'Met weinig vakmanschap
wordt veel geld verdiend'
HOLN D
F S T V L
'Werken met de computer reduceert je tot een computer
Cultuur Kunst
VRIJDAG 4 JUNI 1999
945
N RIJSDAM. 071-5356444, PLV CHEF ANNET V
Mathilde Santing laat cultstatus achter zich
Die 'angst' voor groot werd beves
tigd toen Santing voor de Gay
Games in de Amsterdam Arena werd
gevraagd. „Ik heb daar ook niet eens
echt gezongen, maar geplaybackt.
Zelfs dat vond ik totaal niet klinken,
kun je nagaan. Lullig, maar ik had
het kunnen weten, want als zelfs de
Stones daar geen goed geluid voor
elkaar kunnen krijgen, dan kun je
gerust aannemen dat het een onmo
gelijke opgave is. Dus sindsdien be
denk ik me wel twee keer, voordat ik
op dat soort aanbiedingen inga,"
verwoordt de hoogblonde nachte
gaal haar scepsis ten aanzien van
'uitvergrote' muziekspektakels.
Ahoy' is evenwel een ander ver
haal dan de hoofdstedelijke voetbal
tempel. Omdat nagenoeg alle we
reldsterren die haar voorgingen over
'Rotterdam' zeer te spreken zijn (ge
weest) en ook omdat ze hier wordt
gekoppeld aan een beroemde colle
ga die ze zelf heel hoog heeft zitten.
„Niet dat ik als artieste ooit in haar
voetsporen heb willen u-eden, maar
Shirley Bassey is natuurlijk wel ie
mand die tientallen jaren met grote
orkesten de hele wereld over heeft
getrokken en die aanpak, dat uithou
dingsvermogen heeft me altijd zeer
aangesproken. Ik ben dan ook best
een beetje trots nog eens met haar
samen in een gala te staan," bekent
Mathilde Santing inzake de Britse
'levende legende' wier fans ze in het
sjiek aangeklede sportpaleis zo on
geveer drie kwartier lang mag 'op
warmen'.
„Puur als zangeres ben ik haar
meer gaan waarderen nadat ik door
het zien van een documentaire veel
meer van haar te weten ben geko
men. Daarin vertelde ze dat ze na de
dood van haar dochter haar stem
volledig was kwijtgeraakt en toen al
les op alles is gaan zetten om haar
instrument weer terug te krijgen. De
oplossing vond ze in het nemen van
klassieke zangles, waarbij ze erachter
kwam dat ze andere krachten moest
aanwenden om bepaalde klanken te
kunnen blijven voortbrengen. Haar
zangtechniek is dus veranderd en
daarmee ook haar geluid. Natuurlijk
is ze Shirley Bassey gebleven, maar
de nieuwe bevalt me wel beter dan
de oude. Los daarvan is het natuur
lijk geweldig fascinerend hoe ie
mand op latere leeftijd, na zo'n ge
weldige carrière, zich nog zoveel
moeite getroost om te kunnen blij
ven meetellen."
Kunstjes
Is hier sprake van ernstige verslaving
aan glamour en applaus of van op
rechte liefde voor de zangkunst? Ma
thilde Santing wil (als niet-ingewij-
de) beide mogelijkheden niet uitslui
Mathilde Santing gaat groot. Zo ongeveer kijkt de
Amsterdamse scnoonzangeres (40) zelf aan tegen
haar vrij verrassende deelname aan het 'Gala Of
The Year' rond Shirley Bassey, morgenavond in
Ahoy'. Niet zonder verbazing overigens, omdat ze
mega-formaat eigenlijk niet vindt passen bij haar
subtiele stiel. „Ik ben altijd huiverig geweest voor
dat kolossale werk."
Door Louis Du Moulin
ten. „Je hebt nu eenmaal een cate
gorie artiesten die het als ouwe cir-
cuspaardjes gewoon niet kunnen la
ten om hun kunstjes te doen. Aan de
andere kant, als je steeds maar weer
wordt gevraagd, succes hebt en het
zelf leuk blijft vinden, wat je van
Shirley Bassey best mag aannemen,
waarom zou je dan niet blijven op
treden? Per slot van rekening is er
ook nog zoiets als het bereiken van
een bepaalde diepgang. Kijk bijvoor
beeld maar eens naar Ray Charles,
die inmiddels tegen de zeventig
loopt, maar mij nog veel meer dan
vroeger kippenvel bezorgt doordat-
ie tegenwoordig zo volstrekt
schaamteloos emotioneel tekeer kan
gaan. Laat hem, uiteindelijk mis
schien wel de nummer één op m'n
favorietenlijstje, alsjeblieft nog even
blijven, roep ik juist daarom tegen
iedereen die het maar wil horen."
