Kunst
'Afscheid gulden op hoogtepunt'
Uitbundig concert Striking Strings
Expositie met eeuw
uinst in Noordwijk
Poëzie poot uitgedraaid
■i
Kandidaten voor de Zilveren Veer
\VVeren^
2?1TERPAG 3 JULI 1999mo
n rijsdam. 071-5356444, plv chef annet van aarsen 071-5356443
Kunstacademie wil af van directeur
aaastricht Directeur M. Brouwer van de Jan van Eyck Acade-
nie in Maastricht is op non-actief gesteld. Dat heeft adjunct-di-
ecteur L. Schumacher bevestigd. Volgens het bestuur zou
trouwer, die pas anderhalfjaar in dienst is, niet goed functio-
leren. „Het loopt niet", zegt Schumacher. Hij bevestigt dat er
Dp korte termijn over haar werkzaamheden wordt gepraat.
Filmregisseur Dmytryk overleden
>s angeles De Amerikaanse filmregisseur Edward Dmytryk is
onderdag op 90-jarige leeftijd overleden. Dmytryk was in 1947
en van de tien figuren uit de filmindustrie die tot een jaar cel
verden veroordeeld, omdat ze weigerden vragen te beantwoor-
len van de senaatscommissie die 'on-Amerikaanse activiteiten'
mderzocht. Na zijn vrijlating kwam zijn naam op de zwarte
ijst. In 1951 noemde hij alsnog de namen van 26 collega's die
ommunistische sympathieën zouden hebben. Dat is hem in
lollywood nooit vergeven.
Schrijver Mario Puzo overleden
fw york De Amerikaanse schrijver Mario Puzo is gisteren in
ijn geboorteplaats New York op 78-jarige leeftijd overleden,
'uzo werd vooral bekend als schrijver van The Godfather, het
ater verfilmde epos over een Italiaans-Amerikaanse maffiafa-
lilie.
stichting Expozee in Noord-
jk heeft werk van dertig kun-
inaars verzameld voor een
positie, in de N.H. Kapel in
Hoofdstraat, die honderd
ir kunst in Noordwijk behan-
lt. 'Kunst in Noordwijk 1900-
00' loopt vanaf vandaag tot
met 25 juli. Alle werken,
larvan een groot deel afkom-
g van particulieren, zijn van
nstenaars die op één of an-
re manier verbonden zijn
;t de badplaats. De verzame-
g bevat hedendaags werk van
der anderen de vorig jaar
erleden beeldhouwster Char-
te van Pallandt, Maja van
l11 en Daniel Tavenier. Maar
k romantische laat-negen-
nde eeuwse schilderijen van
ïelpenvissers, vissersvrou-
n en bollenboeren zijn te
n.
let zijn beelden die het na-
rige Katwijk de naam van
stenaarskolonie bezorgden,
lar Noordwijk heeft even-
:d een rijke kunstgeschiede
nis. Ook al hebben de meeste
kunstenaars daar niet de status
bereikt van Jan Toorop of Willy
Sluiter. Ook in Noordwijk was
er veel vraag naar schilderijen
van het harde vissersleven. Dat
leverde een kunstenaar als Da
niel Noteboom een goed beleg
de boterham op. Noteboom
hoorde net als Maarten Jung-
mann, die bevriend was met Pi
casso, tot die kunstenaars die
moesten bestaan van de ver
koop van hun schilderijen.
Jungmann raakte echter meer
door zijn bizarre gedrag be
kend, dan door zijn artistieke
prestaties, die door kunsthisto
rici wel op waarde werden ge
schat. Later in de eeuw betrok
ken Charlotte van Pallandt en
Maja van Hall hun ateliers in
Noordwijk en gaven op die ma
nier het dorp een nieuwe artis
tieke impuls.
Expozee in de N.H. Kapel,
Hoofdstraat 96. Openingstij
den: dagelijks van 14.00 tot
17.00 uur, maandag t/m/ vrij
dag ook van 19.30 tot 21.30
uur. Gratis toegang.
