m
'Weer is chaotisch proces'
Tuin om in te
mediteren
Rozen in stalmest
Rijp en Groen
VRIJDAG 25 JUNI 1999
redactie. margot klompmaker en saskia stoelinga 023-515|
GREET BUCHNER
Mode is er bij de gratie van de
menselijke behoefte aan veran
dering. Dat geldt niet alleen
voor kleding, interieur, auto's,
ook tuinaanleg luistert naar
mode. Nu we op zomerse da
gen vaak toontuinen bekijken,
even een woord
over een tuin-
trend die steeds
meer in de be
langstelling komt:
de Japanse tuin.
Samen met de zo
genaamde forme
le tuin beconcur
reert dit soort
tuinaanleg de
border rond een
grasveld. Een ver
kleinde uitgave
van de Engelse
landschapstuin
die tientallen ja
ren opgeld deed.
We zijn kennelijk
toe aan een ander
tuinbeeld en het
aardige van de Ja- 31 Briever
panse tuin is dat postbi
de overgang wat 3002 PA p
minder opvallend
is. Immers de formele tuin
dwingt ons tot strakke vormen
en rechte lijnen. Een ieder die
daarmee niet zo goed overweg
kan, moet eens kijken naar de
Japanse tuinaanleg waarin de
natuur zoveel mogelijk wordt
nagebootst, zij het in minia
tuurformaat. Niet zo gek. Japan
is immers bijna net zo overbe
volkt als Nederland, dus is
grond voor tuinen schaars.
Om te beginnen: elke goed aan
gelegde Japanse tuin is omge
ven door een flinke afscher
ming. In diepste wezen is de Ja
panse tuin bestemd om erin te
mediteren en dan wil je nu een
maal niet gestoord worden
door voorbijgangers en buren-
.Verder vinden we, als het goed
is, alle elementen uit de natuur
in mini-afmeting terug. Bergen
die in Japan een mythische rol
spelen worden vertegenwoor
digd met behulp van grote
brokken natuursteen, veel Ja
panse tuinen worden ook zo
aangelegd dat er een soort heu
velreliëf ontstaat. Dat kan dan
weer mooi met de grond die uit
de vijver komt, want water
hoort natuurlijk ook in een op
de natuur geïnspireerde tuin.
Als het even kan komt er nog
een waterval bij al kost die dan
wel de aanleg van elektrische
bedrading, maar mooi en le
vendig is een watervalletje wel,
volgens Japanse opvattingen
omzoomd met dikke moskus
sens.
Het donkere dennen
bos wordt in het klein
gesymboliseerd door
een Pinus sylvestris
die dan wel klein en
in vorm wordt ge
houden. Dat klein
houden is heel een
voudig: elk jaar de
mooie nieuwe kaars
jes toppen tot op een
lengte van hoogstens
vijf centimeter. De
vorm kan in de loop
van de jaren verkre
gen worden door het
wegzagen van een
hele laag takken die
zich in de loop van
een jaar hebben ge-
vormd. Loofbos is er
507 in de vorm van een
RLEM miniloofboom en wel
de Acer lampatum
met het fraai gevormde blad en
de mooie herfsttinten. Helaas
niet altijd goed winterhard. De
boom met kersenbloesems kan
en mag niet ontbreken in deze
oriëntaalse tuin. Het wordt de
Prunus subhirtella, vaak in
treurvorm, vooral aan te beve
len in een zeer kleine tuin om
dat treurvormen per definitie
laag blijven.
Als het goed is, komt er ook een
klein tuinhuisje, te bereiken via
eenvoudige stapstenen omge
ven door laagbüjvende grond-
bedekkers.Vaak worden hier
voor maagdenpalm (Vinca) en
Saginella toegepast. Persoonlijk
zou ik de voorkeur geven aan
Pachysandra terminalis, naar
mijn ervaring de beste grond-
bedekker die ook hardnekkig
onkruid weet te overwinnen. Er
zijn uiteraard meer mogelijkhe
den, maar gras komt in de klei
ne Japanse tuin niet voor. Sier-
bamboes, winterharde came
lia's en een enkele mooi ge
vormde, kleine struik zorgt voor
wat afwisseling in een tuin die
arm is aan variatie van plant en
boom en het van soepele aan-
leglijnen moet hebben.
