INGEN
VOORBIJGAAN
iDe Rooie Jeugd, haringkarren en kapotte schoenen
Leiden Regio
STADSGEZICHT
ZATERDAG 3 JULI 1999
CHEF WIM WEGAAAN, 071-5356414, PLV.-CHEF HERMAN JOUSTRA, 071-535643C
'Wat doe jij voor je vak?' Ik
dacht: wat doet dat er nou toe,
maar antwoordde hem dat ik
timmerman was. 'Dan kunnen
we je goed gebruiken,' zei de
secretaris. Ik was stomver
baasd: ik bij een jeugdbewe
ging? Ik was al negentien jaar.
Maar ja hoor, ik werd ook lid.
De reden dat de beweging mij
nodig had, was dat ze een
jeugdzaal aan het bouwen wa
ren op de Herengracht. De zaal
werd gebouwd naast het Volks
gebouw, het gebouw van de
moderne arbeidersbeweging,
zoals dat heette: de besturen
van de vakbonden en de Soci
aal Democratische Arbeiders
Partij (SDAP). De jeugdzaal zou
groot genoeg worden voor 200
mensen. Met zijn drieën heb
ben Jan van Wijk, Henk Zonne
veld en mijn persoontje de zaal
gebouwd. De rijksopzichter was
de heer Staal, die ook betrokken
was bij de bouw van het Acade
misch Ziekenhuis Leiden (het
oude gebouw, red.).
Aan de bouw van de zaal hiel
den we een grote schuld over:
300 gulden op zeventig leden.
Omdat ik, nadat de zaal vol
tooid was, penningmeester van
de Leidse afdeling werd, was ik
ook nauw betrokken bij de op
lossing van dit probleem. Ik
stelde voor dat we de Stadsge
hoorzaal zouden huren en een
film zouden laten zien over het
Internationale Jeugdfeest in
Amsterdam. Het was een film
van Joris Ivens. Het was natuur
lijk wel een stomme film. Dus
nodigden we ook een vooraan
staand kaderlid van de Arbei
ders Jeugd Centrale uit als com
mentator. Ja, mensenlief, de
huur van de stadsgehoorzaal
kostte 60 gulden. Vooralsnog
staken we ons alleen maar ver
der in de schulden. We drukten
entreekaarten, die we verkoch
ten voor 36 cent per kaartje.
Daarvan ging zes cent naar de
belasting. De rest was voor ons.
We zijn met groepjes de stad in
gegaan om ze te verkopen. Ge
lukkig was het een groot succes.
Zo'n zevenhonderd kaarten
hebben we verkocht, waardoor
we 250 gulden van onze schuld
konden aflossen.
De leden van de Arbeiders
Jeugd Centrale waren onderver
deeld in drie leeftijdsgroepen:
de rode valken (leden tussen de
13 en 15 jaar), de rode wachten
(leden tussen de 16 en 21 jaar)
en de jonge socialisten (leden
boven de 21 jaar). Een belang
rijk onderdeel van de activitei
ten van de AJC en van de socia
listische jeugdbeweging in het
algemeen waren de feesten en
de kampen. Het meest indruk
wekkende feest dat ik heb mee
gemaakt, was het Internatio
naal Jeugdfeest in Wenen in
1929, waar 525 Nederlandse
jongens en meisjes heen zijn
gegaan. De vredesdemonstratie
in Wenen telde 27.000 man.
Van de Leidse afdeling namen
er drie leden deel. Ikzelf, een
andere jongen die ook in de
bouw werkte en een meisje, een
laborante. We hadden er twee
jaar voor gespaard, want de reis
kostte zestig gulden, een dub
bel weekloon.
's Zomers organiseerden wij
Tiet Geerlings werd op 6 augustus 1907
tóeboren in de Pasteurstraat. Zijn vader
jflvas tuinman in de Hortus Botanicus en
p' Werkte zes en een halve dag per week.
jMleen zondagmiddag was hij vrij. Toen
Piet oud genoeg was om te werken,
l besloeg zijn werkweek al een halve dag
k^jninder, maar de werkdagen bleven lang.
f Nadat Piet in 1926 min of meer per toeval
-J)ij de socialistische jeugdbeweging
||i)etrokken raakte, demonstreerde hij
regelmatig voor de achturige werkdag en
beter onderwijs. Na de tweede
wereldoorlog stond hij aan de wieg van
de PvdA en speelde hij een belangrijke rol
in de partij. In deze aflevering van 'De
dingen die voorbijgaan' vertelt hij over de
dertien jaar dat hij zich inzette voor de
Leidse afdeling van de Arbeiders Jeugd
Centrale: als penningmeester,
timmerman, kampleider en een keer zelfs
als schoenmaker.