„Mevrouw Van Rooij, wat
een schattige foto! En ik
ben geneigd te zeggen: hij
lijkt nog steeds." Met die
woorden opende de presi
dent van de Nederland-
sche Bank, A. Wellink, gis
termiddag in het Konink
lijk Penningkabinet in Lei
den de tentoonstelling
'Het is gebeurd met de gul
den'. Hij richtte zich tot de
in de zaal aanwezige Am
sterdamse, die nu de pos
ter voor de expositie van
het Koninklijk Penningka
binet siert. Zij poseerde
voor de foto in september
1945.
caroline van overbeeke
Fietje de Marie - inmiddels Van
Rooij -, destijds 23 nu 77 jaar,
ging vlak na de oorlog op de fo
to voor de Nederlansche Bank
met een arm vol bankbiljetten
van 25 gulden. Ze werkte bij de
bank in de periode van geldsa-
nering en hielp vele kilo's bank
biljetten vernietigen. In totaal
werd toen zo'n 5 miljard aan
Nederlandse waardepapieren
uit de omloop gehaald.
Het Koninklijk Penningkabi
net laat op zijn tentoonstelling
zien wat er de afgelopen hon
derd jaar met de gulden ge
beurde in het dagelijks leven. In
totaal exposeert het Penningka
binet tot 13 februari volgend
jaar in zijn 'schatkamer' 979
verschillende munten en 79
bankbiljetten uit de periode van
1252 tot vandaag de dag. „We
moeten afscheid van de gulden
nemen op haar hoogtepunt",
sprak Wellink. Kunnen wij nu
ons winkelwagentje nog vrijma
ken met een gulden, in 2002 is
dat met de introductie van de
Euro definitief voorbij.
De bijzondere gast op de
opening, mevrouw Van Rooij-
De Marie, zag deze week tot
R I K 5 M U S E U M
Fietje van Rooij bij haar foto in het Koninklijk Penningkabinet: „Zó, dacht ik, dat is een bekend gezicht. Lang geleden!" foto henk bouwman
haar grote verbazing haar foto
in de krant, bij een verhaal over
de expositie over de geschiede
nis van de gulden in Leiden.
„Zó, dacht ik, dat is een bekend
gezicht. Lang geleden!" Ze pak
te de telefoon en belde met het
Penningkabinet in de hoop
meer te kunnen achterhalen
over de herkomst van de foto.
„Toen ik vertelde wie ik was,
dacht ik dat er aan de andere
kant van de lijn een bom ont
plofte", vertelt ze. „Ze waren al
naar mij op zoek geweest, maar
konden me niet traceren."
Mevrouw Van Rooij had
nooit kunnen bedenken dat de
foto 44 jaar later opnieuw zou
opduiken. „Ik werkte van 1945
tot 1946 op de afdeling Bankbil
jetten. Het geld kwam binnen,
er werd een gat in gemaakt, het
werd gestempeld en vervolgens
vernietigd. Er werkten toen bij
na geen vrouwen bij de Neder-
landsche Bank. Het was er duf
en stoffig. Toch heb ik wel gela
chen. Ik heb zelfs een keer on
opzettelijk het alarm laten af
gaan. Er zat een klein knopje bij
het bureau dat me mateloos in
trigeerde. Ik drukte erop, en er
gebeurde niets. Dacht ik. Tot
dat ineens de deuren openvlo
gen en bodes kwamen binnen
stormen. Ze gilden: „Het alarm
is afgegaan: élle kluizen dicht!"
De huidige baas van de Ne-
derlandsche Bank, Wellink, leek
het wel een goed idee de foto
van 'het onschuldig kijkende
meisje in dat gebreide truitje' te
gebruiken voor personeelsad
vertenties. Ook mevrouw van
Rooij heeft goede herinnerin
gen aan het vereeuwigde mo
ment „Het was een heerlijk ge
voel, met al die miljoenen in
mijn armen! Nee, rijk ben ik
niet geworden. Ik wacht nog
steeds op de jackpot."
Bijzonder geeltje
leiden caroline van overbeeke
Een 'voorlopig' geeltje uit
1814, geheel met de hand in
gevuld en ondertekend, en
eenzijdig gedrukt met een
sierrand van muziekschrift.
Dit bijzondere bankbiljet, de
eerste in zijn soort, is in het
bezit van het Koninklijk Pen
ningkabinet in Leiden. Dit
topstuk en vele andere kost
bare bankbiljetten, gouden
en zilveren munten zijn te
zien op de tentoonstelling
'Het is gebeurd met de gul
den' die tot en met 13 febru
ari volgend jaar te bezichti
gen is.
