M niet uitgestorven WE Het Gesprek van de Dag Stemplicht is gevaarlijk Lakei voert hondjes koningin Elizabeth dronken slnii'cn'sla'nk" Het 111001X11 led iS 163 Erasmus op zijn hipst Jonge Castro bedelt om dollarbiljet DONDERDAG 22 JULI 1999 152 COMMENTAAR De scheidende eurocommissaris Hans van den Broek wil een her invoering van de stemplicht als de opkomst bij verkiezingen zo laag blijft als de laatste keer, toen 29 procent van de kiezers een stem uitbracht voor het Europees Parlement. Er is natuurlijk niets tegen een ouderwetse oplossing voor een modern probleem, als die oplossing helpt. Maar dat doet dit voorstel van Van den Broek niet. Integendeel, het is een bedenkelijke en gevaarlijke suggestie. Er zijn globaal twee theorieën over de gebrekkige belangstelling voor verkiezingen. De ene, aangehangen door oud-WD-leider Frits Bolkestein, komt er op neer dat als het mensen goed gaat ze minder redenen zien om in de politieke verhoudingen in te grij pen. De andere theorie ziet de zaken veel somberder. Die gaat er van uit dat mensen zo'n weerzin tegen de politiek hebben en er zo van zijn doordrongen dat hun stem niets uitmaakt, dat ze zichzelf een gang naar de stembus besparen. De praktijk wijst uit dat de meeste mensen gaan stemmen als er een serieuze machtsvraag aan de orde is in het land of in hun ge meente en wegblijven als hun mening wordt gevraagd over bestu ren die op grote of zeer grote afstand van de burger opereren, zo als in de provincie of in Europa. In dat laatste geval zijn zeker ook de twee genoemde theorieën van invloed. Bij de Europese verkie zingen ging het zelfs om een fatale combinatie van oorzaken: het gaat mensen goed, Europa is ver weg en voor zover het dat niet is, heeft het een door schandalen aangetaste status. Veel mensen denken dat een stem in zo'n geval weinig uitmaakt. Wie tegen deze achtergrond een stemplicht als probaat middel te gen een lage opkomst suggereert, danst om de hete brij heen en negeert de werkelijke problemen. Met een plicht creëer je nog geen politieke belangstelling, zo weten we van vroeger en recenter nog van Oost-Europa. Sterker nog: het risico dat de weerzin van de burger toeneemt, is allesbehalve denkbeeldig. Koningin Elizabeth heeft een van haar twee hoofdlakeien ge degradeerd, omdat hij haar acht geliefde corgi-hondjes re gelmatig dronken voerde. De 28-jarige Matthew King, die de koningin bij parades en rond ritten in de koninklijke koets in een rood uniform begeleidt, heeft volgens het Britse boule vardblad The Sun al zo dikwijls whiskey en jenever in het hon denvoer gedaan dat de corgi's vrijwel niets anders meer lust ten. King vond het volgens een medewerker van het paleis „grappig de honden te zien rondtuimelen." De honden zijn de enige we zens die door de koningin in het openbaar worden geaaid. Een officiële film over het privé- leven van de Britse koninklijke familie kreeg in 1969 de niet-of- ficiële titel Corgi en Beth, om dat de koningin zich liever met haar hondjes dan met prins Philip en haar kinderen ver toonde. King voerde de dieren alleen dronken, als de koningin niet thuis was. Toen King ten slotte tegen de lamp liep, werd hij direct gede gradeerd tot de rang van een beginnende lakei. Hij moet het nu stellen met 1000 pond (on geveer 3380 gulden) in plaats van de 1.166 pond die hij vroe ger ontving. Bovendien moet hij uit de buurt blijven van de hondjes Pharos, Kelpe, Swift, Emma, Harris, Brandy, Cider en Berry Gassi. dpa ELEEN CRUL MILLENNIUM nog dagen Nog 163 dagen en het nieuwe millennium bret aan. Reden voor dezeb om in een dagelijkse ser terug te kijken op belanj rijke gebeurtenissen die plaatsgrepen op corres ponderende data in de* gelopen 1000 jaar. Deze week: 19 juli 1272: Floris verleent Gouda stadsrec ten; 20 juli 1969: Neil Aj; strong zet voet op de maan; 21 juli 1899: gebo tedag Ernest Hemingwj 22 juli 1934: VS-bandiei 1 John Dillinger gedood juli 1892: sport- en visst tentoonstelling Schever gen; 24 juli 1982: Zware zang dagblad Het Vadei land. 22 JULI 1934 Op een lauwe juli-avond in 1934 slentert een van de 1& grootste bendeleiders in Cfc go's onderwereld op zijn ge de bioscoop uit. Aan zijner arm een voor hem fatale w in vuurrood toilet, aan zijn dere zijde haar vriendin. Ia Dillinger heeft samen meti i bende dan maandenlange terreurbewind gevoerd in ii hele middenwesten van de enigde Staten. Tien menser j vermoord, negen gewond, j banken beroofd, drie poliö senalen geplunderd en uil j gevangenissen zijn gevangi bevrijd. Maar op deze 22sit i 1934 is er voor Amerika's ra t gezochte terrorist van dat i ment geen redden meer aa I Ondanks het werk van een i tisch chirurg wordt Dillingi e onmiddellijk herkend als h Biograph Theater binnensi De FBI komt, getipt doord k me in het rood, snel in act t maar besluit tot na de film g wachten om Dillinger te gr s pen. Alsflpet zover is ruikt d r bandiet echter onraad en c vlucht. Hij komt niet ver; ii v steegje naast het theater w zijn lijf doorzeefd met koge i] 'Over en uit', denkt heel A n ka. Maar als enkele tijdsch; s de dode Dillinger als een i d Robin Hood - een man die gen het systeem in opstani gekomen - gaan beschrijve ontstaat er een cultuur me a nieuwe bendes waarin pla voor nog meer moorden. I d henk ruul»k Een lesboek voor middelbare scholieren met hoofdstukken als 'Lezen moet verboden wor den', 'Het gaat erom hoe je dood gaat', 'Het leukste aan een museum is de weg naar de uit gang', 'Seks maakt meer kapot dan je lief is' of 'The Stones ma ken bejaardenhuisrock'. Een boek met opdrachten als: 'Zoek een tekst van je favoriete band, zanger, schrijver of dichter die jij bij jouw rouwadvertentie zou zetten en leg uit waarom je die gekozen hebt'. Bestaat zo'n schoolboek? Inderdaad, sinds kort kan zoiets op scholen worden gebruikt. 'Erasmus voor je kiezen' is de titel van dit speciaal voor havo en vwo- scholieren samenge steld boek, dat dit jaar eenmalig in een oplage van 70.000 exem plaren gratis aan scholen is ver strekt. Het bijzondere ervan is, volgens één van de docenten die ermee gewerkt hebben, dat het „eindelijk een boek is dat aansluit bij de wereld van de jongeren." De basis voor het boek vormen twintig prikkelende wagen voor jongeren van 15 tot en met 17 jaar. Zijn woorden machtiger dan wetenschap? Begint geluk boven modaal? De leerling wordt uitgedaagd om na te denken: wat vind ik daar eigen lijk van? Het Erasmus-boek bestaat uit van Ronald Giphart en korte strips van Peter de Wit, die da gelijks ook 'Sigmund' voor De Volkskrant maakt. De Wit te kende speciaal voor de school uitgave stripjes met de middel eeuwse humanist Desiderius Erasmus in de hoofdrol. Zij roe pen de historische, 'dode' per soon als het ware tot leven in de geest van deze tijd. 'Erasmus voor je kiezen' is een project van Stichting Lezen, de Stichting Praemium Erasmia- num en de Erasmus Universi teit Rotterdam. Het kan ge bruikt worden in lessen als Ne derlands, maatschappijleer, godsdient en geschiedenis. Een landelijke evaluatie onder 114 van de 200 docenten die het boek hebben besteld levert vooral positieve reacties op. De acht negatieve c.q. gematigd positieve reacties kwamen alle van orthodox-protestantse scholen. A. de Jong van de Stichting Praemium Erasmianum hoopt dat het boek jonge havo-scho lieren en vwo'ers ertoe zal aan zetten zich eens wat verder te verdiepen in Desiderius' ge- dachtengoed. Wie weet gaat dat lukken: de thema's uit het leer boek worden immers allemaal - zij het in een wat minder he dendaagse toonzetting - behan deld in Erasmus' beroemde werk 'De Lof