t
Kristin Hersh van
'soort demon verlost'
4
'Vier man passeren en pats goal'
Nr. 25: Faas Wilkes
ZATERDAG 3 JULI
A Ar
door PIET OCKS
Hij was het idool van velen in de jaren vijftig.
De bij HION als junior begonnen maar al snel
naar Xerxes (van 1937 tot 1949 en van 1962-
1964) vertrokken Faas Wilkes (13 oktober
1923; Rotterdam) stond bekend om zijn snelle
dribbels en zijn stijlvolle manier van passe
ren, waarbij de bal als het ware aan zijn voe
ten kleefde. Hij kwam na Xerxes uit voor Inter
Milaan, Torino, Valencia, VW, Levante, For-
tuna '54 en weer Xerxes. Hij speelde in totaal
38 interlands - waarin hij 35 maal scoorde -
hoewel hij als professional tussen 1949 en
1955 door de KNVB was uitgesloten voor in
terlandvoetbal. Onlangs passeerde Dennis
Bergkamp hem met 36 treffers uit 68 wedstrij
den. Slechts één smet kleeft aan zijn ruim 23-
jarige, glanzende carrière: hij werd nooit
kampioen. Of toch, één keer in 1937, in zijn
eerste en enige jaar als junior van HION, zijn
eerste club.
„Faas," zegt Bob Janse, één van zijn vele trainers uit zijn
prachtige voetballoopbaan, „was een grootheid met een ge
weldige techniek. Een mannetje of drie, vier inclusief de kee
per passeren en pats goal. Z'n klauw opsteken en weglopen."
Zowel in Wilkes' nadagen (1963) als aan het begin van zijn
carrière in 1948, het laatste seizoen voordat Faas naar Italië
vertrok, was Bob Janse trainer van Xerxes. „Wij eindigden als
tweede, maar we zouden landskampioen zijn geworden als
Faas geen dubbele liesbreuk had opgelopen. We waren hem
de rest van het seizoen kwijt."
In zijn boek 50 Kasteeljaren schrijft Sparta's oud-eerste elftal
speler en voormalig chiefscout Hans Sonneveld: „Onuitwis
baar staat in mijn herinnering een wedstrijd net na de oorlog
tussen een Nederlands bondselftal en een Engels militair elf
tal in het Feyenoord-stadion. Eén speler kan ik me nog hele
maal voor de geest halen: Faas Wilkes, die ik tot dat moment
helemaal niet kende. Hij pikte de bal op bij de middenlijn en
vervolgens zag ik iets, dat later het handelsmerk van hem is
geworden. Heel kort kappend passeerde hij de ene tegen
stander na de andere op een manier, die ik tot dan toe nog
nauwelijks van een voetballer had gezien."
In die periode had Faas Wilkes, die op 14 april 1941 op 17-ja-
rige leeftijd debuteerde bij Xerxes in een wedstrijd tegen CW
(6-0), al zijn eerste interlands afgewerkt. In Nederland was
het woord amateurisme nog heilig, maar Wilkes legde zijn
oor te luister bij profspelers uit het buitenland, met wie hij op
10 mei 1947 in Glasgow met een Europees elftal uitkwam te
gen een selectie van Groot Brittannië. Het continentale elftal
met sterspelers als Parola, Gren en Nordahl verloor met 6-1,
maar Faas voelde zich in dat internationale gezelschap op
zijn gemak. Hij hoorde hoeveel in professionele voetballan
den als Italië en Frankrijk werd verdiend en wat de mogelijk
heden waren. Weliswaar had Karei Lotsy, voorzitter van de
Topsporters
deze eeuw
Honderd jaar sport, hon
jaar prestaties van form
Tijd voor het maken vaivt
verbiddelijke ranglijst. W
de beste Nederlandse topsj
van deze eeuw?
Gedurende het hele jaar\
elke week op deze plaat
sportfiguur geportretteei
van de redactie een plaat
gekregen in de top 51
Faas Wilkes (rechts) brengt de Belgische achterhoede in paniek vlak voordat het zesde doelpunt wordt gescoord in een interland Holland -
Oranje.
KNVB, hem regelmatig gewezen op de slechte kanten van het
profvoetbal, maar tot meer dan een mysterieuze glimlach liet
Faas zich dan niet verleiden.
