'We zinken met
z'n allen weg in
een diep moeras
Buitenland
RDAG 3 JULI 1999
IDO JOS PAK
Bus, een trendy tent voor alternatieve
ren in het centrum van Belgrado, lijkt
luwe werkelijkheid heel ver weg. Ze-
5 om één uur 's nachts de Servische
vvan Pamela Anderson aan haar strip-
iact begint. Op een keiharde house-
fcfgewisseld door monotone Serven-
Dntdoet ze zich in twintig minuten
aar schaarse kledij. Tot groot enthou-
e van de tieners en twintigers die hier
ral uit hun bol gaan. De drank vloeit
jk, geen zorgen over de dag van mor-
^aamaan komt het leven in de
>slavische hoofdstad Belgrado
op gang. Maar met het einde
*Ve NAVO-aanvallen is er geen
Ie gekomen aan de problemen
le inwoners van de stad. Vele
sen leven onder de armoede-
s en proberen te overleven,
tjes neemt het gemor over het
nd van de Joegoslavische pre-
gk It Milosevic toe. 'Het is wach-
j|p de vonk. Geloof mij, als de
f"jërs zien dat hij niet onaantast-
/*5is, dat zijn macht eindig is,
Ws het snel gebeurd.'
ebben de arme sloebers, die nog geen
leter verderop etensresten uit smerige
Jners graaien, duidelijk wel. Zij zijn
vende bewijs, dat tien jaar Milosevic
nd economisch aan de rand van de
S»d heeft gebracht. Het gros van de
Irs komt helemaal niet meer aan ver-
In welke aard ook toe. Zij hebben er
•eg het geld niet voor. Overleven is
lige doel.
u wat eigenlijk het schandelijkste
t land is", zegt Snezana Stoskovic van
sgoslavische Rode Kruis. „Nog niet
lat mensen hun eten uit vuilnisbak-
oeten halen. Nee, dat onze regering
l lang verdoezelt dat duizenden en
jns duizenden mensen al lang onder
staansminimum zijn gezakt. Door al
rlogen, al die vluchtelin-
1 dus ook al die werklozen
1 we met z'n allen weg in
ep moeras. Maar Milose-
et alsof er niks aan de
(s. In de media wordt er
pH aandacht aan besteed.
net Westen wordt een raar
bljjtrotse schijn opgehouden.
loor weet de wereld wel
je |le Albanese misère maar
,prt,an de drama's die zich
jgJspelen. In 1996 leefden al
l -DO mensen in Joegoslavië
de armoedegrens. We
^jgjen slechts raden hoeveel
in "Jnu zijn."
I V{ina valt, zegt ze zelf, een
's uit haar rol. „Ik zeg dit
- yjBns, als Rode Kruis-ipede-
a ^r hoor ik me eigenlijk
t aal op te stellen. Maar ik
jn|et allemaal niet meer aan-
jj. De leugens, de priet-
van de regering over we-
^ibouw en hulp. Hulp krij-
jle, maar veel te weinig en
JiikPrdt de komende tijd nog
iifsvfger' toe8even re"
betekent eigenlijk toege-
-on^t je gefaald hebt. En daar
ver^ar één stap op kunnen
euj», ontslag nemen. Geen
ntajpr dat Milosevic dit liever
rooi!odzwii8en."
•jr ido beschikt inmiddels
j7 gaarkeukens, waar da-
ar 3000 maaltijden worden
Chtiekt- Een druppel op een
inde plaat, aldus Snezana,
{nadrukt dat daar alleen
erzwaksten worden gehol-
—artensen die werkelijk vrij-
■ets meer hebben. „Hoe
^de behoefte precies is,
i we niet, wel dat het in
in ïtad alleen al in de tien-
jpden loopt. We proberen
/e donoren te vinden om
tntal maaltijden uit te
£n tot voorlopig 32.000,
sdat valt niet mee. Er komt
at hulp uit het buitenland,
het gaat langzaam en
1 moeizaam. Het pro-
8 q|'l zit vooral in deze stad en
■e grote plaatsen. Op het
land hebben mensen hun
-Hstukje grond, wat vee en
Hl ze elkaar. Hier valt niet
H helpen. Maar gaat u
-atiï ze^ eens ^j^en- dan
l het met eigen ogen
Duizenden mensen demonstreren in Cacak, een stad ten zuiden van Belgrado, tegen het bewind van de Joegoslavische president Milosevic.
Honderdduizenden in Joegoslavië leven onder armoedegrens
heel andere aard. Ze behoort tot de klasse
die nog betrekkelijk zorgeloos kan leven.
Tijana keerde in april terug uit Chicago,
waar ze sinds 1993 psychologie studeerde.
Ze vraagt zich nu in alle ernst af of dat niet
een wat al te impulsieve reactie was. „Toen
kon ik de beelden van CNN van de NAVO-
bombardementen, de ongenuanceerde be
richtgeving over mijn volk, niet meer ver
dragen. In het begin heb ik wel geprobeerd
om in discussie te gaan, het allemaal uit te
leggen, maar op een gegeven moment was
ik het echt zat. Ik kon niet blijven."
