ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Herrie in de circustent
Leidsch Dagblad
ZATERDAG 24 JULI 19a9
Tussen de leiding van het
Staatscircus van Moskou en het
Groot Russisch Staatscircus
botert het niet. De twee
Nederlandse directeuren, die
vroeger compagnons waren,
vechten een bitter gevecht met
als inzet de voor verwarring
zorgende namen van hun
circussen. In die al jaren
durende strijd wordt er stevig
met modder gegooid en vliegen
er ernstige verdachtmakingen
over en weer. Het moment dat
de rechter er zich mee gaat
bemoeien, komt steeds
dichterbij.
Act uit de voorstelling van het Staatscircus van Moskou.
FOTO'SMOHN C
oit vormden ze in de bonte cir-
U cuswereld een succesvol direc-
tieduo. Met hun circus Holiday
kken Hans Martens en Willem Smitt in de
in tachtig door het hele land volle tenten,
absolute kroon op hun inspanningen was
Nederland halen van het fameuze
ssisch Staatscircus. Dit imposante ensem-
kreeg een topartiest als stralend middel-
ït: de fameuze clown Oleg Popov.
Hans Martens voerde de dagelijkse leiding.
zakenpartner Willem Smitt bemoeide
h op afstand met de gang van zaken; hij
l (en heeft) het druk met zijn werk als
ifdredacteur van het weekblad Privé. Het
goed met die vorm van samenwerking.
Willem's zoon Ilja (22 jaar toen) in 1992
de directie kwam. Binnen de kortste keren
itond er een conflict. Tussen de familie
it, die nu het Groot Russisch Staatscircus
ploiteert en Hans Martens, nog steeds toe-
het Staatscircus van Moskou, is het
de dag van vandaag niet meer goed geko-
Breuk
Martens over het begin van de ellende:
ja werd door zijn vader op de voorgrond
plaatst terwijl hij amper droog achter z'n
Hij moest dingen doen die hij he
naal nog niet kon en was niet bereid om
handen uit de mouwen te steken. Ik kon
jongeheer Smitt niet werken. Omdat ik
i zin in ruzie had, stapte ik eruit en ben
een eigen circus begonnen. Dat hield nog
Staatscircus van Moskou. Je
dat ik sinds 1991 de leider
date
s ben."
Zijn ex-partner ontploft bijna als hij deze
er de gang van zaken hoort. „Hij is
helemaal niet uitgestapt. Ik ben met Mar-
s gestopt", zegt Willem Smitt. „Mijn zoon
ontdekte dat er grote sommen geld bij
circus verdwenen. Boekhouders werden
or Martens gewoon de deur gewezen. Te-
ijkertijd bleef ik geld investeren. Ik heb
A Ijoenen in het circus gestopt, nam er zelfs
:in ra hypotheken voor op mijn huis. Uitein-
ijk bleek dat Martens allerlei mensen in
nst had die niks met het circus te maken
Men. Voor die 'medewerkers' werden
n sociale lasten afgedragen en daarom
de de belastingdienst een boete van
■000 gulden op. Omdat Martens geen
te woon- of verblijfplaats had, werd ik
tfdelijk aansprakelijk gesteld. Er werd be-
1 gelegd op mijn boerderij en salaris bij
Telegraaf. Toen ben ik op Ilja's aandrin-
i met Martens gestopt.
loon Ilja vult zijn vader aan. „Die samen-
'king met Martens was een hopeloze
k- Maar vader wilde het in eerste instantie
zien. Ik heb hem echt wakker
udden. Voor mij was het heel moeilijk
Bitter gevecht over Russische aanduiding
te zien dat mijn vader weer een ton over
maakte en dat er tegelijkertijd in Duitsland
weekomzetten van 400.000 mark werden ge-
draaid. Van dat geld kwam niets bij mijn va
der terug."