De Nederlandsche Bank,
de centrale bank van Neder
land, is op 1 april 1814 opge
richt door koning Willem I.
De Haarlemse drukker Johan
Enschede Zonen kreeg de
opdracht bankbiljetten te
drukken die vervolgens met
de hand moesten worden in
gevuld. Dit eerste papiergeld
werd uitgeven in series van
25, 40, 60, 80, 100, 200, 300,
500 en 1000 gulden en staat
bekend onder de naam
'voorlopige soort'. De eerste
briefjes werden door de di
recteuren ondertekend op 5
april 1814. De biljetten van
de 'voorlopige soort' werden
in 1825 uit de omloop geno
men.
Er zijn nog slechts twee
van deze allereerste bankbil
jetten over, beide gedateerd
op 5 april 1814. Het ene is
een biljet van 1000 gulden en
is in het bezit van De Neder
landsche Bank, het andere
had een waarde van 25 gul
den en behoort tot de verza
meling van Het Koninklijk
Penningkabinet.
De Leidse hoogleraar P.
van der Chijs, beheerder van
het Akademisch Penningka
binet van de Leidse universi
teit, had 150 jaar geleden een
vooruitziende blik. Hij vond
dat een penningkabinet be
halve munten ook bankbil
jetten diende te verzamelen.
Het geeltje behoorde tot zijn
collectie en hij stuurde het in
1849 op naar de Nederland
sche Bank met het verzoek
om het na ongeldigverkla-
ring weer terug te sturen. De
bank retourneerde het inder
daad met het stempel 'Ver
nietigd' erop. Het geeltje
werd aan het eind van de
19de eeuw overgebracht
naar het Koninklijk Penning
kabinet.
p Schone
Schijn
ergens tiert de leugefi zo welig
s op begraafplaatsen. Wie on-
ir de kluiten ligt, is per defini-
lief geweest. Kijk maar naar
inscripties op de zerken, in-
die door wind en zand
d jpgzaam worden weggeslepen.
mpg nimmer heb ik een priester
blik ten hemel zien heffen
horen zeggen: „Daar lig je
,n In, klerelijer. Je hebt de hele
lel belogen en bedrogen,
n aar nu is het uit. Iedereen is
zojj dat-ie van je af is."
bedpg nimmer heb ik nabestaan-
tn brandnetels op een kist
,m(jïn gooien. Nog nimmer heb
r - hen horen zeggen: „Eindelijk,
p die rotzak zijn we af.Het
altijd huilen, snuffen en droe
fheid oefenen.
feemd, want rotzakken krepe-
n net zo goed als heiligen en
3e gek heeft zijn gebrek. Maar
5 slechts aan een graf zeggen,
dat mag niet. Dat is niet
nme il faut. Dat heet bescha-
g, een mooi synoniem voor
iigenachtigheid'.
ït Leidse kunstenaarsduo Al-
|t Lakke en Onno Schilstra,
jererend onder de naam
Dorheen De Fundatie', wilde
J Vlaamse schrijver Felix Tim-
èrmans ter gelegenheid van
n zoveelste geboorte- of sterf-
e ig in het Vlaamse stadje Lier
en met een parade in militair
[stuum, een beetje enge para-
j. Dit onder het motto: de
larheid tot voorbij het graf.
d'lnmermans' werk werd ooit
■or de fascisten de hemel in
prezen. Zijn schrijfarm was
jen het eind van zijn leven
jnkerbruin.
b gedurfd idee van Lakke en
hilstra. Maar ach, waarom
jk niet. Doden kunnen hun
tieïtool niet trekken. Belediging
et lof, het zal hen worst zijn.
Ijn^ezen we dood, dan vriezen
jdood.
aar de familieleden van Tim
ermans staken een stokje
e,or het plan van onze plaatse-
Ie artistieke Siamese twee-
ig. Er volgde een proces. En
kunstenaars wonnen,
jn werd een symbolische
hadevergoeding toegekend
n één gulden in plaats van de
irhonderdduizend die ze
pden geëist.
