Een levende legende
WEER
Permanente Haagse crisis
II
Geen proef met tv-chip
tegen geweld
Zwaargewicht
DINSDAG 8 JUN11999
COMMENTAAR
Het plotselinge aftreden van minister Apotheker van landbouw
laat het land in verbazing, het kabinet in opluchting en D66 in ont
reddering achter. Paars-1 struikelde destijds bijna over de vastbe
radenheid waarmee D66 een ingrijpendere sanering van de var
kenssector eiste dan de toenmalige minister van landbouw Van
Aartsen voorstelde. Diens opvolger Apotheker vertrekt omdat hij
het tegendeel wil.
De lezingen over het waarom lopen uiteen. Apotheker zegt zelf
geen energie te willen steken in een door de Raad van State en uit
eenlopende rechters omstreden wet. Anderen houden het erop dat
de minister, als veel van zijn voorgangers, de oren te veel heeft la
ten hangen naar de boeren. Hoe dan ook: voor zijn opvattingen
bestaat inderdaad geen politiek draagvlak, zo bleek gisteren uit de
reacties op zijn aftreden.
Zijn collega's konden hun opluchting nauwelijks verbergen, en dat
bevestigt de indruk dat Apotheker in politiek Den Haag verdwaald
is geraakt. Dat risico loopt zijn opvolger Laurens Jan Brinkhorst in
elk geval niet. Hij is een door de wol geverfde diplomaat, weet
meer dan genoeg van de landbouw- en milieusector, en heeft als
enige handicap een in de politiek niet altijd handige voorliefde
voor zijn eigen gelijk.
De vraag is of de crisissfeer het Binnenhof nu heeft verlaten, of dat
het kabinet zich ook de komende maanden door incidenten zal la
ten regeren. De ministers blijven ontkennen, maar over Paars-2
hangt een vrijwel permanente grauwsluier. Het lijkt een regering
waar in en buiten Den Haag bijna niemand van houdt, en dat ver
hoogt de kans op ongelukken. Morgen bijvoorbeeld moeten minis
ter Borst - die vorige week nog op aftreden stond - en de politiek
onervaren staatssecretaris Faber zich verdedigen in de dioxine
zaak.
Het is vooral voor D66 een geluk bij een ongeluk dat de Europese
verkiezingen traditioneel zó'n lage opkomst kennen dat uit de uit
slag geen conclusies mogen worden getrokken over de populariteit
van de sociaal-liberalen. De positie van de partij staat al voldoende
onder druk, nu ook partijvoorzitter Kok de keuze van de fractie om
door te regeren openlijk heeft bekritiseerd.
De weg kwijt in een schoolbus
Toch grappig hoe de actualiteit altijd een rol blijft spelen.
Het nieuwe NCRV-progratnma Dr. Loes riep gisteren bij ons
preciés dezelfde vraag op als de Europese verkiezingen.
Namelijk: waar gaat het eigenlijk over?
Dr. Loes -het zoveelste typetje van Loes Luca -rost in haar
programma met een soort schooldoktersbus door het land.
En daarin laat ze kinderen bijvoorbeeld play-backen op de
muziek van Anouk. Of voor de spiegel vertellen of ze zichzelf
mooi of lelijk vinden. Dat is allemaal nog wel te volgen. En
bovendien redelijk om aan te zien. De kinderen zijn vrolijk
en spontaan en dr. Loes stelt zich weliswaar vreselijk aan,
maar houdt de vernielingen beperkt.
Dat is anders bij de wat langere gesprekken die ze met drie
kinderen voert. Op het eerste gezicht laat ze het trio - allen
een jaar of tien, elf oud - netjes in hun waarde. Dr. Loes
praat min of meer serieus met hen mee, en stelt hen behoor
lijk volwassen vragen. Maar daar zit 'm nou net de truc.
Kennelijk overmoedig geworden door zo veel aandacht, en
ook een beetje uitgelokt door dr. Loes, beginnen tivee van
hen vreselijk uit te wijden over hun veronderstelde hoogbe
gaafdheid of over hun superioriteitsgevoel over minderbe
deelden.
Het worden meelijwekkende karikaturen. De arme kinderen
zijn als was in de handen van dr. Loes, maar je wordt niet
echt vrolijk van wat zij ervan kneedt. Het derde kind, een is
lamitisch meisje meteen bijna sprookjesachtig beeld van Al
lah en de duivel, glipt langs het randje van de afgrond van
belachelijkheid. Kennelijk vond dr. Loes het te ver gaan ook
haar erin te duwen.
