Hibiscus-Q 95
Mesten, maaien
en dan vakantie
Rijp en Groen
Tuin in de lommer
'Vlinder vliegt als een gek terug'
1
VRIJDAG 2 JULI 1999
—IJ DA'
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-51
WÊÊmÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊmm
HET ADRES VOOR AL UW TUINPLANTEN
■mÊÊÊÈÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊmÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÈÊÊÊÊÊÊÊÊMm
CRYPTOGRAM
horizontaal:
1. Er hoort een goede zwemmer
in zijn schoepen! (8); 5. Vochtig
hout controleren (8); 6. Ten
slotte bijt men hierbij op een
houtje (4); 8. Er hoort een auto
in deze vesting (4): 10. Op de
dansvloer valt drank niet in de
smaak (5): 12. Geplooide hals
kraag om de grond los te ma
ken (5).
verticaal:
1Een verkeerde kinderziekte is
een tegenvaller (6); 2. Drink-
mond (6); 3. Onderwijs in de Fi
le? (5); 4. Vertegenwoordiger in
een wagentje (5); 7. Een zeme
laar zal niet in het leger komen
(5); 9. Raak buitenkansje (4); 11.
Uitblinkende kaart (3).
OPLOSSING VAN DONDER
DAG:
Horizontaal: 1. Navrant; 8. gua
no; 10. kaai; 12. iglo; 14. si; 15.
sim; 16. au; 17. rot; 19. ons; 21.
esp; 22. oke; 23. hak; 25. ara; 26.
do; 27. aas; 28. ai; 30. atol; 32.
torn; 34. boter; 36. citeren.
Verticaal: 2. Aga; 3. vuist; 4. ra;
5. animo; 6. nog; 7. aks; 9. nou;
11. airshot; 13. laskaar; 18. opa;
20. nor; 24. kalot; 25. aster; 26.
dar; 29. ink; 31. obi; 33. ore; 35.
te.
HEINZ
Ook de keizersmantelvlinder is op de rode lijst terecht gekomen.
FOTO GPD/HERMAN BERKHOUT
Tabaksplant met genen
Het Health Sciences Centre in London, Ontario (Canada) gaaÖO NI
tabaksplanten kweken waarin genen zitten die het eiwit Intei
leukine-10 gaan produceren. Deze stof werkt als een soort as
rine en zit van nature al in het menselijk lichaam. Aanvulling
zou helpen tegen ontregelde darmen, darmontstekingen en
aandoeningen als de ziekte van Chrohn. Volgens centrum-di
recteur dr. Anthony Jevkinar gaat het om een uniek experim<
met een veldtest van planten die menselijke genen bevatten.
Wetenschappers hopen op een doorbraak in het produceren
van beter betaalbare medicijnen. Van Interleukine wordt ge
zegd dat het een effectieve behandeling biedt, maar dat het v
te duur is om uitgebreid te kunnen toepassen. Door planten
met de juiste genen het werk te laten doen, kan het veel goec
koper.
D5 Tl
Engelse tuin
Zeventien soorten inmiddels uitgestor\>en
Planten hebben daglicht nodig
om in leven te blijven. Alleen
als er voldoen de daglicht is
kunnen ze uit het koolzuur in
de lucht de voedingsstoffen
maken die ze nodig hebben.
Maar daglicht is nog iets anders
dan zonlicht. Daglicht is er ook,
zij het in mindere mate in de
schaduw en zeker in halfscha
duw. In de praktijk blijken veel
meer planten
dan we veron
derstellen het
wonderwel te
doen in de scha
duw. Ik ken tui
nen in de lom
mer die er veel
romantischer,
veel mooier uit
zien dan de zon
overgoten tui
nen. Immers
bomen geven
een heel apart
aspect aan de
tuin en vergro
ten deze visueel
omdat ze als het
ware een ver
binding vormen
met de hemel.
Daarom nu eens
een stukje over
schaduwtuinen.
Maar eerst eens
wat we schaduw
noemen in de tuin. De aller-
makkelijkste formulering luidt:
een stukje grond waar tussen 11
en 16 uur geen zon komt. Iets
gecompliceerder klinkt een
stukje grond waar midzomer
niet langer dan drie uur zon
komt. Schijnt ze langer dan
spreken we van halfschaduw en
schijnt de zon op datzelfde
stukje grond meer dan zeven
uur per etmaal dan hebben we
het over zonnig. Zo is alles keu
rig in een formule gepast.
