Dragon kan de concurrentie aan
Multi Media
Davi-Effect ideaal voor Pietje Precies
Spaans Leren
Amsterdam
)AG 10 JULI 1999
SAMENSTELLING FRANK BUURMAN EN JAN VAN DER NAT
:en is momenteel popu-
[de videospellenmakers.
;e maand komen er wel
an cciar racespellen uit, som-
Dit [bloedserieus, maar de
e Drolziin vooral graPPig en
pel een beetje geweldda-
9 onfecial Formula 1 Racing'
onde^ je titel al doet vermoe-
iter een serieus spel.
•1 is goedgekeurd door
ïisatie van het Formule
en geeft een realistisch
het raceseizoen van
it uiteindelijk door de
Hakkinen werd ge-
ten koste van Michael
icher. Het Franse soft-
is Lankhor is de maker.
werkelijkheid geen ge-
1 aandoen kan proberen
inen wereldkampioen
en, hetgeen nog een he-
maar leuker is om een
:oureur te nemen. De
rijder worden in een
it zelden wint, dat is pas
te uitdaging. De speler
:en voor autoracen zon-
uiische poespas, waar-
spel vooral een kwes-
It van instappen, gas ge-
lalen en zo weinig mo
mmen, maar het is rea-
om voor de simulatie
n. Dat betekent eerst de
inen de auto afstellen,
vering, versnellings-
nmen en spoilers kun-
;den bijgesteld, al naar
ie weersomstandighe-
ig uit.
voorbjci
f bij c
lanen
pleidii
Helikopter
Als de auto klaar is is het tijd
om het circuit te verkennen
met de helikopter. Het is zelfs
mogelijk de auto te besturen
terwijl je er in de helikopter bo
ven hangt, maar dat is niet rea
listisch, al wordt het dan wel
een stuk makkelijker om de
bochten aan te zien komen.
Uiteindelijk begint de echte ra
ce, maar eerst moet er nog wor
den getraind en ook dient de
rijder zich vanzelfsprekend te
kwaliceren. Het is best prettig
om in 'pole position' te starten,
en dan maar proberen te voor
komen dat iemand je inhaalt.
Andere coureurs van de baan
drukken is geen optie, want je
bolide is fragiel en met een be
schadigde auto win je geen au
toraces.
Official Formula 1 Racing is een
goed spel met veel aandacht
voor details. Grafisch is het dik
in orde en het geluid van brul
lende motoren schalt indruk
wekkend uit de luidsprekers.
De computertegenstanders zijn
behoorlijk intelligent, dus free
wheelen naar de titel is er niet
bij. Vooraan blijven is in goed
weer al knap lastig, maar bij re
gen en slecht zicht zit je met
het zweet in je handen. Dit spel
vraagt natuurlijk om een stuur
wiel en wie zich een schuddend
force feedback-stuur kan ver
oorloven zit voor wat betreft
realisme helemaal op de eerste
rang. Het spel is echter niet zo
gedetailleerd als Grand Prix 2
van Microprose, dat als simula
tie op de eerste plaats blijft
staan. Maar zeer speelbaar is
het wel en misschien kan onze
bloedeigen, maar onstuimige
Jos Verstappen er wat lering uit
trekken voordat hij weer in een
echte bolide stapt.
Min. systeemeisen: Pentium 90,
16 Mb Ram, Windows 95/98.
3D-kaart en stuurwiel aanbevo
len. Prijs: 99,95 gulden. Beschik
baar gesteld door Atollsoft/Eidos.
Secretaresses zeker niet overbodig door spraakllerkenning
HEEMSTEDE FRANK BUURMAN
Het is in Europa een tijdje stil
geweest rond het spraakher-
kenningsbedrijf Dragon Sys
tems, maar met de introductie
van de Nederlandse spraakher
kenner heeft 'The Natural
Speech Company' zich weer
stevig op de markt gezet. In sa
menwerking met Advance
Voice Technology uit Heemste
de gaat Dragon met Dragon
NaturallySpeaking de concur
rentie aan met concurrenten
Lernout en Hauspie (VoiceX-
press) en Philips (FreeSpeech).