Nu knaagt de twijfel. „Het leven is hier
zwaar, dat zie je als je goed om je heen
kijkt. Zelf kom ik niets te kort. Mijn ouders
hebben allebei nog een behoorlijk inko
men. Ook trouwens door er nog wat baan
tjes bij te nemen. Ik wil hier gaan werken
als klinisch psychologe. Weet je wat ik ver
dien als ik begin? Honderd Duitse Mark
(ongeveer 110 gulden) per maand. Dat is
net genoeg om mijn mobiele telefoon van
te betalen. Nou weet ik ook wel dat dat een
pure luxe is, maar het zegt alles over de sa
larissen."
Dus, moet Milosevic verdwijnen? „Zeker, al
geloof ik niet dat we zo veel capabale men
sen hebben die hem kunnen vervangen. En
ik vraag me serieus af of de oppositie hem
kan verdrijven. We zijn het hier altijd zo
snel met elkaar oneens, dat heeft hij tot nu
toe steeds heel goed weten te gebruiken.
Haar vriendin Mirjana, studente rechten, is
iets optimistischer. „Er zal iets moeten ver
anderen en er gaat iets veranderen. Zo kan
het niet veel langer doorgaan. In de tijd van
Tito hadden we met bijna elk land goede
betrekkingen en tegenwoordig met bijna
geen enkel land. Economisch hadden we
het hier heel goed en kijk nu. We zijn niet
alleen een klein land geworden, we zijn
ook heel arm geworden."
„Serviërs zijn hele eigenwijze, koppige
mensen", vult Tijana aan. „Eigenlijk vin
den we allemaal dat het helemaal fout
loopt, maar dat echt willen toegeven, er iets
aan doen, ho maar. We steken liever onze
kop in het zand."
Vertrekken vinden ze een aantrekkelijke ge
dachte, maar ze willen toch nog even de
kat uit de boom kijken. „Opgeven kan altijd
nog en ik ben niet teruggekomen om zo
snel weer te vluchten", zegt Tijana lachend.
Waar de armoede van de Serviërs echt dui
delijk wordt, is de Buvljak, de vlooien
markt. Die was altijd al enorm, maar de
laatste jaren is het gedoogde aangroeisel
groter dan het officiële deel. Hier geloof je
je ogen niet. Alsof mensen hun hele inboe
del, inclusief persoonlijke spullen, in de
uitverkoop gooien. Van trouwfoto tot afge
trapte schoenen, van fietsbel tot autobuin-
per. Je kunt het zo gek niet verzinnen of het
ligt er op de grond uitgestald. Voor een
habbekrats. En elke dag, want de Buvljak is
eigenlijk nooit dicht.
Ook op de Buvljak geldt het recht van de
sterkste. Op de slechtste plaatsen, op de
drassige stukken langs de spoorlijn, staan
de allerarmsten met hun koopwaar. Zigeu
ners uiteraard en de Serviërs die het aller
diepst zijn gezonken. Op een min of meer
vaste plek leuren opvallend goed geklede
mensen met sloffen sigaretten. Dat is ver
boden. Als een agent hun kant opslentert,
stuiven ze alle kanten op en lossen ze in
een oogwenk op in de massa. Om even la
ter hun plaats gewoon weer in te nemen.
Een ritueel dat zich met de regelmaat van
een klok herhaalt.
Hoe kan worden voorkómen dat straks heel
Belgrado op de vlooienmarkt bij wijze van
spreken nog een beetje inkomen bijeen-
sprokkelt? Dusan Mihajlovic, partijleider
van Nieuwe Democratie, hoeft niet lang na
te denken over een antwoord: „Meneer
Milosevic dient op te stappen en er moet
een overgangsregering komen die nieuwe
verkiezingen uitschrijft. De druk op Milose
vic moet de komende weken zo worden
opgevoerd, dat hij geen kant meer op kan.
Natuurlijk is hij niet alleen verantwoorde
lijk voor de puinhoop die dit land nu is.
Maar hij heeft alles en iedereen wel gehyp
notiseerd en staat elke wezenlijke verande
ring en ook de wederopbouw in de weg.
Zijn hypnose raakt uitgewerkt. Niemand
gelooft meer in zijn praatjes. De oorlog
over Kosovo en de NAVO-bombardemen-
ten hebben hem nog even gered, maar nu
is het voor de meeste mensen genoeg ge
weest. Dat voel je gewoon."
Hoe verklaart hij dan de apathie die ook
duidelijk waarneembaar is. De houding
van 'het maakt niet uit, we komen niet van
hem af. „Het klinkt simpel en dat is het
ook: het is wachten op de vonk. Geloof mij,
als de Serviërs zien dat hij niet onaantast
baar is, dat zijn macht eindig is, dan is het
snel gebeurd."
