'Nog steeds groei in musicalmarkt'
'Ik bezing alle elementen uit mijn leven'
)ud en nieuw op Expozee
Cultuur Kunst
bmpromisloze Tricky
daalt af naar de hel
ellow submarine' duikt weer op
ISDAG 13 JUL11999
CHEF JAN RIJSDAM. 071-5356444. PLV. CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
jy, anorama verwacht 20.000ste
[|Cht^ Het Centraal Museum in Utrecht verwacht deze week
2ÓÓÓ0ste bezoeker voor de millenniumtentoonstelling Pano-
na 2000. De openluchtexpositie is vanaf de Domtoren te zien.
t museum denkt het streefgetal van 70.000 bezoekers te ha-
i. De toren is nu ook 's avonds open.
era Jonkheer bij Van Der Meer
ngnwuKKunstschilder Vera Jonkheer wil met haar vier lijf-
reuken: "Vormgeving met een doel, emotie in acryl, realisatie
n gevoel als spiegel van de ziel', laten zien hoe haar ontwerp
jrdt omgezet in kleur met spatel en kwast. Deze maand expo-
ert ze haar schilderijen met het thema 'Egypte' in de etalage
n Boekhandel van der Meer aan hqt Vuurtorenplein in
jordwijk.
Erwin van Lambaart beheert dromen van Joop van den Ende
Macy Gray debuteert met On How Life Is
Namen van gezelschappen
noemt hij niet. Wel ziet hij al
een begin: ,,Tour van Schaik
gaat nu bij ons de choreografie
voor Elisabeth' maken. Hij
spreekt zelf over zijn 'musical
debuut'. Hij brengt vanuit zijn
balletwereld een heel andere
manier van denken met zich
mee en ik ben daar ook erg blij
mee."
„Toen we ooit begonnen met
het benaderen van artiesten uit
de gesubsidieerde wereld dach
ten we dat die niet zo graag met
ons zouden willen werken,
maar er heeft uiteindelijk bijna
nooit iemand 'nee' gezegd.
Trouwens, in het buitenland
wordt er al samengewerkt. De
nieuwe Broadway-productie
van 'Cabaret', begon in Londen
als een gedeeltelijk gesubsidi
eerde voorstelling."
Nog zo'n Brits voorbeeld: Ca
meron Macintosh, de man ach
ter onder meer 'Les Misérables'
en 'Miss Saigon', brengt samen
met The Royal Theatre Compa
ny een spetterende nieuwe ver
sie van 'Oklahoma'. Voor Ne
derland denkt Van Lambaart
dan bijvoorbeeld aan een sa
menwerking om ook hier 'Rent'
te kunnen uitbrengen.
De show is een eigentijdse
vorm van het verhaal dat wordt
verteld in de opera 'La Bohè
me'. Maar nu speelt het verhaal
niet in het kunstenaarsmilieu
van Parijs, maar in het New-
yorkse Greenwich Village. Het
is niet meer de tuberculose die
het leven bedreigt, maar aids.
Op Broadway en in Londen is
'Rent' een hit, dus zou het lo
gisch zijn een Nederlandse ver
sie te overwegen. „Commerci
eel is dat een moeilijke produc
tie, maar als je er een samen
werkingsproject van maakt? Dat
onderzoeken we nu."
„Hel is niet zo gek als staats
secretaris Van der Ploeg zegt
dat we moeten proberen allerlei
werelden bij elkaar te brengen
met beter en bijzonder theater.
Maar de middelen daarvoor
zijn niet oneindig. Dat geldt
voor ons, én voor de gesubsidi
eerde gezelschappen."
5 N CAROLINE VAN OVERBEEKE
van Noordwijkse kunstenaars op de tentoonstelling Expozee.
een beetje fantasie kun je het met eigen ogen
oordwijk aanschouwen. Het diepe rood in
•childerij van Wiesje den Ouden: de vuurbal
de ondergaande zon. Eronder een strook
k een streepje lucht misschien. Ernaast een
ro schilderij in de kleur geel, in het midden
orsten van een vrouw. Topless op het goud-
strand, de kwetsbare lichaamsdelen belicht
J lelie halogeenlampen.