,,En ik denk dat wij het beste
product in de markt neerzetten,
iets dat je zou kunnen afleiden
uit de vele onderscheidingen
die in de Verenigde Staten aan
het programma zijn toege
kend", zegt Tom Ruiter van
Dragon.
Het heeft even geduurd voordat
Dragon, dat zich al 17 jaar met
spraakherkenning bezig houdt,
de Nederlandse versie van Na
turallySpeaking uitbracht. De
Engels/Amerikaanse versie be
staat al geruime tijd. Corel kon
zo lang niet wachten en besloot
over te gaan op FreeSpeech als
aanvulling op de Nederlandse
versie van WordPerfect 2000,
terwijl in de Engelse versie nog
Dragon werd gebruikt. Micro
soft heeft inmiddels VoiceX-
press erkend als waardige aan
vulling op tekstverwerker Word
en de andere onderdelen van
Microsoft Office. „Het heeft bij
ons wat langer geduurd, maar
we wilden dan ook een degelijk
product aan de consument pre
senteren", zegt Ruiter. „Het
zegt ons niet zoveel dat Micro
soft of Corel de concurrentie
ondersteunen, we maken een
losstaand product dat prima
kan samenwerken met
Windows en de belangrijkste
programma's die onder
Windows draaien".
Op de markt is er volgens Dra
gon ruimte genoeg voor ver
schillende aanbieders van
spraakherkenningstechnologie.
„Het is een enorme groeimarkt,
en je kan er gerust van uitgaan
dat spraakherkenning over en
kele jaren heel normaal zal zijn
bij de communicatie met com
puters en andere apparaten",
stelt Bob Witjas van AVT. „Maar
dit moment zeg ik nog: je moet
er geen hype van maken, het is
niet zo dat over een maand ie
dereen zijn toetsenbord zal
weggooien en alleen nog maar
met zijn stem zal werken. Het is
een geleidelijk proces. De voor
delen van spraakherkenning
zijn echter zo groot dat nie
mand er straks nog omheen
kan", aldus Ruiter.
Overbodig
Angst voor deze 'Star Trek-ach-
tige' toekomst is ongegrond,
vindt Witjas. „De secretaresse
wordt straks zeker niet overbo
dig, maar ze hoeft niet langer
als, oneerbiedig gezegd, 'type
geit' te worden gebruikt. Ze
krijgt interessanter werk te
doen. In diverse bedrijfstakken,
zoals de gezondheidszorg en de
advocatuur bestaat er een grote
behoefte aan spraakherken
ning, omdat er enorme hoe
veelheden verslagen en rappor
ten in vaktaal verwerkt moeten
worden, en het is moeilijk daar
voldoende mensen voor te krij
gen. Een aardig voorbeeld is
verder de politie van Los Ange
les, die met Dragon werkt en op
die manier veel sneller ter
plaatse een proces-verbaal kan
opmaken; de agent hoeft niet
meer terug naar het kantoor om
daar moeizaam met twee vin
gers een rapport uit te tikken",
vertelt Ruiter.
De voordelen van spraakher
kenning ter voorkoming van
muisarmen, toetsenbordvin
gers en andere RSI-verschijnse
len zijn inmiddels wel duidelijk.
„Toch wordt er bij de overheid
nauwelijks gereageerd als ik
probeer ons product onder de
aandacht te brengen. Kennelijk
geeft men liever veel geld uit
aan allerlei dure stoelen en
aangepaste bureaus om dit pro
bleem op te lossen", aldus Wit
jas.
Ook voor Dragon Naturally
Speaking geldt dat de gebruiker
het systeem moet trainen op
zijn of haar stem om woordher
kenning te bereiken die tussen
Tom Ruiter (voorgrond) en Bob Witjas: 'Spraakherkenning heeft de toekomst'.