Lathyms op Het Loo
In de stallen van Paleis Het loo
wordt van 2 t/m 11 juli voor de
vijfde maal de nationale lathy
rus tentoonstelling gehouden.
De bloemarrangementen waar
in de lathyrus domineert zijn
voor een groot deel verwerkt
met historisch tuingereedschap
uit de collectie van het Paleis
Het Loo. Het geslacht lathyrus
telt meer dan 130 soorten,
waarbij de oorspronkelijke
vorm een vlakke fel rode vlag,
lichtblauwe zwaarden met hiel
en veelal lilakleurige bloemen
vertoont. Is de kas-lathyrus het
terrein van de beroepslavekers
en daardoor het hele jaar be
schikbaar, snij-lathyrus van
buitenteelt en lathyrus in pot,
worden grotendeels gekweekt
door amateurtelers. De ten
toonstelling streelt niet alleen
het oog, maar is tevens een wel
daad voor de neus. Lathyrus is
bekend om haar heerlijke geur.
Leden van de Nederlandse La
thyrus Vereniging zijn in de
Stallen van het Loo aanwezig
om belangstellenden informa
tie te verstrekken. Paleis en tui
nen zijn dagelijks geopend van
dinsdag t/m zondag van 10 uur
tot 17 uur.
De eend die diagonaal zwemt.
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
Windvlagen, door meteorolo
gen flakkeringen genoemd, zijn
chaotisch. Dat merkte Arjan
van Dijk, promovendus aan de
Technische Universiteit Delft,
afgelopen week nog aan den lij
ve. Uitwijkend voor een auto
werd hij door zo'n vlaag 'gegre
pen' en belandde hardhandig
in de greppel. Het is alsof de
duvel ermee speelt. Want juist
over turbulentie gaat het proef
schrift dat hij deze week verde
digt. Van Dijk bedacht een re
kenmethode om luchtstromen
beter te analyseren. Met een
daarmee verfijnd meetsysteem
zouden de weersvoorspellingen
preciezer kunnen uitvallen.
De tekortkomingen van de hui
dige werkwijze bevinden zich in
de manier van meten, legt hij
uit. „Als dienstweigeraar heb ik
een tijd bij het KNMI gewerkt.
Daar hadden we erg veel leuke
snoepreisjes naar plekken waar
we windmetingen verrichtten,
maar van de gegevens die we
daar verzamelden, hadden we
echt geen flauw idee wat ze be
tekenden." Een meetpaal in de
zee heeft nu eenmaal zijn be
perkingen: „Een wervelstorm
gaat links of rechts langs het
platform met de paal, of even-
meel er boven- of onderdoor.
Maar in de werkelijkheid zon
der meetapparatuur gaat de
storm toch echt rechtdoor.
Door te meten beïnvloedden
we de luchtstroming zelf."
Het probleem van de huidige
meetsituatie verduidelijkt Van
Dijk nog eens met een voor
beeld dat speciaal voor de leek
verzonnen is. Zijn verhaal gaat
Vraag en antwoord
De rozenstruiken van mevrouw
B. de Jong uit IJmuiden heb
ben erg veel last van luis. Wat
ertegen te doen? Op de allereer
ste plaats: luizen en andere
kwalen zijn vooral het gevolg
van een slechte staat van de
plant. Is er voldoende humus
en goede mest bij de rozen? Ro
zen worden beter met een laag
je stalmest in de herfst op de
grond. Staan ze verder niet te
veel op de tocht en in de wind?
Kortom, verbeter de groeiom-
standigheden voor zover het
gaat en stop wat knoflookteen-
tjes in de grond. Als ze aan de
groei zijn, houden ze de luizen
enigszins op afstand. Dille bij
mijn weten niet. Afrikaantjes
zijn goed tegen rozenaaltjes, de
bloemen mogen er best uitge
knipt worden vanwege de con
trasterende kleur. En tot slot:
ikzelf gebruik in plaats van al
lerlei spuitmiddelen gewoon
water, om de vijf dagen flink
spuiten, als het kan met lauw
water. Maar nogmaals: vooral
ervoor zorgen dat de planten
het naar hun zin hebben, dan
blijft de luis weg. Redelijk mi
lieuvriendelijke sproeimiddelen
zijn Plantschoon en Spruzit.
