>k
Koikarpers om te knuffelen
Rijp en Groen
Kwekerijdagen
Bingerden
P bloemendaal bv.
Tweede jeugd voor uw tuin.
Tuinliefhebbers in soorten
VRIJDAG 11 JUNI 1999
REDACTIE: MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA
Cryptogram
HORIZONTAAL:
1. Explosief gedeelte van het vlees
(8); 5. Moordpartij waar dedeur-
waarder meer van weet (8); 6. Belas
ting voor een hond(4); 8. Beroerd
achter het voertuig (4); 10. Wat een
kijker voorde Sint binnenhaalt (5);
12. Echt gedwongen door een vlin
dertje (5).
VERTICAAL:
1. Op elkaar bij mensen die niets
zeggen (6); 2. Puntenlijst (6);3.
Houdt het bot tegen! (5); 4. Enig als
een bollenboos thansterugkomt (5);
7. Geen goede adviseur (5); 9. Op
zichzelf ruikthet niet lekker (4); 11.
Staat niet open voor een extraatje
(3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal: 1. Ingreep; 7. knie; 8.
lief: 10. oké; 12. vla; 13.tempo: 16.
kist; 18. olim; 20. uit; 21. blad; 23.
epos; 26. zebra; 28. kou; 30. uzi; 32.
soul; 34. ozon; 35. krabben.
Verticaal: 1. Ink; 2. niets; 3. ge: 4. el;
5. eivol; 6. pel; 7. koek; 9. farm: 11.
om; 14. etude; 15. poter; 17. iel: 19.
Ino: 21. buks: 22. azuur; 24. pauze;
25. spin; 27. bij; 29. ook; 31. zon; 33.
la;34. Ob.
Planten met meer ijzer
Plantenveredeling is vooral
gericht op de ontwikkeling
van gewassen die meer op
brengen en beter bestand zijn
tegen ziekten. De Amerikaan
Ross Welch gooit het over een
andere boeg. Hij probeert
planten voedzamer te maken
voor de mens door ze rijker te
maken aan mineralen of
spoorelementen. Talloze
mensen krijgen niet genoeg
binnen van de mineralen die
door planten worden gele
verd. Zo is ijzertekort een we
reldwijd probleem voor twee
miljard mensen, aldus de on
derzoeker verbonder
Cornell universiteit ij
New York. Hij heeft s
met collega's een inti
naai project op de rai
Hierin wordt gezocht
riëteiten rijst, tarwe, i
nen en cassave met li
halten aan micro -voc
stoffen die van levens
zijn. Achterliggend d<
planten te krijgen die
schikbare stoffen uiti
beter benutten en zo
mogelijk vast leggen i
re plantendelen.
Nergens in Nederland zoveel
keus aan planten, bomen, hees
ters, rozen enz. Op één plaats
alle bekende kwekers uit bin
nen en buitenland komen met
eigen gekweekte planten en
specialiteiten en geven per
soonlijke raad. Verder demon
straties, rondleidingen, lezin
gen en een groen spreekuur
over moeilijke tuinvragen. Za
terdag^) en zondag (20) van
10.00 tot 18.00 uur. Bingerden
ligt buiten het dorp Angerlo,
aan de weg van Westervoort
naar Doesburg, op de kruising
met de weg van Zevenaar naar
Doesburg. Inlichtingen: 0313-
472202
Circustenten in Westland
Het Westland kan veranderen
in een verzameling circusten
ten. Tenminste als de onder
zoekers van het Instituut voor
Milieu- en Agritechniek (IMAG-
DLO) hun zin krijgen. Volgens
hen gebruiken duurzame kas
sen in de vorm van enorme
tenten maar een derde van de
energie van de gangbare glas
cultuur. De ideale tentafmetin
gen zijn een hoogte van 45 me
ter en een diameter van hon
derd meter. In de mast worden
kantoren en machinekamers
ondergebracht. Een gat boven
in zorgt voor voldoende ventila
tie. Uit de ventilatielucht wordt
schoon water teruggewonnen
voor de kringloop. De energie
wordt niet geleverd door aard
gas, maar door een combinatie
van groene energiebronnen.