Xerxes, zo heeft Faas Wilkes toegegeven in het prachtige boek
van de Amsterdamse journalist Jan Liber Het voetballeven
van Faas Wilkes toegegeven, deed in de jaren veertig wel eens
'iets' voor de spelers en Faas vond dat in 1948 al heel ge
woon. „Alle clubs deden wat, vooral in het zuiden. Daar
hoorde je de wildste verhalen. Als het maar niet in de boeken
kwam. Al die amateurbepalingen waren belachelijk. Als de
club je een baantje gaf, dan mocht het. Een sigarenwinkel of
een kroeg mocht de club je geven, maar je mocht niet een
paar tientjes in de week aanpakken. Ja, na afloop van de wed
strijd borrelen en een diner met je vrouw of je meisje erbij
voor rekening van de club. Dat was doodgewoon. Maar als je
zei: ik ga naar huis, waar mijn vrouw met een prakkie wacht,
geef mij nou dat tientje dat ik anders ook opmaak, dan
mocht het niet. Wat een wereld! Vroeg of laat moest daar ver
andering in komen, want ons amateurisme was door en door
ziek."
In de zomer van 1949 koos Faas Wilkes voor een profcontract
bij Inter Milaan. Halverwege 1952 ging hij voor één seizoen
naar Torino, waarna nog drie succesvolle jaren bij het Spaan
se Valencia volgden. Het laatste seizoen 1955-'56 was niet
zijn beste. Het was het glansjaar van Real Madrid, waarin een
begin werd gemaakt met de grote triomftocht door Europa.
Vijfmaal achtereen werd de Europa Cup gewonnen.
Faas' vorm liep terug als gevolg van hinderlijke blessures. Hij
wilde terug naar Nederland en inmiddels waren de aanbie
dingen binnengestroomd. Denis Neville, een jaar eerder aan
gesteld als trainer van Sparta, was persoonlijk naar Valencia
gekomen om met hem te praten. Sparta was bezig een kam
pioenselftal op te bouwen, al zou het nog drie jaar duren eer
het zover was. In het nieuwe seizoen 1956-'57 werd de eredi
visie gevormd en daarin wilde Sparta goed voor de dag ko
men. Sparta had een elftal met een pracht mentaliteit op En
gelse leest geschoeid. Neville wilde dat team aanvullen met
een technische speler en was daarom bij Wilkes uitgekomen.
Faas voelde er alles voor, omdat hij het liefst naar zijn oude
vriendenkring in Rotterdam terug wilde en omdat zijn vrouw
Mona nog altijd het plan had om daar een damesmodezaak
te beginnen. Neville had hem een voorstel gedaan, maar Faas
hapte niet onmiddellijk toe, vooral omdat hij oojc nog aan
biedingen had van Alkmaar, NOAD, Blauw Wit en Ajax. Een
groots afscheid bij Valencia viel hem ten deel, waarbij hij tot
erelid van de club werd benoemd.
Met Sparta zou de zaak wel voor elkaar komen. Hij speelde
als gast mee in een wedstrijd tegen een Brits legerteam. Spar
ta won met 5-3, mede dankzij drie doelpunten van Faas.
Maar Sparta vond de transfersom van ongeveer een ton ken
nelijk aan de hoge kant, waardoor een contract uitbleef. Hij
ging naar Alkmaar, maar ook dat werd niets.
Plotseling kreeg hij een telefoontje van zijn vriend Jas van
den Brink, een grote Rotterdamse fruithandelaar. Hij had ge
hoord dat VW interesse had. Met die club kwam hij snel tot
een akkoord. Blessureleed overviel hem evenwel, waardoor
hij pas in januari 1957 weer aan spelen toekwam.
Twee seizoenen verbleef hij in Venlo, waarna hij bij toeval
weer - voor een jaar - in Spanje terecht kwam bij de tweede
divisieclub Levante, de stadgenoot van Valencia, waarvoor
ook Johan Cruijff vele jaren later in zijn nadagen nog uit
kwam. Piet van der Kuil, rechtsbuiten van Ajax en het Neder
lands elftal, had Faas in de arm genomen, omdat hij dolgraag
naar een Spaanse club wilde. Met de auto reden ze naar
Spanje, waar belangstelling bestond voor Van der Kuil. Om
dat Ajax de transfersom hoog opschroefde, kwam er van een
overgang niets terecht.
Toen de twee in een restaurant in Valencia zaten, werd Wil
kes opgemerkt door de voorzitter van Levante. Faas, al bijna
35 jaar, had wel oren naar nog een jaartje Spanje en hij kocht
zich vrij bij WV. Na een seizoen moest hij terug naar Neder
land. De Spaanse bond had voor zijn verbintenis met Levante
een uitzondering moeten maken, omdat buitenlanders niet
in de tweede divisie mochten uitkomen. Levante had een jaar
respijt gekregen vanwege de naam Wilkes, maar moest dan
wel in een jaar promoveren naar de eerste divisie. De promo
tie werd op een haar na gemist. Typerend voor Faas Wilkes,
die nooit in zijn loopbaan kampioen is geworden.
