Nieuwe behandeling prostaat
Uitkomst voor versleten kaken
Gezondheid
Een gezellig glaasje
MAANDAG 12 JULI 1999
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINCA"
,.Ik ben maar een keertje meege
komen", zegt Ellen, als ze samen
met haar man binnenkomt.
„Maarten is de laatste tijd zo
aan het drinken dat ik er moe
deloos van word. Vroeger bleef
het bij een glaasje wijn voor het
eten, of in het weekend. Maar
nu begint hij bij thuiskomst en
kan hij niet meer stoppen.Ter
wijl zij hun verhaal vertelt, kijk
ik naar haar man. Hij zit er wat
ongelukkig bij. Het is duidelijk
niet zijn keus, dat dit op deze
manier gebracht wordt. „Wat is
jouw kant van het verhaal?",
vraag ik.
Hij vertelt dat hij de laatste twee
jaar toenemend is gaan drin
ken. Spanning op zijn werk, te
weinig rustpunten, zakenlun-
ches waarbij onder het eten be
langrijke beslissingen genomen
worden. En dat altijd onder het
genot van goed eten en drinken.
Dat drinken houdt dan meestal
in een glas witte en een glas rode
wijn, en vaak nog een aperitief-
je. „Ze doen allemaal mee, ik
wil geen spelbreker zijn", zegt
Maarten. „In de middag is het
dan ingewikkeld om belangrijke
stukken af te krijgen, en een
maal thuis voel ik me honds
moe! Een aperitiefje voor de
maaltijd doet dan wonderen, de
kinderen zijn druk en aan eten
toe, en Ellen is net thuis van
haar werk. Nooit eens tijd om
even samen te praten over de so
res van de dag. Jammer hoor, ik
baal er zelfvan."
,Als de spullen in de afwasma
chine zijn gezet, heb ik behoefte
om te relaxen. Dan denk ik: een
glaasje wijn of een pil, voor iets
anders ben ik te moe. Die pil
heb ik niet, maar dat glaasje
wijn is er altijd wel. De keus ligt
dan voor de hand. Maar het
worden er wel eens te veel, en
daarom zijn we hier. Het ver
nielt ons geluk, heeft u een op
lossing?"
Maarten en Ellen zijn tien jaar
getrouwd en hebben twee kleine
kindjes. Beiden een goed betaal
de baan, kinderen in de crèche,
en een mooi huis in een nieuw
bouwwijk op een toplocatie.
„Eigenlijk hebben we alles wat
ons hartje begeert, maar het
glipt ons door de vingers. Soms
ben ik zo gespannen, dat ik de
hele boel wel uit kan schreeu
wen: waarom laten ze me niet
met rust? Ik durf nauwelijks
met vakantie, want dan liggen
de bergen werk al weer te wach
ten, als ik thuis kom!" Ellen
kijkt hem aan, als hij dit ver
haal vertelt. Ze is nog steeds sta
pel op hem, maar kan het niet
meer aan. Hoe nu verder?
Ik opper om na te gaan of het op
zijn werk mogelijk is de alcohol
overdag categorisch te weigeren.
Hij kan ook medicatie krijgen
tegen de overmatige spanning
en angsten. Zijn vrouw kan pro
beren thuis wat meer op te van
gen, toevallig is het op haar
werk iets rustiger. We spreken af
tivee weken later eens te kijken
hoe het er voor staat.
Op die afspraak komt Maarten
alleen. Hij heeft baat bij de anti-
spanningsmedicijnen. Slaapt
beter, en heeft dus ook minder
hang naar alcohol als ontspan
ningsmiddel. Ik geef een ver-
volgrecept, en maak een tiveede
controleafspraak.
Dan komt hij weer samen met
zijn vrouw. Het gaat weer niet.
Overdag is het een stuk beter,
maar als de avond vordert, kan
hij weer sterke behoefte krijgen
aan een wijntje of cognacje. En
het blijft dan niet bij een glaas
je, het loopt weer uit de hand.
