hun hand
zwaaien om de voorbij varen
den rustiger te laten varen. An
ders zouden ze schade aan hun
eigen boot krijgen. Dat vind ik
overdreven. Als je je bootje
goed vastlegt, kan iemand met
honderd kilometer voorbij
scheuren zonder dat er iets ge
beurt. Ik zeil zelf ook, dus ik
ben wat toleranter. De enige
overlast die ik heb van de ple
ziervaart is als ze 's nachts via
de Rijn vanuit het uitgaansle
ven, soms beschonken en lal
lend, naar huis varen. Als je bij
het water woont is het sowieso
al wat gehoriger. Maar gelukkig
zitten er nog altijd meer voor
delen dan nadelen aan het wo
nen aan het water."
Peter Fiere van het Politiebu
reau Katwijk die toezicht
houdt op de recreatievaart:
„Het aantal overtredingen
neemt af. Tot zeven jaar gele
den was er amper toezicht. Nu
wij regelmatig onze neus laten
zien, is het aantal overtredingen
afgenomen van tweehonderd
tot vijfentwintig a vijftig per sei
zoen. Soms komen we nog
twaalfjarigen tegen die op een
snelle motorboot varen waar je
achttien voor moet zijn. Zo'n
boot is natuurlijk machtig mooi
speelgoed, maar de gevaren
zien ze er niet van in. De mees
te boetes geven we toch nog bij
snelheidsovertredingen en bij
het varen zonder vaarbewijs.
De boetes variëren tussen de 90
en 220 gulden. Als ze de snel
heid met meer dan vijfendertig
kilometer per uur overtreden,
schrijven we een proces-ver
baal. De meeste watersporters
nemen hun boete gelaten in
ontvangst. Wat dat betreft is de
sfeer op het water veel gemoe
delijker dan op de weg."
Met verbazing heb ik, in het
Leidsch Dagblad van 10 juli, de
advertentie gelezen van de Ko
ninklijke Marine waarmee ze
burgerpersoneel werft bij de af
delingen avionica en bewape
ning. Ik vraag mij af waarom de
Koninklijke Marine hier in deze
regio adverteert. Kan men in de
kop van Noord-Holland soms
niemand meer vinden?
Ik ben zelf technicus avionica
bij de Koninklijke Marine ge
weest, echter wel op de locatie
Oegstgeest (MEOB) waar ik -
en met mij zeshonderd anderen
- met veel plezier heb gewerkt.
Echter een bepaalde staatsse
cretaris en voormalig burge
meester van Den Helder pre
senteerde het onzalige plan om
het MEOB op te doeken en naar
de kop van Noord-Holland te
deporteren. Alle argumenten
ten spijt, het zou voor werkgele
genheid zorgen in 'de Kop', en
zijn wil werd wet. Wat er met de
gezinnen gebeurde, interes
seerde de staatssecretaris niet.
Maar hij had zich vergist in
de opbloeiende economie.
Goed opgeleide technici namen
de wijk naar andere bedrijven
in de buurt van hun woon
plaats waar zij met open armen
werden ontvangen. Het gevolg
is dat de Koninklijke Marine
met steeds minder gespeciali
seerd personeel komt te zitten
dat in Den Helder niet is te vin
den. Want gespecialiseerd per
soneel wil blijkbaar niet in 'de
Kop' wonen; alle argumenten
van de gemeente Den Helder
ten spijt.
Eigen schuld, dikke bult?
Misschien wel, maar heren offi
cieren, als u de staatssecretaris
op andere gedachten had ge
bracht, had u deze advertentie
niet hoeven te plaatsen en zat u
nu niet in de problemen.
Ik wil benadrukken dat ik
geen rancune heb jegens de
overheid, maar ik ben diep te
leurgesteld in de politiek. Ik heb
in de persoonlijke en in de per
sonele sfeer te veel meege
maakt en moet daarom wel op
deze manier op deze ad^
tie reageren. De politiek li
absoluut niet naar de g»
man of vrouw die naar vol
vredenheid gewoon zijn of
werk wil doen. Velen, in he
zonder zeshonderd MEO
of inmiddels ex-MEOB'ers,
len dat met me eens zijn.
Onderaan de advert
stond ook nog 'De Marine
lemaal zo gek nog niet'
kunnen ze zo'n advert
plaatsen? 'De Marine. Hele
gek'.
B. de*
Oegstf O1
Overschot vi
provincie mo
naar thuiszofj
Ongeveer vier jaar geledei se
bliceerde het Leidsch Daj
een serie voortreffelijke ai
len over de thuiszorg in Ni 'di
land. De krant deed dit o d;
andere naar aanleiding
ernstige noodkreten uit 11
praktijk, die zowel door n
nen die hulp verleendet 'g
hulpontvangenden werda 1
uit.
Helaas is sedertdien
veranderd: de thuiszorge
moeten extreem gehaast
ken, hebben geen tijd voo tti
praatje of kopje koffie en
welijks voor overleg met
huisarts. Bovendien wordt
in de sector thuiszorg sterf fg
derbetaald. "J
Gezien de gigantische
bedragen waarover bij
beeld de provincie Zuid- d
land beschikt - zodanig
dat de provincie ermee
kiert' - lijkt het hoog tijde
ruim geld ter beschikking k Q«
om aan deze wantoestandpl
einde te maken.
H.J. Klaa
:h