Tegen die achtergrond heeft ze
zelf nog een flink aantal 'groei-jaren'
voor de boeg, schat 'La Santing' in.
Temeer daar ze alweer geruime tijd
lekker in haar vel steekt en ook het
gevoel heeft haar zaakje inmiddels -
zeventien jaar na haar lancering via
de mini-elpee 'Mathilde Santing' -
stevig op z'n fundering staat. „Het
heeft best lang geduurd, maar ik heb
nu dan toch de overtuiging dat ik de
perfecte structuur heb gevonden
voor de manier waarop ik met mu
ziek wil bezig zijn", aldus Santing,
die altijd haar eigen creatieve coach
en manager was en ook daarom in
Nederland Muziekland bekend
stond als een lastige tante.
„Wat me wel blijft storen is dat je
om je heen in toenemende mate ziet
dat erg veel geld wordt verdiend, ter
wijl er maar weinig vakmanschap
tentoon wordt gespreid. Praat me
daarom niet van het Eurovisie Song
festival, waar zelfs geen orkest meer
aan te pas komt en je alleen nog
maar imitaties van de Dolly Dots, de
Spice Girls en nog wat andere goed
kope types ziet opdraven. Echte mu
zikanten krijgen dus steeds minder
de kans, omdat de orkestband zalig
makend is geworden. Vandaar dat ik
bij Barend Van Dorp ook heb aan
gekondigd dat ik een actie ga begin
nen voor het betaald gebruik daar
van, zoals Amerika al jaren kent.
Dan blijft het nog altijd duur om le
vende muziek binnen te halen, maar
valt wellicht een deel van het voor
deel van de ingeblikte begeleiding
weg."
Commercials
Santing (die stilletjes de uit haar
voornaam geschrapte h weer in ere
heeft hersteld) moet eerlijk beken
nen zelf ook wel meer dan eens ge
zondigd te hebben, maar dat was
bijna uit pure overmacht: „Ik moest
een forse belastingschuld wegwer
ken en had nauwelijks een andere
keus. Het werken met een orkest
band vond ik trouwens niet eens zo
heel erg onplezierig. Omdat je te
recht komt in een circuit waar men
al blij is dat je er bent. Je bent ge
boekt voor een strak gastoptreden,
meer wordt er dan ook niet van je
verwacht. Maar voor mij is dat toch
iets anders dan echt muziek ma
ken."
Ondanks haar snel opgebouwde
solide reputatie als kwaliteitszange
res tot ver over de grens heeft ze zich
pas sinds een kleine twee jaar uit de
(financiële) gevarenzone kunnen
zingen. In eerste instantie dankzij
haar eerste echte singlehit 'Beautiful
People', die nota bene voortvloeide
uit een reclamespotje voor Interpo
lis. Dat balletje rolde onder meer
tientallen theaterdeuren opnieuw
voor haar open en kreeg dit voorjaar
een nog glanzender opvolger in de
vorm van 'Wonderful Life', ook te
vinden op haar nieuwe cd 'To
Others To One'.
Beide commerciële zijsprongetjes
- ooit hits van respectievelijk Mela-
nie en Black - hebben haar zodoen
de verder geholpen dan negen eer
dere albums, beseft Mathilde maar
al te goed. „Zonder die commercials
zou ik natuurlijk nooit zo hebben ge
scoord. Want voor dit soort muziek
krijg je gewoon niet meer voldoende
airplay. De platenmaatschappij is
daarom maar wat blij met die steun
vanuit de reclamewereld. Andersom
heeft men in die hoek een duidelijke
behoefte aan sterke, direct pakkende
melodietjes, dus grijpt men met ple
zier uit de doos. Het zijn twee ver
schillende partijen die maar wat
graag met elkaar meeliften in een ge
zamenlijke bus en daar profiteer ik
lekker van."
Voornoemde klappers hebben
haar achterban flink verbreed. Ma
thilde Santing is niet langer een
soort cultheldin, maar des volks. Zie
de ruime aandacht die Henk van der
Meyden dezer dagen aan haar be
steedt: maar liefst drie pagina's Privé
op rij, uiteraard op geheel eigen wij
ze ingevuld, ofwel met hier en daar
een loopje met de waarheid ('Ik ben
niet lesbisch, dat heb ik natuurlijk
nooit gezegd') dan wel een portie
overdrijving.