Leidenaars blikken
terug op hun verleden
ie
De leden van de Leidse afdeling van de Arbeiders Jeugd Centrale (AJC) voor hun gebouw aan de Herengracht,
foto gaan zij de stad in om nieuwe leden te werven.
dikwijls kampen in de Katwijkse
duinen. Dan gingen we 's zater
dags te voet naar Katwijk en op
zondag weer terug. Iedereen
nam zijn eigen brood mee, wat
thee en wat suiker. Onze tenten
en de strozakken waar we op
sliepen mochten wij opbergen
bij het Zeehospitium, zodat we
ze niet elke keer hoefden mee
te slepen. Dat was heel uitzon
derlijk, want de gelovige Katwij-
kers moesten eigenlijk niets
hebben van ons, de rooie jeugd.
Met nijdige ogen zagen ze onze
activiteiten in de duinen aan.
Een keer ging het fout, toen we
zwaaiend met vlaggen en wim
pels optrokken naar ons vaste
stukje duin. We hadden er geen
rekening mee gehouden dat
Katwijk een Oranje-feest vierde.
Toen de Katwijkers onze rode
vlaggen zagen op hun Oranje
dag, sloeg de vlam in de pan.
De grote jongens in onze groep
vingen de klappen op die de
Katwijkers uitdeelden. Gelukkig
bereikten we redelijk heelhuids
de kampeerplek, maar toen we
op zondag thuiskwamen en
vertelden wat er gebeurd was,
werden de volwassen SDAP'ers
erg kwaad en organiseerden zij
een strafexpeditie tegen de Kat
wijkers. Op de Warmonderweg
wist de voorzitter van dë SDAP,
Mr. Van Eek, de kwade groep te
onderscheppen en te overtui
gen d^t het geen goed plan was
wraak te nemen op de Katwij
kers. Hij kon echter niet voor
komen dat de volgende dag
overal in Leiden haringkarretjes
van Katwijkse vissersvrouwen
werden omgekiept. Vanwege
diezelfde verdeeldheid kregen
de 1 mei-optochten in Leiden
ook altijd politiebegeleiding.
Wat mij raakte bij de AJC was
de saamhorigheid. Tegenwoor
dig heet dat 'solidariteit'. Toen
heette dat gewoon 'samenwer
ken'. Jongeren van werkeloze
ouders die het dubbeltje contri
butie niet konden betalen,
hoorden er gewoon bij. In 1933,
tijdens de crisis, organiseerden
we kinderkampen voor leden
van werkloze SDAP-leden. Zo'n
2700 kinderen hebben we ge
durende vijf weken in ons
kamp vermaakt. De eerste
groep die we hadden bestond
uit Friese kinderen van het plat
teland, van arme komaf. Na en
kele dagen riep de medische
dienst de kampleiders bij elkaEir
en vroeg ons of we gezien had
den hoeveel kinderen gaten in
hun schoenen hadden. Het was
hen opgevallen door de grote
hoeveelheid splinters die zij in
de laatste dagen uit kinderte
nen hadden gehaald. Dus vroe
gen ze wie van ons schoenma
ker was van zijn vak. Niemand
stak zijn hand op. Ik zei: 'Ik ben
geen schoenmaker, maar ik re
pareer thuis wel mijn eigen
schoenen.' Toen bleek er nog
zo iemand te zijn en samen met
een vakman die erbij werd ge
haald, werden we in een aparte
tent aan het werk gezet om de
schoenen van de kampkinde
ren te repareren. Aan het eind
van de week, nadat wij honder
den schoenen hadden gerepa
reerd, toonden de kinderen
trots hun schoenen aan hun
ouders, die hen kwamen opha
len. Met als gevolg dat het
woord zich verspreidde en de
ouders vein de volgende groep
hun kinderen expres de meest
kapotte schoenen aantrokken
in de hoop dat die ook gerepa
reerd zouden worden!