George Gussenhoven uit
Leiden schrijft dat er bij het op
nemen van planten voor con
tainers op balkon dan wel ter
ras veel planten die met succes
in pot of bak groeien niet ge
noemd worden. Ervaring leert,
volgens de schrijver, dat ze het
(de wortels) wonderwel doen in
een kleine behuizing en dat zijn
dan: sering, rhododendron, co-
toneaster Juniperis. En een
aantal heideachtigen. Waarvan,
met dank, melding ten behoeve
van balkonbezitters.
J.E. Verheijde Stam uit Bloe
mendaal heeft moeilijkheden
met de cylaam. De blaadjes
smetten. Naar ik aanneem is
dat vooral het gevolg van een
verkeerde manier van water ge
ven. De cyclaam is uiterst ge
voelig voor water op blad of
knol daarom is de beste manier
om de plant om de paar dagen,
afhankelijk van de temperatuur,
een kwartiertje in een bak met
een laagje lauw water te zetten.
Dan kan de grond zich volzui-
wat een geluk dat u nog niet op vakantie hoeft, nu de tuin
op z'n mooist is! geniet ervan op z'n engels, japans of grieks.
alles te koop bij:
bloemendaal bv.
rijksstraatweg wassenaar
opeens over eendjes in het wa
ter. „De eend die in de lengte
richting van de golf zwemt ziet
de golven anderhalve meter uit
elkaar. Maar de eend die diago
naal zwemt, kwaakt dat-ie tus
sen de golven een afstand van
drie meter ziet. Ze krijgen ruzie,
omdat ze eikaars bevindingen
betwisten."
In de meetresultaten van
luchtstromen ontstaat een
soortgelijke verwarring. Moge
lijk zou die te corrigeren zijn
met metingen op verschillende
punten. Maar dat blijkt voor de
meteorologie eenvoudigweg
een te kostbare zaak. Het
bracht de promovendus erop
om het gedrag van de windflak-
keringen theoretisch te benade
ren. Hij vond de 'oplossing' in
wat hij een 'wiskundige zeef
noemt. „In de. vergelijking met
de eenden is de kortste afstand
tussen de golven de reële af
stand. Je zou kunnen zeggen
dat ik nu een rekenmethode
heb gevonden om die kortste
afstand uit de gegevens te krij
gen. Of in het geval van de
luchtstromen: ik weet de grote
re structuren terug te duwen
naar kleinere structuren, zodat
de turbulentie beter te interpre
teren is."
Voor de weersvoorspelling op
de korte termijn is dat voorde
lig. Over de lange termijn wil
Van Dijk eigenlijk niet spreken:
„Weer is een chaotisch proces.
Aan een voorspelling over meer
dan vijf dagen kunnen we ons
beter maar helemaal niet wa
gen."
gen met water en blijft de bo
venkant van de plant droog,
verder houdt deze plant niet
van volle zon en hoge tempera
turen. Om de twee weken iets
mest is goed tijdens de groeipe
riode. Zo behandeld zal het ze
ker goed gaan met deze mooie
plant.
101 Tuinvragen
Leer en
droomboeken
Het is hier al eerder opge
merkt: tuinboeken vallen te
verdelen in lees- en kijk
boeken, iets duidelijker in
leer- en droomboeken. Zo
kan elke tuinliefhebber een
keuze naar eigen inzicht en
wensen maken. Het boek
dat ik hier bespreek is over
duidelijk een lees- en leer
boek. Ideaal voor mensen
die willen weten hoe te
handelen met plant en
plaag. De auteur beant
woordt in dit boek geen 101
maar liefst 119 vragen van
de meest uiteenlopende
aard. Daarbij ontbreekt zel
den de altijd goede raad
om planten vooral op de
juiste plaats en in de juiste
grondsoort te zetten, iets
waartegen enthousiastelin
gen nogal eens zondigen
met als direkt gevolg plagen
en ziekten. Ook de aan
schaf van planten die resis
tent zijn tegen veel voorko
mende plagen wordt gead
viseerd, en het ware te ho
pen dat men bij de verkoop
daarover duidelijke infor
matie zou verstrekken.