Met haar op stapel staande ver
overing van de rest van de wereld zal
het dan ook zeker niet zo'n vaart lo
pen als 'Ome Henk' uit haar mond
heeft opgetekend, ,,'n Grootse pro
motiecampagne om mij internatio
naal te laten doorbreken zit er echt
niet in. Maar 'To Others To One'
wordt wel in Engeland uitgebracht
en daar ben ik best blij mee. Ik heb
daar al veel opgetreden en heb er
ook wel enige aanhang opgebouwd.
Tenminste dat maak ik op uit de vra
gen die op internet maar blijven bin
nenkomen. Voor die mensen, die me
in Ronnie Scott's of ergens anders in
Londen hebben gehoord en gezien,
ben ik kennelijk altijd hun Neder
landse geheimpje gebleven. Daarom
is het leuk dat ze straks ook m'n
nieuwe repertoire gemakkelijk kun
nen kopen. Aan meer respons denk
ik zelf nou niet direct. Als ik in een
ander land echt iets wil gaan beteke
nen, dan zal ik het toch vooral van
m'n live-reputatie moeten hebben.
Want het is bijna overal net als hier:
op de radio kom ik er haast niet
doorheen."
New York
Lijfelijke aanwezigheid met vanzelf
sprekend een eigen band komt neer
op veel uiteenlopende investeringen.
Misschien dat New York haar daar
ooit nog eens toe kan verleiden.
„Low key, daar naar toegaan en dan
ter plekke een stel muzikanten om
me heen verzamelen, dat lijkt me
wel wat." Voorlopig echter ziet San
ting zichzelf de komende maanden
(zondagmiddag luidt ze haar vakan
tie in met een gratis optreden in het
Vondelpark) meer tijd en energie
steken in een nu nog weinig con
creet musicalproject.
Daaruit destilleert ze met een
beetje mazzel de Nederlandstalige
Mathilde Santing: „Zonder die commercials zou ik natuurlijk nooit zo hebben gescoord. Want voor dit soort muziek krijj
gewoon niet meer voldoende airplay. De platenmaatschappij is daarom maar wat blij met die steun vanuit de reclamew
reld." fotI
plaat die ze diep in haar hart al heel
lang wil maken, maar waar ze door
'een soort drempelvrees' steeds niet
aan toekomt. „Wat dat betreft lijk ik
er met de dag kritischer op te wor
den. Als je ook al die Nederlandse
jongens op de radio hoort met van
die slijmerige puberteksten, terwijl
ze zelf ook nog eens 30 jaar of ouder
zijn, dan word ik daar allesbehalve
vrolijk van. En begin ik weer volop te
twijfelen aan de mogelijkheden van
onze taal in liedjes. Want voor mij
moet een tekst meer vertellen dan
een verhaaltje, eigenlijk net zo goed
muziek zijn. Vandaar dat ik zo'n lief
hebber ben van standards, waarin
het altijd allemaal als vanzelf swingt.
Dat kan in het Nederlands ooki
Luister maar eens naar 'De La
Wagen' van Michel van der
Maar hoe vaak hoor je nou a
poëtisch voorbijkomen?"
Mathilde Santing zingt in het v
programma van Shirley Basse]
terdag 5 juni, 20.00 uur, in Al
Kaarten: 155,125, 95 en 50 guld
Brian Peter George St. John Le Baptiste De La Salie) Eno hoofdgast van het Holland Festival
Eno (51) is moe. Hij heeft de
hele ochtend voor de VPRO-ca-
mera's moeten figureren en
's middags twee lange inter
views weggegeven. Every inch
de Engelsman die hij is, vraagt
hij vriendelijk om enig belet. Hij
wil zijn stem sparen. De pauze
van tien minuten die hij zich
zelf gunt, blijkt achteraf niet
voldoende om weer helemaal
op krachten te komen. „Is het
mogelijk dat je vragen stelt met
multiple choice-antwoorden?
Ja, nee, geen mening?", vraagt
hij vriendelijk. Vooruit dan
maar.
Als je gevraagd zou worden
het nieuwe album van de Rol
ling Stones le produceren, zou je
dat dan doen?
„Van wie zeg je? Sorry, ik hou
die jonge bandjes niet allemaal
meer bij." Er schalt een luide
lach over het Leidseplein. Eno
begint er al weer een beetje zin
in te krijgen. Dan maar een
vraag over die andere grote
band, U2, waarvoor Eno, sa
men met de Canadees Daniel
Lanois, de platen 'The Unfor
gettable Fire' en 'The Joshua
Tree' produceerde. Momenteel
werkt hij met de groep aan een
nieuwe cd.
Vind je jezelf eigenlijk produ
cer op zo'n moment of voel je je
meer een soort vijfde U2lid?
„We ontwikkelen veel van het
materiaal samen."