Maar de verwarring slaat definitief toe tijdens de sketches
die Loes Luca tussen de gesprekken heeft doorgegooid. Een
absurdistisch Klokhuisfilmpje over filosofie en scooterrijden
- een vage verwijzing naar 'Zen en de kunst van het mo-
toronderhoud'?, vroegen we ons na twee uur piekeren af - en
iets over zelfhaat en zelfrespect waar we ook niet echt een
touw aan konden vastknopen.
Kortom, echt opknappen van die dr. Loes doe je niet.
WIL BUYS'
Onstabiel weer
De Europese drukverdeling oogt deze week zomers. De straal
stroom, de zo belangrijke meanderende windrivier op ongeveer 10
kilometer hoogte, is helemaal naar de poolstreken weggeduwd.
Hogedrukgebieden bij Schodand en een luchtdrukmaximum in
wording boven het noorden van Europa zijn de gangmakers achter
de verbanning van de straalstroom.
Jammer genoeg bevindt zich boven de Noordzee een depressie die
als het ware aan de ketting ligt van de hogedrukgebieden. Onder
invloed van het lagedrukgebied blijft de atmosfeer onstabiel van
opbouw en vallen er van tijd tot tijd buien. Bovendien bereiken de
middagtemperaturen geen hogere waarden dan rond 16 graden.
Doordat de depressie onder invloed van een uit Midden Europa
afkomstige storing intensiveert staat er aan de kust vanavond en
de komende nacht een vrij krachtige tot krachtige westenwind.
Morgen nemen de drukverschillen af waardoor de westenwind
weer iets aan kracht inboet. De buienactiviteit is woensdag
vooral in de kustgebieden niet meer zo groot. Verder is er nu
en dan zonneschijn maar de temperaturen bereiken geen ho
gere waarden dan 17-18 graden. Woensdagavond neemt van
het noorden uit de bewolking toe, mogelijk later op de
avond of in de nacht van woensdag op donderdag
gevolgd door regen. Gisteren trok er tijdens de
ochtenduren een klein regengebiedje over onze
regio. Daarna brak de bewolking en steeg de
temperatuur tot 18-19 graden. In Bloemendaal
werd het 19,1 graad.
De atmosfeer was echter behoorlijk onstabiel het
geen al weer vrij snel tot uiting kwam in de vorming
van fikse plensbuien die van onweer en plaatselijk
ook hagel vergezeld gingen. Over het algemeen viel er in
onze regio tot vanochtend 8 uur meer dan 10 mm. Op
Schiphol werd 14, in Stompwijk 13 mm afgetapt. In Rotter
dam, meetpunt Delfshaven, viel maandagmiddag zelfs 34
Familie Fagel gaat nog steeds gebukt onder moord op broer Gerard
Tien jaar jaar geleden werd Gerard Fagel in zijn slaapkamer boven zijn restaurant De Hoefslag in Bosch en Duin
vermoord. In koelen bloede, door drie inbrekers uit Nijmegen. De daders zijn veroordeeld en inmiddels, na aftrek
wegens goed gedrag, weer op vrije voeten. Zijn broer Paul: „De familie zal er nooit vrede mee hebben."
Paul Fagel heeft de afgelopen
tien jaar vrijwel niet in het
openbaar over de geruchtma
kende moord op zijn bekende
broer willen praten. Het Am
sterdamse Gerechtshof veroor
deelde de drie daders in 1993
tot gevangenisstraffen van zes
tot acht jaar. De rechtbank
achtte de inbraak en de moord
bewezen aan de hand van het
computersysteem van de Cen
trale Recherche Informatie
dienst (CRI). In dat systeem zijn
600.000 vingerafdrukken opge
slagen van mensen die met de
politie in aanraking zijn ge
weest. De vingerafdrukken
kwamen overeen met die op in
brekersspullen, direct na de
moord gevonden op 800 meter
afstand van De Hoefslag.
Volgens de rechtbank was er
geen sprake van moord met
voorbedachte rade of van enig
verband tussen Gerard Fagel en
de daders. De moord zou het
gevolg zijn geweest van een pa
niekreactie van de inbrekers,
die op geld uit waren en ont
dekten dat Fagel thuis was. De
man die het dodelijke schot los
te, werd door de rechtbank bo
vendien verminderd toereke
ningsvatbaar verklaard.