Totaal stoppen lijkt me voorlo
pig het devies. Het bureau voor
alcohol en drugs zou een moge
lijkheid zijn, maar daar wil
Maarten nu niet naar toe. Mij
schiet te binnen dat er sinds kort
een medicament op de markt is,
dat de behoefte aan alcohol
drastisch doet verminderen,
mits het elke avond trouw
wordt ingenomen. Ik houd de
beide echtgenoten voor, dat on
voorwaardelijke steun en soli
dariteit wel een voorwaarde
zijn.
Zonder de steun van je partner,
en vrienden, is het moeilijk te
stoppen met overmatig drank
gebruik. Drinken gebeurt vaak
onder de noemer van gezellig
heid. Alsof je alleen met drank
op gezellig kan zijn. Voor wie
maat weet te houden is er geen
bezwaar. Sommige cardiologen
pleiten vooreen tot twee glaas
jes rode wijn per dag voor een
betere bloedcirculatie. Maar
waar drank alles dreigt te ver
pesten, is er geen keus. Naast
Maarten en Ellen had ik deze
week nog tivee echtparen die
met dit probleem langskwamen.
Wat troostte, is dat ze samen
kwamen. Maar het is een teken
aan de wand dat dit probleem
met regelmaat in de spreekka
mer opduikt.
Een tijd geleden hoorde ik op de
radio een programma, waarin
een journalist die zijn inspiratie
in het café opdeed, melding
maakte van een medicijn dat de
behoefte aan alcohol doet afne
men. Dit medicijn is nu in Ne
derland op de markt. Ik heb het
al een paar maal verstrekt. Het
is duidelijk, dat een pil alleen
het wonder niet verricht. De so
ciale omgeving is nodig voor de
ondersteuning. Maar ik hoop
'an harte,
'Oplossenvan weefsel maakt zware operatie overbodig
BEN APELDOORN
MARIEKE VAN SCHIE. huisarts
Het met behulp van radiogolven verdampte prostaatweefsel wordt onderzocht in het laboratorium.
teur van het medisch onderzoeksbedrijf
Gyrus in Cardiff. „Dat kost. afhankelijk van
de zwaarte van de operatie, tussen de
30.000 en 80.000 gulden, inclusief voor- en
nabehandeling. Dus je spreekt toch al gauw
over gemiddeld 2,75 miljard gulden aan
prostaatoperaties, alleen al in Groot-Brit-
tannië."
Goble en zijn teams hebben de laatste vijf,
zes jaar koortsachtig gewerkt aan minder
ingrijpende technieken om prostaatvergro
tingen te verhelpen. Zij ontwikkelden het
zogeheten 'Plasma-Kinetic'-principe. Hier
bij wordt gebruik gemaakt van de elektrisch
geleidende eigenschappen van vloeistoffen.
Door middel van elektroden wordt een
sterke ionenbundel, een plasma, gecreëerd.
Dat is in staat biologisch weefsel te ver
dampen. Het verdampte weefsel wordt in
opgeloste vorm afgevoerd.
„De aanduiding 'kinetic' duidt ook op be
weging", aldus Goble. „Die beweging
wordt veroorzaakt door radiogolven. Sa
men met de ionenbundel ontstaat aldus
een scherp begrensd gebied waarmee je als
het ware kunt snijden, terwijl de relatief la
ge warmteontwikkeling van het plasma
geen schade toebrengt aan direct omlig
gend, gezond weefsel. Het aangetaste weef
sel wordt opgelost en kan dus gemakkelijk
worden afgevoerd."
„Onze proeven hebben verder aangetoond
dat bloedvaten, tijdens het snijden door het
biologische weefsel, direct worden dichtge
schroeid. Geen bloedingen dus tijdens het
verwijderproces, en dat is op zichzelf al een
grote stap in de goede richting bij de be-
Een Engelse onderzoeksgroep zegt een op
lossing te hebben gevonden voor wat een
typische 'oude-mannen-kwaal' genoemd
wordt: een opgezwollen prostaatklier. De
ontwikkelde techniek maakt het mogelijk
de aandoening te verhelpen zonder een in
grijpende operatie. De prostaat kan bij
mannen op latere leeftijd voor problemen
zorgen door sterk te vergroten. De klier zit
soms zo in de weg, dat één of zelfs meerde
re delen operatief moeten worden verwij
derd.