Is dat een andere manier om
te zeggen dat je samen de songs
schrijft?
„Je zou het schrijven van
songs kunnen noemen, denk ik,
maar schrijven is het foute
woord. Niemand schrijft iets. Ik
schrijf geen noten, de drummer
schrijft geen scores. Het enige
wat neergeschreven wordt zijn
woorden en dat is vaak aan het
eind van het proces."
Het is een woord dat regel
matig opduikt in relatie tot Eno:
proces. Hij heeft vaak gezegd
dat hij het proces belangrijker
vindt dan het eindproduct.
Toch maakte hij ondertussen
Zijn volledige naam is zo mooi dat hij nog eenmaal opgeschreven John Cale en U2, is grondlegger van ambient music en video-ar-
moet worden: Brian Peter George St. John Le Baptiste De La Salie tiest. Tussen de bedrijven door doceert hij aan een kunstacademie
Eno. Kortweg: Brian Eno. Of nog korter: Eno. Lid van de eerste be- en schrijft hij artikelen en essays. Eno is hoofdgast van het Hol-
zetting van Roxy Music, werkt(e) met David Bowie, David Byrne, land Festival, dat morgen in Amsterdam begint.
Door Luuk Verpaalen
feite is het met platen zo dat als
ik ze afheb, ik er niet meer naar
luister. Platen zijn dood materi
aal, eigenlijk. Vooral je eigen
platen. Je vermoordt ze op het
moment dat je ze aan het ma
ken bent. Niet altijd, maar vaak
wel."
Waarom maak je ze dan
toch?
„Omdat ik wil dat de muziek
bestaat. Op het moment dat ik
klaar ben met het maken, be
staat het. Maar al tijdens het
maken denk ik na over het vol
gende waarvan ik wil dat het
bestaat. Als ik een plaat af heb,
luister ik er jaren niet naar. En
als ik er dan weer naar luister, is
het erg interessant wat er dan
gebeurt. Soms hoor je dingen
en die zijn zo slecht dat je je af
vraagt waarom je je dat toen
niet hebt gerealiseerd. Of dat
het juist zo briljant is dat je
denkt: hoe heb ik dat in godes-
naam gedaan. Ik heb dat gevoel
in het bijzonder met teksten. Ik
kan me niet herinneren ze ge
schreven te hebben, ik kan met
niet herinneren waar ze van
daan kwamen en wat ik dacht
wat ze betekenden. Het is alsof
ze geschreven zijn door een
vreemdeling die ik nooit ont
moet heb."
Gebeurt dat nog steeds als je
teksten schrijft?
„Ik schrijf niet zoveel teksten
meer. Mensen verliezen het
vermogen om teksten te schrij
ven. Jonge mensen kunnen
heel gemakkelijk teksten schrij
ven. Als je ouder wordt, gaat
dat steeds moeilijker. Ik heb dat
een indrukwekkende hoeveel- dat ik net zo geïnteresseerd ben gemerkt bij zoveel mensen. Op
heid cd's. „Ik denk dat als ik het in hoe dingen tot een bestaan de een of andere manier ver
over processen heb, ik bedoel komen als in de dingen zelf. In dwijnt het vermogen om taal
Brian Eno: „De computer kan erg gemakkelijk de situatie domineren. Ik
wil dat de muzikanten de kracht van een plaat uitmaken." foto gpd
toe te staan gewoon uit jezelf te
laten voortkomen. Je wordt je te
bewust van jezelf of zoiets. Bij
veel jongere mensen vliegen
teksten er gewoon uit."
In een groot interview dat
Eno een paar jaar geleden gaf
aan het Engelse magazine 'Wi
red', sprak hij de hoop uit dat er
meer 'Afrika' in onze cultuur
zou komen. „Wat ik duidelijk
trachtte te maken met mijn op
merkingen is dat computers en
de hele wereld die daaromheen
hangt, zo blank is. Ik zie om mij
heen zoveel Silicon Valley! Dat
vind ik achterlijk. Het idee dat
je een gereedschap maakt dat
volledig gebaseerd is op een
klein deel van je hersenen en
niets van de rest van je lichaam
gebruikt, vind ik zo deerniswek
kend. Ik heb dit lichaam en het
representeert drie of vier mil
joen jaar evolutie en geaccu
muleerde kennis en ik gebruik
er niets van. That's fucking stu
pid. Ik denk dat er een grote re
volutie nodig is om dat te ver
anderen."