Met het vonnis werd formeel
een eind gemaakt aan alle rod
del- en complottheorieën rond
de moord. Er zou sprake zijn
geweest van een afrekening,
connecties met de maffia en
betrokkenheid van Fagel bij
drugshandel. Paul Fagel: „Met
mijn broer Ton heb ik dagen bij
de politie gezeten. Het recher
cheteam heeft alle ruim 1500
tips die er over deze zaak zijn
binnengekomen nagetrokken.
Allemaal, met grote nauwkeu
righeid. Ze hebben recher
cheurs naaf India gestuurd,
omdat er een stagiaire uit India
in de keuken werkte. Ze zijn
naar Engeland geweest, omdat
daar verbindingen zouden kun
nen liggen. Ze zijn naar San
Francisco gevlogen, omdat Ge
rard ook daar een restaurant
had. Maar het heeft allemaal
geen enkel aanknopingspunt
opgeleverd, geen enkel. Het
was gewoon een uit de hand
gelopen inbraak."
De daders kwamen af op het
gerucht dat er een half miljoen
gulden in De Hoefslag zou lig
gen. „En ze kwamen op een
tijdstip dat ze Gerard niet thuis
verwachtten."
Paul Fagel bekent moeite te
hebben gehad met het feit dat
de moord alleen maar puur
toeval was. „Maar ervan over
tuigd dat de politie al het moge
lijke gedaan heeft, moet je je
daar bij neerleggen. En als je
het nu, tien jaar later, terugkijkt
zeg ik: zulke dingen gebeuren
De tien jaar geleden vermoorde
Gerard Fagel. „In de horecawe-
reld wordt nog vaak met respect
over hem gesproken", aldus broer
Paul. foto gpd
kennelijk. Kijk maar naar Leeu
warden, Gorcum, dat meisje in
Zwaagwesteinde, of die twee
Nederlandse echtparen in
Frankrijk. Het gebeurt, en als je
daar het slachtoffer van bent,
heb je domme pech."
Paul en broer Ton, beiden top
koks, zijn het roerend eens. Met
de dood Gerard is tien jaar te
rug het hart uit hun familie ge
schoten. „Gerard was het bind
middel in de familie. We had
den allemaal horecazaken,
maar Gerards Hoefslag was het
clubhuis van de familie." Een
bizondere familie: Moeder Fa
gel werd door Wina Bom in
haar biografie over de Fagels
respectvol aangeduid als Mada
me Mère met haar tien kinde
ren, negen zoons en één doch
ter.
Acht van haar zoons zouden in
de voetsporen van haar in echt
genoot Martin treden. Martin.
Fagel senior opende in 1936
zijn eerste zaak, een cafetaria in
Apeldoorn. De formule, toen
nieuw voor Nederland, bleek
zo'n succes dat in 1938 een
tweede cafetaria in Rotterdam
geopend werd en vervolgens
een derde op het Utrechtse Vre-
denburg. Na de Tweede We
reldoorlog nam Fagel het be
kende hotel Kagenaar aan het
Stationsplein in Utrecht over.
Daar leerden de Fagel-zoons
het vak. Later zouden ze bijna
allemaal zelf zaken openen.
Wulf Engel was van 1975 tot
1985 chef-kok in De Hoefslag.
Samen met Fagel maakte hij De
Hoefslag in Bosch en Duin tot
dé toonaangevende zaak in cu
linair Nederland. Engel: „Ge-
Mystieke harmonie
Aan de Westerstraat in Amsterdam, u bent
daar met een vrijgezellenparty vast weieens
doorheen gevallen, bevindt zich het Pianola
museum. De pianola, dit terzijde, is het draai
orgel onder de piano's en speelt uit zichzelf als
er een rol met gaatjes doorheen wordt ge
voerd. Op het toetsenbord zie je vervolgens de
onzichtbare vingers van een dode over het
ivoor dansen, in een exacte afdruk van het
handwerk van de man die de rol ooit heeft in
gespeeld:je kunt de pianola het muzikale
equivalent van een spiritistische seance noe
men. Met het starten van de motor komt on
zichtbaar George Gershwin uit de hemel da
len, en geeft als afgetekende leegte vanaf de
pianokruk een nummertje weg dat exact zo
klinkt als die ene keer dat hij het levend speel
de.