Van oudsher zijn Nederlanders een spaar
zaam volk dat elke gulden omdraait. Een
groot deel van de inkomsten verdween
vroeger in de oude sok, die later verander
de in de spaarrekening. Tegenwoordig he
velen veel mensen hun spaargeld voor een
deel over naar obligaties, aandelen of ande
re beleggingsvormen. Heus niet alleen om
de belasting op te veel ontvangen rente te
ontlopen, maar veel meer om een hoger
rendement te halen.
Voor degene die elke dag precies wil weten
hoe zijn beleggingen renderen is het com
puterprogramma Davi-Effect bij uitstek
geschikt. Voor de beleggingshobbyist is
het een weinig ingewikkeld programma
om alle transacties te beheren die voor de
gebruiker op de beurs zijn uitgevoerd. De
resultaten van verschillende portefeuilles
kunnen vergeleken worden, er vallen
technische analyses te maken, er kunnen
kosten/baten overzichten gemaakt wor
den voor de belastingopgave en beursge-
gevens kunnen geïmporteerd worden via
het Internet.
Als kleine belegger heb ik me nooit ge
waagd aan dit soort programma's. De er
varing leert dat het niet nodig is om da
gelijks de koersen te volgen van je effec
tenportefeuille. Ook voor diegenen die met
beleggen en speculeren een inkomen moe
ten verwerven is Davi-effect weinig zinvol.
Het is namelijk niet mogelijk met actuele
beursgegevens te werken, terwijl zij elke
minuut op de hoogte moeten blijven van
de ontwikkelingen in het bedrijfsleven en
op de financiële markten. Iedere cent telt
tenslotte als het om grote bedragen gaat.
En in Davi-Effect ontstaat bij het ophalen
via Beursmedia (abonnement verplicht)
van beursgegevens en beursberichten een
vertraging van een kwartier.
Dat downloaden blijkt in de praktijk nogal
een tijdrovende bezigheid. Eén keer lang
wachten leert dat het enorm handig is om
zelf een assortimentslijst samen te stellen.
Dat houdt in dat er een selectie kan worden
gemaakt uit het assortiment van Beursme
dia. Voordeel is dat het minder tijdrovend
is. Aan de andere kant mis je het totaal
overzicht van bijvoorbeeld de krant of Te
letext.
In grote lijnen kent het programma drie be
langrijke onderdelen. De rapportage, het
beheer van de algemene beursgegevens en
het portefeuillebeheer. Bij de beursgege
vens kunnen de koersen, tarieven en be
richten van de effecten bekeken en bewerkt
worden. Bij het onderdeel portefeuillebe
heer worden de transactiegegevens be
waard voor de effecten die in je portefeuille
zitten.
de 95 en 98 procent ligt. „Dat is
in de regel een uurtje werk.
Daarna is het belangrijk om vlot
in de microfoon te spreken,
want het programma herkent
woorden en zinnen in een be
paalde samenhang", vertelt
Ruiter. Om zowel toetsenbord
als muis te kunnen omzeilen is
het handig de bediening van
Windows ook met de stem te
doen, en dat is vanzelfsprekend
ook mogelijk met Dragon.
Spraakherkenning vraagt in zijn
huidige geavanceerde vorm om
moderne computers met veel
geheugen. De nieuwe Pentium
III is ideaal, maar ook met de
Pentium II en de gewone Penti
ums met MMX-technologie en
minimaal 64 Megabyte Ram
kan Dragon goed uit de voeten.
Dragon Naturally Speaking
wordt uitgebracht in twee ver
sies, een eenvoudige die 99 gul
den kost en alleen voor dicteren
is bedoeld, en een versie van
199 gulden waarmee ook aller
lei Windows-handelingen met
de stem kunnen worden uitge
voerd. Tevens heeft Dragon een
versie met USB-microfoon be
schikbaar. Deze microfoon
heeft geen geluidskaart nodig
en is ideaal voor schootcompu-
ters met geen of een slechte ge
luidskaart.
Informatie op Internet: ww-
w.avt-dragon.nl, www.dragon-
sys.com/dutch, e-mail:avt@
advantech.nl
Een wekelijkse rubriek waarin
een paar websites worden be
licht die nieuw of origineel
zijn, dan wel inspelen op de
actualiteit.