Nadat hij definitief een streep onder zijn Spaanse avonturen
had gezet, keerde hij terug in Nederland, waar hij nog drie
jaar lang bij het sterrenelftal van Fortuna '54 en in het Neder
lands elftal actief was. Op 26 mei 1964 nam hij als 40-jarige in
de uitwedstrijd tegen Roda JC afscheid van Xerxes, -dat juist
was teruggekeerd in de tweede divisie van het betaalde voet
bal.
„Toch opvallend", noemt Bob Janse het, „dat Xerxes met
Faas Wilkes nooit is gepromoveerd of kampioen is geworden.
Pas na zijn afscheid pakten we de stijgende lijn op en promo
veerden we naar de eerste en vervolgens naar de eredivisie.
Faas was geen teamspeler, alles was op hem afgestemd. Het
hele elftal speelde in dienst van hem en dat was logisch. F.aas
was een hele grote en zeer populair!"
25. Faas Wilkes
26. Betiene Vrieseko
27. Floris fan Bovela
28. Nelli Cooman
29. Ron Zwerver
30. Gerrit Schulte
31. Marianne Timme
32. Jan Timman
33. Beb Bakhuys
34. Zus Braun
35. Leontien van Moe
36. Willem van Hanej
37. Tinus Osendarp
38. Ties Kruize
39. Jan Raas
40. Rik Smits
41. Piet Roozenburg
42. Kees Verkerk
43. Piet van de Pol
44. Ellen van Langen
45. Gianni Romme
46. Marcel Wouda
47. Bok de Korver
48. Rein de Waal
49. Bep van Klaveren
50. fust Göbel
Nieuw album en concert voormalige Throwing Muses-zangeres
De Amerikaanse Kristin Hersh
was tien jaar lang het gezicht
van de vooral in ons land erg
populaire rockgroep Throwing
Muses. Sinds een jaar of drie
maakt de zangeres met het-
eigenzinnige stemgeluid en de
mysterieuze liedjes platen en
treedt ze op onder haar eigen
naam. Deze week verschijnt
haar vierde solo-album 'Sky
Motel'. Maandag 12 juli
aanstaande speelt Hersh in de
Melkweg Max te Amsterdam.
Natuurlijk mag Kristin Hersh ge
fotografeerd worden. Maar dan
wel met jongste zoon Wyatt
slapend op schoot. Echtgenoot Billy is even
met het andere kind, Ryder, naar de tand
arts. De tweejarige Wyatt is net in slaap ge
vallen. Moeder - beroep: rockmuzikante -
poseert en beantwoordt vragen terwijl ze de
peuter tegen haar borst gedrukt houdt. Kris
tin Hersh ten voeten uit.
Ze heeft een tamelijk stabiele aanhang in
steden als New York, San Francisco, Boston
en Seattle, vertelt ze. Veel trouwe fans in
Groot- Brittannië, Nederland, België, Frank
rijk en Duitsland. En die toevallige nummer
één-hit in IJsland was mooi meegenomen.
Ze leeft ervan met haar gezin, maar een vet
pot is het niet. Toch houdt ze al sinds 1986
als rockmuzikante het hoofd boven water.
Eerst tien jaar lang met haar groep Throwing
Müses. Sinds 1997 maakt ze platen onder
haar eigen naam - wat overigens niet zo bijs
ter veel verschil maakt.
Haar handelsmerk: cryptische liedjes die
voor tal van interpretaties vatbaar zijn en het
.ene moment met een poezelige meisjesstem
gezongen worden, die dan plotseling om
slaat in het manische gekrijs van een furie.
Een stem als een gekarteld fileermes, als vin
gernagels die over een schoolbord krassen.
Ze is zich van die vocale kwaliteit bewust,
zegt ze, terwijl ze zachtjes het hoofdje van
Wyatt wiegt, maar als ze aan het zingen is
dan denkt ze daar geen moment over na.
„Als ik zoiets op commando zou moeten
doen, dan kreeg ik geen noot meer door mijn
strot."
Het leverde Kristin in ieder geval een trou
we aanhang op, die gefascineerd was door
het verhaal van de zangeres dat ze haar
songs niet doelbewust schreef, maar als een
soort medium uit de lucht zei te plukken. De
songs waren er al en wachtten alleen nog
maar op haar om gezongen te kunnen wor
den.