De 29-jarige circusdirecteur en zijn vader
vinden dat Martens de boel 'nog steeds'
bedondert door zich een Russisch Staatscir
cus te noemen. Dit omdat zijn programma
volgens vader en zoon onder de maat" is en
niet voldoet aan de verwachtingen die het
publiek van een staatscircus heeft. Dat zorgt
bij de bezoekers voor teleurstellingen. En
omdat de namen zoveel op elkaar lijken, on
dervindt het Groot Russisch Staatscircus vol
gens Ilja Smitt nadeel van de 'wanprestatie'
die de concurrentie levert.
„Bij een Russisch staatscircus heb je grote
verwachtingen. Maar het programma dat
Martens biedt, lost die niet in omdat hij voor
goedkope artiesten kiest. Martens heeft ook
helemaal geen binding met de Russische
staat. Wij wél. Alle personeelsleden die hier
werken, zijn in dienst van de staat Maar bij
Martens lopen maar een paar Russen rond
en verder zijn het Italianen. Ik gun het
Staatscircus van Moskou best publiek, maar
doe het dan onder een andere naam en met
een betere show."
Directeur Hans Martens van het Moskouse
Staatscircus schudt zijn hoofd als hij de be
schuldigingen van vader en zoon Smitt
hoort. Hij karakeriseert hun weergave van
het verleden als onzin. Wanneer het Groot
Russisch Staatscircus ter sprake komt, wordt
Martens feller. „Dat circus is net een gevan
genis. De caravans van het personeel worden
vlak op elkaar gezet, er staan hekken om
heen en er lopen vier bewakers rond, het lijkt
wel de KGB. De mensen die er werken, kun
nen niet zonder toestemming de stad in. Als
ze na elf uur terugkomen, mogen de arties
ten niet meer naar binnen. En dat voor men
sen die 75 jaar in de Sovjet-Unie hebben
vastgezeten...", zegt hij verontwaardigd. „Ik
weet ook niet waarom Smitt dat doet, maar
de hele circuswereld spreekt er in ieder geval
schande van. Een circus moet een plek zijn
waar iedereen met elkaar is bevriend en ple
zier maakt. Dus niet zoiets."
De stem van Willem Smitt versnelt wanneer
hij de verwijten hoort. „Dat is echt lariekoek.
In mijn circus is iedereen vrij om te gaan en
staan waar hij wil. De sfeer is prima. Dat wij
bewaking hebben, komt omdat er zoveel cri
minaliteit is. Ilja's schoonvader, die bedrijfs
leider van het circus is, heeft bij een overval
in België vier kogels in zijn donder gekregen.
Dat laten we niet nog een keer gebeuren. Wij
wapenen ons ook omdat er in de tent voor
tonnen aan apparatuur staat. In de tijd van
Martens werd er veel gestolen en dat wil ik
nu tegengaan. Bij Cirque du Soleil loopt ook
tien man bewaking rond. Wij hebben trou
wens maar twee bewakers en niet vier."
De directie van het Groot Russisch Staats
circus probeert het publiek via de media te
waarschuwen voor de concurrentie. In een
persbericht spreekt de circuswoordvoerder
van 'artistiek bedrog', 'het zogenaamde
Staatscircus dat volstrekt ten onrechte van
de gevoerde naam gebruik maakt' en 'Het
Russisch staatsbedrijf heeft inmiddels het
Haagse advocatenkantoor Hattinga, Ver-
schure en Pit ingeschakeld om juridische
stappen te ondernemen'. Aanvankelijk zegt
de advocaat die als zaakbehartiger optreedt,
meester Laurens Pit, over dat laatste van niks
te weten. Na contact met zijn cliënt bevestigt
de jurist dat hij op de haalbaarheid van de
zaak studeert. „Er zitten hele aardige aspec
ten aan. Zowel wat merkenrecht als wat de
licenties betreft. Ik kan u daar college over
geven, maar daarvoor ontbreekt mij de tijd.
Het kan nog wel even duren voordat we een
procedure aanspannen."