,ewe' de meningen verdeeld zijn over de ex-
te met werk van kunstenaars van wie een
al in de vorige eeuw en anderen nog steeds
oordwijk leven en werken, is het thema van
«ee duidelijk: Noordwijk. In de kapel van de
orlandse Hervormde kerk aan de Hoofdstraat
>on zeegezichtjes, tafereeltjes met schelpen-
ts, schilderijen van romantische duintop-
dorpsgezichtjes, een blik op de parallelbou-
d in aanbouw, en stillevens,
is werk van onder anderen Leon Senf, Da-
Noteboom, Ludolph Berkemeier, Gerhardt
jonstjeme Munthe, Jan Lugens, Maarten
■c [tiann en Jan Wijsmuller. „Het is allemaal
verdwenen", zegt J. van Kan van Expozee met
een beetje melancholie in zijn stem, wijzend op
de pittoreske tafereeltjes. „Soms ontstaan hier
hele polemieken onder bezoekers met als strek
king: 'Ze slopen maar raak!' „Maar ach, het was
vroeger niet allemaal zo fraai. Het oude Noord-
wijk was ook verpauperd. De schilderijen en te
keningen geven vaak een geromantiseerd beeld."
Er is ook kunst van hedendaagse kunstenaars
onder wie de Noordwijkse beeldhouwster Maja
van Hall en de inmiddels overleden Charlotte
van Pallandt. Verder opvallende abstracte schil
derijen van Den Ouden en Joke Bos en er is kunst
van vader en zoon: Jancor (abstract schilder) en
Koen Mertens (keramist). Modern contrasteert
met figuratief als de dag met de nacht. „Dat kan
ik ook!", is de gesimplificeerde reactie van een
verontwaardigde bezoeker op de moderne kunst.
„Voor elk wat wils", vindt Van Kan.
De tentoonstelling Expozee is nog tot en met 25
juli te zien in de ned.herv. kapel, Hoofctetraat
96 in Noordwijk. Openingstijden: dagelijks van
14.00-17.00 uur en van maandag tot en met
vrijdag van 19.30-21.30 uur.
Schrijver zou ze worden. Films
ging ze ook maken, vast en ze
ker. Serieus was haar plan een
drive-in slijterij te beginnen.
Maar het is zingen geworden.
En hoe! Van jaren 60-soul tot
90's R&B en hip hop, Macy
Gray kan het met haar unieke
stem allemaal aan. Ze is de Lau-
ryn Hill van het jaar. „We leiden
allemaal hetzelfde leven."
Schuchter en bescheiden zit
ze, met haar jas stijf dicht, in
een hoekje van het Amstel Ho
tel. Alsof ze op een bus zit te
wachten die zo te zien nog lang
niet komt. Ze mompelt stan
daard beleefdheden als 'Daar
staat iets te drinken' en 'Neem
maar wat fruit, als je wilt.'
Op de vraag wie Macy Gray
(29) eigenlijk is, niemand kent
deze debuterende Amerikaanse
zangeres tenslotte, antwoordt
ze beleefd: „Ik kom uit Ohio. Ik
woon nu tien jaar in Los Ange
les. In april 1998 heb ik een
contract getekend met Epic, in
juli begonnen de opnamen van
mijn cd. In december was-ie
klaar. Het is een nieuwe soul-
plaat. Ik zing Soul 2000." Ze
knikt als het ware naar zichzelf.
Goed onthouden, niks verge
ten.
Maar dat is natuurlijk niet het
hele verhaal achter één van de
meest opvallende debuutal
bums van dit jaar. Macy Gray's
cd On How Life Is is een catalo
gus van wat er voorhanden is in
de zwarte muziek anno nu. Ze
bestrijkt het complete spec
trum: van zwoele R&B tot swin
gende funk en van broeierige
hip hop tot opzwepende soul.
Met name voor de liefhebbers
van deze laatste categorie, meer
specifiek de Memphis-soul van
Ann Peebles en Al Green, moet
On How Life Is een hoopge
vend signaal zijn dat er tegen
woordig weer echt gezongen
mag worden.
Geen talent
Zeker altijd gezongen? De be
kende weg van kerkkoor via
schoolbandjes naar steeds gro
ter? Stiekem gedroomd van een
sterstatus? Niet dus. „Ik dacht
dat ik geen talent Voor zingen
had, vanwege mijn aparte stem.
Ik ben ook pas zeven jaar gele
den met zingen begonnen. Op
de universiteit, waar ik hoopte
schrijver te worden. Ik wilde
boeken schrijven en scena
rio's."
Ze hing wel veel rond bij stu
denten die liefhebberden in
muziek. „Een jongen had een
timbre van Kioka Williams. Het
is alsof Tricky alle al zo spaarza
me gemoedelijke kantjes heeft
ingeruild voor kartelige randjes,
teneinde zijn tirade meer kracht
bij te zetten.