der Zotheid'. stellingen, opdrachten, teksten gpd Zomerverkoudheid bijna voorbij Juli kan tot nu toe bogen op een thermisch opmerkelijke staat van dienst. De gemiddelde temperatuur in De Bilt over de eerste twintig dagen van de maand bedraagt 19,3 graden tegen normaal 16,7. Nu loopt het imago van de maand even een deukje op (gisteren en van daag veelal geen maximumtemperaturen boven de 20 graden) maar in het weekeinde is de zomerverkoudheid weer voorbij. Van zondag af komt het kwik in de buurt van de 25 graden terecht. Daarna is het tijdelijk weer wat minder warm omdat een nieuw hogedrukge- bied positie kiest ter hoogte van Schotland waardoor de wind uit het noordoosten gaat waaien. In de loop van de week gaat het evenwel opnieuw crescendo. Als de laatste fase van juli in een hoogzomerse sfeer verloopt zou de maand wel eens bij de warmste vijf van de eeuw kunnen eindigen. Zover zijn we nu nog niet. Morgen is het opnieuw aan de koele kant doordat de wind uit het noordwesten waait. Over land staat een zwakke tot matige, aan de kust eerst nog een vrij krachti ge wind. Tegen de avond neemt de wind verder in kracht af. Het weerbeeld wordt in de ochtend nog gekenmerkt door veel bewolking waaruit wat regen of een bui kan vallen. Daarna nemen de neerslagkansen af en worden opkla ringen verwacht. De temperatuur loopt op tot om streeks 19-20 graden. Zaterdag zijn er eerst nog wol kenvelden maar de kans op neerslag is klein. jan visser Vrolijke vakanties Seks is niet alleen lekker, maar maakt ook slim en slank. Vol gens een langlopend onderzoek waarvan de resultaten gisteren werden gepubliceerd door het Duitse blad Freundin heeft „het leukste spel van de wereld" een hoop positieve bijwerkingen. Het lichaam wordt geestelijk en lichamelijk in topvorm ge bracht, citeert het tijdschrift Werner Habermehl, hoofd van het Seksuologisch Instituut in Hamburg. De tijdens de liefdes daad geproduceerde hormonen adrenaline en Cortisol prikkelen volgens hem de hersenen, waardoor het concentratiever mogen en de creativiteit wor den verhoogd. De 'geluksstof- fen' endorfine en serotonine, die tijdens het orgasme vrijko men, versterken het zelfbewust zijn. Seks vertraagt volgens de gegevens ook de gevolgen van het ouder worden, doordat het de aanmaak van cellen en col lageen stimuleert. Bovendien is seks goed voor de slanke lijn. In 30 minuten worden zo'n 350 calorieën verbrand, wat gelijk staat met 40 minuten joggen. ap» Fidel Castro, de Cubaanse lei der en een van de laatste voor vechters van het socialisme, blijkt niet zijn leven lang het 'yankee-imperialisme' te heb ben bestreden. De website The Smoking Gun onthult een hila risch briefje dat Fidel op der tienjarige leeftijd naar de toen malige Amerikaanse president Roosevelt stuurde. Het epistel maakt duidelijk waar Fidel toen van droomde: het bezitten van een biljet van tien dollar. „Ik heb zo'n biljet nog nooit gezien en zou er heel graag een heb ben", schrijft hij in krakkemik kig Engels. De brief, geschreven in Santiago de Cuba op 6 no vember 1940, is gericht aan „Mijn goede vriend Roosevelt." Toch is het niet zomaar een briefje van een kind. De vroeg wijze leerling van het jezuïeten college Dolores geeft Roosevelt ook advies. Na hem uitgebreid te hebben gefeliciteerd met zijn herverkiezing, wijst hij hem op een belangrijke Cubaanse mijn, waar de VS 'uitstekend ijzererts vandaan kunnen halen' voor de bouw van hun schepen. anp» Kraker krijgt huis van ruim zes ton De 38-jarige kraker Timothy El- lis is deze maand eigenaar ge worden van een huis van ruim zes ton in de Londense wijk Brixton. Ellis woont al zestien jaar in het huis en heeft nog nooit een cent huur betaald. Volgens de Britse krant The Guardian heeft de werkloze El- lis het huis van de gemeente raad gekregen. De