Hiertoe komt bovenop de cen
trale mast een windmolen. De
rest van de energiebehoefte
wordt gedekt door zonnepane
len en vergisting van plantaar
dig afval tot biogas. De vloer is
verdeeld in concentrische en
afzonderlijk bewegende cirkels,
waardoor de tuinder makkelijk
bij zijn producten kan. De vloer
rust tenslotte op een waterbas
sin dat werkt als een warmte-
en koudebuffer. Het IMAG-
DLO wil in Wageningen graag
een proeftent bouwen.Be
langrijkste probleem is de
sterkte van de constructie",
zegt onderzoeker Nico van de
Braak. „Om de tent met een op
pervlakte van drie hectare te
stutten zullen we stalen kabels
of kunstvezels moeten gebrui
ken. We berekenen nog de pre
cieze sterkte en afmetingen van
het materiaal."
e eigen tuin, je eigen gezicht,
eef je gerust uit met veel geur
en groen van;
rijksstraatweg wassenaar
Tuinkleuren in stijl
Creëer een eigen stijl met tuindecoratiebeits.
Hout en kleur bepalen de
trend binnen het tuinleven
Terug is de gloedvolle tint van
teak, in opkomst de Japanse
stijl met zwart, wit en roodac-
centen. Jong wonen verlengt
het kleurig interieur naar bui
ten en de Chique Retrostijl
grijpt terug naar donkerblauw,
witvarianten, stijlvol groen en
een beetje gedurfd violet. Her-
madix, fabnkant op het gebied
van milieusparende verven en
beitsen biedt nu het juiste
kleurenpalet. Deze tuindeco
ratiebeits is makkelijk
werken en inspireert t
tief kleurgebruik. Doii
ne vlakken op een liclj
schutting suggereert d
Schuine contrasteren!
ken vragen om aandaj
beits is transparant, gi
voor geïmpregneerde
soorten, laat de houtn
doorschemeren en is|
om mee te decoren. H
Hermadixprogramma
koop bij tuincentra en
het-zelfwinkels.
Uitbundig bloeien
Wie wil er nu geen tweede jeugd. Elk mens toch
zeker. Dus leek mij de titel van dit boek me aan
trekkelijk. Helaas valt het begin van het eerste
deel nogal tegen. Veel bekend nieuws over
grond, klimaat, planten met afbeeldingen van
tuinen van het formaat park. In tegenstelling tot
die afmetingen is dan ook het zogenaamd mi
lieuvriendelijke onkruidbestrijden door met de
hand het gif Glyfosaat op de onkruidbladeren
aan te brengen. Nou, in die tijd heb ik ze uitge
trokken. Maar dan komt deel 2, de klus klaren
met een schat aan gegevens over de behandeling
van oude struiken en bomen. Deze hoofdstuk
ken zijn, om het in goed Nederlands te zeggen
'eyeopeners'. Nooit geweten dat je van een mei
doorn beter af kunt blijven en dat deze wel vijf
tien jaar oud kan worden. En wat doe je met een
veel te grote Forsythia met half kale takken? Niet
weg doen maar tot de grond afzagen. Binnen de
kortste keren heb je een mooie jonge struik. Het
zelfde kan gebeuren met de Cornus, de Deutzia,
de Spiraea en nog veel meer struiken. Maar de
Hibiscus mag alleen gedund worden. Kortom,
deze hoofdstukken maken een einde aan de
wegsmijterij in oudere tuinen en vertellen wat te doen als je een dergelijke tuin
onder je hoede krijgt. Zoals gebruikelijk in uit het Engels vertaalde boeken komen
we struiken tegen die in ons klimaat alles behalve winterhard zijn, zoals de lam
penpoetser en de laurier om maar twee voorbeelden te noemen.
Een tweede jeugd voor de tuin door Stephen Anderton, 16 pagina's, prijs 59 gul
den Uitgever Terra.