En het Pianolamuseum beschikt niet alleen
over het virtuele toucher van Gershwin, ook
andere componisten en pianisten liggen er, als
duizenden gaatjes in rollen papier, te
wachten op uw oren en ogen. De beheer
der van dat museum is overigens een
merkwaardig man: hij verwart zijn ei
gen extreme ijver en toewijding aan de
pianolamuziek met een Offer dat hij
brengt voor de Mensheid, en wordt
dan ook woedend van elke vorm
van tegenstand. In zijn hoofd is
de wereld een enorm complot
geworden, speciaal gericht
tegen Pianolamusea.
Toen bijvoorbeeld een
etage in het pand waar
zijn museum zit door de
gemeente aan een gezin
Werd verhuurd, in plaats
van aan hem en zijn piano
la's, onstond een burenruzie
met het karakter van een hei
lige oorlog. Op grote plakkaten
voor de ramen bracht de piano
la-meneer de hele buurt verslag
uit van de laatste, schandalige
ontwikkelingen. De vader van
het gezin boven-het-museum
werd beschreven als gewelddadig.
JUSTUS VAN OEL
rard wist hoe je van een restau
rant een gastvrij bedrijf kon
maken. Altijd de mens centraal
stellen, zei hij, altijd naar je gas
ten kijken en zorgen dat die het
naar hun zin hebben. Hij was
ook werkelijk in mensen geïnte
resseerd. Alles aan zijn gasten
en zijn medewerkers interes
seerde hem, zolang het maar
niet saai was. Op saaie mensen
was hij snel uitgekeken."
Broer Paul: „Gerard reed als hij
zin had naar Parijs en belde je
dan wild enthousiast op: 'Paul,
ik zit hier in een restaurant op
de Place Madeleine en hier ge
beurt het. Stap in je auto en
kom naar me toe'. Hij durfde
controversiële dingen. Hij had
samen met Wulf al twee Mi-
chelinsterren veroverd met De
Hoefslag en zette rustig pizza
op de kaart omdat hij dacht dat
de gasten dat wel leuk zouden
vinden. En het werkte. Na Ge
rards dood is er eigenlijk niks
leuks, niks nieuws meer in de
horeca gebeurd. Niemand durft
meer iets controversieels. We
zijn in de horeca allemaal een
soort boekhouders geworden,
die proberen om het hoofd bo
ven water te houden."
„Gerard was niet zo. Gerard
verdiende letterlijk geen cent in
z'n zaak. Hij was blij dat hij z'n
leveranciers en de 55 mensen
die op de loonlijst stonden hun
salaris kon betalen. Zelf vond
hij dat hij een prachtig leven
had. Zolang er maar iets ge
beurde in z'n zaak en de gasten
het naar hun zin hadden. Hij
wist van bijna alle gasten de
achtergronden, kende hun ver
jaardagen. Dan zorgde hij dat
er een bloemetje op tafel stond
als ze binnenkwamen. Dat
maakte hem zo uniek."
Dat Gerard Fagel vanaf midden
jaren zeventig tot aan zijn dood
in 1989 de Nederlandse horeca
heeft beïnvloed, staat buiten
kijf. Wat is daar na tien jaar nog
van over? Is er nog wel invloed,
is er zelfs nog wel sprake van le
vende herinneringen?
„Jazeker", zegt Paul. „In de ho-
recawereld wordt er nog met
vaak met respect over Gerard
gesproken. Er is een Gerard Fa-
gelprijs, die elk jaar wordt uit
gereikt voor goed gastheer
schap of een uitzonderlijke
prestatie. Maar meestal wordt
die in intieme kring uitgereikt.
En we hebben elk jaar, op of
rond Gerards verjaardag op 13
juni - dat was ook de dag waar
op hij tien jaar terug begraven
werd - een Fageldag met de fa
milie. Op die manier herdenken
èn vieren we Gerard." Paul Fa
gel formuleert het zachtjes:
„Onze familie is nooit meer de
zelfde geworden."
BERT VAN NIEUWENHUIZEN
de politie ter verantwoording geroepen wegens
haar lamlendige afzijdigheid, en de mensheid
in het algemeen werd vlammend geattendeerd
op de Muzikale Eeuwigheid, die nu vanwege
gemeentelijke kortzichtigheid moest lijden on
der levensgevaarlijke kinderfietsjes op de
gang, enzovoort enzovoort.