„Afgelopen nacht zag ik iets
dat precies samenvatte waarom
ik hou van het idee van Afri
kaanse cultuur. Een vriendin
van mij is net naar Afrika ge
weest en kwam terug uit Nige
ria met veel doeken. Ze had een
weefsel met een gedrukt pa
troon erin. Daaroverheen was
een patroon geprint dat niets te
doen had met het originele
contourpatroon. Het was ab
stract terwijl het patroon eron
der bestond uit bloemen. En
daar weer overheen was een
ikat aangebracht. Ikatten is de
draden op bepaalde plaatsen
kleuren. En dat weer in com-
pleet andere ritmes. Zo krijg je
die drie dingen over elkaar
heen die geen van allen aan el
kaar gerelateerd zijn. Dat is fan
tastisch. Ik ben ondertussen zo
ziek van design waarin alles
met alles te maken heeft zodat
het gemakkelijk gemaakt wordt
voor de kijker. Ik hou van din
gen waar alle lagen gescheiden
stromen en waar het jouw werk
is ze te verbinden, ze in over
eenstemming met elkaar te
brengen."
„Wat ik kenmerkend vind
voor aan Afrika ontleende cul
tuur, en dat geldt ook voor
sommige Oosterse culturen, is
het vermogen om om te gaan
met veel verschillende soorten
informatie in één keer. Dat ge
voel van toestaan dat veel din
gen tegelijk gebeuren en niet
proberen daar controle over te
hebben, dat vind ik heel Afri
kaans. Of eigenlijk zou ik moe
ten zeggen: niet-Westers."
Wat is er mis met je concen
treren op één ding?
„Helemaal niks maar als dat
je enige manier is van cultureel
gedrag dan heb je een pro
bleem. Omdat het je niet voor
bereidt op iets dat gebeuren
kan in de rest van je leven."
Is er sinds je die opmerking
maakte over meer 'Afrika' in on
ze cultuur iets veranderd?
„Niet veel, maar ik vind één
ding wel opvallend: ik zie een
grote verandering in opname
studio's. Tot zo'n tien jaar gele
den wilde elke studio het mo
dernste spul, de nieuwste appa
ratuur, de beste computers.
Maar rond die tijd begonnen
mensen ook te ontdekken dat
ze hielden van het geluid van
oude apparatuur. Ze wilden de
zelfde oude compressors die
men gebruikte op Elvis' stem,
ze hielden van die oude fuzz-
box die Jimi Hendrix had. En zo
kroop langzaamaan dat spul
weer terug in de studio's."
„Maar het meest interessante
is dat je muzikanten krijgt die
zeer bewust instrumenten kie
zen die erg beperkte mogelijk
heden hebben. Ze kiezen in
strumenten waarmee ze een re
latie kunnen opbouwen. Als je
een elektrische gitaar koopt,
doe je tadatadataaa, je draait
een knopje om, en nog een en
je hebt alles gedaan wat die gi
taar kan doen. Al het andei
leren over die paar keuzes,j
grijpen dat je voor een bepi
specifiek geluid je dat en
moet doen. Dat verbindt 1
onmiddellijk met een andeii
deelte van je geest en je
chaam. En dat is zoveel nj
gelikt. Kijk naar iemand die
taar speelt en kijk naar iemj
die een computer gebruikt
computer reduceert jou
een... computer."
Maar jij werkt toch juist j
met computers?
„Tot voor kort was het
moeilijk om computers op
goede manier in te zetten
muziek. Wat je moest doenl
de muziek rondom de com
ter bouwen. Veel bands vonj
dat een groot probleem. In f
heb je twee soorten bd
bands die computers gebruil
en bands die gitaren gebruiB
Er zijn niet veel crossovers."
Is U2 zo'n crossoverbandÊ
„Ja, maar op het nieuwe
bum gaan we terug naar het
bruik van gitaren."
Helemaal geen computers
„Jawel, ik gebruik ze. Maa
denk dat ik technieken heb(
wikkeld waarmee je compii
kan gebruiken om de mu
heen. Zodat de muzikanten!
verplicht worden rondom
computer te werken. Dat is
hele probleem: de compi
kan erg gemakkelijk de situi
domineren. Ik wil dat de n
ziek van de muzikanten kol
Het is hun plaat. Ik wil dat
de kracht ervan uitmaken. 1
moet niet mijn fucking coni|
ter zijn die je hoort."
Eno tijdens het Holland Fe
val: Ruimtelijke installatie
het Stedelijk Museum. Val
juni t/m 6 juli. Uitvoering'
Music for Airports door
Amerikaanse groep Bang o
Can. Schiphol Plaza, 8 ju
Uitvoering The Shutov Ass<
bly door het Metropole Orl
olv Dick Bakker. Paradiso,
en 20 juni.