GREET BUCHNER
De hortensia met z'n uitbundige bloemen is een
alle generaties past. Hortensia is de plant die doet
het goede buitenleven, aan bloeiende
lanen van landgoederen in de zomer. Die landelijke
maakt hortensia's zo geschikt voor het interieur met
natuurlijke sfeer. Het zijn planten die liever koel dan
staan. Zet de hortensia op een lichte plaats maar niet
Geef regelmatig kalkaren water om de grond enigszins
houden. Regenwater is perfect.
JANTIEN DE BOER
Beetje bij beetje veroveren de
koikarpers Nederland, maar zo
populair als in Japan zijn de
vissen bij lange na nog niet. Zo
als Nederlanders hun honden
en katten van de ene tentoon
stelling naar de andere slepen,
reizen Japanners met hun koik
arpers van de ene expositie
naar de andere. Koi behoren bij
de Japanse cultuur, zegt eige
naar Harmen Duursma van de
Koifarm in het Friese Ooster-
wolde.
Volgens de overlevering kwa
men de eerste exemplaren
tweeduizend jaar geleden van
uit Oost-Europa naar China en
Japan. De karper, die meer dan
een rqeter lang kan worden,
werd eeuwen gekweekt voor
consumptie. Pas in de negen
tiende eeuw begonnen Japan
ners met de kweek van gekleur
de exemplaren. Eerst waren
koikarpers rood, daarna ont
stonden witte vissen en vervol
gens oogstten tweekleurige ty
pes bewondering. In 1915 in
troduceerden kwekers driekleu
rige vissen en inmiddels be
staan er dertien basisvarianten.
Duursma verkoopt alle onder
soorten. Hij wijst naar een geel
exemplaar. „Een yamabuki".
En die roodwitte? „Een Kuha-
ku." Schubloze vissen worden
Doitsu genoemd. „Dus die
roodwitte donder schubben is
een Doitsu Kuhaku", legt hij
uit.
Koikenner ben je niet zomaar.
Bovendien moet een liefhebber
tijd, geld en energie in de bees
ten steken. Ze zijn duur, ze poe
pen en piesen enorm. Koi aar
den het best in een kale beton
nen bak omdat ze een weelde
rig begroeide vijver omwroeten
en ze gaan soms nog dood ook.
Een vijver plus filterinstallatie
kost 10.000 tot 15.000 dollar aan
energiekosten ben je maande
lijks al gauw 100 dollar kwijt en
dan moeten er nog vissen in.
Dat kan aardig in de papieren
lopen. Een exemplaar van 30
35 centimeter lang kost 250 dol
lar en een topper van veertig
centimeter lengte doet al snel
1800 dollar. Duursma laat zijn
zaak dan ook bewaken door
een imposante herdershond.
Koi-karpers zijn nu eenmaal ro-
versgoed. „Hier komen gere
geld verdachte types binnen die
partijen vis te koop aanbie
den." Hij gaat er nooit op in en
noteert driftig nummerborden.
„Ze stelen op bestelling."
De koiliefhebber neemt alle
zorgen en kosten niettemin
voor lief. Koi-kenners letten
niet in de eerste plaats op de
centen, zegt Duursma. Die wil
len vooral Japanse vissen en
juist Japanners zijn duur. Israë
lische exemplaren bijvoorbeeld
zijn minder van kleur en hele
maal onderaan bungelt de Eu-
ro-koi, die onder meer in Ne-
Koi kennen je voetstap, komen naar je toe en lebberen je handen af. foto gpd/jan de vries
derland wordt gekweekt.
Het is een beetje snobistisch,
geeft Duursma toe, maar zelf
geeft hij over het algemeen ook
de voorkeur aan Japanse vissen.
Immers, het gaat koifanaten om
de kleur. En aan de Japanse
kleurintensiteit kunnen de an
dere nationaliteiten nu een
maal niet tippen.
Tevreden bekijkt Duursma zijn
nieuwste zending vissen uit Ja
pan. Een kenner heeft de kar
pers voor hem op de kop getikt.