Zonder dat we er erg in hebben
verdwijnen er geluiden uit ons
leven. Weet u nog hoe een zo
genaamde vonkzender klonk?
Of een zeis die aangescherpt
wordt? Of een bolderend kor
hoen? Een kiesschijf van een
bakelieten telefoon? Een tred
molen? De naald die in de groef
van een grammofoonplaat valt?
De Solex?
Wend u tot Soundscapes en u
weet het weer. Op deze unieke
site zijn talloze Verdwenen Ge
luiden verzameld die u via uw
speakers kunt horen. Het is een
initiatief van het Nederlands
Audiovisueel Archief (NAA) en
de NPS.
In november (van 19 tot 26)
wordt in Amsterdam het
Soundscapes 2000 Festival ge
houden. Daaraan doen kunste
naars uit de hele wereld mee.
Ze mogen de geluiden gebrui
ken voor hun composities.
www.soundscapes.nl
Op vakantie naar Spanje is
prachtig, maar het is ook wel
leuk om je daar verstaanbaar te
kunnen maken. En dan niet op
het niveau van 'tres cervezas,
por favor' (drie bier aub) op het
terras, maar met de mogelijk
heid om een behoorlijk gesprek
te kunnen voeren. Dat kan nu
ook op Internet met de cursus
Spaans Leren Amsterdam. Wat
Amsterdam ermee te maken
heeft is niet helemaal duidelijk,
maar het is een feit dat je gratis
12 lessen kan volgen die je een
behoorlijk eind op weg helpen
om bijvoorbeeld die Spaanse
schoonheid te versieren of in
een restaurant je wensen dui
delijk kenbaar te maken. Ook
lekkere recepten ontbreken
overigens niet.
www.spaansleren.nl
Wie dacht dat het radiopro
gramma Candlelight van Jan
van Veen bol staat van stroperi
ge romantiek heeft nog niet
naar de (Engelstalige) website
van Romance 101 gesurfd. Op
een rose achtergrond zijn hier
vele romantische ideeën, ge
dichten en links te vinden.
Sommige gedichten zijn echt
afschuwelijk, maar er zijn ook
pareltjes te vinden van bijvoor
beeld William Wordsworth.
Even de vertaalslag er overheen
en je kunt gaan proberen een
enorme indruk te maken op je
geliefde. Succes overigens niet
verzekerd.
www.rom 101 .com/ table.htm
Brood, daar zit wat in, aldus
luidt de slogan van de geza
menlijke broodverkopers. Maar
wat zit er eigenlijk in brood?
Surf naar het Broodnet (en dus
niet naar het Herman Brood-
net) en je komt er achter. Leer
alles over brood wat je wel en
wellicht niet wilde weten en
doe mee aan de interactieve
broodquiz. Als je vijf vragen
goed hebt beantwoord kan je je
naam en adres invullen en krijg
je een leuke verrassing opge
stuurd. 15.000 mensen gingen
je voor en kregen dus die sma
kelijke krentenbol opge
stuurd.
www.broodnet.nl
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER JUR ENGELCHOR
Davi-Effect is inderdaad gebruiksvriende
lijk. Het programma kent ruim dertig soor
ten transacties die allemaal op dezelfde
manier worden ingevoerd. De invulformu-
lieren werken namelijk voor alle transacties
hetzelfde. Die variëren van de aankoop van
een aandeel tot het bijschrijven van divi
dend uit een beleggingsfonds. In de hand
leiding wordt alles met duidelijke voorbeel
den uitgelegd. Zelfs gegevens van anderen
beleggingsprogramma's kunnen gemakke
lijk worden geïmporteerd.
Het is mogelijk om verscheidene rapporten
te maken om te zien hoe je portefeuille 'het
doet'. In een handomdraai maak je de
meest schitterende rapporten en grafieken
die in de voorbeelden van Davi-Effect altijd
zeer positief uitvallen naar de belegger toe.
