Indiana Jones in oud Egypte
Ierse volksklucht over fraude met lottoballetjes
ntspoorde poëzie in
'Zo kon het zijn'
ichte vragen in 'De passievrucht'
Vrucht
isa Scottoline kan gemakkelijk
zonder Coca Cola-promotie
Films
»j Nooteboom is een dichter die te veel weet
hans warren/gpd
Nooteboom Zo kon het zijn. 48
Uitgeverij Atlas. Prijs 49,90.
istFe s
vixe schrijft een dichter?
uitend voor zichzelf én om
mogelijk anderen te be-
Die tegenstrijdigheid
gen; in we ook in Zo kon het
nieuwe dichtbundel
'ees Nooteboom.
het openingsgedicht Latijn
ihrijft hij zichzelf als 'Dich-
lerk, geheime diaken/ van
kleinste gemeente'. Hij
zijn poëzie 'een gnosis
emaskerde zinnen/ in een
onherkenbaarder
owich ft'. Dat klinkt allemaal eer-
AmSi [werend dan uitnodigend,
dit domein voor de lezer
SS» zal Wijven.
Panis angelicas klinkt hij
oeschietelijker. Dichtkunst
daarin vergeleken met
Is brood: 'Soms wordt het
i,/ Soms vermeerdert
ch,/ Als vissen/ In een zee
lezers'. De lezer
bij de poëzie: 'Eet
elfIn het bordeel/ Van
njheid,/ Eet zijn gekozen/
mming,/ En leeft',
ateboom behoort tot onze
idste schrijvers. In Neder-
vordt hij vooral geprezen
jn heldere reisverhalen en
litsland om zijn troebele
ns. Maar eigenlijk zou hij
chter gevierd willen zijn.
bijna 66 jaar oud is, moet
seffen dat dit niet voor
weggelegd. Zijn gedich-
het beste wat hij te bie-
^^eeft, blijft hij trots volhou
den. Maar de lezers zitten er
blijkbaar niet op te wachten,
stelt hij ietwat verongelijkt vast.
Het is bewonderenswaardig
dat de verder zo geslaagde au
teur de poëzie niet verraadt. De
verzen in Zo kon het zijn wer
den met onmiskenbare inzet
geschreven. Titels als Trein
naar Galway, Fujiwara-no Sa-
danobu en 10e verdieping, San
ta Monica maken duidelijk dat
hij geen dichter wil zijn van een
kleine wereld en een beperkt
bestek.
Toch lijken ook deze keer
weer, net als in zijn vorige bun
dels, de gedichten de elegantie,
de verrassende draai, de bijzon
dere verwoording te missen die
poëzie adem geeft. De letters,
de woorden, de regels van Noo
teboom blijven koud. Deze lite
ratuur is log, vaag en overladen,
misschien wel omdat de ge
dichten veel te nadrukkelijk li
teratuur willen zijn.
Hij schijnt te denken dat je
voor grote poëzie met grote
woorden kunt volstaan. Dus
schermt hij onophoudelijk met
termen als tijd en eeuwigheid.
Het is duidelijk wat hij wil,
maar hij weet dat niet te berei
ken. Zo zou hij het liefst al het
persoonlijke vermijden en zich
beperken tot vuur en water,
zand en hars. Steeds weer komt
hijzelf evenwel nadrukkelijk in
beeld met zijn erudiet vertoon.
'Plato had gelijk,/ Meléndez be
wijst het', is het imponerend
bedoelde begin van een niets
zeggend vers.
Hij voelt zich aangetrokken
RAADSEL
De krekel is de monnik
van de vogel.
Zijn moeder een distel,
zijn dochter een steentje.
En ik? Ik bouw mijn nest
in het zwaaiend zeewier
en zwem in het raadsel
naar binnen
waar het koel is
en geurt naar oneindige
tijd.
tot de even raadselachtige als
besliste uitspraken van de oud
ste Griekse filosofen. In zijn
nieuwe bundel wijdt hij enkele
gedichten aan deze 'pre-socra-
tici'. Hij citeert Xenofanes: "We
zijn uit aarde en water gebo
ren,/ uit water en aarde is alles/
wat ontstaat en groeit'. De
dichter van eeuwen later be
treurt het dat hij deze argeloos
heid verloor en gedwongen is
'mijn geërfde gelijk voor jouw
antwoord' te ruilen. 'Zoveel ho
ger is vragen dan weten/ dat ik
mijn kennis beklaag', conclu
deert hij.