Op de genoemde bestrij
dingsmiddelen kan ik kri
tiek hebben. Die zijn tot
mijn spijt lang niet allemaal
milieuvriendelijk te noe
men en het advies om be
proefde eenvoudige milieu
vriendelijke middelen ont
breekt helaas. Maar voor de
rest niets dan goeds over
een boek waarin te lezen
valt dat de snoeiwonden bij
de Catalpa altijd afgedekt
moeten worden om schade
te voorkomen en dat het
gebruik van chemische
mest- en bestrijdingsmid
delen de zo nodige wormen
populatie in de grond te
niet doet.
Een heel lang verhaal
over gesnoeide buxusfigu-
ren teruggaande tot de Ro
meinse tijd zal liefhebbers
van groene grillige vormen
plezier doen evenals een
lijstje van klein blijvende
bomen. De aanleg van een
vijver, planten voor een
schaduwrijk terrasje, de
vraag of een clematis in een
roos geleid mag worden en
nog veel meer interessante
vragen vinden we in dit
boek beantwoord.» 101
Tuinvragen, Ivo Pauwels,
Lanno Terra, f29,90
GREET BUCHNER
Tips voor voortuin
Gewoonlijk krijgt de achtertuin veel meer aandacht dan de ho
voor de woning, maar de laatste tijd komt daarin geleidelijk y<
andering. In het zeer tuinminnende Engeland zijn ze er al vee
langer mee bezig. Er verschijnen bijvoorbeeld talrijke boeken
over de voortuin waarvan de vertaalde uitgave 'Een tuin voor
het huis' ook in Nederland te koop is. In plaats van een allesw
tende schrijver, worden er in de uitgave verhaaltjes verteld ov
deskundigen die mensen helpen bij het opknappen van hun
voortuin en oplossen van problemen. De een krijgt bijvoorbei
advies om een steil aflopende hof fraai in te richten, terwijl eei
ander tips krijgt voor een zeer lange en smalle tuin. Kortom, h
zijn tuinen waar de gemiddelde Nederlandse liefhebber nietz
gemakkelijk mee uit de voeten kan. Want helaas ontbreekt de
vrij kleine voortuin zoals die in Nederland nogal eens voorkor
Voor eigenaars van een omvangrijke hoektuin of ook wel een
glooiende tuin levert de uitgave echter enkele praktische inric
tingstips op. •'Een tuin voor het huis'; Terra, Zutphen; ISBN:
6255 694 9; f39,90.
J |2!
Afrikaanse uitstraling
Afrika is de komende maanden het thema waarmee Bloemen
bureau Holland, de promotieorganisatie van bloemenkweken'1
enkele soorten planten en bloemen onder de aandacht gaat
brengen. Vandaar dat deze zomer verschillende boeketten in
benen bekers of ruw bewerkte houten bakken staan en in de
bosjes riet en bamboe zijn te ontdekken. Boeketten zullen bo j
vendien de tegenstellingen van het Afrikaanse landschap we
spiegelen, voorspelt de promotieorganisatie. Om die ambitie
ze doelstelling in te vullen, zijn bloemenwinkels volop getooii v
met wilde bossen in diepgroene kleuren (die het oerwoud mo
ten symboliseren) waarin heldere bloemen zoals anjers zitten
Naast bloemen, zijn er ook enkele kamerplanten om Afrika in
de huiskamer tot leven te brengen. De exotische uitstraling va (r|
bijvoorbeeld de zogenoemde vingerplant fatsia japonica of de 0I
palm livistonia australis zijn daarvoor uitgekozen. Opvallend
echter dat de livistonia oorspronkelijk uit Australië komt. BeidJe
soorten staan graag op een lichte plek in huis en moeten gere
geld water krijgen. De livistonia schiet bovendien aardig de
hoogte in, want de palm kan ruim 1,25 meter hoog worden. D )f
vingerplant blijft een stuk kleiner.