Een aantal weken werken mét het pro
gramma leert dat het een tijdrovende klus
is om de gegevens actueel te houden. Ui
termate geschikt dus voor de echte boek
houders onder de beleggers, die de over
zichten van hun portefeuille tot op de cij
fers achter de komma in de computer wil
len opslaan. Voor hen is Davi-Effect een
makkelijke manier om beleggingen te be
heren.
Min. systeemeisen: Pentium, 8 Mb Ram, mo
dem, Windows 95/98. Prijs: 149 gulden. Be
schikbaar gesteld door Davilex Software.
Zeeslag en flipperen
Het spelletje begon ooit op
haastig zelf getekende ruitjes-
vellen. Je bedacht een opstel
ling voor een oorlogsvloot en
je tegenstander moest via A3,
F8, enz. zien te raden waar
jouw vliegdekschip, je kruisers
en je onderzeeërs lagen. En
andersom. Wie het eerst de
hele vloot tot zinken bracht,
was de winnaar.
Maar tijden veranderen. Zee
slag, want zo heet het spel,
evolueerde tot een heuse
bordgame en zoals het tegen
woordig hoort, vandaar weer
tot een computerspel. Easy
Computing bracht het on
langs uit in een fraaie 3D-ver-
sie met leuke grafics. Het
voordeel van Zeeslag 3D op de
pc is dat je het ook alleen kunt
spelen, dat wil zeggen tegen
de computer. De moeilijk
heidsgraad kun je zelf instel
len. Doe je het de 'easy way',
dan gooit de computer-tegen-
stander behoorlijk wat bom
men in het water.
De computerversie gaat ver
der dan het papieren origi
neel. Je kunt vanuit de lucht
spelen, maar ook onder water.
Het speelveld is aan te passen
en je kunt - om het moeilijker
te maken - de vloot ook laten
varen. Kortom: te spelen voor
een beginner, maar ook voor
de ervaren strateeg.
Gelijktijdig verscheen een aar
dige flipperkast, die bijna 'le
vensecht' speelt. De vroegere
flipperkasten op de PC haal
den het niet bij de echte bak
in de kroeg, omdat met name
de loop van de bal te voor
spelbaar was. Dat is bij 3D
Flipper XXL anders. De bal
kan soms net zulke onver
wachte bewegingen maken als
in een echte kast en zelfs de
bak 'op tilt' krijgen is geen
echt probleem. 3D Flipper
XXL telt vier verschillende kas
ten en zit vol met leuke, ver
rassende geluiden en com
mentaar.
Zeeslag en Flipper.
Min.systeemeisen: Pentium
133, Windows 95/98,16Mb
Ram. Prijzen: 49,95 (Zeeslag) en
59,50 gulden (Flipper).
MOORDRAADSEL
|DNTAAL:
werktuig; 5. bouwland; 7.
pl; 10. landbouwwerktuig;
pure; 14. bijwoord; 15.
|ver; 19. loofboom; 20.
lord; 21. naar persoon;
Jchocolade; 25. muziek-
I ontkenning; 28. dieren-
01. vogel; 33. oorhanger;
inal computer; 3. bloeiwij-
ilbezetting; 5. Griekse let
ter; 6. voorzetsel; 8. logement; 9.
sloot; 11. persoonlijk vnw.; 12.
graveren; 13. kubieke meter; 14.
oude lengtemaat; 16. roem; 18.
een zekere; 22. voorzetsel; 24.
waterstand; 27. lusthof; 29. blad
papier; 30. akelig; 31. persoonlijk
vnw.; 32. lidwoord.
Oplossing van vrijdag:
Horizontaal: 1. Baljapon; 5 stap
pers; 6. lust; 8. soep; 10. loper;
12. teelt.
Verticaal: 1. Bosjes; 2. laagte; 3.
appel; 4. oeros; 7. uppie; 9. plat;
1 1 rit.
HEINZ
,/y.C /*/£T7M//S
/S M&-rL/<57~
A//£Z/W£ oPP&AO-rr
(OA TtE
OA A/A4/Z P&J
AAAP W/L \SAG£P OM wrm?
wrr/-/ VS7-&E
1^4/V ZWA&TB P/E& 72S"