U begrijpt, in die onrustige periode stond ik
zeker twee maal per week likkebaardend de
on twikkelingen op het raam te volgen en zo
viel mijn oog ook op de andere berichten. Bij
voorbeeld dat laatst, bij de sloop van de Am
sterdamse Elthetokerk, het orgel was terugge
vonden van het -al eerder gesloopte- land
huis Kareol in Aerdenhout. En dat dat orgel
nu veilig was ondergebracht in het Pianola
museum. Ik weet niet of u dat gevoel ook kent
-een gevoel dat ik vaak heb: van de richting
loosheid van het bestaan, waar het verleden
als stof in onze voetstappen verwaait, de in
druk dat wij niets betekenen en niemand zijn,
geen bestemming hebben, het gevoel dat de
wereld te groot voor ons is. Maar soms, heel
even, past het allemaal, en hebben wij een ei
gen plaats temidden van de dingen.
Dat nu, was het geval toen ik op de beplakte
ramen van het Pianolamuseum las:
'Kareol-orgel gevonden in Amsterdamse El
thetokerk'. Hoe kon het ook anders! Want de
Elthetokerk in Amsterdam, daar heb ik een
kinderleven lang direct naast gewoond. En de
ondergang van het prachtige landhuis Kareol
in Aerdenhout, ook daar ben ik bijgeweest.
Een omstreden sloop, want dat Kareol was
niet zomaar een villa maar het levenswerk
van een rijke Wagner-gek, een bakstenen Al-
penberg ver verheven boven de saaie blufliut-
ten eromheen, een monument dat natuurlijk
nooit gesloopt had mogen worden. En ik was
er bij geweest.
En nu was ik er ten derde male bij, bij de ont-
knoping van dit alles, in mijn eigen Wester
straat. Alsof ik het werkelijke verband was
tussen die drie dingen - de kerk, het Kareol en
het orgel. Mystieke harmonie. Alsof er systeem
in zat. Alsof de wereld eindelijk even alleen
om mij draaide.
Een proef met antigeweldchips in televisies in Nederland
gaat voorlopig niet door. Volgens een woordvoerder van
het ministerie van justitie verhindert een gebrek aan inter
nationale afspraken dat Philips de proef kan uitvoeren. Hij
wil niet zeggen of het om uit- of afstel gaat.
De chip had ervoor moeten zorgen dat de televisie tijdens
filmscènes met geweld op zwart gaat. De omroepen zou
den daartoe een code moeten meezenden met program
ma's. Ouders kunnen dan zelf instellen bij welk gehalte
aan geweld het beeld verdwijnt.
De Nederlandse omroepen waren in principe al akkoord
over het meesturen van dergelijke codesignalen. Justitie
stelt echter dat eerst afspraken gemaakt moeten worden
met andere Europese omroepen. Volgens de zegsman zou
de proef anders weinig zin hebben: tv-kijkers kunnen an
ders op buitenlandse zenders nog steeds geweld tegenko
men. „De proef is nu domweg niet uit te voeren."
Een bijna 500 kilo wegende Amerikaan is met be
hulp van een vorkheftruck uit zijn woning in
Brooklyn (New York) gehaald. Volgens berichten
in de media is de 46-jarige Michael Hebranko
door een raam van zijn huis naar buiten getrans
porteerd en naar een ziekenhuis afgevoerd voor
het ondergaan van een vermageringskuur. Hij zei
dat hij al lang snakte naar hulp, maar bang was
om uitgelachen te worden.
Hebranko haalde in 1989 het Guinness Book of
Records toen hij met de hulp van de fitness-goe
roe Richard Simmons zo'n 360 kilo afviel. Vervol
gens kwam hij weer zo hevig aan dat hij in 1996
ook al met een vorkheftruck uit zijn huis getakeld
moest worden.
De Amerikaan werd op een brancard vastge
snoerd waarop doorgaans kleine walvissen ver
voerd worden. De ambulance die hem naar het
ziekenhuis bracht had de afmetingen van een
schoolbus.
Restaurant De Hoefslag in Bosch en Duin bracht het tot twee Michelin-sterren dankzij de inzet van Gerard Fagel. foto gpd marc van der kort