Als hij topvis weet te zitten,
belt-ie", zegt Duursma. Na een
reis vein 40 uur kwamen de Koi,
verpakt in plastic zakken met
zuurstof en een klein laagje wa
ter, in Nederland aan.
De 185 vissen zaten de eerste
dag angstig in een hoekje van
de quarantaine-bak, maar in
middels zwemmen ze levendig
heen en weer. Morgen zal
Duursma ze voor het eerst voe
ren. „De eerste dagen vreten ze
nooit. Van de stress."
Trouwe goudvis
Elf jaar geleden kocht Duursma
zijn eerste koikarpers voor 250
dollar per stuk. Laconiek: „Dat
was toen veel geld, maar ik wil
de het eens proberen." Niet
lang daarna deed hij zijn ouwe
trouwe goudvissen van de
hand. Ze verbleekten bij de
koikarpers. Duursma: „Koi ken
nen je voetstap, komen naar je
toe en lebberen je handen af. Ik
was gelijk om."
Vijf jaar later besloot Duursma
van vijvers en Japanse karpers
zijn beroep te maken. Nu ver
koopt hij jaarlijks tussen de
tien- en vijftienduizend exem
plaren. Vooral de afgelopen ja
ren is zijn omzet gegroeid. Vij
vers zijn in trek, merkt Duurs
ma en koi zijn de nieuwste ra
ge. Eigenaren betalen fiks voor
een vijverbevolking en in weer
wil daarvan doen ze er alles aan
om de vis gezond te houden.
Aan filterinstallaties wordt goud
geld uitgegeven en als het nodig
is brengen liefhebbers zieke vis
sen zelfs naar het noodhospi
taaltje van dokter Duursma.
Zwaar zieken brengt hij alsnog
naar een vishospitaal in Hoeve
laken, maar kleine wondjes of
infecties behandelt hij zelf.
Koikarpers met bacteriële infec
ties geeft hij desnoods injecties
met antibiotica.
De ideale koi? Die heeft een tor-
pedovorm en zijn vlekken zit
ten op de juiste plaats, zegt
Duursma. Wie een kleintje
koopt kan trouwens nog voor
aardige verrassingen komen te
staan. Tot hun vierde, vijfde
jaar kunnen koi er plotseling
nog vlekken bij krijgen. „Ik had
laatst een prachtige Doitsu
Kuhaku, een roodwitte vis, die
er zomaar een zwarte vlek bij-
kreeg. Nu is-ie een stuk minder
waard." Maar alia, het beest is
levendig, heeft een heldere
kleur en zijn vinnen staan goed
uit. Hij is gezond en dat telt
ook, vindt Duursma. „Als een
vis zich niet lekker voelt, zon
dert hij zich af. Dan gaat-ie in
een hoekje liggen met gekne
pen hoekvinnen."
Actief zijn de vissen in Ooster-
wolde in ieder geval. Ze spette
ren op de hand van hun baas
af, sperren hun bek open als
jonge vogeltjes en smakken
luidruchtig als Duursma hen
korrels voert. Hij roemt Coco,
zijn achttien jaar oude lieve-
lingsvis. „Volgens mij is Coco
de baas in zijn vijver. Hij is er
altijd als eerste bij als er een
nieuwe wordt uitgezet." De
enorme vis is weliswaar de lei
der, maar geen ordinaire
macho. Duursma: „Vechten
doen koikarpers nooit. Het leeft
allemaal vredig naast elkaar."
En dat vredige samenleven kan
met een beetje geluk eeuwen
duren. Een jaar of wat geleden
stierf in Japan een koikarper op
204-jarige leeftijd. Het beest
werd zijn laatste 64 levensjaren
door dezelfde verzorger ver
troeteld en leefde in een afge
schermde uiterwaard vein een
rivier. Duursma verwacht niet
dat de vissen in onze vijvers zo
oud worden, maar je weet het
nooit.