Maar nu de praktijk: we hebben
een tuin met weinig zon maar
willen toch een leuke aanleg.
Niet alleen maar varens natuur
lijk, maar met gevarieerde be
planting. Eerst eens welke vorm
we prefereren voor de tuin. De
steeds meer opgang makende
formele tuin doet het "Wonder
wel in de schaduw. Immers
buxus en taxushaagjes gedijen
zelfs in diepe schaduw. Als we
de vakken die ze omzomen dan
ook nog vullen met grondbe-
dekkers of planten die scha-
duwbestendig zijn is er geen
enkel probleem meer. Immers
de verharde paden hebben
geen zon nodig.
De Japanse tuin waarover ik al
eens geschreven heb zal het ze
ker ook doen in de halfscha
duw, zij het dat het water dat
bij dit soort aanleg hoort, wel
voldoende zon moet krijgen.
Een vijver in de schaduw is nu
eenmaal geen succes, maar de
beplanting met rododendrons,
camelia's en esdoorns doet het
zeker goed evenals de grondbe-
dekkers die de open ruimte vul
len.
En nu komen we bij de tuin
aanleg die tot dan toe de meest
bekende en toegepaste was.
een afleiding van de Engelse
landschapstuin: een gazon met
daaromheen een border van
struiken en planten. Gras doet
het wel in de halfschaduw maar
is kwetsbaarder dan
in de volle zon. Dus
is het aan te raden
om zogenaamde
stapstenen aan te
brengen op weg van
bijvoorbeeld huis
naar terras dan wel
kinderspeelplaats.
En nu de randbe-
planting. Daarbij
dienen we, net als
bij elke aanleg, re
kening te houden
met de grondsoort.
Kalkrijke grond is
ten enenmale niet
geschikt voor bij
voorbeeld rodo
dendrons en came
lia's. Over het alge
meen houden alle
schaduwplanten
van licht zure tot
neutrale grond met
voldoende humus
want schaduwplan
ten houden nu eenmaal van
vocht in de grond. Kijken we
naar de struiken die geschikt
zijn voor schaduw dan ontdek
ken we een hele reeks. Ik zal ze
hier noemen, zoveel mogelijk
met de Nederlandse naam, als
ik die niet ken dan maar in het
Latijn. Uiteraard is dit rijtje niet
helemaal compleet maar wel
een goede handleiding voor
hen die een mooie schaduw-
tuin nastreven. Aucuba,
Deutzia, Cornus, Viburnum,
Mahonia, taxus, krentenboom-
pje, braam, zwarte bes, honds
roos (niet te verwarren met an
dere rozen) rododendron, ca
melia, kamperfoeliesoorten,
hulst, kardinaalsmuts, liguster
en zelfs sommige sierkersen
doen het goed in de schadu-
w.En nu de vaste planten. Ook
daarin is een grote keuze. He
laas denken veel mensen dat
schaduw alleen geschikt is voor
varens. Er zijn ook volop bloei
ende planten en planten met
interessant blad die het goed
doen zonder volle zon.Anemo-
nen, akelei soorten, geitebaEud,
schoenlappersplant, tranend
hartje, dovenetel, hertshooi,
maarts viooltje, primula, ker
stroos, lelietje der dalen, Hosta,
Duchesnea, Waldsteinia, Brug-
mansia, Pachysandra, Epimedi-
um, Euphorbia. Kortom een
heleboel, waaraan zeker nog
een aantal toe te voegen is. Dit
rijtje is om bezitters van scha
duwtuinen op dreef te helpen.