Een andere belangrijke doel
stelling van de Socialistische
Jeugdbeweging die mij aantrok,
was jonge arbeiders te leren
verder te kijken dan hun neus
lang is. Kinderen gingen in die
Na geposeerd te hebben voor de
FOTO PRIVÉ-ARCHIEF PIET CEERLINC'
tijd maar kort naar school,
maar bij de AJC kregen we les- I j
sen van studenten, waaronder j
de bekende econoom Jan Tin-
bergen, die ons wat meer alge-
mene kennis probeerden mee
te geven. Zo kregen we lessen j! j
over allerlei landen: over de ta-
len, de culturen, de staatsrech
telijke organisatie, de econo- 1
mie. Ik was altijd al leergierig
geweest. Tijdens schafttijd in de
bouw had ik altijd wel iets bij
me om te lezen. Ik kon dat niet;,j
met de andere bouwvakkers de lij
len, behalve met een bijzondere, [j
vriend, die metselaar was. Ge-
durende schafttijd vertelde hij
mij over de hemellichamen.
Door mijn werk voor de Jeugd- I
beweging kwam ik in contact I
met het Instituut Arbeiders
Ontwikkeling. Daardoor kreeg |i
ik de mooiste kans van mijn le-
ven. Ik mocht namelijk naar de
arbeidersavondschool, diverse H
kaderscholen en later de Troel- |J
stra-school in Beekbergen om 11
verder te leren."
ESTHER BARFOOT 0'!:
Leidsch DagbladARCHIIiVIÏiX
ANNO 1899
Maandag 3 Juli
LEIDEN - Uit het verslag van het bezoek van
het Departement Leiden der Nederlandsche
Maatschappij tot bevordering van Nijverheid
aan de Leidsche Katoen-Maatschappij: Zoo za
gen wij het katoen worden tot fijn veelkleurige
gordijnengoed, dat in Noord-Amerika als echt
Perzisch zal worden gekocht, tot groot eenkleu
rige doeken, waarmede de negerinnetjes van
Zanzibar zich zullen sieren, tot smaakvolle
sarongs, waarmede de Maleische schoonen
zich zullen tooien, tot keurige blauwtjes voor
de japonnetjes van onze Hollandsche dienst
meisjes.
m
Jacques Urlusplantsoen.
FOTO JAN SCHEERDER
ANNO 1974
Aan de timmermansschool
leerde ik om trappenmaker te
worden. Een van mijn eerste
trappen maakte ik in dat huis.
Het is een heel bijzondere trap.
Beneden in de hal liep aan
weerszijden een trap omhoog,
en die kwamen bijeen in een
bordes, om daar in de vorm van
één trap verder omhoog leid
den.
Na de ambachtsschool kon ik
direct bij een trappenmaker
aan de slag. In Leiden was in
die tijd een bekende trappen-
specialist: Van Klaveren, op de
Maredijk. De trappenmaker
waar ik terecht kwam was op de
Volmolengracht. Alle soorten
trappen kon ik bij hem maken:
rechte trappen, wenteltrappen,
trappen met een kwartslag be
neden of bovenaan. Op mijn
negentiende verdiende ik al het
volle loon. Ik was een perfectio
nist. Daardoor vonden sommi
ge timmerlieden mij veel te
traag, maar mijn werkgever
vond dat ik goed werk aflever
de.
Rond die tijd kwam ik voor het
eerst in aanraking met de socia
listische jeugdbeweging. Ik liep
een oude vriend van de tim
mermansschool tegen het lijf,
Izak Koster. Na het beëindigen
van de school waren we elkaar
uit het oog verloren. Zijn tante
en hij namen mij mee naar Am
sterdam, naar het Internatio
naal Jeugdfeest van de interna
tionale socialistische jeugdbe
weging. Wat er precies allemaal
te doen was weet ik niet meer,
maar ik herinner mij wel een
enorm tentenkamp en dat de
deelnemers een kaart kregen
om een museum te bezoeken
en een toegangskaart voor de
schouwburg. Het maakte, hoe
dan dok, indruk op me, want ik
heb het adres opgevraagd van
de Leidse afdeling van de Arbei
ders Jeugd Centrale, de Neder
landse tak van de socialistische
jeugdbeweging. Het leek me
wel wat voor mijn zusje van
twaalf.