Al bij mannen vanaf 40 jaar kan de pros
taatklier door tal van redenen groter wor
den. In Europa heeft gemiddeld één op de
drie tot vier 50-plussers een vergrote pros
taatklier en worden jaarlijks ongeveer een
half miljoen mannen daaraan geopereerd.
De klier omvat namelijk het bovenste deel
van het urinekanaal en loopt tot aan de en
deldarm. Door het groter worden kan de
klier het urinekanaal afklemmen, waardoor
de urinelozing moeilijker verloopt. Dit gaat
gepaard met steeds meer aandrang om 'te
moeten plassen', met name wanneer ie
mand ligt.
In een latere fase van de aandoening kan
ook incontinentie optreden, naast een aan
tal andere kwalen zoals blaas- en prostaat
ontstekingen en steenvorming. Bij één op
de acht 50-plussers ontaardt prostaatver
groting in kanker.
„Gemiddeld worden jaarlijks zo'n 50.000
Britse mannen operatief aan hun prostaat
geholpen", vertelt dr. Dillan Goble, direc-
GERARD AKKERMAN
Bij sommigen slijt het I
wricht zo sterk, dat zelfs praten,
eten en zingen een opgave
wordt. In zo'n geval kan een
kunstkaakgewricht uitkomst
bieden. In Groningen is tien
jaar gewerkt aan een goed pas
send, soepel bewegend kaakge-
wricht.
Open, dicht, open, dicht. Inge
nieur Jan-Paul van Loon de
monstreert aan de hand van
een driedimensionaal schedel
model hoe het door hem ont
wikkelde kunstkaakgewricht
werkt. De glimmende kop, ver
bonden met de onderkaak,
draait in de discus. De discus
wordt tegen een plaatje aange
perst dat aan het schedeldeel is
bevestigd met kleine schroefjes.
Als alles op z'n plek zit, is
schuiven en rammelen niet
meer mogelijk.
Van Loon is tevreden. Jaren is
er gewerkt aan het simpel
ogend stukje medische tech
niek. Deze maand promoveert
hij op zijn ontwerp aan de
Rijksuniversiteit Groningen.
Een Duitse fabrikant gaat het
kunstgewricht produceren. En
in augustus krijgt de eerste pa
tiënt het gewricht in haar kaak
geplaatst.
In Nederland is er maar een
kleine groep patiënten die voor
een kunstkaakgewricht in aan
merking komen. Het gaat om
mensen met hevige slijtage en
veel pijn. Van Loon noemt het
de 'pechgroep'. „Ze hebben
van alles geprobeerd, maar
niets helpt. Ze reageren nergens
op, maar hebben wel veel pijn
en kunnen nauwelijks nog pra
ten en eten."
De internationale belangstel
ling voor het gewricht is groot.
Tot nu toe was het voor kaak-
chirurgen behelpen. Er was
geen goed werkend gewricht op
de markt. In het verleden zijn
verschillende pogingen gedaan
zo'n gewricht te ontwikkelen,
maar die zijn mislukt of veel te
kostbaar.
In Amerika was een kaakge-
wricht ontwikkeld waarvan de
kom bestond uit teflon. „Het
leek heel mooi, maar teflon slijt
ontzettend snel. Mensen kre
gen grote infecties in hun kaak
door allemaal losse teflondeel-
tjes. Binnen drie jaar begon het
bot af te breken en 'op te los
sen'. De patiënten waren daar
door nog verder van huis."
Het regende schadeclaims. Dat
maakte bedrijven huiverig iets
nieuws te ontwikkelen. Nieuwe
pogingen liepen vaak stuk op
gebruik van verkeerd materiaal.
Er werd teruggegrepen op oude
kunstkaakgewrichten, maar die
waren voor de patiënt verre van
ideaal.
Van Loon kwam met iets
nieuws. Hij ontwikkelde een
techniek die de werking van het
natuurlijk gewricht heel dicht
benadert. De kop van het ge
wricht zit met een titanium
plaatje verankerd in de onder
kaak. Tussen het schedeldeel
en de kop van het gewricht zit
een kunststof discus. Bij gezon
de mensen is dit een kraak
beenlaagje, vergelijkbaar met
de meniscus in de knie, die er
voor zorgt dat het gewricht soe
pel kan draaien en minder snel
slijt.