Het lijkt of hij zich realiseert
dat hier ergens de oorzaak ligt
van de ontsporing van zijn poë
zie. Daarop komt de paradox
van Nooteboom neer: hij weet
te veel om dichter te kunnen
zijn, toch wil hij dichter blijven.
Desnoods een
dichter helemaal alleen voor
zichzelf, zonder publiek.
Debuutroman van Karei Glastra van Loon
wim vogel
Loon. De passievrucht. Uitgeverij Veen. 238
blz. Prijs 34,90.
i Jerc-Er
Azdak, die slimme Georgische boeren-
45^, uit Brechts Kaukasische Krijtkring hoefde
"ing over na te denken. Een kind behoort
diegene die het koestert, beschermt, te
teft en opvoedt. In Brechts visie houdt Ar-
linderhout zich bezig
en hersenschim. Na-
is de dertienjarige Bo
on en natuurlijk is de
»ie de biologische va-
Bo is wel een pijnlij-
laar geen essentiële.
romantiek van het
wordt door de prag-
enaais he rationaliteit van een
:rlegbare' wetenschap
tijd steeds verder on-
ren. Tenzij ook die we-
lap natuurlijk minder
ïlegbaar blijkt te zijn
s irrationele, mystieke
In de eerste ro-
ieters van Karei Glastra van
overdi (1962), De passievrucht,
auteur met flair oude
actueel geworden
Ie vorderingen van het
"'kraa heidsonderzoek, de
idse Pï iologie en de bioche-
Joor terug te grijpen op
apocriefe teksten,
er een vermoeden van
itwoord waarmee in ieder geval verder valt
r
probleem van Armin Minderhout liegt er
niet om. Tien jaar na de dood van zijn
Monika, stelt een specialist nuchter vast
min al zijn hele leven onvruchtbaar is. Met
dus zijn gestorven geliefde Monika ooit
gegaan? Wie is de echte vader van Bo?
rrasm elde hun relatie feitelijk voor? Wat weet El-
onika's beste vriendin en nu Armins gelief-
van? Welke rol spelen oude vrienden en
reageren? Armins ontplofte verleden,
ijn heden in scherven en maakt zijn toe-
problematisch. Hij twijfelt terecht aan al-
iedereen, niet in de laatste plaats aan zijn
kerkp-
KAREt GLASTRA
eigen rol als geliefde en als vader.
In vijfenveertig korte scenische hoofdstukken,
.grillig en bepaald niet chronologisch gemon
teerd, bouwt Glastra van Loon verrassend snel en
beeldend complete levens op van zijn persona
ges voor wie je je wezenlijk gaat interesseren. Net
als Tim Krabbé verzwijgt en suggereert hij veel,
wat de spanning zeer ten goede komt. Maar het
belangrijkste is dat dat fictionele verhaal ook nog
ergens over gaat. Over de grenzen van de weten
schap, over de wijsheid van
bepaalde klassieke teksten
die troost, uit- en inzicht
kunnen bieden waar de l
leerden twijfels zaaien. Over
hoe goed en hoe slecht wij
onze geliefden, ouders en
onszelf kennen. Natuurlijk
ook over de liefde die niet
zonder reden door de apo
criefe evangelist Philippus
vergeleken wordt met een
parel: 'Als een parel in de
modder wordt gegooid daalt
haar waarde niet. En haar
waarde stijgt niet als ze met
balsemolie ingewreven
wordt: in de ogen van de ei
genaar behoudt zij haar
waarde.'
Het knappe van dit debuut
schuilt voor mij vooral in zijn
waarachtigheid die niets te
maken heeft, want misschien
lijkt dat zo, met vage New
Age-achtige filosofietjes.
Glastra van Loon stelt vragen
die niet alleen voor zijn hoofdpersoon confronte
rend zijn. Zijn beschrijving van de wijze waarop
in het ziekenhuis sperma wordt afgetapt en ver
werkt is hilarisch èn ontnuchterend. Maar achter
die zakelijke, Darwinistische ontnuchtering doe
men andere vragen op die minder gemakkelijk te
beantwoorden zijn. Wie de vader van Bo dan wel
is? Het is niet aan mij dat te onthullen.