Een optreden van Tricky is
een gestaag opborrelende ener
giebron (en voor hen die op een
melodisch liedje hopen uitein
delijk een bron van ergernis).
De meeste nummers klinken
als een spontaan ontstane jam
sessie in een trage hypnotise
rende groove. De rechtlijnige
klanktapijten uit de jaren tach
tig-synthesizer, de zwaar knap
perige gitaarriffs (soms in de
geest van Hendrix), de simpele
samples, de goedkope maar ef
fectieve drumloops en de lood
zware funky beats dienen maar
één doel: met Tricky mee afda
len naar de hel.
Tricky cijfert zichzelf weg. Hij
treedt gaandeweg uit zichzelf
en bokst met onzichtbare te
genstanders. Zijn angstaanja
gende gebrabbel en broeierige
gesis (het is rappen noch zin
gen) kent nergens genade.
Naarmate het optreden vordert
wordt de zwaar bezwete meute
meegesleurd naar Tricky's on
derwereld. Het aanhoudende
geweld ontaardt in een langdu
rig orgasme van lawaai, dat
door het publiek goed opgepakt
wordt.
De doemsfeer neigt dan wel
eerder naar de begindagen van
Black Sabbath, de onheilspel
lende trance waarin menigeen
raakt is ontegenzeggelijk des ja
ren negentigs. Of zoals Tricky
het zelf zo lekker pathetisch kan
omschrijven: 'pre-millennium
tension'.
vijftien remixen van nummers die in de film te
beluisteren zijn zoals 'Lucy in the sky with dia
monds'. Gisteren meldde echter woordvoerder
Geoff Baker namens Paul McCartney via Inter
net dat een concert tijdens het evenement zeer
onwaarschijnlijk is. McCartney, Harrisson en
Starr zullen overigens wel aanwezig zijn bij de
hervertoning van 'Yellow submarine' in de Phil
harmonic Hall van Liverpool, vertelde woord
voerder Baker. Het spelen van Beatles-num
mers laten ze evenwel over aarrzo'n 180 muzi
kanten en groepen die eind augustus naar de
havenstad komen. Onder de aangekondigde,
maar nog niet bevestigde acts bevinden zich
Kiss, Robbie William en Boyzone.
Macy Gray: „Ik dacht dat ik geen talent voor zingen had, vanwege mijn aparte stem." foto gpd/dirk w de iong
aantal tracks gemaakt waar hij
teksten bij zocht en omdat hij
wist dat ik veel schreef, vroeg
hij mij." Het volgende verzoek
was of Macy haar teksten ook
zelf zou willen inzingen, want
de zangeres die dat zou doen,
was niet komen opdagen. He
laas voor de jongen bleek het
cassettebandje bij luisteraars
vooral de vraag op te roepen
wie toch die aparte zangeres
was. Ze werd prompt gevraagd
bij een beginnend jazzbandje
standards te komen zingen.
„Toen duurde het nog twee
jaar voor ik zelf doorhad dat het
menens ging worden. Bij alles
wat ik had gedaan, zat muziek
altijd op de achterhand. Op
eens stond het op de voor
grond, vooral omdat ik optre
dens zo leuk vond." Waardoor
ze haar plan om een slijterij te
beginnen even in de ijskast zet
te. „Ik had het vaste plan voor
een drive-through slijterij, een
drankwinkel dus waar je door
heen kunt rijden en bij een lo
ket je bestelling kunt doen." De
vraag of je automobilisten zo
niet aan de drank brengt, hoeft
ze vooralsnog niet te beant
woorden.
Geen antwoorden
Of het niet wat arrogant is je
debuutalbum On How Life Is
(Over hoe het leven is) te noe
men? „Ik heb ook de antwoor
den niet, joh! Wat ik wel weet is
dat we allemaal voor dezelfde
problemen komen te staan.
Mijn liedjes zijn stuk voor stuk
stukjes van mezelf en ze gaan
over allerhande dagelijkse pro
blemen waar we allemaal mee
te maken krijgen. Een paar
voorbeelden. Je leert iemand
kennen, maar hij belt nooit te
rug. Of: je hebt een druk sociaal
leven, maar soms moet je even
niemand zien. En wie zit in zijn
leven niet eens in een verkeerde
relatie? Dat soort dingen. We
lijken allemaal wel zo verschil
lend, maar eigenlijk leiden we
allemaal grotendeels hetzelfde
leven. Daar zing ik over."