gemeente was de eigenaar, maar was ver geten dat ze het huis in de jaren tachtig had gekocht. In 1983 kraakte Eljis het, maar de ge meenteraad deed nooit pogin gen hem eruit te zetten. Volgens een Engelse wet uit 1980 kan iemand aanspraak maken op een woning als hij twaalf jaar onafgebroken in het zelfde huis heeft gewoond en heeft laten zien dat hij zichzelf als eigenaar beschouwt. Veran deren van de sloten is al genoeg om dat aan te tonen. we doorgebracht onder een grote zwarte paraplu op het strand in de stromende regen, terivijl onze kin deren uitgelaten in het water rond hosten. Vervol gens regen de zomervakanties zich aaneen in huis jes in Italië of Zwitserland en herinner ik me de rampspoed scherper dan de voorspoed. Want dit laatste ervaar je als heel gewoon, vakantie hoort immers een zinnenstrelende periode te zijn, waarin je je van onder je wimpers warmt aan het zomerge- voel en aan de blik op het zooitje ongeregeld dat binnen je handbereik uitgroeit tot een hecht, har monieus gezin. Van onder mijn wimpers werden onze kinderen echter met grote regelmaat in fracties van seconden onzichtbaar en in geen velden of wegen te bespeu ren. Nog voel ik de paniek daarover e/i mijn hart in mijn keel kloppen. Ook zwollen ze alarmerend op door vreemde allergieën, trapten ze in glas of kneus den hun tenen. Ze waren ook altijd meesters in het aanpappen met allerlei foute mensen die zij vervol gens gastvrij te eten uitnodigden. We hebben ze kilometers op onze nek gehad, op steile bergiveggetjes en ik heb mijn rechterhand wel eens bijna afgebeten om te voorkomen dat ik er machteloos op los ging meppen. Maar één ding weerhield mij daan<an, namelijk het diepgewortel de besef dat het eigenlijk allemaal door mij kwam. Want ik houd niet van zon, ik houd niet van liggen en ik houd niet van veel mensen om mij heen. Hoe eindigde het? Sinds die vakantie in Spanje gin gen ze 's zomers niet meer met ons mee. Spanje was een hartenwens varj ze, toen ze voltooide tieners waren. We kwamen in een soort vakantiegetto te recht dat mij aan de Derde Wereld deed denken, uitzicht op zee dat wel, maar het geraas van dragli nes en drilboren om ons heen. In het zwembad kon je niet zwemmen, daar werd je ziek van, helaas werd mij dat een dag te laat verteld. Er kwam vaak koud gruis uit de kraan van het bad en de weggetjes naar het strand werden bedekt door sijpelend bruin drab vanwege een te krap bemeten riolering. Op het strand lagen voornamelijk choco lakleurige, (nagenoeg) geheel ontblote Nederlanders met een stemvolume op megafoon sterkte. Onze dochters hadden het dol, zij bruinden op een speci ale rots met veel leeftijdgenoten en 's avonds wacht te de disco. Zelf had ik mij in de schaduw van het balkon verschanst met boeken over de evolutie. Na meer dan duizend bladzijden was het mij nog niet duidelijk hoe wij ooit konden uitgroeien tot deze Homo Touristicus die zich als lemmingen op costa's werpt. Nu hoef ik dat niet meer, ik heb het gehad, en hoe. O, ja, ik heb altijd weer van de nood een deugd kunnen maken, of dat hardnekkig geprobeerd. Ben ook menigmaal vertederd geweest over ons kroost en hun enthousiaste vader. Onze fotoalbums getui gen alleen maar van vrolijke, geslaagde vakanties. Bij ellende grijp je nu eenmaal niet naar het foto toestel, dan heb je wel wat anders te doen. Iedereen lacht op die foto's, met veel blauw, bruin en blond en bloeiende oleanders. Dat het lachen mij nog al eens verging, is niet te zien. Want ik nam meestal de foto's. MENSELIJK g n De zes sterren van de popu' Amerikaanse tv-serie FRIEI kunnen een half miljoengu per aflevering krijgen als ze kenen voor een nieuw seize De zes krijgen momenteell ton voor een episode, meldr BBC op basis van een bend het blad Variety. Jennifer! ton, Matthew