Niet dat dat verraad het boek minder lezens
waardig zou maken. De passievrucht overstijgt
namelijk met gemak het niveau van de gemiddel
de Who dunnit. De vragen daarna zijn de echte
vragen. Dat Glastra van Loon die probeert te be
antwoorden, is al heel wat.
peter kuijt/gpd
line Als twee druppels water.
t Uitgeverij Meulenhoff. Prijs
39,90.
kend. Wel kunnen we vaststel
len dat Mistaken Identity, in
grond. Tegen beter weten in
neemt Rosato de verdediging
Nederland verschenen als Als van Connolly op zich, zichzelf
ebrug jerikaanse schrijfster Lisa
ad Ml (ine heeft een scherpe
"oor de zegenrijke effec-
promotie. Voor haar
gal thriller', Mistaken
ging ze in zee met de
>-ola Company, die voor
lf kennelijk een opvoed
ers c- ge taak zag weggelegd,
muzii et nuttige en het plezieri-
lezen te ondersteunen,
do frisdrankenfabrikant
miljoen pakketjes Diet
et eerste hoofdstuk van
ines jongste roman. Bij
permarkt of benzinesta-
de VS lagen de afgelo-
aanden 'Scottolines' uit
teer P- dien had de schrijfster
Safj" ook al niet onbetuigd
na Via haar professioneel
website nodigde ze le-
'om de eerste bladzijden
manuscript te redige-
te herschrijven. Of de le-
«vuldig het rode potlood
11 gehanteerd, is niet be-
twee druppels water, de beste
thriller is van deze voormalige
strafpleiter te Philadelphia.
Scottoline (1955) baseerde
het thema van haar jongste ro
man op een ingrijpende per
soonlijke ervaring. Ze was pas
'ergens in de dertig' toen ze
haar halfzus leerde kennen. Bij
hun eerste ontmoeting had
Scottoline, zo schrijft ze in haar
dankwoord, direct het gevoel
dat ze haar tweelingzus was, ze
was haar evenbeeld qua uiter
lijk, karakter en optreden.
In de roman doet advocate
Bennie Rosato een soortgelijke
ervaring op. Ze bezoekt in de
gevangenis een vrouw die ver
dacht wordt van moord op een
politieman. De gedetineerde,
Alice Connolly, ontkent, vertelt
haar kant van het verhaal en
besluit met de woorden: 'Aan-
gertaam. Ik ben je tweelingzus'.
Rosato is van haar stuk ge
bracht. Voor zover ze weet,
heeft ze alleen een moeder,
zwaar dement. Maar Alice lijkt
sprekend op haar, ze weet ook
heel veel over Rosato's achter-
belovend zich niet door het
persoonlijke in deze kwestie te
laten meeslepen. Dat kan na
tuurlijk niet goed gaan.
Rosato vermoedt al gauw dat
haar vermeende zus niet de
moord heeft gepleegd, maar dat
ze het slachtoffer is geworden
van een duivels samenspel van
platte dienders, de openbaar
aanklager en de rechter. Haar
speurtocht naar de volledige
waarheid - ook of haar zus haar
zus is - levert uitermate span
nende scènes op buiten het ge
rechtsgebouw. Maar ook in de
rechtszaal schiet de adrenaline
met de snelheid van het licht
over en weer ip sterk neergezet
te scènes. Geschreven in de
voor haar kenmerkende losse
stijl werkt Scottoline zich met
verve naar een verrassend open
einde toe. Als twee druppels wa
ter is - ondanks de wat storende
tikfouten - opnieuw een
slaagde exercitie van deze
'vrouwelijke John Grisham', die
er ook zonder Cola-promotie
wel was gekomen.
FILM
TOP 10
Best bezochte films
1(1) Netting Hill
2 (2) The Matrix
3 (3) Entrapment
4 (o) Kabouter Plop
5 (4) Cruel Intensions
6 (o) Varsity Blues
7 (5) She's all that
8 (7) eXistenZ
9 (8) Waterboy
10 (9) Ratjetoe/Rugrats
Film
IPERDAG 15 JULI 1999
FILMS AMSTERDAM
CINECENTER (020) 6236615
Waking Ned. 16.30, 19.15,21.45;
zo ook 11.15. 14.00
Hideous Kinky 16.30,19.30,
22.00; zo ook 11.15, 14.00
Black Cat White Cat: 16.15,22.15;
zo ook 11.00
Avendre; 16.15, 19.15, 22.00; zo
ook 11.00, 13.30
La Vita Bella 19.00
DESMET (020) 6273434
Regeneration: 21.45, zazoook
17.00
La Parola Amore Esiste: 22.15; za zo
ook 15.00
Central Do Brasil 19.30
Festen: 20.00
Gods And Monsters za zo 15.30,
17.30
NED. FILMMUSEUM (020) 5891400
Les Parapluies de Cherbourg do
19.00; vrt/m wo ook 19.00.21.30;
zoook 15.00
Het Oevre van Deneuve 19.30
Belle de jour: 20.00
Le dernier metro: 21.45; zo ook
15.30
Repulsion. 22.00
HET KETELHUIS (020) 6840090
De Boekverfilming: do t/m zo 22.00
madi wo 20.00
Het 14e kippetje: do vr za 20.00
Mrs. Palloway zo 16.00, 20.00; ma
22.00
Wilde za 16.00; d. wo 22.00
De keuze van... Esmé Lammers: Va
dertje Langbeen do t/m wo 18.00
KRITERION (020) 6231708
Plus Qu'Hier Moins Que Demain:
18.30, 20.30
eXistenZ: 20.00, 22.00 (di niet
CITY 6
She's all that! 14,15, 16.45.