En dat pas een jaar of zeven
dus. Terwijl ze toch met muziek
is opgegroeid. „Mijn ouders
waren echt kinderen van de ja
ren zestig. De hele dag stond de
eight-track aan (in Amerika
lang populair gebleven systeem
van kingsize-cassettebandjes -
red.). Altijd soul: Motown of
Stax. Mijn pa was een groot fan
van James Brown, Curtis May-
field en Sly Stone. Blues draaide
hij ook veel: Robert Johnson en
Muddy Waters."
Macy ging naar een gemeng
de school en hoorde bij de
blanke leerlingen rock en pop.
„En toen ik oud genoeg was om
serieus naar muziek te luiste
ren, kwam de hip hop op. En zo
staat mijn plaat dus eigenlijk
vol met alle elementen van de
muziek uit mijn leven."
RECENSIE RICK TREFFERS
Gehoord: gisteravond, Paradiso,
Amsterdam.
Bij de première van de musical 'Chicago' mocht hij voor
het eerst de champagne heffen voor een productie waar
voor hij volledig verantwoordelijk was en die bovendien
insloeg als een bom. „Een mooi moment, dat niemand
je meer afpakt", glundert Erwin van Lambaart, sinds vo
rig jaar directeur van Joop van den Ende Theaterproduc
ties bv. Joop van den Ende maakte enige tijd geleden zijn
theaterbedrijf los uit Endemol, werd president-commis
saris, plaatste Erwin van Lambaart als directeur aan het
hoofd en vestigde zich in de voormalige Boerhaavekli-
niek aan het Amsterdamse Museumplein. Een paleisje in
de hoofdstad die maar geen theaterstad lijkt te willen
worden.
AMSTERDAM HANS VISSER
Daar droomt Van Lambaart,
net als Van den Ende zelf, van
een eigen Amsterdams theater
voor grote langlopende produc
ties. Maar zolang de gemeente
Amserdam niet voor een ge
schikte locatie kan zorgen, blijft
het dromen. „Voorlopig heb
ben we voor de komende vijf
jaar het Beatrix Theater in
Utrecht gehuurd." En daarmee
is Amsterdam even uit beeld.
Even maar, want Van Lam
baart kijkt ook al veel met be
langstelling uit naar de Amster
damse plannen voor het gebied
tussen de'Stadsschouwburg en
de Bellevue theaters aan de
Mamixstraat. Met de al be
staande plannen en de ideeën
die Van den Ende zelf ooit ven
tileerde om de daar aanwezige
bioscopen om te bouwen tot
middelgrote theaters, zou daar
een echte theaterwijk kunnen
ontstaan. Verwachtingsvol con
stateert Van Lambaart: „De ge
meente gaat in elk geval dat ter
rein opnieuw 'onder de loep'
nemen en wie weet."
Hij is net terug uit Londen.
Shows bekeken, waaronder
'Mama Mia', de voorstelling op
basis van ABBA-hits. „We heb
ben een optie op de rechten.
Maar het is moeilijk voor deze
show een Nederlands concept
te ontwikkelen." Verder heeft
Van den Ende via het Newyork-
se zusterbedrijf Dodgers de
rechten van 'Wise Guys', de
nieuwe musical van Stephen
Sondheim. Een kleine produc
tie, maar wel geschreven door
de grootmeester onder de mu-
lapier lijkt het een kwelling:
dertig piek twee uur lang
oeven in een kolkend heet
mudvol Paradiso, waar ie-
>en voortdurend op eikaars
e tenen trapt richting bier
waar vijf introverte muzi-
|en in één akkoord einde-
voortdenderen op een
Velijks verlicht podium en
r de grote meester alleen
glimmende rugspieren aan
menigte toont, terwijl hij
J:~ onverstaanbare woord
spuit.
werkelijkheid is een con-
Tricky een hele beleve-
maar niet te spreken
spirituele ervaring. De
nisloze zwarte manne-
lutter van 31 die voorheen
het leven ging als enfant
Adrian Thaws, vestigde
met collega's en plaats-
Massive Attack en Por-
in 1995 prompt zijn
als boegbeeld van de trip
weemoedig lo-
donkere, op hip hop-rit-
gebaseerde Idankland-
kent Tricky voor
van de baanbrekende
Maxinquaye, Tricky's
toegankelijke werkje tot
Inmiddels staat de vier-
cd Juxtapose op het
van verschijnen en is er
wat veranderd,
warme stem van
Martina heeft plaats
voor het veel dunnere
sicalschrijvers. „Deze herfst be
ginnen in Amerika de work
shops en volgend jaar moet de
voorstelling klaar zijn voor
Broadway."