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
POSTBUS 507
3002 PA HAARLEM
Nu heggenmus en merel hun
jongen de wijde vogelwereld in
hebben gestuurd, kunnen de
hagen met een gerust hart wor
den geknipt. De nesten zijn
leeg. Complete mezengezinnen
bezoeken nu druk kwinkele
rend uw tuin, op zoek naar in
secten. In de tuin verschijnen
steeds meer bloemen, als de
uitgebloeide stelselmatig wor
den weggeknipt. Bij de rodo
dendrons is dat een beetje
moeilijk. Vlak naast de bruine
overblijfselen schieten twee
lichtgroene scheuten op, de
bloemknoppen voor volgend
voorjaar. Met duim en wijsvin
ger worden de bruine sprieten
tussen de groene vandaan ge
knakt. Hier of daar zal er ook
wel eens een toekomstige
bloemknop sneuvelen. Niet ge
treurd, er blijven er voldoende
over. De struik ziet er weer fris
groen uit. Strooi nog wat turf
molm op de wortels, dan blijft
de grond vochtig. Hetzelfde kan
tussen jonge heidestruiken, zo
dat de zon niet op de wortels
schijnt.
Bij de rozen worden de uitge
bloeide bloemen weggeknipt.
Behalve als men bij de botani
sche rozen de bottels over en
kele maanden wilt zien kleuren.
Hoe 'diep' moet worden ge
snoeid? Vuistregel is: even bo
ven een vijftallig blad. Bij deze
zomersnoei kan ook het model
van de heester worden bijge
knipt. Meestal kan dit worden
beperkt tot het terugsnoeien
van te lange takken. Ook bij niet
doorbloeiende klimrozen kan
men de lange takken fiks terug
snoeien, zodat jonge scheuten,
waarop ze volgend seizoen
bloeien, hun kans krijgen.
Laatste maal
Het is van groot belang om ui
terlijk midden juli voor de laat
ste maal rozenmest toe te die
nen. Dat kan gedroogde koe
mest zijn of speciale rozenmest
met magnesium. De mest
wordt door de grond gewerkt
en als het niet regent krijgen de
rozen een goede gietbeurt.
Wordt er later gemest, dan heb
ben nieuwe scheuten onvol
doende tijd om voor de winter
af te rijpen.
Bij de uitgebloeide pioenrozen
mogen de bloemstengels pas in
het najaar worden afgeknipt,
anders kan de plant gaan rot
ten. Geef de plant wel flink wat
mest om te groeien. Regel de
verzorging van de tuin, als de
vakantietijd aanbreekt, met een
goede buur. Vlak voor vertrek
kan het gazon nog worden ge
maaid. Niet te kort, want an-
vlinders angstvallig dicht opge
schoven naar de marges van de
gevreesde Rode Lijst. Het klein
koolwitje bijvoorbeeld was in
1990 nog veelvuldig te zien. Nu,
bijna tien jaar later, resteert van
dit beestje nog een krappe der
tig procent. Alleen vlinders als
het koevinkje, oranje zandoogje
en het zwartsprietdikkopje
doen het goed.
De sombere cijfers over de dag
vlinderstand komen van de
Vlinderstichting uit Wagenin-
gen. Deze natuurvereniging
heeft sinds 1990 een landelijk
meetnet voor dagvlinders aan
gelegd. Vrijwilligers uit het hele
land lopen op driehonderd lo
caties wekelijks een vast traject
en brengen daarbij nauwkeurig
aantallen en soorten vlinders in
kaart. Deze vaste methode van
inventariseren maakt dat de cij
fers zeer betrouwbaar zijn. En
dat is volgens Kars Veling van
de Vlinderstichting nodig ook.
„De vlinderstand kan van jaar
tot jaar nogal sterk fluctueren.
Twee slechte zomers, en de
aantallen schieten naar bene
den. Dat komt, doordat vlinders
maar twee weken de tijd heb
ben om zich voort te planten.
Als het in die korte periode tien
dagen slecht weer is. dan heeft
een vlinder maar vier dagen de
tijd om een partner te zoeken
en voldoende voedsel te vinden
ders kunnen de wortels ver
branden.
Misschien is er nog een scha
duwrijk hoekje van enkele van
uw favoriete tweejarigen te
zaaien zoals vingerhoedskruid,
muurbloem, violen, judaspen
ning? Terug van vakantie kun
nen ze worden gespeend om ze
tegen het eind van het seizoen
op hun plek in de tuin te zetten.
Wat de violen betreft: de trend
is de kleinbloemige in bakken
te planten. De grootbloemige
zogenoemde ijsviolen, die al in
de winter kunnen bloeien, kun
nen in de volle grond.