19.15, 21.45; zazoook 11.15
CITY 7
Entrapment: 15.15, 18.15,21.15;
do vr ma di ook 13.15
TUSCHINSKI (020) 6262633
Notting hill: 12.15, 15.15, 18.15,
21.15
Waking Ned 16.00, 19.00,21.45
The Matrix: 15.15, 18.15, 2115
Arlington Road 13.00,15.45,
18.30,21.30
Shakespeare in love 12.15, 15.15,
18.15
Lolita 21.15
Cruel Intentions: 15.45, 18.45,
21.30
RIALTO(020)6753994
Tokio Eyes: 22.15 (beh di)
A vendre do t/m za 20.00
Daar in dat land: zo t/m wo 20.00
Anne Trister di 22.15
THE MOVIES 1 (020) 6386016
Black Cat, White Cat 17.00. 19.30
22.00; vr za ook 00.15
THE MOVIES 2
Festen: 17.30, 19.45, 22.15; zoook
13.15
THE MOVIES 3
My Name Is Joe 17.00, 19.15
Hilary and Jackie: 21.45; zo ook
12.30
THE MOVIES 4
La Vita Bella: 19.45, 22.15
DE UITKIJK (020) 6237460
Shakespeare in Love: 16.45, 19.15,
21.45; za zoook 14.15
The Mummy zet trucendoos wijd open
Ian Batmen en David Kelly als bejaarde schelmen
Toen Hollywood de ge
luidsfilm uitvond, gingen
de studio's meteen hun
oude zwijgende succes
nummers overmaken. Nu
de digitale revolutie voor
een nieuwe doorbraak
heeft gezorgd, worden we
derom oude formules met
behulp van computertru
cage nieuw leven ingebla
zen. Godzilla is niet langer
een man in een rubber
pak, de rampenfilm is be
zig aan een tweede jeugd
en nu is ook de deur van
het griezelkabinet op een
kier gezet. En wie komt
daar uit gewankeld: de
mummie!
FILM RECENSIE
MARK VAN DEN TEMPEL
The Mummy. Regie. Stephen Sommers.
Met- Rachel Weisz, John Hannah, Arnold
Vosloo. Te zien: Lido, Leiden, Tuschinski,
Den Haag; Pathé, Scheveningen; Euro Ci
nema, Alphen ad rijn.
De originele Mummy (1932)
met Boris Karloff in de titelrol
geldt als klassiek, maar eerlijk
heid gebiedt te zeggen dat je
eerder van je stoel valt van
slaap dan van opwinding. Een
hogepriester uit de tijd van de
farao's wordt levend gemum
mificeerd omdat hij het lef had
de vrouw van zijn koning te be
geren. Een vloek vergezelt hem
zijn sarcofaag in, zodat vierdui
zend jaar later de archeologen
die zijn tombe vinden, ook geen
LEO BANKERSEN/GPD
Waking Ned. Regie: Kirk Jones Met: lan
Bannen, David Kelly, Susan Lynch, James
Nesbitt. Te zien: Kijkhuis, Leiden; Metro-
pole, Den Haag
Een krantenberichtje over lote
rijfraude inspireerde de Britse
commercialmaker Kirk Jones
tot het schrijven en regisseren
van zijn eerste speelfilm. Wa
king Ned werd een kluchtige fa
bel over twee bejaarde Ierse
kwajongens die besluiten het
geluk een handje te helpen. De
lottoballetjes zijn immers al
naar hun dorpje Tullymore ge
rold. Spijtig is alleen dat Ned
Devine, de bezitter van het win
nende nummer, van louter op
winding dood achter zijn televi
sietoestel is gebleven. Maar dat
hoeft de lottoman niet te weten.