Kan Mihajlovic de naam van de nieuwe
president misschien al onthullen? Hijzelf
wellicht? „Eerlijk gezegd maakt het me niet
veel uit wie het wordt. Uiteraard moet het
een echte democraat zijn. Maar eerst moe
ten we van die dinosaurus af. Werkelijk,
ook in de partij van Milosevic zitten bekwa
me mensen, maar die krijgen nu geen en
kele kans om dat te bewijzen. Milosevic en
zijn vrouw bepalen domweg alles."
Terug naar nachtclub de Bus. Hoe kan zo'n
tent eigenlijk nog bestaan, als het zo slecht
gaat met Servië? Hoe kan hier zorgeloos
worden gedanst op een vulkaan die elk
moment tot een eruptie kan komen? F.ige-
naar Vlada Vulicevic heeft wel een verkla
ring: „Bijna tachtig dagen hebben we in
Belgrado bommendreiging gehad. Mensen
en zeker jonge mensen hebben enorme be
hoefte aan ontspanning. Ze willen de ellen
de vergeten, dansen en drinken. En pas op
hè, de jongeren die bij mij komen, zijn
geen doorsnee. Die hebben ouders met
geld. Bovendien is het hier zo dat kinderen,
ook als ze volwassen zijn, enorm worden
verwend."
Niettemin heeft Vlada het dit jaar snel min
der zien worden. „Reden tot klagen heb ik
niet maar het was in 1998 een stuk beter.
Steeds meer jongeren zitten hier een hele
avond op een drankje. De beste handel hier
is de zwartehandel en dat zegt eigenlijk wel
genoeg. Normale handel is er nauwelijks
meer. Er wordt amper nog wat geprodu
ceerd."
Volgens Vlada is de situatie veel ernstiger
dan de meesten willen erkennen. „We ge
ven veel meer uit dan we verdienen. En we
verdienen steeds minder, dus gaat het ra
zendsnel fout. Ondertussen zegt deze rege
ring: maak er geen probleem van."
De Bus-eigenaar haalt zijn schouders op.
„Ik zing het hier deze zomer nog uit, dan
vertrek ik, dat staat vrijwel vast. Ik heb ge
noeg verdiend om ergens anders te kunnen
beginnen. Slovenië, Portugal misschien. Ik
zie wel. Milosevic zal wel verdwijnen, maar
daarmee is het leed nog lang niet geleden.
Ik ben nu nog jong, ik heb een dochtertje
van zes maanden. Ik wil haar niet in een
land laten opgroeien waar je er niet eens
oen we, zij het op voor-
met enige gêne. De gaar-
aan de Solomska goed
iOO vooraf geselecteerde
£n wordt net bevoorraad
ze binnenkomst. Elke dag
1 elf en half een 's mor
man er een warme maaltijd
£n afgehaald of direct
>in geconsumeerd. Aan
In de formica-tafeltjes zit-
er bejaarde vrouwen wat met elkaar
itJdi3ren- Ze zijn sjofel gekleed. Hun pan-
j en emmertjes voor de soep hebben
der hun stoel gezet.
Jika Jovic, met haar 62 jaar de jongste
MMet stel, wil als eriige wel vertellen
>m ze hier komt. Beter gezegd, moet
m n. „Zonder de gaarkeuken waren
jnan en ik ongetwijfeld dood. We heb-
■■^lebei uit vorige huwelijken wel kinde-
aaar die wonen in het buitenland. Ze
nmeren zich niet om ons. We moeten
Een man ruimt de troep bij het verwoeste legerhoofdkwartier in Belgrado op. Het gebouw was een van de
vele overheidsgebouwen die bij de NAVO-luchtaanvallen zijn verwoest. foto »ap»
zien te leven van een pensioentje van 600
dinar (volgens de officiële koers iets meer
dan 60 gulden). Alleen de huur, elektriciteit
en het water zijn maandelijks al veel meer.
Rekeningen betalen we af en toe. Mijn man
is ziek en als ik moet kiezen tussen medicij
nen en de huur, kies ik voor de medicij
nen."
Vier jaar komt ze hier nu al, zegt ze. „Over
het eten heb ik geen klachten. Het is niet
slecht, zij het eigenlijk te weinig. Bovendien
heb ik hier tenminste nog wat aanspraak."
Op de vraag of ze zich schaamt dat ze zo af
hankelijk is, knikt ze met betraande ogen.
„Ik wilde nooit, tot mijn man me dwong
ook te gaan. Ik vond het een afgang. En nu
moet ik wel, omdat hij ziek is."
Over president Milosevic heeft Veselinka
geen mening. „Politiek vind ik oninteres
sant. Wat helpt het, als ik me over die man
druk maak. Het is duidelijk dat hij aan ons
geen boodschap heeft. Wij proberen alleen
maar in leven te blijven."
De 24-jarige Tijana heeft problemen van