Als eerste is Van Loon erin ge
slaagd een kunstgewricht te
maken met een discus. Die dis
cus ligt los tegen het schedel
deel en de kop kan er vrij in
draaien. Doordat er binnen de
kaak grote krachten actief zijn,
kan de discus nooit van het
schedeldeel wegschieten. Dit is
uitgebreid getest in schapen.
Veertien schapen kregen het
kunstkaakgewricht geïmplan
teerd. „Dat was wel spannend.
Het waren gezonde schapen die
hun kaken uitstekend konden
bewegen. Die kun je niet zeg
gen dat ze na de ingreep even
rustig aan moeten doen. Ze ko
men bij en beginnen gelijk weer
enthousiast te kauwen. Het
ging goed. Ze konden hun kaak
met het gewricht goed bewe
gen."
Over de materialen is lang na
gedacht. De kop is van kera
miek en de discus van polye
thyleen. „Het slijt wel, maar
veel minder. De patiënt moet er
een leven lang mee kunnen
doen." Voor het vastzetten van
de plaatjes in de botdelen zijn
speciale schroefjes ontwikkeld
met een schroefdraad in de
vorm van een kerstboom. De
schroefjes zetten zich vast, zo
wel in het bot als in het titani
um. Met name dit soort vond
sten en de kop van keramiek
melken het gewricht prijzig: on
geveer 6000 gulden.
Die prijs is ook hoog, omdat er
maar kleine aantallen van wor
den geproduceerd. In Neder
land gaat het om ongeveer tien
patiënten per jaar. Wereldwijd
zijn het er duizenden. Vooral in
Amerika liggen volgens Van
Loon grote mogelijkheden. Zo
moeten nog duizenden kunst
kaakgewrichten worden ver
vangen bij patiënten die ooit
een verkeerd gewricht kregen.
handeling van dit soort aandoeningen."
Het grote voordeel van dit systeem is, vol
gens Goble, dat er geen brede incisie (in
snijding) in de onderbuik nodig is. Een
kleine opening om de elektrode en het af-
zuigkanaal door te laten is genoeg. De in
greep is dus veel minder ingrijpend dan
met de gebruikelijke technieken. Daardoor
herstelt de patiënt ook veel sneller. Tot nu
toe heeft Goble bijna 200 patiënten met
succes met de 'Plasma-Kinetic'(PK)-tech
niek behandeld.
Bovendien is deze operatietechniek elders
toepasbaar. Goble: „Wij denken dat het ook
grote voordelen biedt bij de behand.eling
van sportblessures aan gewrichten. Ver
wrongen kraakbeen kan op dezelfde wijze
worden verdampt als prostaatweefsel door
het elektrodeplasma wat intenser zijn werk
te laten doen. Daarnaast is het naar ver
wachting heel goed bruikbaar bij hyste-
rectomie, het verwijderen van de baarmoe
der. Dat is zowel fysiek als emotioneel een
zware ingreep voor een vrouw. Wij denken
dat we daarin met de PK-techniek veel ver
lichting kunnen brengen. Een andere veel
belovende toepassing is reconstructie van
bindweefsel dat op hogere leeftijd veel elas
ticiteit verliest of waar simpelweg de rek uit
is. Daardoor ontstaat veel botbreuken en
andere kwetsuren bij ouderen." Goble sluit
ook behandeling van keel-, neus- en oor
aandoeningen, en operatieve ingrepen aan
het hart/vaatstelsel en het maagdarmka
naal niet uit.
Volgens ingenieur Jan-Paul van Loon is zijn kunstkaakgewricht een
uitkomst voor mensen met versleten kaken: „Ze hebben veel pijn en
kunnen nauwelijks nog praten en eten." foto cpd reyer boxem
Test hooikoortsspray
Er is een nieuw soort neus-
spray ontwikkeld tegen hooi
koorts. Deze maand begint in
Engeland een groep van hon
derd vrijwilligers met een test.