Wat dat betreft is haar nieuwe album Sk}>
Motel een breuk met het verleden. „De reden
was dat de liedjes op een gegeven moment
gewoon niet meer op de gebruikelijke ma
nier kwamen. Het repertoire van mijn vorige
solo-album, Strange Angels uit 1998, stamde
nog uit de Throwing Muses-periode. Op dat
moment was het over met de liedjes die van
alle kanten op mij af leken te komen. Eigen
lijk was dat ook wel een heel goed gevoel. Ik
was als het ware toch van een soort demon
verlost." Ter overbrugging nam Kristin een
album met traditionele volksliedjes op, Mur
der. Misery and then Goodnight, die alleen
per postorder te bestellen is. Maar toen werd
het toch weer echt tijd voor een plaat met
nieuw werk.
„Op een gegeven moment moest er na
tuurlijk wat gebeuren. Toen ben ik voor mij
zelf wat gaan zitten gitaar spelen en zo ont
stond het ene regeltje na het andere." Dat
het uiteindelijke resultaat niet wezenlijk an
ders is dan haar eerdere werk wil de Ameri
kaanse meteen toegeven. „Misschien heb ik
mij in het verleden wel een beetje voor de
gek gehouden als ik zei dat mijn liedjes van
elders kwamen en had ik het spel tussen het
bewuste en onbewuste nog niet zo goed
door. Het heeft natuurlijk altijd wel in mijzelf
gezeten..."
Sky Motel klinkt weer behoorlijk 'rock'. Als
een groeps-album. En aangezien Kristin
straks ook weer met een band op tournee
gaat waarin nota bene ex-Muses drummer
Dave Narcizio, mag je je afvragen wat het
verschil met Throwing Muses is. Weinig dus,
zoals de op haar tweeëndertigste nog immer
opvallen meisjesachtig ogende Hersh on
middellijk toegeeft. De huidige formule als
solo-artieste met ingehuurde begeleiders
voor de tournee is alleen aanmerkelijk goed
koper. En er moeten vier monden gevoed
worden in huize Hersh.
Een gelijksoortige verklaring is er voor het
diverse en versnipperde karakter van haar
nieuwe plaat. De directeur van haar platen
maatschappij kwam langs om te vragen hoe
het er mee stond. Enthousiast begon Kristin
te vertellen over zes verschillende albums
waar ze tegelijk aan sleutelde: haar instru
mentale project waarvoor een paar songs af
waren, een serie akoestische songs waar ze
aan begonnen was, een paar dingen met
haar man Billy en wat liedjes in de vertrouw
de Throwing Muses-stijl.
'Maar ik wil gewoon een Kristin Hersh-
plaat en ik wil hem snel. Dus hark al die lied
jes die je hebt maar bij elkaar,' reageerde de
platenbaas. Dat werd Sky Motel, een titel
waar overigens niets mysterieus achter ge
zocht moet worden. „Het is gewoon een be
staand motel in New Mexico dat zo heet. Op
het bord langs de weg staat de naam met een
pijl die de lucht in wijst. En iedereen kijkt
dan omhoog. Alsof daar wat bijzonders te
zien is. Maar er is niets...
Ja ik vind het prachtig als mensen mijn
teksten op allerlei verschillende manieren
interpreteren. Hoe meer eigen verhalen er in
gelegd worden, hoe meer ik van mijn songs
leer", zegt Hersh. „Ze worden als een spie
gel, een beeldscherm waarop ik mijzelf tel
kens in een andere gedaante zie. Telkens
ontdek ik andere dingen en daardoor kan ik
sommige van die oudere liedjes ook blijven
zingen. Anders was ik ze allang spuugzat ge
weest."
Haar echtgenoot en manager Billy komt bin
nen met zoon Ryder. Terug van de tandarts.
De wang van het jochie is nog dik; half ver
doofd ploft hij in een fauteuil en verstopt
zich achter een stripboek. „Ik neem mijn ge
zin mee als ik voor interviews naar Europa
kom", zegt de zangeres. „Mijn man is mijn
manager en ik kan de kinderen toch niet zo
maar achter laten? Ik geef toe dat het vaak
chaotisch is voor hen, maar een leven waarin
vader en moeder altijd pas om zes uur 's
avonds thuis zijn en verder alleen maar
haast hebben is toch ook niet ideaal? Het
gaat eigenlijk heel goed zo..."
PETER BRUYN
Kristin Hersh met zoon Wyatt: „Ik neem mijn gezin mee als ik voor interviews naar Europf
Mijn man is mijn manager en ik kan de kinderen toch niet zomaar achter laten?"
FOTO LEX V7V|