Er is dus in het buitenland
volop ontwikkeling. Intussen is
het musicalaanbod in Neder
land, na de hausse van enkele
jaren terug, voor het komende
theaterseizoen wat mager. Het
Ballet van Vlaanderen brengt
'Company', Jacques Senf her
haalt 'Tsjechov' en Albert Ver
linde presenteert de kleine mu
sical 'Piaf. De andere produ
centen maken een pas op de
plaats. Alleen Van den Ende
brengt met 'Chicago', 'Elisa
beth', 'Oliver' en 'Fame' meer
musicals dan ooit.
„De musicalmarkt is groot en
ik geloof dat er nog steeds groei
in zit. Van een verzadiging heb
ben we nog niets gemerkt.
Waarom de anderen zich even
inhouden? Misschien zijn we zo
groot en zien ze wat er bij komt
kijken, dat veel producenten
wat terugschrikken. Maar
'Heerlijk duurt het langst' van
Gieslebert Thierens liep dit sei
zoen toch ook goed?"
„Belangrijk is dat je steeds de
juiste keuze maakt. We zijn nu
bezig met het plannen van het
seizoen 2000-2001. En dan ga je
kijken welke genres elkaar kun
nen aanvullen. Maar je weet het
nooit. 'Anatevka' werd een
groot succes. Behalve dat het
een prachtige musical is, met
een geweldige groep mensen, is
het verhaal nog altijd zo actu
eel. Kijk maar naar Kosovo."
Voor het seizoen 2000-2001
staat na 'Joe' naar alle waar-
nog levende Beaües zouden zich opma-
hun eerste gezamenlijke live optreden
jaar. Volgens het Britse persbureau
zullen Paul McCartney, George Harris-
Ringo Starr vanaf een onderzeeër op de
de Mersey in Liverpool op 30 augustus het
'Yellow submarine' vertolken. Het op
moet het hoogtepunt worden van het
Beatles-festival in de Engelse haven
en houdt verband met het opnieuw uit-
van de animatiefilm 'Yellow submari-
1968. Ook het beroemde gelijknamige al-
wordt opnieuw uitgebracht, ditmaal met
schijnlijkheid weer een wereld
première op stapel. Een pro
ductie uit eigen huis. „Koen
van Dijk en Ad van Dijk, die
'Cyrano' en 'Joe' hebben ge
maakt, zijn bezig met iets heel
moois. Iets kleins, iets heel an
ders." En daar laat Van Lam
baart het bij. „In elk geval zijn
we blij dat we weer zelf iets
kunnen scheppen, waarvan we
hopen dat we daarmee artistiek
en commercieel het gouden ei
hebben gelégd."
De rol van Van den Endes
theaterbedrijf in de Nederland
se theaterwereld is groot. Dat is
mooi, maar dat brengt volgens
Van Lambaart ook maatschap
pelijke verplichtingen met zich
mee. „Zo hebben wij het ITS
Theaterfestival gesteund, waar
door sommige voorstellingen
ondanks geldgebrek toch kon
den worden gespeeld, zoals de
openingsproductie onder regie
van Ruut Weissman."
„Vreemd? Tussen vrije pro
ducenten en het gesubsidieerd
theater bestaat een kunstmatige
kloof. Dus waarom zouden we
niet wat opener tegenover el
kaar kunnen staan? Elkaar hel
pen? Ik heb bijvoorbeeld alle
moeite moeten doen om 'Ham
let' te kunnen zien met Gijs
Scholten van Aschat, domweg
omdat die voorstelling slechts
een halfjaar werd gespeeld, ter
wijl er misschien wel genoeg
publiek voor een jaar zou zijn
geweest."
„We kunnen van elkaar léren
en daardoor betere producties
maken. Veel kan ik nog niet
zeggen, maar er zijn gesprekken
gaande tussen ons en een aan
tal gelederen binnen het gesub
sidieerde theater. We zitten in
een aftastende fase waarin we
uitgaan van een samenwerking
waarbij we elkaar kunnen ver
sterken. Een samenwerking die
leidt tot een collectief waarin 1
+1 samen 3 kan worden. We
hebben onze hand uitgestoken
en die is aangenomen."
Erwin van Lambaart: „Tussen vrije producenten en het gesubsidieerd theater bestaat een kunstmatige kloof.
Dus waarom zouden we niet wat opener tegenover elkaar kunnen staan?" foto gpd