Het spannendste gedeelte van
het experiment breekt aan in
augustus. Dan begint de
bloeitijd van de rogge; het
meest gebruikte gewas in
Groot-Brittannië. Gemiddeld
één op de vier tot vijf Britten
loopt dan een aantal weken
met de inmiddels overbeken
de tekenen van hooikoorts
rond: opgezwollen neus- en
keelslijmvlies, benauwdheid,
loopneus, tranende ogen en
hoofdpijn. Het middel is ont
wikkeld door professor Ron
Eccles van het Centrum voor
Neus- en Verkoudheidsonder-
zoek van de faculteit Biowe-
tenschappen aan de universi
teit van Cardiff. In samenwer
king met biochemici van de
firma Cambridge Peptide The
rapeutics (CPT) ontwikkelden
Eccles en zijn team een mid
del tegen hooikoorts dat niet
de symptomen daarvan be
strijdt, maar de oorzaak aan
pakt. „De oorzaak van hooi
koorts is een overreactie van
Ci
Professor Ron Eccles i
proefpersoon.
ons lichamelijke afwee val
teem tegen bepaalde
allergenen genoemde
bepaalde gewassengel
de bloeitijd in de atmoi ge"
worden verspreid", ste loc
cles. „Die allergenen a
we in als stuifmeel, dai
verspreidt in de neushi
Ons afweersysteem
daarop zoals bij baetei zon
villissen. Als die afwee P'e^
normaal is, is er weinij 'ü'11
hand. Maar bij een kwi
de mensen in Europa
weersysteem overgevaL
voorde gras-allergenei [VI
reageert heftig. Eigenli
ons eigen lichaam dus
basis van het verschijn!
hooikoorts."
Schreeuwende cellen
Centrale vraag bij het ontwik
kelen van een middel tegen
hooikoorts was hoe men het
afweersysteem minder gevoe
lig kon maken voor de allerge
nen. Dus: hoe men het men
selijke lichaam kon harden'
tegen de zomerse stuifmeel-
concentraties in de lucht. „De
tegenwoordige sprays zijn al
lemaal gebaseerd op symp
toombestrijding", stelt Eccles.
„Ze bieden alleen tijdelijk wat
verlichting, want de kern van
het probleem wordt niet aan
gepakt." Volgens Eccles be
staat het nu ontwikkelde
neusspraymiddel uit een ei
wit, een peptide, dat is opge
bouwd uit negen zorgvuldig
geselecteerde aminozuren, die
de bouwstenen zijn van eiwit
ten. ,,Dit peptide richt zich op
Pi
de zogeheten T-cellen,
uitermate belangrijkeJtr
len als t
naar het immuunsysti u
Ze zijn de boodschapp en
het immuunsysteem
dat er wat moet gebeu n
zekere zin zou je kun™ uf
len dat overreaches va
immuunsysteem vero:
worden door te hards J(|
wende T-cellen. Dit pi
remt de T-cellen af. Er,
het immuunsysteem i
niet meer geaïarmeen
de afweerreactie et
minder heftig. Teumin p
het goed is." Eccles cn t
team staan te popelen
eerste meetresultaten
gustus te bestuderen,!
zal blijken of de boodi
inderdaad goed is b
lan
B aarmoederhalskanker
Baarmoederhalskanker is voor
een deel erfelijk bepaald. Dat
schrijven Zweedse onderzoe
kers in het blad Nature. Roken
en een virusinfectie zijn be
kende risicofactoren voor het
krijgen van baarmoederhals
kanker. Toch ontwikkelt
slechts een klein deel van de
vrouwen die roken of met het
humaan papilloma virus
(HBV) zijn geïnfecteerd, ook
daadwerkelijk kanker in de
baarmoederhals. Voor het on
derzoek zijn de gegevens van
een zeer groot aantal naaste
verwanten van vrouwen met
baarmoederhalskanker verge
leken met die van vrouwelijke
familieleden van even oude
vrouwen zonder kanker. Daar
uit bleek dat de moeders van
vrouwen met baarmoeder
halskanker een tweemaal zo
grote kans hebben op een der-
Cyclus en seks
In de eerste fase van hun
maandelijkse cyclus vallen
vrouwen meer op mannen
met 'mannelijke' gelaatstrek
ken dan in de tweede fase na
de eisprong. Dat beweren En
gelse en Japanse onderzoekers
in het Engelse weekblad Natu
re. Japanse en Engelse vrou
wen kregen foto's te zien met
gezichten van mannen die va
rieerden van 'enigszins vrou
welijk' tot 'echt mannelijk'.