Waterstress bij peren
Fruittelers werken het liefste met lage bomen. Dat is makkelij! 1:
voor bewerking en oogst. Korte stammen ontstaan meestal
door enting op een onderstam die nauwelijks groeit. Voor de
appelteelt is een dergelijke zwakke stam beschikbaar. Maar vo-(
de perenteelt niet. Daar gebruikt men al dertig jaar lang CCC,
een chemische groeiremmer met chloor erin. Maar sinds kort j
dit middel verdacht. In koelcellen worden de laatste paar jaar c
hoge gehalten van dit spul gemeten in peren, vooral in de schi
Door de vruchten langer te bewaren zakt het niveau beneden u
de wettelijke norm en komen ze alsnog in de winkel. Niettemi
wordt gezocht naar veiliger alternatieven.Het Instituut voor f
Agrotechnologisch Onderzoek in Wageningen toonde dit vooi 3
jaar aan dat het CCC-gehalte in peren drastisch omlaag gaat e
door de vruchten een dag lang in warm water (37 graden C) te
leggen. Door het warmwaterbad schiet de stofwisseling om- j
hoog en wordt het gif versneld afgebroken. De bereikte vermin e
dering is niet altijd genoeg en de kwaliteit van de peren kan lij
den onder deze behandeling.
Op het proefstation voor de Fruitteelt in Wilhelminadorp kiest j
men voor een praktischer aanpak. Uitgerekend is dat niet spui
ten met CCC de fruitteler drieduizend gulden per hectare kos! E
aan extra snoeikosten. De bomen van Conferenceperen blijvei1
redelijk klein als ze dicht op elkaar worden geplant. De gebruil
te soort wordt geselecteerd op zijn vorm: heel smal en zonder
te veel zijtakken. Selectie op boomvorm werkt echter niet voor ;i
alle perensoorten. Een andere benadering is waterstress. De
truc is de bomen net genoeg water te geven dat de vruchtgroei
er geen last van heeft, maar de scheutvorming wel. Op die ma-1
nier wordt het aantal nieuwe takken onder de duim gehouden i
De methode werkt in elk geval bij appels. Weer iets anders is I
wortelsnoei. Hierbij wordt een deel van de wortels in de grond
afgesneden. De boom stopt de nodige energie in het herstel vi j
de wortels. Dat gaat ten koste van de groei van de boom. Ge
zocht wordt naar een evenwicht tussen boven - en ondergron I
se groei.
CRYPTOGRAM
horizontaal:
1. Kofferruimte waar de poes
uit eet (8); 5. Wat de schoenma
ker betaalt voor zijn studie (8);
6. Van die opdracht heb je geen
gemak (4); 8. Zin in een reis (4);
10. Vals rund van een geschied
schrijver (5); 12. Steunt iemand
die hoorbaar de diepte bepaalt
(5).
verticaal:
1. Om een heks te vangen? (6);
2. Dat kindergezicht wordt op
gegeten (6); 3. De geest is grie
zelig aan de maat (5); 4. Er ont
breekt niets aan het voedsel van
een omnivoor (5); 7. Grote
dorsüesser (5); 9. Niet prettig
voor een oude dief om erin te
zitten! (4); 11. Engelsman die de
reeks omdraait (3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal:
1. Abonnee: 7. es; 8. as; 10. uzi;
13. tel; 15. la; 16. cru; 18. ba; 19.
tand; 21. idem; 23. ge; 24. en;
25. over; 27. unit; 29. pi; 30. eik;
32. si; 33. esp; 35. Ate; 36. eb;
38. el; 39. eremiet.
Verticaal:
2. Bei; 3. os; 4. na; 5. Est; 6. zult;
9. klam; 11. zaagvis; 12. Ur; 14.
eberiist; 16. cd; 17. ui; 20. nee;
22. den; 25. open; 26. re; 27. uk;
28. tien; 31. ik; 34. per; 35. ale;
37. be; 38. ei.
HEINZ
W-A-T £-£-W 6-£-/rUK £>-A-T /-*
J-7-£■<£'£-
O-A'N AT-A-M /-AT J-£ M-/J- h/
IS-A-AT'A-rS- T-
Rhododendron voor kleine behuizing.
FOTO PR
De voortuin.
FOTO'
£-N O-z-T W-AS MS
TJ-ES/-/-E-T O-H,
&-E-Z-E /-£ 0-OAT AtO-O-/,
/*-£-* A T U /J