Het verweer van Hans Martens op de juri
dische dreiging is stoïcijns. Hij denkt er niet
aan om de naam van zijn circus te verande
ren. Omdat Martens in 1991 met Willem
Smitt de namen Staatscircus van Moskou en
Groot Russisch Staatscircus bij het Benelux
Merkenbureau vastlegde, vindt Martens dat
hij de titel gewoon mag gebruiken. Dat zijn
oud-compagnon hetzelfde doet, ziet Mar
tens niet als een probleem. „Wij hebben he
lemaal geen moeite met hen, maar anders
om is dat niet zo. Zij ageren nu op een onfat
soenlijke manier tegen ons. Wij brengen een
Russisch programma, maar alleen betaal ik
me niet rot aan Moskou. Ilja doet dat wel,
maar dat is zijn keuze. Zijn schoonvader reist
daarvoor trouwens een keer per week naar
Rusland met een koffer vol geld. Dat gaat
naar hun firma in Rusland en vervolgens
komt het terug naar Nederland. Daardoor
hoeven ze hier geen sociale lasten te betalen.
Wat hun kritiek op de show betreft: larie
koek. Als wij in de finale minuten lang staan
de ovaties krijgen, kan niemand me zeggen
dat wij een slecht programma brengen. Ik
heb Willem verschillende keren uitgenodigd
om te komen kijken, maar hij is nooit ge
weest dus Smitt kan niet zeggen dat ons pro
gramma slecht is."
Gedragscode
Bestuurslid Henk van de Berg van de Club
van Circusvrienden vindt dat het program
ma van Martens de toets der kritiek ruim
schoots doorstaat. Hij stelt dat zowel het
Groot Russisch Staatscircus als het Staatscir
cus van Moskou shows van hoog niveau bie
den. Op de onderlinge twist wil Van de Berg
niet ingaan. Hij is bang voor de goede rela
ties die hij met beide circusdirecteuren heeft.
Ook voorzitter Martin Hanson van de
branchevereniging VNCO (Vereniging Ne
derlandse Circusondernemingen) brandt
zijn vingers niet aan de ruzie. „Een deel van
de verwijten is waar en een deel niet", zegt
Hanson. Veel concreter wil hij niet worden.
„Ik zeg maar zo: waar er twee vechten, heb
ben er twee schuld." De VNCO werkt sinds
begin dit jaar aan een gedragscode voor de
aangesloten circussen. Die code komt er me
de op verzoek van Willem Smitt en Hans
Martens. Het doel van het manifest is circus
sen een respectabeler imago geven. Wanneer
de ondernemers in strijd met de door hen
ondertekende regels handelen, kan roy
ement uit de branche-organisatie volgen.
Over de exacte inhoud van de code wil voor
zitter Hanson nog niks zeggen.
Een van de onderdelen die Ilja Smitt graag
in de regels terugziet, is een verbod op on
eerlijke reclame-uitingen. Aan dat soort
praktijken maakt het Staatscircus van Mos
kou zich volgens hem namelijk schuldig.
Smitt verwijst naar de posters van Hans Mar
tens' circus waar de beroemde clown Oleg
Popov op staat. De aanplakbiljetten heeft
Martens nog uit zijn tijd met Willem Smitt.
Hoewel de clown het drie jaar geleden in Ne
derland voor gezien hield, glimlacht Popov
potentiële bezoekers van het Staatscircus
van Moskou nog door het hele land toe. „Het
verbaast me dat Popov geen juridische stap
pen onderneemt. Helemaal omdat hij nog
een ton van Martens schijnt te krijgen", zegt
Ilja Smitt. Zijn opponent is snel met de ver
dediging. „Ik heb 15.000 affiches laten druk
ken, die ga ik echt niet weggooien. En trou
wens: er staat toch nergens dat Popov ook
werkelijk komt...."