Voor de per helikopter arrive
rende inspecteur uit Dublin
dient dus een komedie te wor
den opgevoerd. Het schalkse
meesterbrein Jackie O'Shea
(lan Bannen) draait daar zijn
hand niet voor om. Helaas kon
hij niet voorzien dat het verma
ledijde lot zijn veel voorzichti
ger boezemvriend Michael (Da
vid Kelly) in de hoofdrol zou
manoeuvreren. Een verdere
complicatie is dat ook de overi
ge vijftig bewoners van het af
gelegen gehucht hun gezicht in
de plooi moeten houden.
Hilarische situaties zijn nau
welijks te vermijden, al valt het
op dat Jones daar betrekkelijk
zuinig mee is omgesprongen.
Eerder heeft hij gestreefd naar
een sfeer van sympathieke
knipogen, milde spot en naïeve
romantiek.
Intussen blijven wij ons ver
wonderen over die merkwaar
dige romance die niets met de
andere verwikkelingen te ma
ken lijkt te hebben. Een jolige
Vreemde ontdekkingen in The Mummy.
rust gegund is. Konden de ma
kers van die film nog een heel
eind komen met effectieve
schaduwpartijen en de door
dringende blik van Karloff, het
team achter de remake pakt de
zaken voortvarender aan. In de
eerste minuten van de nieuwe
Mummy wordt de kijker een
blik gegund in de bouwput van
een pyramide en zien we hoe
priester Imhotep levend ver
slonden wordt door kevers.
Eigenlijk is The Mummy meer
een avontuur uit de Indiana Jo
nes- school dan een monster
film. Brendan Fraser is de flam
boyante avonturier O'Connell
die zich in het Egypte van de ja
ren dertig uit de gevangenis
weet te bevrijden door zijn
grootste geheim prijs te geven:
de locatie van de geheime stad
Hamunaptra. Samen met wat
lokale gelukszoekers reist hij af
naar de dodenstad, waar de
vervloekte hogepriester Im
hotep (Arnold Vosloo) al vier
millennia op wraak zint. Diens
transformatie van lappenpop
tot levend wezen is helemaal
van deze tijd. Als een geraamte
komt hij zijn sarcofaag uit,
waarna hij met behulp van li
chaamsdelen van O'Connells
reisgenoten zijn menselijke ge
daante herstelt. Het is The
Mummy ten voeten uit: niet
subtiel en ook niet origineel,
maar het ziet er goed uit.
Minder overtuigend is de hu
mor in de film. De makers
streefden naar een parodie op
de klassieke avonturenfilms,
maar vergaten daarbij dat cli-
ché's alleen grappig worden als
je er een nieuwe draai aan
geeft. Nu zijn de knipogen rich
ting Hollywood-stereotypen
eerder gemakzuchtig dan spits
vondig, en begint de stroom
onbetrouwbare arabieren, fleg
matieke Britten en kwajongens
achtige Amerikanen snel tegen
te staan.
Om toch de aandacht vast te
houden wordt naarmate het
einde nadert de trucendoos
steeds verder open gezet, met
wisselend resultaat. Er zit effec
tieve trucage in de film, maar
het gros valt toch in de catego
rie: laten we er nog maar een
zandstorm tegenaan gooien.
The Mummy is amusante non
sens, waar je geen woorden
over vuil hoefde te maken als
het een snel en goedkoop ge
maakt wegwerp-product was.
Maar de film kostte een fortuin,
bracht in de VS nog meer op en
is dus plots een fenomeen. En
dat is toch echt te veel eer. Voor
zo'n budget mag je een Men in
Black verwachten, en dat is The
Mummy niet geworden.
David Kelly en Jan Bannen in Waking Ned.
jonge varkensboer Games Nes
bitt) en zijn geliefde Maggie
(Susan Lynch) staan telkens op
het punt elkaar in de armen te
sluiten, maar iedere kéer schrikt
zij weer terug van die vieze var-
kenslucht.
Zo zijn er wel meer zijspron
getjes die de film eerder on
evenwichtig dan rijk gescha
keerd maken. Nu hoeven we
daar in dit geval niet al te zwaar
aan te tillen want Waking Ned
is in de eerste plaats een pre
tentieloos schelmenverhaal.
Vooral het optreden van het
duo Bannen-Kelly - beiden ge
routineerde theater- en filmac
teurs met een uitgebreide staat
van dienst - heeft zo zijn aan
stekelijke momenten. De film
als geheel maakt echter een
minder sprankelende indruk
dan Jones waarschijnlijk voor
ogen heeft gestaan. Hij inves
teert flink in kleurrijke anekdo
tes, maar het blijft vooral korte-
baanwerk.
Hideous Kinky.