De gemeente Lier reageerde la
cherig op de uitspraak van de
rechter. Tja, voor één gulden ga
je niet staan grienen. Het dom
me is dat die ambtenaar niet
echt door had dat heel het ge
doe met dat proces deel uit
maakt van het kunstwerk dat
Lakke en Schilstra hebben be
dacht.
Ik heb dan ook eigenlijk alleen
maar sympathie voor het plan
van deze twee kunstenaars. Nu
ze het proces een beetje verlo
ren en een beetje gewonnen
hebben, zou ik hen willen aan
raden naar een Nederlandse
schrijver uit te gaan zien. Dat
moet toch niet zo moeilijk zijn.
Lees de prachtige werken van
wijlen Adriaan Venema er maar
op na.
Maar één ding vind ik een beet
je flauw. Ik begrijp dat ze erg
droevig zijn dat ze die vierhon
derdduizend gulden niet heb
ben gekregen, maar dat ze
daarom dan meteen de Stich
ting Tegenbeeld, waaraan ze
een kantoortje hebben ver
huurd, een oor willen aannaai
en door ineens servicekosten in
rekening te brengen voor dat
wrakkige optrekje, is toch wel
erg kleintjes. Natuurlijk, kun
stenaars kunnen ook niet van
de lucht leven en de verf wordt
duur betaald, maar dit is de
verkeerde methode. Dit riekt
naar winstbejag. Dit is de me
thode van de zwartklusser die
door de belasting is gesnapt en
daarom zijn buurman maar een
poot uitdraait. Schilstra en Lak-
LEIDEN - Was het geld op, was
het laat ingetreden meelij, was
het de harde dictatuur van bu
reau bomenbeheer, was het de
zachte hand van de boomchi
rurg, de hand die troost na het
snoeien, was het een decreet van
de hogepriesteres der struikach-
tigen, zij die ze hoort praten?
Wat het ook was, hoe het ook
zij, nu is hij zo: 'Ecce arbor'. Daar
staat hij, hij kan niet anders.
Zelfs niet ruisen. En dat komt
door extern (dat betekent dat de
gemeente zulke gekken zelf niet
in dienst heeft) adviesbureau
Boomtotaalzorg, (all in pakket
voor maar 299,95, van wortel
massage tot bladmanicure.)
Onderzoek wees uit dat de con
ditie van de populier op de par
keerplaats aan de Marnixstraat
slecht is en de takken eruit kun
nen waaien. Kappen! Of nee,
toch maar niet. Als je alleen de
takken eraf haalt is het gevaarlij
ke gezwiep geweken en iemand
van wijkbeheer vond zo'n geam
puteerd boompje toch wel iets
geinigs hebben. „Kunnen we
daar niets mee?" Natuurlijk kun
nen ze daar iets mee. Ze laten er
een kunstenaar op los. Want
kunstenaars kunnen alles en
eten weinig. Eentje die niet te
duur is, dan krijgen ze er bij
Wijkbeheer ook nooit spijt van.
Ze zijn nu driftig op zoek naar zo
iemand.
Nog goedkopere suggesties,
want gratis: versier de stam met
vlaggetjes, ballonnetjes en ser
pentine (popart), plak takken
bossen op de bast (postmodern),
laat hem stiekem toch door de
kunstenaar omhakken (perfor
mance art, conceptuele kunst).
foto hielco kuipers
ke hebben gedreigd de Stich
ting Tegenbeeld op straat te
flikkeren als er niet wordt be
taald. Tja, dat zijn nare dingen.
Straks moet Ben Walenkamp
van de Stichting Tegenbeeld
zijn pijp verkopen. En dan zijn
we onze eigen Harry Mulisch-
zonder-oeuvre kwijt. Dat zou
toch doodzonde zijn.
Daarom: gezwind naar België
en in hoger beroep, heren! Wie
weet, komt het grote geld dan
toch eindelijk naar jullie toe.
Ethische principes, weg ermee!
Laat ze maar lullen als je straks
dood bent. Het gaat in het le
ven om de duit en de fluit. Tot
in de eeuwen der eeuwen.
cees van hoore
muziek
recensie lidy van der spek
Striking Strings door het Leids Strijkorkest
o.l.v. Lex Veelo, m.m.v. Tinka Regter, vi
ool Gehoord 2/7, Lokhorstkerk, Leiden.