Perry, Court? Cox, Matt LeBlanc, Lisa Kn en David Schwimmer kregf der al een 'kerstbonus' var 400.000 gulden per pers:-' trzi ze voor de serie te behoud? Toen Friends in 1994 beg? er voor de hoofdrolspelers: gulden per aflevering apar: Twee jaar later dreigden de 'vrienden' met een staking: dat ze te weinig zou verdik Met het verschijnsel zomervakantie heb ik, zolang ik nog in de kleine en opgroeiende kinderen zat, al tijd opgespannen voet geleefd. En ik ken eigenlijk maar weinig vrouwen die de zomervakantie met man en kiiideren een doorslaand succes vinden. Je wordt immers gevierendeeld door tegenstrijdige be langen: kinderen willen water, zand en andere kin deren, je man wil verpozen in een kathedraal of museum, zelf wil je dit alles een beetje maar ook winkelen, wandelen en lezen. En tegelijkertijd heb je de dwingende missie om de vredesengel te spelen, partijen met elkaar te verzoenen en te zorgen dat ie dereen het naar de zin heeft. Een week tevoren ren je je al uit de naad om al les bij elkaar te pakken en wat doet je man? Zijn bijdrage bestaat de avond tevoren uit het ongelovig herhalen van de uitroep: 'Moet dit allemaal mee?' Eenmaal in de auto, wachten nachtelijke files, ongeluk ken op de autobaan, kinderziektes die plotseling in Zuid-Duitsland uitbreken en slaapzakken die ondergekotst wor den en de hele vakantie blijven stinken. Aangekomen op de camping is er na veel zoeken meestal nog maar één mooi plekje vrij. Door schade en schande wijs geworden, leer je tenslotte dat je zo'n plek moet mijden als de pest, want er zijn ratten, mierennesten of er zit een disco achter die bloeiende heg. Hoe verging het ons verder? We gingen huisjes huren. De eerste vakantie in Italië met een echt dak boven ons hoofd, hebben Britse kroegbazen lijden or* het geklets van hun klanten te voorkomen dat zij de be) nissen van kroegbezoekers) hun privé-besognes mee na I huis nemen, moeten de ba" u pers op cursus. Dat meldte grote Britse bierbrouwer. D- bierbrouwer WHITBREADg de komende maanden meti i team arbeidspsychologenï c Universiteit van Mancheste 1700 kroegbazen bijschole i Goed leren luisteren vermii 8 de stress van de klanten en de barman zelf, zo meentd i- brouwer. Een eerste cursus tien kroegbazen bleek eeng succes. Oude verzen over misdrijven in boek van Marjan Beijering Decennia na een misdrijf werd een moordlied nóg gezongen. In Marjan Beijerings boek komen zo'n twintig Drentse moordliederen, over hebzucht, overspel en standsverschil voor het voet licht. De gifmengster van Roden was een kille vrouw, die haar eigen dochter ombracht om daar zelf rijker van te worden. En Hen drik Bakker uit Koekange werd, samen met z'n huishoudster en een zestienjarig schaapherder tje, ook al het slachtoffer van hebzucht. De drievoudige, zeer bloederige roofmoord schokte de omgeving en hield mensen nog lang bezig. Deze misdrijven werden gepleegd in 1847 (Koe kange) en 1890 (Roden), maar decennia later zongen de men sen er nog over. Zongen? „Dat was een manier voor mensen om zo'n gebeur tenis te verwerken. Maar na tuurlijk genoten ze ook van de sensatie," vermoedt Marjan Beijering. „Die moord in Koe kange was heel ingrijpend, maai' werd snel verzwegen. Dan ontstond zo'n lied." Straatzan gers trokken er mee rond en zongen een paar coupletten. Als je wilde weten hoe het af liep, moest je het liedblad ko pen. En zo ging een lied een ei gen leven leiden. Marjan, een freelance tekst schrijver uit Rotterdam, werkt aan een boek over moordliede ren. Hoewel zulke liederen in meer provincies werden gezon gen, concentreert zij zich op Drentse verzen. Ze werd op het spoor gezet door haar vader, die er een paar kende. Een op roep via Radio Drenthe leidde tot een stroom reacties. „In middels heb ik er meer dan twintig," vertelt