„Wij krijgen over dat affiche veel boze tele
foontjes. Mensen komen speciaal voor Pop
ov en dan worden ze teleurgesteld", vertelt
Dick Hendriksen van Circus Informatie Ne
derland. De voormalige perschef van Circus
Boltini drijft het instituut met zijn vrouw
vanuit hun huis in de Haagse staatslieden
buurt. Vanwege kritiek op het Groot Rus
sisch Staatscircus die hij in Nieuwe Revu
ventileerde, kreeg de circusliefhebber vorig
jaar de advocaat van Willem Smitt op zijn
dak die een rectificatie eiste. Het bleef bij een
boze brief, een proces en het gevraagde ex-
cuusbericht zijn er niet gekomen.
De baas van het tweemanscentrum vindt
dat beide ondernemers de aanduiding
staatscircus ten onrechte gebruiken. Mar
tens' pragmatische opstelling keurt Hendrik
sen af en Smitts lezing over het contract met
de staat doet hij af als een farce. „Dan moet
hij de stukken maar eens laten zien. Het eni
ge dat hij heeft, is een boekingsbureau in
Rusland. Je dan uitgeven voor staatscircus en
je beroepen op relaties met de Russische
staat, dat is tegenover het publiek mislei
dend."
Beide directeuren zien voor hun circus een
mooie toekomst weggelegd. „We draaien
goed, ik heb net een nieuwe tent besteld.
Maar ik weet dat zij in de financiële proble
men zitten", zegt Hans Martens over het
Groot Russisch Staatscircus. Ilja Smitt ont
kent dit met klem. Na een paar moeilijke ja
ren gaat het volgens hem juist weer goed.
Het impressariaat van vader en zoon Smitt is
druk bezig met het lanceren van een tweede
show die vanaf september naast de bestaan
de door het land gaat trekken. Arkadya heet
de productie die een tegenhanger van het
Cirque du Soleil moet worden.
Dick Hendriksen van Circus Informatie
Nederland schat de situatie aanmerkelijk an
ders in. „Ik ben ervan overtuigd dat ze beide
in grote financiële problemen verkeren. Mar
tens kan wel zeggen dat hij een nieuwe tent
koopt, maar die kan hij ook huren of in drie
gedeeltes betalen. En wat dat tweede circus
van Smitt betreft: hij is echt gek geworden.
Er reizen op dit moment al 22 circussen door
Nederland. Een deel daarvan komt uit het
buitenland en crosst illegaal langs de kust.
Wanneer je dan ziet dat een groot Neder
lands circus als Royal het niet redt, weet je
genoeg."
Deze beoordeling levert hem de toorn van
Willem Smitt op. „Ik ben echt niet gek ge
worden', briest de circuseigenaar. „Hendrik
sen is hier nog nooit geweest, dus hoe kan
hij nou weten hoe het bij ons toegaat? Ik heb
net 1,5 miljoen geïnvesteerd in een tweede
unit, dus dan lijkt het me sterk dat ik in fi
nanciële problemen verkeer. Ach, Hendrik
sen.... Die man heeft me in het verleden pro
beren te chanteren. Ik kan u dit zeggen:
Hendriksen wordt door de hele circuswereld
uitgekotst."
'Niet fair'
Degene die al het geruzie met lede ogen aan
ziet, is Tony Boltini. De legendarische circus
directeur die twintig jaar geleden met zijn
circus stopte, kent zowel Willem Smitt als
Hans Martens erg goed. Smitt was bij hem in
dienst en Martens is een volle neef van Bolti
ni. Bijna alle stafleden van de door Neder
land reizende circussen kregen bij de bijna
80-jarige eminentie hun opleiding. Door de
contacten die hij er aan overhield is hij nog
steeds goed op de hoogte van wat er in de
circuswereld gebeurt. Desondanks zegt Bol
tini niet precies te weten welke beschuldi
gingen waar zijn en welke niet. Maar, er is in
elk geval flink wat aan de hand. Boltini:
„Grote circussen zijn net dorpen. Er gebeurt
altijd wel wat. Je kan daar als concurrent
misbruik van maken. Maar dat is vuilspuiten
en dat vind ik niet fair."
0L0FVAN J00LEN