De Lokhorst zit vol vrienden en
bekenden van 'Striking Strings',
destijds ontstaan uit leden van
de diverse Leidse studentenor
kesten. Jaarlijks wordt een aan
tal stukken ingestudeerd uit
verschillende stijlperiodes, deze
keer van C.Ph.E. Bach tot Astor
Piazzolla. Voor zo'n 'empfind-
same' jongen als Carl Philipp
Emanuel is het clavecimbel nog
nodig, dat Theo Goedhart stijl
vol en maatvast 'hanteert'.
Het streven van Bach jr is dat
zijn muziek het hart raakt en
gevoelens oproept. Aanvanke
lijk worden er inderdaad gevoe
lens opgewekt, maar helaas niet
de juiste. In het eerste deel is
het af en toe een rotzooitje, wat
Lex Veelo met vriendelijke hand
er beheerst uitslaat. Ook de kor
te solomotiefjes van de eerste
violen in het derde deel zijn
niet om over naar huis te schrij
ven. Positieve, prettige gevoe
lens gaan pas overheersen in de
loop van het laatste deel, wan
neer er van een 'swingende
beat' sprake is bij de celli, waar
door het hele orkest meege-
stuwd wordt.
De violiste Tinka Regter
speelt zoals ze opkomt: stevig
en kordaat. In het programma
wordt al vermeld dat Regter
met verve speelt en die kwalifi
catie kan haar niet ontnomen
worden. Haar toon is vlam
mend en volumineus, het tem
po dat zij in samenspraak met
Veelo heeft gekozen ligt boven
het gemiddelde, haar dynamiek
is extravagant, vooral richting
forte, Mendelssohns vioolcon
cert in d loopt als een trein.
Veel minder opzienbarend is
Regters inlevingsvermogen. Ei
genlijk gaat dit hele concert er
te heftig aan toe. Er lijkt geen
tijd voor beschouwing, lyrische
momenten, weloverwogen ti
ming.
Prachtig wordt er gespeeld in
de 'Variaties op een thema van
Tsjaikovski' van Antony Steph.
Arensky (1861-1906). De violen
zetten het thema in, mooi
breed uitgesponnen. De celli
vervullen hier een indrukwek
kende rol. In alle variaties, maar
met name in de zesde, is het
coloriet van de grote strijkers
enorm warm en sterk. Hier
wordt sfeervol en evenwichtig
gemusiceerd.
Ook in Villa Lobos' 'Suite' ko
men de strijkers tot hun recht
in mooie golvende bewegingen
in het eerste deel en een ge
heimzinnige wat diffuse klank
kleur in het tweede deel. Met
Piazzolla, de meester van de
'Tango Nuevo' heeft Striking
Strings een divers en uitbundig
concert tot een vitaal einde we
ten te brengen. Voor herhaling
meer dan vatbaar.
Kent u personen of organisaties die zich op cultureel gebied hebben onderscheiden in de regio
Leiden (inclusief de Duin- en Bollenstreek en de Rijn- en Veenstreek), dan heeft u tot 1 augustus
de gelegenheid om hen aan te bevelen voor de cultuurprijs De Zilveren Veer. Via onderstaande
bon kunnen kandidaten schriftelijk worden voorgedragen. Uit alle ingestuurde kandidaten kiest de
jury vijf genomineerden, die in september bekend worden gemaakt. Daarna bent u opnieuw aan
zet: door middel van een genummerd stemformulier kunt u uw voorkeur uitspreken voor de win
naar. Let wel: slechts 1 inzending per persoon (voorzien van naam en adres), er wordt streng ge
controleerd.
AANMELDING
GEGEVENS VAN UW
KANDIDAAT VOOR DE
ZILVEREN VEER 1999
Omschrijf zo volledig mogelijk met welke
activiteit uw kandidaat zich onderscheidt
op cultureel gebied en welke speciale bete
kenis uw kandidaat heeft voor de regio
Rijnland.
Uw gegevens
Naam:
Naam persoon of
gezelschap:
Adres:
Postcode:
Naam contactpersoon:
Woonplaats:
Adres:
Telefoonnummer
Postcode:
Woonplaats
Stuur deze bon op naar:
Leidsch Dagblad
Zilveren Veer
Antwoordnummer 10050
2300 VB Leiden
(Een postzegel is niet nodig)