De tuin is grote mode. Dat ver
zin ik niet, ik baseer deze uit
spraak op een wetenschappelijk
onderzoek in ons land dat werd
gehouden in opdracht van de
BVTB, vier letters waar achter
de Belangenbehartiging Tuin-
branche schuilgaat. Een bran-
- che die er mag wezen gezien
het feit dat er mo
menteel drie mil
jard harde guldens
worden omgezet
in artikelen voor
de tuin. Ook dat
weet ik dankzij een
eerder onderzoek
dat in opdracht
van deze vereni
ging werd gehou
den. Datzelfde on
derzoek vertelt ons
dat helaas slechts
iets meer dan een
vijfde van al dat
geld wordt besteed
aan levend groen.
De rest gaat op - altu
aan hout en beton, postb
aan steen en ijzer- 3002 PA1
werk. Leuk voor de
handel, minder leuk voor hen
die vinden dat het kleine stukje
grond dat we tuin noemen on
derdeel vormt van de natuur.
Maar een bezoek aan een tuin
centrum dan wel een tentoon
stelling over tuinen leert ons
dat er inderdaad meer onna-
tuur dan natuur te zien valt en
al die niet-natuur komt uitein
delijk terecht in onze tuinen.
Persoonlijk kan ik er niet om
juichen, de commercie zal het
wel niet eens zijn met mij.
Maar nu zullen we het hebben
over het jongste onderzoek van
de VBTB dat gaat over de wijze
waarop we de tuin beleven en
wat we verwachten van het be
zit van een tuin. Voor het ge
mak hebben de onderzoekers
de tuinbezitters en dat zijn 65
van de 100 bewoners van een
huis in zes groepen onderver
deeld. Dat zijn dan de intensie
ve tuingenieters, de meer indi
vidualistische tuiniers, de soci
ale figuren die graag een praatje
maken over de heg, de liefheb
bers van een familietuin,
meestal jonge gezinnen, de op
rechte amateurs die zelf groen
ten kweken in de tuin en tot
slot de tuinbezitters tegen wil
en dank. Deze laatste groep telt
gelukkig maar minder dan tien
procent van alle tuinbezitters
en het lijkt zinvol om hen een
flat aan te bieden tot vreugde
van alle andere negen van de
tien die oprecht blij
zijn met hun tuin.
Want dat blijkt over
duidelijk uit hetzelf
de onderzoek: een
tuin maakt blij.
En wat zoeken we in
de tuin? We zouden
geen rasechte Neder
landers zijn als dat
niet op de eerste
plaats gezelligheid
zou zijn. De tuin
moet dus gezellig
zijn en sfeervol. Niet
zo gek als we horen
dat de meesten de
tuin min of meer als
verlengstuk van hun
huis zien en we we-
irlem ten dat gezelligheid
een van de belang
rijkste eisen is die we aan ons
interieur stellen. Maar behalve
gezelligheid vinden de tuinbe
zitters ook dat een tuin hen
mogelijkheid biedt tot natuur
beleving en tot samenzijn met
familie en vrienden. Er zijn ook
cijfers in dat onderzoek die eni
ge verbazing oproepen. Zo zou
de Nederlandse tuinbezitter ge
middeld over 153 vierkante me
ter grond kunnen beschikken.
Bewoners van de Randstad en
vooral van grotere steden zullen
met enige afgunst naar deze af
meting kijken, maar volgens het
onderzoek zijn de tuinen in
Noord- Midden- en Zuid-Ne
derland groter dan in de dicht
bevolkte gebieden. Hetzelfde
onderzoek vertelt ons ook dat
degenen die de tuin zonder
meer een last vinden vooral
jonge ongetrouwde mannen
zijn. Dat wordt wellicht beter
als ze een vrouw vinden want
onder de oprechte tuingenie
ters en bewerkers vinden we
veel vrouwen. Opmerkelijk is
ook dat de mensen uit de mid
den en lagere sociaal economi
sche klasse vooral waarde
hechten aan de natuur in hun
tuin terwijl de meer individua
listische tuinliefhebbers vooral
vinden dat hun tuin er verzorgd
uit moet zien. Kortom een on
derzoek dat ons leert dat tuin
bezitters niet alleen blij zijn met
de tuin, maar ook onderling erg
verschillen.