Tot welke gezichten de vrou
wen zich aangetrokken voel
den, bleek afhankelijk te zijn
van de fase van hun maande
lijkse cyclus. In de eerste twee
weken - tussen de laatste dag
van de menstruatie en de ovu
latie, de fase met de meeste
kans op een zwangerschap -
voelden de vrouwen zich
meer aangetrokken tot 'echt
gelijke tumor dan dem
van de andere groep vi
Dat gaat ook op voor-a
Het risico voor stiefzus
er tussenin. Daarbij m L
niet uit of een stiefzus
kind van de moeder o! fn!
vader is. Dat is van bel pL
aangezien tot nu toe h j', n
voorkomen van baant ,ze
halskanker bij dochter: ,t j,
toegeschreven aan hei
deze tijdens de zwans
of gedurende de beval
door haar moeder mei *01
HBV is geïnfecteerd.0
feit dat de tumor eerd: /j
treedt bij vrouwen die! H
van elkaar zijn dan bij:
met elkaar verwanten
pleit, aldus de ondera r,ENl
voor hun stelling datb
op baarmoedn halsk n
mede erfelijk wordt be En r
i h<
Tl
mannelijke' gezichten rha;
fase na de eisprong gii wei
voorkeur naar mannen ink
'enigszins vrouwelijke' in o
ken. Volgens de ondö
blijkt daaruit, dal vrou
zich in de vruchtbarej jver
van him cyclus meer a )edi
trokken voelen tot
aantrekkelijke mannen est.
in de niet-vruchtbarep 'rde
de voorkeur uitgaat na Het
nen die hen waarschiji nda
trouw zullen blijven. D enge
derzoekers denken dar int-'
dat slippertjes van gel-
vrouwen vooral in dei
'risicovolle'periode va inde
maandelijkse cylus pis 'ser
den, en dat mannen in 'gen
tweede fase minder te
ten hebben van buiier i
lijke escapades van hi f hi
genotes.
KRUISWOORD-MIN-EEN
Niet het vraagde woord invullen, maar een
woord dat bestaat uit de letters van het ge
vraagde woord in dezelfde volgorde min 1 let
ter. (B.v. Omschrijving 'dierenverblijf'. Ant
woord zou zijn 'stal', maar ingevuld moet wor
den 'sta' of 'tal'. Welke van die twee het moet
worden, moet blijken uit de kruisende woor
den.)
Horizontaal:
1. Wandpilaster; 5. waterplant; 7 vertonen; 8.
kanaal; 9. deel v h. oog, 11. rangtelwoord; 14.
huisdier; 16. dwaas; 17. prooi; 18 rad; 19
voordeel; 20. gedwee; 22. aardbeikleurig; 25.
paar; 27. natie; 29. vermaak; 30. deurstijl; 31
groot persoon.
Verticaal:
2. Destijds; 3. kattenkruid; 4 wapen; 5. verhin
dering; 6. schaamte; 8. kleinste vinger. 10.
goedje, 12. deel v.e. woord; 13. soort koekje;
15. openbaar beroep; 16. rustig; 19. schenk-
mond; 21. haarloos; 22. verschoten; 23 tieren;
24. inwendig orgaan; 26. dus (Latijn); 28.
aardgordel.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal: 1. Spa; 5. enk; 7. canasta; 10. eg;
12. ets; 14. er; 15. reet; 17. tele; 19. es; 20. en;
21 être; 23. reep; 25. re; 26. nee; 28 be; 31.
zeeëend; 33. bei; 34. gek.Vertieaal: 2. Pc; 3.
aar; 4. cast; 5. Eta; 6. na, 8. herberg; 10. grep
pel; 11. ge; 12. etsen; 13. stare; 14. el; 16. eer;
18. ene; 22. te; 24. eb; 27. eden; 29. vel; 30.
eng; 31. ze; 32. de.
T
R I
JE MA& £>AT
POEEJE /V/ET
ffT
-C--
-- ---- -
KQM MAAJ? Uooe, PO£SJ£
g£US /OVORBETJE ZAL-
w£i vaog J£ Zo£<3&J.
Aan