Een oude naam voor strobloe-
men is 'immortelle', zoals Stati-
ce. Ze worden in bosjes onder
een afdakje gehangen om in de
wind en uit de zon te drogen.
Denk ook aan de planten met
leuke zaaddozen, die in bloem-
stukjes te verwerken zijn, zoals
papaver, Siberische lis en edel
weiss, lampionplant en vele
grassen die langs het wandel
pad kunnen worden aangetrof
fen.
Bloeit van augustus tot oktober. 14,
In verschillende kleuren. Maat 40/50. VOOf
GELDIG T/M 8 JULI OF ZOLANG DE VOORRAAD STREKT
De zilveren maan staat op
voor het leggen van de eitjes.
En dat is te weinig. De slechte
zomers van de afgelopen twee
jaar hebben weliswaar hun in
vloed op de nieuwe cijfers,
maar kunnen niet als de grote
boosdoener worden aangewe
zen. Hier is meer aan de hand."
Achter de teruggang van de
vlinderstand vermoedt Karsten
de toenemende verdroging van
de lijst van bedreigde soorten.
FOTO GPD/JACQUES ZORGMAN
de bodem. „Vlindersoorten zijn
vaak op één plant gespeciali
seerd. De rups van de zilveren
maan gedijt alleen op het moe
rasviooltje, een plant die in nat
te graslanden voorkomt. Bij
verdroging verdwijnt niet alleen
deze plant, maar ook de vlin
der. Hetzelfde geldt voor de
duinparelmoervlinder. Door
vergrassing van de duinen in
Meyendel is het duinviooltje
onder druk komen te staan. En
daarmee is ook de duinparel
moervlinder in dat gebied een
zeldzaamheid geworden."
Natte gebieden zijn bij veel
vlinders doorgaans favoriet,
maar het moet volgens Karsten
vooral ook wanordelijk zijn.
„Door de opwarming van de
aarde komen in Zuid-Limburg
soms enkele nieuwe soorten de
grens over. Maar ze vliegen als
een gek weer terug, omdat e(t he<
weiland, gazon of grasland i(oo V
Nederland geknipt, geschor^.04 h
en geharkt wordt. Daar hebbgran
vlinders een enorme hekel a{u T
Hoe het ook zij, het uitstervé02t'
van vlinders is een sterk sigrfs Pe
dat wé niet goed omgaan mta n
onze natuurlijke omgeving. 1
zijn hard op weg om het milt04 T
te verpesten. Daar moeten vPj|r®
iets aan doen. En snel ook."
'AD
Een rondfladderende vlinder,
het begint in Nederland zo
langzamerhand een zeldzaam
heid te worden. Aan het begin
van de eeuw vlogen door het
land nog zeventig soorten. Dat
aantal is inmiddels zeer fors te
ruggelopen.
Zeventien vlindersoorten zijn
intussen volledig uitgestorven,
terwijl dertig soorten in hun
voortbestaan worden bedreigd
en op de Rode Lijst zijn beland.
Het uitsterven van zeldzame
diersoorten is bijna een van
zelfsprekendheid geworden.
Maar de teloorgang van de vlin
der zet zich nu ook op een an
der vlak door. Uit tellingen
blijkt namelijk dat ook veel al
gemeen voorkomende vlinders
sterk in aantal zijn gedaald.
In enkele jaren tijd zijn deze
De hortensia of Hydrangea zoals die officieel heet, is een plai
die de vensterbank kan opsieren, maar ook tot tien meter ho
te in een boom kan klimmen. Een bekend beeld is een Engel;
tuin met vele grote hortensia's met dikke roze bloempluimer vj
Maar een hortensia met mooie grove bladeren aan de vijver-
rand in een Japanse tuin behoort net zo goed tot de mogelijk J
den. Het hortensia-sortiment telt wel tachtig soorten. In de
naam Hydrangea zit het Griekse woord hydra; dat staat voor
water. De hortensia wil veel water. Plant hem in een vochtige
humusrijke grond. Dan kan de hortensia probleemloos in c
volle zon staan. Snoeien van hortensia's is doorgaans niet aai
te bevelen. De meeste soorten maken namelijk het ene jaar h
bloemknoppen aan, om in het volgende jaar volop te kunnen
bloeien.