ze. De veelbe- zongen moord in Ruinerwold op nieuwjaarsdag zit erbij, en ook die in Ees op het meisje dat van haar vader niet mocht trou wen. „Haar vriend vroeg haar nog één keer ten huwelijk, daarna vermoordde hij haar." De bezongen affaires wekken beurtelings deernis en weerzin. De emoties laaien op rond standsverschil, drankzucht, diefstal, overspel. Steevast wordt het bloed in de laatste coupletten gestelpt met De Mo raal. Een geheven vinger, die veel onthult over de betreffende tijdgeest. Neem nou het meisje uit Nietap dat verkering wilde. Haar oom. bij wie ze inwoonde, weigerde toestemming en ging uit drinken. 'Oom voedde wraaklust in zijn harte;/ hij voerde een hartstocht met zich mee/ die nooit iets baarde nog dan smarte.' Uiteindelijk werd 't arme wicht dood gevonden met een schot wond in haar hoofd. Moord of zelfmoord, dat bleef onduide lijk. Zo niet de schuldvraag: 'Eén ding is zeker: 't is een daadder zonde, van 't begin tot 't ende./ Door haar ge schiedde ook dit kwaad,/ zij is de bron van alle ellende.' Subtiel suggereert de tekst dat oom iets onzuivers had met zijn nichtje. In die tijd was dat na tuurlijk haar schuld, want wou wen hadden zich verre te hou den van alle ontucht. 'Vielen' zij toch, dan was dat, het werk woord zegt het al, door eigen toedoen. De harde feiten in moordliede ren kloppen vaak, vertelt Mar jan: „Dat zie je als je de teksten Marjan Beijering: „Natuurlijk genoten de mensen ook van de sensatie." foto gpd niels van der hoeven vergelijkt met de krantenbe richten." Vaak zijn ze op beken de melodieën, soms is een lied knullig qf een aangepaste versie van een ander lied. „Maar som mige zitten heel knap in el kaar." De grote vraag is: wie schreef ze? Misschien de zan gers zelf? „De straatzangers wa ren bepalend, maar niemand wist veel over hen. Elk dorp had natuurlijk wel iemand die goed kon rijmen. De onderwijzer bij voorbeeld. Maar vaak waren de schrijvers waarschijnlijk ook schippers, die trokken rond, za gen veel en bewaarden een ze kere afstand." Marjan Beijering heeft iets met liedjes van vroeger. In 1995 maakte ze in opdracht van het voormalige Rotterdamse Bur gerweeshuis al een film over de liederen die weesmeisjes daar schreven en zongen. „Vaak heel wrange of gruwelijke liedjes, waarin kinderen zich afvroegen waar hun ouders waren. De meisjes leerden elkaar liedjes en schreven ze over in hun schriftjes." In de film vertellen en zingen hoogbejaarde wou wen voor de camera over het grauwe leven in het weeshuis. Ook bij haar Drentse project moet Beijering het hebben van oude mensen. „Ik ben eigenlijk al te laat. Gelukkig kon de dich ter Peter van der Velden mij helpen. Die had in 1964 al een oproepje geplaatst over straat zangers. Daar zijn prachtige brieven op gekomen. Mensen in Drenthe vinden het leuk dat ik hier mee bezig ben. Ik word gebeld en geschreven, zelfs een keer door familie van een moordenaar. Het nichtje van de vermoorde Koekangense huis houdster belde me ook. In haar familie was nooit over de moord gepraat en ze was heel nieuwsgierig wat ik erover had te melden." Al zingen we nu nauwelijks meer, toch is het verschijnsel moordlied nog niet uitgestor ven, meent Marjan. „Neem nou het lied 'Denk niet wit, denk niet zwart' van Frank Boeijen. Dat gaat over de moord op Ker- vin Duinmeijer en heeft zelfs een moraal." maruke nu boer Marjan Beijerings boek wordt uitgegeven door het Neder lands Centrum voor Volkscul tuur (NCV) en de Stichting het Drentse Boek en is vanaf 20 november te bestellen bij de boekhandel of het NCV (030- 2319997). Die dag is er ook een symposium over oude en moderne straatliederen in Meppel. Geïnteresseerden kunnen bellen met het Steun punt Monumentenzorg Dren the, 0592-365555.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 2