Toen ik haar bij de afdeling
aanmeldde, zei de secretaris:
ALPHEN - De Laura
is weer begonnen.
Gisteren trokken de
fietsers door Leiden
en omgeving. De
Duinpoort in De Zilk
was een van de
pleisterplaatsen.
FOTO ARCHIEF
Woensdag 3 juli
KATWIJK - Op heterdaad werden gisteren een
12-jarig jongetje en zijn 11-jarig zusje betrapt
toen zij aan de Valkenburgseweg in Katwijk
aan den Rijn bezig waren met het leeghalen
van de kassa van een benzinestation. De echt
genote van de pomphouder kon het meisje in
de kraag grijpen. Later vond zij de jongen een
paar straten verder, die in het gras de buit, een
bedrag van 400,-, zat te tellen. Bij verhoor
door de politie bleek dat broer en zus zich aan
een vijftiental andere vergrijpen hebben schul
dig gemaakt. Een dag eerder hadden de twee
een speedboot ontvreemd, die gemeerd lag in
de Oude Rijn, ter hoogte van de Valkenburgse
weg. Met de 50 pk speedboot voeren ze naar
Leiden, waar ze het ding zwaar beschadigd
achterlieten. Al eerder had het tweetal een
greep uit de kassaladen van het pompstation
gedaan. Toen bedroeg de buit vijftig gulden.
Ook hebben zij een bedrag van zestig gulden
uit een bloemenzaak in Katwijk aan den Rijn
ontvreemd. In Rijnsburg heeft de jongen een
aantal inbraken gepleegd in berghokken van
flats. In de Katwijkse groentenveiling werden
sinaasappelen en 'n hoeveelheid sigaretten
ontvreemd. De jongen heeft nog meer vergrij
pen op zijn kerfstok: brandstichtingen, inbra
ken, vernielingenen diefstallen. Een deel van
die vergrijpen pleegde hij met zijn zusje, soms
ook met andere kinderen. Het onderzoek van
de politie duurt nog voort.
DORTMUND - De Duitse boulevard-pers heeft
zich gretig op de Oranjeformatie die aan het
wereldkampioenschap in Duitsland meedoet,
gestort. Johan Cruijff en zijn makkers schijnen
aan de vooravond van de grote slag tegen Bra
zilië niets anders aan het hoofd te hebben dan
vrouwen en drank. Dat staat te minste te lezen
in 'Bild', een vermaard sensatieblad. Ook de
Duitse televisie stelt alles in het werk om de
Oranje-spelers zo slecht mogelijk af te schilde
ren. Minuten lang ziet de aandachtige toe
schouwer Cruijff fout op fout stapelen. De kou
de oorlog is in alle hevigheid losgebarsten. Mi-
chels laat het allemaal gelaten over zich heen
gaan. ,,We laten ons niet uit onze concentratie
halen. Brazilië weerstaan, daar gaat het om".
de lagere school ging ik
de timmermansschool aan
e Pieterskerkgracht. Dat bete-
ende dat ik 's avonds naar
ging van kwart voor zes
ot tien uur en op zaterdag van
vee tot vier. Overdag en op za-
erdagochtend werkte ik in de
1 ouw. Ik werkte weliswaar niet
p zondag, zoals mijn vader
moeten doen, maar vrij be
kende in die tijd niet wat het
andaag betekent. Vrij beteken-
e huiswerk maken en helpen
het huishouden,
ijdens mijn jaren in de bouw
heb ik onder andere meege-
bouwd aan Oranjepark 1. Een
prachtig huis, bestemd voor de
familie Paardekoper, een be
kende familie uit Oegstgeest.
Het huis had een schitterende
voordeur en heeft die nog
steeds. Vorig jaar ben ik nog
eens wezen kijken. Het is een
dubbele deur van teakhout.
Zo'n deur waarbij je het boven
ste en het onderste gedeelte on
afhankelijk van elkaar kunt
openen. Dat was het nieuwste
in die tijd. Bovendien was teak
hout een erg dure houtsoort.
ndapjet Geerlings: „Wat mij raakte bij de Arbeiders Jeugd Centrale was de
rijnSaamhorigheid. Tegenwoordig heet dat solidariteit, toen heette dat ge-
~"%oi
gewoon 'samenwerken'.
FOTO HIELCO KUIPERS
